ab h a c u n a fa c i le fu pe ren tur . A c d e p a r ie -
tum q u id em fu b f t r u & io n e & e le g an tia , D r a -
c ilia n o am ic o n o ft ro , a g en ti v ic e s P ra e fe é lo -
rum P r e t o r i o ; & P ra e fid i p r o v in c ia fcias
à m e cu ram e ffe c om m if fam . J u f f i t f iq u i -
d em pieta s n o ftra , u t a r t ific e s & o p e ra r ii,
& q u a e cum q u e ad h o c o p u s nec effa r ia e ffe
e x p ru d e n t ia tu a c o g n o v e r in t , p ro tin u s in f
a n t e i llo r um fo llic itu d in e d ir ig a n tu r . D e
c o lu t t ìn ìs v è r o & m a rm o r ib u s , q u a e cum q u e
& p r e t io f io r a & u t ilio r a e ffe ip ib a fp e é tu
ju d ic a v e r i s , c u r a u t ad no s pe r fc r ib a s : u t 1
e hm e x lit e r is tu is c o g n o v e r im u s q u o t &
q u a lib u s o p u s f i t , e a u n d iq u e p o f lìn t c om -
y x]tOpL<ZTD$ T8TÖ 39 'Tìrgi £<9*0 ; TOl^pV
i y é p a t a s T s 39 1 A p a x iA ta v c S T a f >j£te. i
r ip a Taf StérniTi Tei r vnop^cSi /¿¿py, xotj
T af £ Inap^icLS a.pyov'n, imp ypiav t I w <PpovTiStc
gyxe%<ieicC^ ywaxntz. xexeA&iToij $ t\jzso $ epiy$
¿lìa sCaoti, ^ t ^ ì t o s 39 egyccTMSy 39 ctiép
ù i olxoSbfiltv kvccyxouo 7v fy ln a n s fy i t y$ <ry$
3Cg.7 W.£ia0oie* k y ^ tm o s , T *s ex,e*"
yû»y 'ZBÇJVoicLÇ ■¿TTÎÇtCÂÎtOCtj. '5 J&Ì (J'ê T JUoyùJy 6<T8y
) /¿ctpfidp&v, ci S'* ¿v uopua^cLs àvcq mpuwnçcf. 75 39
Xpyjoijuó'rt&iy clÙtUì * a u u o - ^ a s ytvofApys, x
»»/¿as va^Nl/cq av7i 'v ik o ,oy’ iy’ oaay c£v 39 otto'mov X ì 6* ^
p o to r i . Æ q u um eft enim u t q u i p r s t o i ^ ^ j „ j 'w a T 0 S ' ß r y * ^ , m ì r a ,
tius orbis locis maxime admirabilis e it Io - ^ * / a ! t r o~
eus, pro dignitate fua exornetur. 7i * n * x ° ™ /< «w *W nw | t o # . a
C A P U T X X X I I . 15
V t de pulchritudine conche, & de artificibus ac O'** ì j
materia Macarius ad Prafides f i r ih at*
K E $ A A A I O N AB'.
I TV XS^AA»« K«j epyCLTtti
uAafy eJ^Acwi '7Dti apposai.
) o r r o cameram B a f i l icæ , u trumm la q u e - 3rT 'Z c o 5 ß * c n \ A y & p u i& v , 7n n p o v i
A a - ‘s '
ytvtfa
is g en e r e X x a y a e ix v , >J S ì I r i o n s 'tv/os epyccaUs y
c ie n d am cen fea s , c e r t io r à t e f ie r i v e lim . 2 0 ^ o ( j n t Sbx.it, crocT yvayou. « yeeg
N am f i la q u e a ta f ie t , au ro q u o q u e p o t e r i t X a x a w £ /a & o u ^ y pmcf
e x o rn a r i. R e f t a t « n , u t f a n t e tu a 1 A a * ^ 0v. «rAÌ» * « ì io -,/- 4 ’
fu p ra m em o ra tis ju d ic ib u s q u am p nm um l i - „ ~ ^ , ^
g n i f i c e t , q u o t o p e ra r iis & a r t i f ic ib u s & ™ 'B p e tp y ^ o ,c t o w j,
fum p t ib u s o p u s e r i t : u tq u e a d m e c e le r i- & lu jd L , ootap t epyccrcSv 39 t s ^ v i t o v xoq
t e r r e f e r a t , non m o d o d e m a rm o r ib u s & 2 5 kvoLXeoptccmv ^ e< a .* 39 /©£?$ e£ta élîÔeas ¿ygveyxéTy
co lum n is , fe d e t iam d e la cu n a r ib u s , f i h o c <r>7CsSai<r^y y p o m Tree) t poippa.pav t e d, xtomv,
o p u s v e n u l l iu s e ffe c en fu e r is . D iv in i t a s t e ^ r Xctxovctptav, eiye tovto ^ A A i o y
fe r v e t f r a t e r cariffim e* *G}nxijii{vi. 0 ©eo5 a t S U p u A a | o i c c ^ A ^ e kyanmisi
V a l e s t i A n n Ö t A't i o n e s .
1 tu oAnra m rat limfòtav ¡jjìp>i J Et hic
lòcus ex Socrate, Theodorito ac Nicephoro emendandus
eft in hunc modum, rù rat Xx//na&-nÌ7ur t7ni^a» ytipi.
]d eft : Draciliano agenti vices ClariJJhnorum TrafeHorum
Pretorio. Extant certe diue Conftantini leges in Codice
Theodofiano, altera in titulo de ufuris, altera de hxreticis,
ad hunc Dracilianum ieriptae. Prior hanc habet infcriptio-
nem : Imp. Conftantìtnts Aug. ad ’Dracilianum agentem vices
PrafeStorum Pr&t, Propofita autem eft Céelàrex in Palseftina
ì f . Cai. Majas Paulino 8c Juliano CoiT. Secunda verò
propoiìta dicitur Calendis Septemb. Generafto, Conftan-
tino Aug. 7 . Se Conftantio Chiare CoiT. Id eft anno
Chrifti 3 16. Quo edam anno Conftantinus hanc Epi-
ftolam icripfit ad Macarium Epiicopum Hierolblymorum.
Porro notandum eft, Pnefedtos Pretorio hic dici Clarif*
iìmos. Nondum enim iUuftriftìmatus dignitatem acce-
perant. Sed 8c in aliis Conftantini legibus Pnefe&i Pretorio
ClarifCmi dicuntur, ut in his libris occurrit. Ce-
terum, ut Prefedti Pretorio tantum Clariftìmi erant Conftantini
state, ita Vicarii Prefettu re Pretoriane ejufdem
Conftantini temporibus erant tantum Perfeétiflìmi, ut do-
cet Epiftola ad Probianum Proconfulem A frice. Apud
Athanafium in Apologetico ad Conftantium p. 794. *Ak-
'tu iu u /3ict$x<p, k i ì tL u d o ta tu ii Xx^inaCS'sv.'ms r S
ItfS Trpcu'm&its.
2 StwoipM'i tfvo/Sljm'] Hoc loco tmuetyit formam lignificai
ac delineationem futuri operis. Quo feniu iu-
•mitur ctiam in Epiftola Himerii Rationalis Alexandrie
ad Prefeétum Mareote, quam refert Athanafius in A*
pologia pag. 803. Poftquam enim dixit Auguftum 8c
Celàres permififle Ifch yre ut Ecclefiam in pago fuo s -
dificaret, mandai Prepofito pagi illius, ut formam futuri
operis quamprimum delineet, 8c ad Officium luum mit-
tat. men Toiviw ¿v tu x i '&*> trutc'^H rsoutmfS/^, «5
•njv 7k|(» ùnvtyx&v.
3 TÌìv Si •f ficcctXuuis np/AUgc/tr, vmjtQo* ^cckohmomv ] Ba-
filicarum camere duobus fere modis diiponebantur. Aut
enim lacunaribus ornabantur, aut opere mufivo depin-
gebantur.* De lacunaribus teftis eft Conftantini locus.
De opere mufivo Procopius in libro 1 . de fabricis Ju-
ftiniani, ubi fan£ts Sophie templum deferibit. Jam
lacunaria duobus modis exornari iblebant. Aut enim de-
aurabantur -, aut pingebantur, quod primus inftituit Pau*
fias, de quo Plinius in lib. 3 5. cap. i l . ita ieribit: Idem
& lacunaria primus pingere inftituit : nec cameras ante
eum tali ter adornari mos fu it. Ifidorus in lib. 19. Ori-
ginum: Laquearia, inquit, funt qua cameram fubtegunt
& ornanti qua & lacunaria dicuntur: quòd lacus quondam
quadratos vel rotundos Ugno vel gypfo v e l coloribus
habeant piflos, cum fignis intermicantibus• Quem Ifido-
ri locum immerito reprehendit Salmafius in Notis ad
Flavium Vopifcum pagina 393. ubi negat lacunaria ca-
meris unquam fuppofita fuifiè. Atqui Plinius idem di-
ièrte affirmat, & Conftantinus in hac Epiftola. Vetus
auétor queftionum veteris & novi teftamenti in Queft.
106. Sicut enim ad ornamentum domus pertinet, f i camere
ejus habeat auro diflinfta laquearia, 8cc.
4 KecXb.aynS'tiimf tb ùeurófopov ] Hoc loco iècUtus funi
diftinétionem Theodoriti ac Nicephori, qui poft verbum
punétum apponunt. Idemque ante nos fe-
cereomnes interpretes preter Mufculum. Quod fi quis
malit diftinftionem apponerc poft tonn/uivo», tum icri-
bendum erit vfkw h «J òsi ¿va, ut legitur in cod.
Fuketii & Savilii.
A R I O R U M.
a MtrcKxJHutj Poft h x c verba defunt aliqua in-mea cd it ione, ex Theodorito ita reftituenda ; w pxp
USO-(Av %cv//,ccow7îgj» T55TBV ym\ ¿ ' I cu/ puityóvt&ctj i t i(a.ioii. W . L o w th .
DE VITA CON S T A N T I N I L ib. III.
K E Ì A A A I O N A T \
0 7 IZÙÇ 3) 'XpoCpyj'TivSitOVC XCUVïl 'lip bO O C/Ùlp , ex.-
x \ y a ic t T y 2ù>t»/)oì àntoSÓptin o ,
a T ' A v td ì fS/ j tyçcLQî ß cL c ih 6ö$’ kpot, SÛ A o y q j, * Si
l tpycov ex^P6* T c t '7ì*d5t*yAtA7W' ’ xctl ^ 1 W&jKÌ
■Z GLVTO T 0 (jóTYipiOV pdpVpiOV, il XCLTi(mêjoÎ?i'7Ü
lepuaccAyip, kvnTrpocwTtos T»i TfctActc ßoaifjfypn' y
f£ / T 3jy XAjpioxTovov fjuouyovicLv Ipyjpiaç \tc
T^tTçcL7nvpoL, Sixluf ’tTïo* Sucxyt&m oIxAìTÓpm.
TVLUTïl S ' OUÙ kvTIXptÇ ßcLOlX&JS T »jV TOO JoL-
vcLTts ffcoTypiov nxlcu, or\tsch:as 39 J k^tAgo-jy àuiu-
•v|*ou tyiAoTipicLis' too'vxj 7io\i tolvtIui saoul T»y Slot
7Tpo(pyi7 ixû)V àiaonoTUcumv -xexjipvypevlcu xouvyv xoq
MOV %psoec?iiip’ y$ 7rtpi pctxpo) Xoy>i, Si
ctQéfs TflOopasToc S'èo-onÇovTes kvvpvovai. 39 Sy too
tiuvtos oeo-Treg Tua ìuq>a.Ayv, arpcòTOV kreetnav t o
Upon civ7Ç0v Gtooopet* pnpcL Oimvo ^è07ciaioy, Trap*
a (pas e£cLçpcL7rlcûi 7toTt ky\cAos, Tyv 70Z
'XcùTÜpos ceSwMxifjdplui m X iy ^ n am rots orouriv
QùyyjiAÌ£t7D.
C A P U T X X X I I I .
Quomodo Ecclefia Servatoris cxfiruEla fuerit>
quam Prophet* novam -HicmfiiUm appeUa-
verant. .
Et h x c quidem ab Imperatore fcriptà
funt. Ceterum effe&us verba ipfa f a -
' tim iiibfecutus eft : & in ipfo Servatoris
noftri M a r ty r io nova fabricata eft Hieru -
falem, e x adverib veteris illius 'celeberrim
a , q u s poft nefariam D omin i c x d em
ultimam vaftitatem experta, pro iiicolarum
.o |mpietate pcenas periblverat. C o n t ra hanc
ig itu r Imperator trop e um viétoriae, quam
Ser-vator nofter de morte retülera t, ambi-
tiofo cu ltu erexit. A tq u e htec forfitan f u erit
recens illa a c nova Hieru fa lem , P ro - '
phetarum vaticiniis p red icata, de qua in
facris voluminibus to t preconia ab ipfo
■5 divino Spiritu pronuntiata Jeguntür. P ri-
mum ig itu r facram illam fpeluncam, utpo-
te totius operis caput, exornavit : divinum
fc ilic et monumentum , ju xta quod olim
ccelefti luce radians Angelus, regeneratio-
nem q u e per Servatorem oftendebatur,
2oomnibus nuntiaverat.
k e $ a a a i o n a a '.
Extp&iois oUoibpws T y 7KtvcLyia [mpeot/ros.
* I 'O ü T D £ ^ 0 O tW '&f>C$7dV, CùOOLlà TV 710.170$ 3t€-
C A P U T X X X IV .
Befcriptio fabrica fo r iti fepulcrì.
Ho c , inquam, monumentum tanquam
(potAÌiy, \hu.pÌ7o\$ xioa i) x ó o u q Tg T rAar® ■^‘ .4 " to f*us 0Pe^js caput, Imperatoris ma-
* n \ \ B 0 ' * ^gtiincentia e ximu s columnis & maximo
M T eOT,)U»e* >1 £ *7 iA « *ä p , A n t u a , m * V « sM cu Im priraum omnium deraravir, & cu juf-
x o h X a 7n a p L o a i xcLTcctpcttopuuaovc, quemodi ornamentis .illu ftravit,
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 Kt/)’ cwiì -n mmietov figtpt¿&tov J IiiHem verbis uti-
tur Euiebius in panegyrico de tricennalibus Conftantini
pag. Ó30. Nec male Chriftophorfonus /aiutare Chrifti
monumentum utrobique vertit. Certe Euiebius iupra io
cap. 18. fepulcrum Domini vocat tHì nrmg^n ¿»«ywas»?
figafTVQtov. Sed & Cyrillus Hieroiolymitanus in Gate-
chefi 14. locum Dominici paftlonis ac refurreótionis,
martyrium nominari fcribit.
2 Nsei yg.-nmtdju/t'n 'Uguoct^ti//, J H e c Euiebii verba
defcripfit Socrates in cap. 13. lib. 1. i Si rS fSamXtuc,
/JbtlTìif, oingii "fi eÒKrógAoy c'v 71$ tS f//rn[4 ctl&j vivy, otAu-
tiA« /ymoxtucias», 'lifXtmàtifSj vieta tnwvof&ccasv, cim<a£$azem>v
TÌf TiuXctici élxeivtj )<£f,iuXiXei[/j[vpvj Troi&mm. Imperato•
ris vero mater in ip/o quidem Servatoris monumento Ecclefiam
magnificentijfimam exftruxit, novam condens Hierufalem
e regione veteris illius oc deferta. Q u e Socratis
verba attentius obicrvanda funt. Primo Helens tribuit,
quod Euiebius à Conilantino fadluni eilè dixit. In quo
iecutus eft Socrates audtoritatem Rufini, qui in libro
io . hiftorie Ecclefiafticx hanc bafilicam Hieroiolymis
ab Helena conftru£tam effe prodit. Etfi autem parum
refert, utrùm Helena Imp. Conftantini fumptibus, an
Conftantinus ipfe cura ac ftudio matris Helens id templum
condidiile dicatur : preftat tamen Eufebii fententiam
ièqui, quippè qui & rebus ipfis interfuit, & Epiftolam
Conftantini de templi illius edificatione affert. Notandum
etiam eft, quod Euiebius djxerat */[’ aitò 7» m-
•ri&tov uiccgTv&tov, id à Socrate ita reddi, ti tS T& fJjvijJjC/,-
7®'J fncò. Quod verò dixerat Euiebius vieta ^71 medU-
«C*® h/a, id Socrates exprefllt in hunc modum,
e‘HSv £»»77jQAov mf.TKmitja.tn, vieta ànuvóf/jetasv ètvn-
«s&tmmiv. óre. ubi vocem ìnuvóf/jumv expungendam effe
nemo non videi. Neque enim templum illud nova Hierufalem
dicebatur, u t credidit interpres, & ante eum
Nicephorus -, fed Martyrium feu Bafilica Conftantiniana
& Anaftafis. Hoc igitur tantum dicunt Euiebius & Socrates,
Conftantinuin five Helenam exftrnéta illà ingen-
tis operis bafilicà novam Hieruiàlem condidiile ex ad-
verfo veteris illius q u e olim deftrudta fuerat à Ronaanis.
Quod quidem veriflìmum eft. Ab co enim tempore urbs
>Elia vero ac prifeo nomine paulatim abolito, Hierufalem
vocari ccepta eft à Chriftianis ; cùm tamen revera
non efiet Hierufalem, utpote in alio folo condita, & ab
Imperatore Romano qui tunc Judsis erat infenfiflìmus,
eo confilio edificata, ut Gentiles eam incolerent ; Judei
verò ejus aditu penitus arcerentur. Ceterùm non dubito
quin Eufebius alludat ad locum illuni qui legitur in Apo-
calypfi cap. 21. Vidi fanclam civitatem, Hierufalem novam
defeendentem de calo, à Deo paratam ficut fponfam.
V A R I O R U M.
a A/ tgyav h&éfet tu < n % ó . y Sonftrufta eft h e c Bafilica
A, D. C C C X X V I . ejus autem dedicatio peraflra
A . D . C C C X X X V . in Tricennalibus Conftantini M. Idi-
bus Septembris, i. e. die X I II. Septembris, u t docent
Nicephorus lib. 8. cap. 30. Typicum Saniti Sabe, Me-
nologium Grecorum, ac Sophronius in Oratione de Ex-
altat’one S a n ile Crucis. Ecclefia tamen .tara Occidentalis
quam Orientalis Feftum Exaltation is S. Crucis celebrat
die X IV . Septembris, five quia eo die Crux inventa, five
ob aliam rationem hailenus ignotam. Coincidit hoc anno
3 37 dies X I I I Septembris cum Sabbato, ut methpdus Cy-
clica docet. Quare nondum mos invaluerat, ut Ecclefia:
die Dominica dedicarentur. Ant. Pagi ad dittos annos.
K E $ A -