S a c . & Tertullianus ejufdem rei idoneus teftis
I I . eft in Apologetico, quem pro fidei noftrae
defenfionè aa Senatum urbis Romas latino
fermone confcripfit, cujus etiam fuprà men-
tionem fecimus ; ubi hanc hiftoriam validi-
ore atque evidentiore argumento confirmat.
Scribit enim Marci graviflimi Imperatoris
literas adhuc fua astate exftitiffe, quibus
teftabatur exercitum Romanum in Germania,
cum aquae penuria jamjam periturus
effet, Chriftianorum precibus effe ièrvatum.
Eundem quoque principem capitis pcenam
comminatum eilè dicit accuiatoribus Chriftianorum.
Quibus ifta fubjungit. Qua-
les ergo leges iftae, quas adverfus nos foli
exercent impii, injufti, truces, vani, de-
mentes ? Quas Trajanus ex parte fruftra-
tus e f t , vetando inquiri Chriftianos. Quas
nullus Hadrianus, quanquam curiofitatum
omnium explorator : nullus Vefpafianus,
quanquam Judaeorum debellator: nullus
P ius, nullus Verus imprellit. Sed de his
quifque pro arbitratu fuo ftatuat : nos vero
ad hiftoriae ordinem redeamus. Igitur
cum Pothinus anno astatis nonagefimo una
cum Gallicanis martyribus caffus effet,
epifcopatum Lugdunenfis ecclefi® poft ilium
fufcepit Irenaeus. Quem quidem in
adolefcentia Polycarpi auditorem fuifle
c comperimus. Hie in tertio adverfus hae-
reiès libro Romanae urbis epifcoporum fe-
M . A u r e l i u s ,
& L . V e r u s .
T V ? » » y w o iT â v k f y ¿ X p tM , o T e p -T tiM ia v o s , 1 t v ¡ í
'P apuiixy ovyxXnTu 'ZsçjoxpcùvnaiLs vía g -riïs nti-
'&m A o yi< u , fis yy tsç y c ô e y ¿(¿mxovfkxrcL/Ltyj'
r it o t í iç o e ic u » j6 e£oü.û>v avv //.elisovi x cù
5 ( ^ o p y j ip c t . y ovv X) oli)705 Ae ya y* * M e tp x ÿ a
r y < tu á jíto )'w ÍtSí ß c ta iX ia is ’¿ f o ç D A e U v k  ti v iw Cj>l—
©9 eus CLVTOS flOipTVpêÎ 0 9 Tip/dOivict vSbLTüS
'¿m tf- c t pieÀ A o y f ë . c t u T « t ç p & T o y 2 ^ p < p ^ p è ^ y
Tztts r X tÀ T iM io iv é lî^ o tT i T y rc v S i <py¡m
i o * ¿ S’etvctvBv ¿TretAwoq Toi$ x & t ny>piïv tiptav 'Q n - ^
^eipoSaiv. oTç o JVjÀcoòeis kv>ip9 X) to-utoc. irpoonn*
Âey<|' ouv oi vo/xci v to i 3 01 ^ tô * itfioSii 3
ptóvm emvlocj k o aiïxoi, oeftoi’ ovs ovTt Ou-
eo7raotcLvôs è<pu\ct^e, xadroi y i ’ laSbiiotç vmyiocos’
i foùs T & üolvos c% pupotç IPoQevu<rc, kqXvm
T í la ^ XCA^lCLvís’ B$ 8 T5 *A fylcLWy ’K&.î'TBl > 4 i t k l -
TO , TCO 'ï& lf .ip Y L '7t0\\)7CÇcfi.f(JLOI0Îvi OUTB 0 E vO lC t]$
’Q ix X yQ & is Ì 7r&xjupa>osv. k \ \ c L m m f a j o in t t îç
èôgÀM 'n0gc9û>* (x & T t a f a j h y\um\$ e ic i t I lo t
lo kxoXnO iaj/. b rioO ew o cf <hi e<p’ 0 A 0 1$ t* ín a t v 5
cW w x o v ts t 'roi? ß'TTi r a À A t e t s pia,pTVplaccai t e -
A e i© ô e v705, 4 E iplto euos t A a y t î b u y o y ^ 5 0 r i o - ^
Qsiyos y y u m 7ntpoix.ía¿ 3 r ’G h o x o ir lio ¿X fcp S iy e ic tj.
r io X v itá p 'T ii k è TtiTov k xtíq y¡y ^ r it o véav
l¿ÍfMX,vQ<ívopSfJ ÍÁIxicty . ¿ 7o s T Í 7r) 'PCùflMÇ T
S b y lto % fc cn t07m v 09 T tÍT V j OVJU^riÁ T <ZüÇj)S TOtS
V a l e s i i A ñ n o t a t i o n e s .
hanc narrationem concludi«:, fatis indicant ipfum de veri-
tate rei dubitaflè. Sic enim ait: à»<e ik oto f i ’orni 715
ìS-ìa« 7i9é&«. Id eft, - Sed de his quifque pro arbitrio
lu o judicet.
1 T<} 'Paf/,et;xij mya^ira) 43&<r$a»>ims ] Hunc locum
emènda vim us ex manuferiptis codicibus Mazar. Med. Fuk.
& Savilii, qui diferte fcriptum habent rvj 'Papctiicij <myx*t-
ra, non ut Rob. Stephanus Regium codicem fecutus edi-
dcrat thji 'Papctixw ti) avyxX*(ra, fépe. Quànquam Apolo-
geticus Tertulliani proprie non Senatui Romano, ièd Pra-
iidibus provinciarum, cun&ifque Magiftratibus imperii
Romani eft nuncupatus. Qui quoniam è Senatu ut pluri-
mum eligebantur, ideo dici poteft, Apologeticum. illum
Senatui Romano dicatum efle.
a Kfi Juvxtm ¿THiìSÌtmi] Verba Tertulliani funt h x c in
Apologetici cap. j\ J2>ui ficut non palam ab ejufmodi ho-
mìnìbus pcenam dimovit, ita alio modo palam difperfit -, adi
t i la etiam accufatoribus damnatione & quidem tetriore.
In ediéto M. Aurelii quod fuprà retulit Euiebius lib. 4.
cap. 13 . pcena accufatoribus Chriftianorum proponimi
his verbis, ò 3 xet&.<piea» tgu/ ¿ixiti- Id eft, delator
vero pcenx fubjaceat- Ubi notandum eft, Imperatorem
pcenx genus non definiiilè, fed earn judicantis arbitrio
permifiife, ut habita ratione dignitatis ejus qui delatus
fuiflèt, & ejus qui reum detuliflet, accufator à judice pu-
niretur. Ejufdem legis meminit Euiebius infra cap. 2 1 .
hujus libri, ubi de Apollonio.
3 Oì ì/aZ» (»gtm t7n\) ¿tosSs15 ] Scribendum puto,’
ois xu9-' ¡¡¡/juv pivot tvnvrtq ¿trcStìi, & c . Sic enim ait Tertullianus.
jQuales ergo leges ¡fia, quas adverfus nos foli
exercent impii. In codice Med. Fuk. & Saviliano fcribitur
os ipSv (as'juv tnvitq ¿toeGeìq. Quæ ledtio & à verbis
& à fenftfcTertulliani longius recedit. Ccterùm pro iaqvuv
codex Maz. & Fuk. fcriptum habent póvov.
4 Ei’çlu/sûôç t5 ci» Avywvu 7mçc)iKicts J Baroni us quidem
anno Chrifti 180. eledtionem Irenxi collocavit. N am po ft
mortem Pòthini quæ contigit anno Chrifti 179. ceflàvifle
ait Epifcopatum Lugduni , donec periècutionis furor de-
ferbuiflet, & Irenæus qui Romam à Pothino & à Lugdu-
nenfi Ecclefia milfus fuerat, domum reverfus effet. Sed
nos fupra non infirmis rationibus demonftravimus, Ire-
næum legationem illam non obiiffe. Itaque nihil jam
vetat, quominus Irenxi ordinatio, in eundem annum quo
Pothinus eft mortuus, conferatur«
V a r i o r u m .
a Map** Extitiflè olim hujufmodi Marci Aurelii
Epiftolam, difertè teftantur Veteres. Tertullianus nera-
pe, Apologia: cap. f . Euiebius iu Chronico, ad annum
Marci X I I I . Oroiìus Hiftorix lib. 7. cap. 1 y . Xiphilinus
. Hiftorix Dionis C a f f i lib. 7 1 . Hodie vero non exftat. Nam
illa Epiftola (ut Joièphus Scaliger obièrvavit ) q u x nomine
Marci Aurelii Antonini fuper hac re, ad calcem prioris
Juftini Apologià legitur, tantum abeft ut ab ipiò Imperatore
Graece d idata, aut ex Latino ipfius in Grxcum tranf-
lata fit, ut infra feculum Juftiniani Imperatoris, ab impe-
r itiffm o rerum Romanarum Grxculo confidum fuiflè
manifeftò appareat. Sententix Scaligerianse adftipulantur
Salmstfius & Huetius. Edi&um tale ( inquit Ant. Vagi) in
favorem Chriftianorum illa occafionè, anno X IV . Marci,
quo bejlum Quadicum con tigit, fàncitum fuiffe, in ani-
mum fuum facile non inducet., qui nòrit, mox poft Ger-
manicam fifim tam mirabiliter depuliàm, anno nimirum
Marci X V I I , innumeram Chriftianorum multitudinem di-
" ris fubjédam fuiffe quxftionibus, & Chriftianos pa ffm ingenti
perfecutiorie acerbe cfte exagitatos. Non dico tamen
nullum datum fuiflè edi&iim ; fed .ex eo Chriftianos
nullum frudum percepiflè} cum non défint cxempla, ùbij
nequicquam prohibentibus Imperatorum reicriptis, in
Chriftianos fxvitum fuerit.
b IIo^ììvS 7cte<i>i)ivT<&'] In fuperiori capite Martyres
Gallicani Eleuthero commendarant Irensum literarum fua-
rum latorem. Valefius, Annot. ibid. cenfèt Irenxum, Po-
thini morte prieveniente, literaseas Romam non pertuliflè:
haud enim credibile cflè, Iren sum, praecipuum lumen Ec-
clciùe 8c Epifcopura defignatum, tam procul fuiflè aman-
datum, cum Ecclefia fuo antiftitc deftituta, prxièntiz ejus
maximè indigeret. Verùin huic conjedurae occurrere poffu-
mus Còntrarium conjiciendo, feilieet Irensum initio Per-
fecutionis miffum fuiffe Romam, indeque rediiflè Pothino
adhuc in vivis agente. Certè Baronius & Petavius, qui' fta-
tuunt Irenxum in Ecclefix Lugdunenfis epifcopatum, non
nifi hoc itinere defun&um, fucceffiffe, Hieronymum habent
audorem, in Catalogo Scriptorum Ecclefiafticorum, his
verbis • Irenaus, Pothini Epifcopi qui Lugdunenfem in Gallia
regebat Ecclefìàm, Presbyter, à Martyribus ejufdem loci, ob
quafdam Ectlefia quaftiones, legatus Romam mijfus, honòrificas
fuper nomine fuo ad Eleutherium qpifcopnm perfert literas.
Poflea, jam Pothino prope nonagenario ob Chriflum martyrìo
coronato, in locum ejus fubjlituitur. L . E . Du-Pin in Irenao.
c t j p e o e i s
odptoeis « s *EAQjQtpoi- 5 m riem recenfens, irl E le u th e ro , cujus nunc S jz c .
'ypoìitts vpuv g £ e '5 i^ rc q ) as aiv |n i x&T cùnòv oiroy- tempora ac! res gieftas in q u irim u s, finem I I .
« , . •> p <t . « / . ' . t/ enumerandi f a c it, viuippe cum eo R om a -
^ T m m , m m e c ^ fiam opuJ ^ ^
yecLtym a ìt . boraret* Sic enim fc^ b it.
K E i A À A Ì O N r' . 5 C A P U T V I .
Tei»? iv rt 'PcòfitiS ìynoxOTrtVooóvTCùV xcLvx!Xoyos. Enumeratto epifcoportdm urbis Roma.
EfUiXicòOWtTiS oiu> ^ oixofofXYioct.v'ns o» fio.- " p u n d a t a jam 8 c sedi^icata ecclefia, bea- Hac refer
ycjidjLQi *AicóioXoi t Ito CY.ìt\yioia.Vj A iva ir —: tiffimi Apoftoli epiì^copatus officium
o » i ^ T t W L in o tradiderunt. H u ju s \Lini mentionem ¡ J *
* , ÌX H W O . O U X W ^ ,. W r a facit Paulus in ^ ^ X i ^ o t h e m n . H u ic * '
Aiva HclvXos 0 9 7 0 ,1$ rzs&s Tipiooiov èm<toAcu$ i o fucceffit Anencletus. Poft. quem tertió
/¿éptVYiTcU. C^pf’k'e^Taj <Tfe av-Tov ’AygyxÀ)j7Di' f a ab Apoftolis loco ppntificatùm fortitus eft
tStu v 3 TtiTcp r oicop '¿m r ^Aito^oXm r ìmneo- Clemens, q u i qu id em beatiffimos Apofto-
. \ . p-r/ » . / ' , « i f m m los v id era t, 8c cum iiidem familiariter ver-
■ B tw v to t »J3 k a ^ s - o % fa tu s & r a t : & p r a d ic a t io n em A p o f b i o -
tiots Airo<pAfs$, xcq ovfi&GXyxas c lv t o is ' x, im rum adhuc auribus fuis infonantem, trad i-
tvoLvAov To Mpvi/xa, t? ’A'ToqoAcäV X) r 7ia^t<h«ny 15 tionemque prae oculis habebat. N e c v e rò
/Zffp} o^aXfjtóùV ptovos’ H ifoWo) V7d- u H ^ us : plurimi etiamtum
/ « M /. M i > \ iupererant ab Apoftolis mftituti. Hujus
Xeiirow t o t * viro^ t A icowXw Sìhfafrevot. e v i ciementis temporibus ehm graviffima dif-
TMTd Oliò r « KXìtfajTDS <px.crta$ Cs% òxiyns toi$ fenfio Corinthi exorta effet inter. fratres,
09 Ko&tv0<a yv/o faìtkSiA fp oieyìiréftiXw ìt 09 *Pa* Ecclefia Romana luculentiffimam epiftò-
m gxx,A>jcnct Itc/i.mTa.'zluj y^a.<pltò to\$ Ko^y0/o«?, 20 iarT1 C orinthiis icrip fit, q u a eos ad pacem
eipmv ai/faiQa(stnx, olvtbS} x* kvcivìbozx, t Ilu concordiamque rev o c a re t, & fidem ilio-
B aò rm , 1 1 n a d '¿ là i B B i w l p Ì - rum > & ■ recens ab A PoftoIis fufcetv
»v '/* ' 'i' n M M W B B B perant tradìtionem renovaret. Paulò p oft
J W U A W . s ß & x * * r 3 KAdaA»- Huic . c]ementi fucceffit ^
& t o t » ?, t Euctptwv^ A - areftuS; Euarefto Akxander. Seitlis dein.
AegctvSpof 210 8m ^exros r V ’AirogoAw 2 5 d e poft Apoftolos cònftitutus eft Xyftus.
X5t0‘fw*3 3 u9dì. ( tv 3 t S W T eAeotpopo$,o$ xj 09- Qu em deinceps excepit Teleiphorus, qui
èpcapTvpyjoiV ’¿7K i& cT ytvos* ¿itix, nTos' /W20* etiam illuftri m arty rjo d e fu n flu s eft. Poft
oy ’AnXÀìTOi. r 'AvÌxatqv Sa>TTtpo$} h u n c Hy g in u s , ac deinde Pius. P o ft Pium
ìivv ¿hjeTfcxctTco to ttì» 7* £ 'iTcitTnoycni '¿an t ’Atto - Anicetus. C u i cum fliccefiìflet Soter, d u o -
¿A ® . K s t r ^ x A ^ ’f i A f l Ä ^ T i i c t O T i ^ & ^ o ^ ” 0 ab Apoftolis loco epifed-
, ■ » ~ ~ *i « m i Ü patum nunc o b tinet Eleutherus. H a c ferie
I Tyt ctuTM à ld b t y i i » T i t AieoqoXm 09 TU a r t r j - • a n , , ' , ‘ , > ~ , A , , ' & luccellione, tum traditio Apoftolorum
.«o*AW m p^ocni, 5, to t « s *A>,fe*i to /o y * * io eccfefia, tdm verltatis ,p r e d i c a to ad n ó s
xctruy7>iJtey yptcLS. u iq u e p èrveniu
K E $ A .A A I O N Z' i C A P U T V IL
Q i ^ fik’XßJ- T y f t o t e nsLipav 2 ^ T § f 3 5 Quod ad illa ußjue tempora per fideles mi-
<hw<ifiei$ cmpySrrb . racula patrabantur.
TA f e 0 Elplu/cuoS) kttoX^oos tcus irpohtZo- T T & c Irenseus breviter perftrinxit, aC Hoc refer
B * H i oi m f 1 velut‘ daI“ea™ m i,lis ?uin?ue ,i_ v r , / -T « » A \ » / r , » ~ bris, quos de falfae d o d rm ® refutatione afe , f „ 3
t m t ì boi t e X e t y t s x, everfione infcripfit , quse q uidem planè
•zi1$ 'pivfbvupiB yvaxnaSj 09 fovrepa £ avTtis v- 4 0 confentiufit cum iis , quae in fuperioribus
7rö0goEt»ij oTt iìj X) ù$ clxjTov v 7Co$\i[jxaf(gi 'tyÌs Sei- hiftorise noftrae libris tradidimus. In iè-
«5 ^ 7raescA'l« H i <à H H i ■ ¡ m . c™ 4 ° autem ei “ fdem B S libro, d iv in a
./ n \ ' > ' ~ admirandaeque v irtu tis fpecimina adhuc fua
AgAei^io, Ojrff t&tcùv 67rtOìiptciivèfJ Xeyov. Tocry- aetate in quibuidam ecclefiis fuperfuiilè te -
Toy 3 ^ rnSinai r i vzxpov eySpotf, xaßks 0 Kv&os fta tu r his verbis. T a n tum abeit, in q u it, u t Cap. yé
Hyetpe xca ot ’AvroqvAot lepoaiuyìis' ^ 09 t»T45 m° j tuurl excitent per orationem, quemad-
y ' r , , v r , \ \ . ' T m odum D ommus & Apoftoh feceru n t. Sed
*S>i\<pQ77)7i 3 ttoAAoi t t o M CLMS, a j& T o cLvzy- & faepenumero in te r f ra tre s , to ta fimul
V A L E S I ! A N N O T A T I O N E S.
1 Tjí cíótíJ iibay,jf] Sic habent etiam noftri códices.
Malim tamen feribere ítttAyff, cum Chriftophorfono & Sa-
vilio» & cum veteri interprete Irenxi.
2 Ymy@u]/ctf fafuus ] Hujus verbi vim ac prqprieta-
tem non íatis expreflerunt interpretes. Mufculus enim
vertit fubjecit, quod eft ineptiffimum. Chriftophorfonus
P[.° ? P íg* ver“ ° accepit. Verum •deny^fi^eiv aliquid am-
j nemPe Alineare & adumbrare, metaphorá
ducta a picloribus. Poffis etiam interpretan fubfcribere,
quod idem eft ac confentire Scfuffragari.
3 IIoAAoî îTa^ctfwç] Apud Nicephorum iù lib.4. cap. 13.'
deeft vox vnXXot, quam nec vêtus interpres Irenxi, nec
Rufinus agnofeit. Itaque expungenda e ft, utpote quæ
fènfum turbet. Paulo poft, ubi legebatur fi$ vnsriccf m x -
Aws ùyvtMi reftituimus >£ Xtmveieif, ut legitur apud N icephorum,
& in quatuor noftris codtcibus Maz. Mcd.
Fuk. & Savil. quibus fubfcribit vêtus interpres Irenxi 8c
Rufinus*
E C 2 XOU09