lyz JE Ü S É B I I î> A M P t í I L Î M - A o B í L i a s ,
o C L . VeR-Us.
S æ c . -duo. 'Duo item âdverius judæôs» E t alii vtpSvov ^ Sïûrepov* vrph ’îuSùiàè Jtdj i
.1 .* qüos pöftmodum ïcripiît contra Cataphry- SïuTepov' $ <x ¿¿erBc'fetvTZC crtwbyço.-^A T>)£ $pv*-
gum hærefim , quæ quidem non: longé -m h x è xcatovofrtiAms y p U %
poftea máximos tumultus excitayit: tune __/_ . ¿ ' / , , »> . ~ L.. ja
.& . . , . . \ r . ¿ öffTreg O i t x p u « ! ' í - t r r » Mo^-
í»yr« i. e. temporis vero primum enafci cceperatj ~ ~ , ~ >
‘ ■3* «*• M o n ta n o c um fa lf is v a t îb u s fu is a d h u c e r - 5 7 * VÖ a ü T ? i i $ Ç ? 7mpex.7çort>ii 'mitífidi/já, ^vüovlótcc xccj‘ vfët' 'n òS ì 3
M k t ío v .
r o r i s fu i fu n d am en ta ja c ie n te . A t q u e h æ c
d e A p o l l in a r e d ic e n d a h a b u im u s .
C A P U T X X V I I I .
De A i ufano & de ejus feriptts.
K E Í A A A I O N KH'.
l l í £ A M o v a o c v o S ¡i, a¡y y r o s c w v e y ^ í f a .% .
Al MöffavoJ* i l op cV vtìs <p9xcroLat ìytfte\é-
refer n'Íc7 ^ ED ^ M u f a n i , . c u ju s in fu p e r io r ib u s I O "l
3 S « S B m e n tio n em fe r im i r o e le g antd ffimu s q u i - X J v V %f a.a m
p8p, <p ép e r« í¡.tis * ’í f a y i e iH i x t í& l s s K e y s 4
g S l l i b e r Lad f oídarra f r a t r e s> * * 'O Ç y s 'm tc t f M ^ t à s k S*K < p ¿ s , -■¿m x K iKU & s
■ ad Entratila,-um hærefim d e f e c a n . : | g ¡ g ^ ? A ^ ¿ ¡ n » * ^
tune pnmum exorta novum quemdam ac , t , y , , . .
pernicioíum errorem orbi invexit. Hujus T V ¡f¡|| -vf/eur
r, - . « r ' * h r _ - 1.M J ï î Jwb^ÂV ’ & i< m y y< ro c v e r T o ) j S ia r 6 >»$ n u p e 3 C 7 ç o i r îr $ S 6
2¿g%>¡y>v ifsu&çîïvotj a Tccïnavov \ôy>s ï^ e t, d
fe & æ a u é to r em fu i i l è p e rh ib e n t T a t ia n u m .
C A P U T X X IX . k r $ a A i\ ï r» kt ;k ©V
De Tatiano & ejus hareß.
K E $ A A A I O N
tlê& t TVíS XCLTCO TctTtOLVoS óápí(ftC0$,
O Y ' p u lped vrpoffQtv ^
E u m ip fum c u ju s v e rb a fu p e r iu s a d d u x i-
V . ; ijctVjUcLaiy m u s d e a dm i r a b i li i l io J u f t in o , u b i 2
B
‘ l a m a G r & m á ú iU i S a A s g a í , , . .¡u ì ì^ t 'uÙ 77) V ICnMitJ/ITLe *mn Uri' nmi./Í^Ki 'f\ j *1 S? M J_
e t iam é ju ictem m a r t y r is d ifc ip u lum e um f u - » 1 ^ p , Ä ^ ,
i f fe r e tu lim u s . D o c e t h o c Irenaeus in p r i - au70|, l(îDP0u o 'n $ toc) pta*prn jp (& i . StyÁoi ¿)¡ - tu ra
id o c o n t ra haerefes lib r o , d e T a t ia n o f ím u l Eiptujc¿r.@^ o y T a f tfpcoTcp T $ f nrpos m í a ip ia e i s t
e ju fq u e ha erefi fe r ib e n s h is v e r b i s . A S a - o ^ cF m t ï t t e J c t t r S û c ù « z fe w t clÍpÍ -
tu rn in o , in q u i t , & M a r c io n e p r o f e & i q u i a__I f f f y - 1 , r
Encrât it* v o ç a n tu r c o n t in e n t e s , d o c u e r u n t n o n c o n - « , *fW r2 cL r i> p v iv fjfyM c tp 7u a v .@ * j
t ra h en d um e lle m a tr im o n ium : r e p r o b a n te s 1 5 04 ¿yxpct’Viis cLyapiia.v G%ypvZout) c t^îf
c i li c e t p r im i t iv u m i l lu d o p if ic ium D e i , & T « r a s TÎu> 2%^om«v r a * A c tw Tfcf © e o j ¿ m í u *
ta c i t e a c cu lan te s D e u m q u i m a fc u lum & r i /3t u \ , r • j - jv . ia S i . JCSî'7«^§oui'tes «tocJ apptr x, S nÁ v ei$ yívtmv 0lvfemmam
condidit ad propagationem generis a ' , _ r ^ ' y ay
humani. Induxetunt etiam abftinéntiám ab ‘7rt7n:iY¡}toT(@*' ncq Ty!/ wap3
efu eorum quæ animara appellant, ingratos fe ctu7ïT5 '¿ à ty fto âmyicniLVTD, c ty x & i -
exhibent« erga eum qui tmiverfa _cr«rit} o W 5 w r á f I r J L a
Deum. Negadt etiam primi hominis ß Iu. J ~ ‘ " 'Z " f cLrn\*yn<n
tem. Atque noe nüper apud illos excogita- 1 1 ^ arpanusTAaítiu. ^ û)t (J6îûs. xoq 'rëto ;
turn eft, Tatiano quodam omnium primo ejôl/>gôij 7xa/>’ clvtvÏî î T clticl ioS vivos -vrpaites
V a l e s i i A n n o t â t i o n e s .
I K«/ «e©« as&nw ¿itmget] Abfünt luce à
noftris codicibus Maz. Med. & Fuk. Sed ncque Rufinus
ea in exernplaribùs iuis legerat, ut ex verfione ejus ap-
paret: fed nec Hieronymus in libro de Scriptoribus Eccle-
fìafticis, ubi omnes Apollinaris libros recenièt, hujus libri
contra Judzos mentionem fecit. Nicephorus tamen
ejus operis meminit.
a Mir’ à iròAÒ» xMio-nfbrièéunis] Chriftophoribnus vertit,
non multo poß tempore de integro renovata. Quam
fnterpretationem probare non poffuin. Langùs vero &
Mufculus fere eundem fénfùm ambo fecuti funt. Sic
enim Langus: E t qu* pr¿eterea adverfum Ehrygum berefim
compofuit, qua non multo poß res novas in Ecclefiam induxit.
Mufculus véro in hunc modum : J>)u& non multo poß tempore
mfolefcere eoe pit. Poffis etiam ita vèrtere: JQua non
multo poßea apertiùs publicata e fi.
3 T Cfftcònt me) r S h Xocner] H x c eil icriptQra codi-
cis Regii. Sed cùm h x c vérba nec in réliquis códicibus
Maz. Med. & Fu k. nec apud Rufinum legantur, ea ex-
pungere non ium veritus.
4 'Z7nrfKr\t*um-ni A«y©-] Mufculus 8c Chriftophorfonus
Rufini interpretationem lècuti verterflnt elegantiffi-
mus. Mihi tamen magis.placet int.crpretari acerrimum,
vehementijjìmum. poffis etiam vertere « téjurgatorium. Idem
enim eft «rcvp«rVàs ac Ni cephorus vèrò cùm
ea vox ipfi difpliceret, p r o ea fubftituit, minus
rè&e.
5 Eìmbyumv à> -nS f ii f ] Noftri codices Maz. Med. &
Fuk. fcriptum habeiit itcmyarnv 7af /Jmi ablque prxpo iì-
tione : quod mihi videtur elegantius. C od ex quoque Sa-
vilii praEpoiìtionem non habet.
6 Hi 7T»?£*r?<«rS«] Ab his verbis ia codice Mazarino
incipit caput 29. Quod quidem caput non 29. fed 27. in
ilio codice nominatur, ob rationem quam fupra dixi.
7 'Atto ZuTvpyk*] In codice Maz. Mied. FuJc. & Savili-
ano, necnon apud Nicephorum legitur XctTcpvivx. Epipha-
nius & Theodoritus Sàturnilum vocant. Hcgefippus quoque
hxreticos ab eo cognominatos Satujrnilianos dixit fupra
in capite 22.
8 Kcq Turo wv tfyvgtjn ] Jam fupra monuimus, »SV apud
Grsecós interdum idem valere ac nuper. Ita etiam hoc in
loco fumitur ab Irenaso.
V A R I O R U M.
a Tol'.cu'oy-] Tatianus, genere Syrus, profeffione Sophi-
fta, cultii Gentilis, dein Chriftianus. juftinum magiftrum
fuum Romam uique comitatus, Crefcentis ibi odium atque
inimicitias expertus eft; poft mortem praeceptoris, tan-
quam czcus duce dcftitutus, in przcipitia fe dedit. Inflatus
enim arrogantia 8c eloquenti» tumo re, novam quandam
hxrefin condidit, damnans matrimonium Veluti'corrupti-
•ncm ac ftuprum j indueens a vino 8c anirtiatis abftinentiam,
aquá .folummödo ctiam in fecris ahyfteriis adhibitá:-
Unde Seélatorcs ejus Encratitae 8c HydÉoparaftats dice-
bantur. Ñegavit prsterea Adamo Salutfem, 8c cum Valentino
iEones quofdam invifibiles commentus eft. Deni-
que in libro adverfus Gentiles feribit auiihas humanas na-
jturá fuá mortales eife.taneficio verp divino immortales fer
¿las; ita tarnen ut impiorum anima: curtí corpprc intere-
•ant, 8c cum eo iterum refurgant aeiernit Jcenis píeftenda?.
m v 7iu j
A h iv eM I J S , f c r ' A . » . I . ,
Sc L .V ekus. e c c l é s i a s t i c æ H I S T O R I Æ
■mÚTÍw ù n t i y W T ® . T iw ßteictyriiiiaj- ‘Js
T s w a * x f o * - n i î yvyotàs, ’« p im f i hmjVZ colei»«,
(MV, iÿ tpm TOOt/TO. f j$ S i r la j cv.mu ¡jtup-¡v-
i v a * - ¿m ç ù t T iis è x x A i i t n a s , 'o iii/ u n , i l f i t t™ ¿ A s
YLPCX.XX’APa. d i d A WM m,uerr¿n~ m . % CPlOCtrinflR mnflIdi/ie . ¿äC___ ä
w ' —j v r * r * ' 'w v t wr)
itilOV yf&TLTYiÇy.$ï$k,<JKcL\e4H OUViqiiOOLVOy CLtûùVttS
•mets k o & r d s ofioias tÔÎs ^bra OuctAevviva /uvQo\oynvcLf
t yctfcov 'n ,^ )9o^ v xaj vnpveictv
o\as MctpxAcovi Xj X/O-Vopviiicû oLvxyop^oocs' Ttj Ç
h u ju s im p ie ta tis au<âore. Q u i J u f t in i au d i-
tor> q u an d iu q u id em cum i l io v e r iâ tu s e ft .
n jli il e ;u fm o d i p r o tu li t . P o f t m a r t y r ium a u -
tem illiusy ab e c c le fia fe ab rum pens , d o f t o r is
a r ro gantia e la tu s a c . tum id u s , tan qu am p r a -
ltan n n p . 1 „ •
S æ c ,
II.
d o & r in æ c o n f la v it : Æ o n a s in v ih b i lc s c om -
m en tu s p e r in d c a c V a le n t in u s : aiTerens q u o -
q u e c um S a tu rn in o & M a r c io n e , m a t r im o -
m um m h il ah u d e lfe q u àm co r ru p tio n em a c
îtu p rum . N o v a p ræ te re a a rg um e n ta ad fu b -
verfr*nri<im A r .i____ •> * a í v ' P t > r ' r . ' J 0 , *' , * r r “ ,kVlva «ngu iu cu ia au iu o -
A ¿ a ./ ¿ {^(àTYitAcf, 7iap ea.UT% x t Iu > oLiTioXoytov i o T' erten“ am A d a m i fa lu tem e x c o g i ta o s . Hæc
3 •m n tm iA iK . t o Û t o iiSù ó a — , Irenaeus d e h æ r e fi q uæ tu n e v i g u i t E n c r a -
tita rum . N o n m u lto v e r o p o ite a Se v e ru s
q u id am , c um fu p r a d i â æ hæ refi rob u r a c v i res
a d d id if lê t , in cau fa fu ie u t illiu s f e â s
h om m e s e^ .p f iu s -y o c a b u lo S e v e r ia n i d i c e - s™ ™ ; .
3 *7nin)eut.iti^/os.'iz tv T tz a E ip ttv ou o s rn rn . * ujjli
upc) h tiçïpor Z e v i p i s u s oiopia ? r a ç j -
S t h X a p S j j lu j a ip tm i, a m o s mus a v r t i s àp/tiufiïp
ia s , •? Î tc a u r a mpviypdpnii S em i& x v â v irpoa-- - l ~ — - . c n a m u ic c -
W OW Î y iym . x p^ t «, Mù ,lpça xai i < Evan^iii!' Y ™ quidT j & ProPh« “ ™m
f « . * ; . » § . i r t - u . f v ’ ¡ S S t t s - u n i B S
u p w VZL m iM L v z t ^ c c cp a r fiA c to r pw .S v 'n s n a u - au^m Apoftolum malediâis impetentes,
Aok tov ’A^oçoAoy, à 9è tS o iv clv tS m s ’éjbçttAcCi, eP1.^ôIas e)u^ répudiant, aç ne Apoftolorum
* , * * m ' S i m m e o rum a u S m “ i n f e Z ^ T a f i t
fv/tvoi y i vepovtpos auTcJv 0 T gcviclvos, <mv- 2 0 nus> ca f enam & c o l le â io n em n e fe io q u am
¿ ( p u i s -ma. £ am ia .y n y fù i O n e o î î ’ l i r a s T $ f eva qS e I lo ru P1 «M t e x u i t , q u am -reo cra -
4 6 ù a .y ¡ th im m v H à s / T o v i x r i p m r ü n i tp x r - ge& is c o m l r i f i r 1118'1^ ” W - q u a -u01, e va n “ “ geiiis compolitum nominavit: quod opui
V a l e s i i A n n o t â t i o n é s . ‘
1 O Üw ’l' h&tmcÓÁtt b r u p fa i Hieronymus in libro de
-fenptoribus Ecclefiafticis vertit, inflatus eloquenti& tumore.
Itaque Hieronymus hadtncuXov magiftrum eloquenti* hie
intellexit: cujufmodi fuiife Tatianum, priuiquam ad Chrifti
fidem tranfiiifet, fupra ex Thcodorito 8c Eufebio notavi-
mus. Quibus etiam addi poteft Vi£tor Capuanus Epifco-
pus in prsfetione ad harmoniam Evangelicam Ammonii
atque Tatiani. Verùm hoc in loco dodtorerii Ecclefiafti-
cum intelligi malini. Quod confirmant fequentia Irensi
verba w V ¿loUtButXÚis to.
2 Tjjy ccmoÁoyícw ^ Ad oram codicis Maz- adnotatum
eft eadem manu Tp. uvnXoyiav. Q u * nota indicat, in aliis
exemplaribus feribi »»nOiojícu/. Quam lediionem cpnfir-
inat vetus interpres Iren*i. Certe Irenaeus paulo ante de
Ehcratitis ita dixit: ¿tmXvyún ^ r¡¡ S’ out^qÍ». R u finus
tamen vulgatam ledtionem tuetur. In. codice Fuk.
fcrijjtum invéni t jj |j 3T Ahx.fi, moTtigíaí •mtp’ IcuitH ¿com-
j s S a v i i i u s vero ad oram fui: libri ira eniendarat.
UTm^esutm^, imp’ icuirS tLo ct.moXoy.Mi im n im io .
Quam conjedturam probare nullo modo poiTum. Porro
verbum illud quod in Fuk. 8c Savilii libris habetur,
hue tranílatum eft ex pr*cedenti linea, ubi legitur j yapa* Tí (p&oyf., w m>pyuM> 5neg$*-n?wn»s ¿¡'oojfíáoass*
Hue emm pro verbo uycvpßtomi, codex Med. habet ¿wm-
pgíum$. Et ad oram codicis Mazarini adnotatum eft eadem
manu Tp. ec7m^gsúou^.
3 MMtgjv 3 tIstyy 2sa5^©- J Epiphanias hunc Severum
antiquiorem fecit Tatiano: male, ut ex hoc Eufebii loco
convincitur. Certe Irenaus nullam hujus Severi men-
tionem fecit. Rédte ergo Theodoritus in libro primo
hsre.ticar.um febularum, Severum Tatiano poftpofuit.
4 T« % nasùfoiy] Exftat hodieque hoc opus Tatiani
cum harmonía Evangeliorum Ammonii Alexandrini in
tomo 7 . bibliothecs Patrum, ut obfervavit Baroaius ad
annum Chrifti 174. Epiphanius in hsrefi 46. hoc opas
Tatiani à quibufdam dicit yocari Evangelium fecundum
Hebrsos. Sed fellitur aut ipfe Epiphanius, aut ii qui ita
fentiebapt. Etenim Evangelium illud fecundum Hebrsos,
antiquius eft Tatiano. Quippe Hegefippus qui aliquot an-
nis Tatianum anteceflit, Evangèlii fecundum Hebrsos
mentionem fecerat, ut fcribit Eufebius fuprà cap. 22. Pa-
pias quoque hiftoriam quandam ex eodem Hébrsorum
Evangelio petitam, in futs libris narraverat, tefte Eufebio
m fine libri tertii. Denique multa citantur à Hieronymo
oc Evapgelio Hébrsorum, qu s hodie non leguntur in ilio
vangelio Tatiani. In eo quidem conferitiebant duo b s c
v a g e lla , quod genealogiam Chrifti expunxerant. Nam
ae. Hébrsorum Evangelio id diferte teftatur Epiphanius in
r : V a r i o
rir!-1 10 r ‘ente™* Scholam primò aperuit inMefopo-
S h X f f - T ^ 1511- M- A u r e l i Antonini X I I ,
(mais habet Epiphanius, Antonini Pii.) Precipue vero An-
^rcA Nazaraoram. De Tatiani autem Evangelio idem
Alt Theodoritus in libro primo hsreticarum febularum.
c l° Lrr° S fenbit Hieronymus in Epiftola ad Alsafiam,
Theophilum Antjochenum Epifcopum quatuor Evangeli-
ltarum dièta in unum corpus compcgifle, vereor ne me-
moria lapfus fit, Theophilò tribuens quod Tatiano compe-
tebat. Potuit tamen etiam Thcqphilus ejufmodi opus
elaborare. Nam & Ammonius Alexandrinus Evangelium
^ tp o t^ p compofuit, infertis in Matthsi Evangelium
reliquorum trium Evangeliftarum excerptis, ut teftatur
Euiebius in Epiftola ad Carpianum, quam Evangeliorum
canombus prsfixit. De hoc Tatiani Evangelio fenfic B.
Ambrolius in prooemium L u c s , cùm ait de hsreticis,
Plersque etiam ex quatuor Evangèlii libris in unum, ea qua
venenatts putaverunt ajfertionibus convenienti, referferunt.
Ceterurn quod Baronius obfervavit, opus hoc Tatiani
quod % 7ros«*™ vocabatur, 'hodie exftare in tomo 7 .
bibliothecs Patrum, diligentiùs inquirendum eft. Ego
certe re attentius eXaminata tandem deprehendi, opus iì-
lud quod poft Ammonii harmoniam editum eflè d ix i,
longe diflerre ab Evangelio Tatiani. Quippe opus illud,
licut lectio ìpfa indicat, nihil aliud eft quàm paraphrafis
quatuor Evangeliorum, feu potius epitome eleganter con-
lcripta ab homine catholico. A t Evangelium’ Tatiani
ipfifmet Evangeliftarum verbis contextum fu i t , refèCtis
duntaxat iis q u s ad Davidicam Chrifti genealogiam fpe-
äant._ Prsterea in opere ilio quod. editum eft, Chriftus
j . . David dicitur non femel. Denique tres anni prs -
dicationis Chrifti in ilio opere djftinguuntur : cùm ve-
teres annum dumtaxat unum prsdicationi C hrifti tri-
buermt. Sed neque verius eft quod ibidem affirmat Baronius,
eumque fecutus Bellarminus, harmoniam illam
quatuor Evangelibrum, q u s priore loco relata eft à- V i-
«ftore Capuano, & in quam Zacharias Chryfc politanus
commentarios feripfit, opus effe Ammonii Alexandrini.
Nam opus quidem Ammonii nihil aliud erat quam Evangelium
Matthsi, cujus fingufis capitulis adjumfta erant ad
Iatus capitula aliorum trium Evangeliftarum, q u s cum
Matthsi confentiebant Evangelio. Itaque opus illud per
columnas divifem erat, perinde ac Origenis tetrapla. Et
mterdum quidem unus duntaxat, interdum duo, interdum
tres Evangelifts è regione Matthsi erant adpofiti. Inter-
dum vero neminein habebant adjunéium, in iis feilieet
locis in quibus Matthsus proprie.ae fingulariter loquitur.
Q u s res Eufebio Csiàrienfi pofthac aniàm dedit, ut Ca-
nones fuos exeogitaret. Docet hoc Eufebius ipfe in Epiftola
ad Carpianum: $ j
«5 *«(9i <pcXo7tofiM> cansì^y ùmyr.ofa^, ro —asxsx,
R U M .
I tiochis ad Daphncn, in Cilicia etiam & Pifidfe prsdi-
! cavit. De morte ejus nihfl conftat. Cave Hiß. Vol. I.
I pag. 46.
ß b 2 WOUAOif