hunc iibi locum poft mortem incredibili fidei alacritate prdoeffpigidneahvesr, aut;t pcoelrlpautiso nfeumum p ocfotm ombiutnuemm f ocrutmire Atupro :f tqbulios facpi-- lliocreutm p ribeci actieolenburman qduoa ee rina nhto, neotriaemm mApoortfutous
5 cpaaprftaicse, pqsu faileir efat.c raCsuqmua fidgaimtü rc odluumodneacsi min ihlloic
xnioifreetm» afcu amme mipofriuiasm à Arcpaomf toinli cmi ecdoilole gcioi nefrtei-- ftausi td, ilqpuoafiet afse nhaas buetbraint.q uAe tAqupoe ftiodl oirtìu emo lcoacpo
yj puobni ecnodrupmus iepilfeitu»s fpoolefrtt imifiomrtee mp rdoevcidenitt.e r Hdeis- fAilpe odftioul isa nctoean ffeacgràacvii tm j enptreo dcifeprotofi tisf»ib ia epdeemr- fluitaadteisr ias,n imhöareu fmua em eelmleo arilalamtu rnaomn. paNruemc vuetrio- t [ fDtreautus se üefmt. vNoatmo a tcquume epxrfipmeadsa tPiaofnceh afluisa fferfut-i exercitationes obiiflet» ipfumque Servàtoris
noftri diem» tum fibi tum aliis omnibus lae-
tum àtque hilarem reddidiflet ; his illum
rebus intentum» & in hujufmodi operibus2C
perftantem uique ad exitum vitae» Deus cujus
auxilio cunda haec gerebat, opportune
tandem eum ad meliorem ibrtem transferre
dignàtus eft.
T a ¿is SiovTcc xdJLpov c lv tS T 6/\Alxr/j5, ' t cVlaböo»
TDTtóV ÌtCL[m6ÙìT0' ' $ T ’A TTOqÓXaV pOCp:/\CtCi$ XOl- I
vûwJy t o ècLvlS cntyvos / $ Sctvsciov Ttpovoav ¿netpGctA-
Aycy erígeos crpoduptioi yíjevvjc^’ as >9 'n ~
A&jTW , cL^aro t cVm u ôoT pnAAnnov zen pmmt r
*A 77DçÔA00V CXàJÜTîA îXo^ S ùv ctvToôi
S'ïiKSts» àtrcu eì gii Acts U & í j ê'T» Tijvn fiwiptv} 5? %
’A t to ç dAm lyt'ttyS yopoot * piéow êtiÔ&< tIu> ectUT« %
CLVTOS ActpvctKSf vis é^TèpaQèv, t ’A t ngoAav olvcl
î€% Siéx.etV'Tv. %) t S t o ySv as etpieu axlçpon Ao’yxcfi.c£
gyôx etvT a To <nd(Zo$ tîAîvt>îoolvti t ßiov ¿W p e -
7m s fiÍAAoi tyopvcLTmvicdroLi) tcnto,7c{. ciAA’ o ¡S j
61c pLcLKpoS X, TpoTra.Acy T a f Ao^tcptcS fgCUTU, Trpu-
rmveuo/j^joS) ct<piép8 toÍs ’ATroqÓAois tov n a r ¿>-
I (pÍAílCLV ÓvyÓÍtpopOV) T leu TQilSï pivy/xlco 7701-
e<oöx3q ó lv tc S '7 n < ftv a r ©eos o lv to v T $ f X s i ï
é C % ¿$ T tpocSbXÀ ìdévm y G ib e c e vm ^ iy , a s >et§ ra s
T C p a & s ££ V Tfct^Ä eopT vs c u u íT e A v ip 8 c lc x a k p¡ s ,
T y¡v t í <ra>TH&tov S iy jy c ty iv A ctp i'T C g p y ctuT<sf
• Tí ît, t o i,s 7raai t lop T viv x s tfe ty te ty u A Jc L S , 3 Of T i r a ^
p oe X t l tbAôs' t £ a w îtotvuoyTO. ¿ ò t t ¿ t o is ovtcc,
® e o $ a toc u m a u o e ^ e re A e i, xoupov (¿Ix a x p o y
T ris S ú c t s b ri T o xpérijoy jU & '& ß c io ia s qlvT qv v i¡j í a .
CAPUT LXÍ.
Imperatori* ¿gritado, & úraliones Helenopolt.
Item de ejus baptifmo.
.25 KEÍAAAIO N 3Ar.
P Ri NCi P i o quidem inoqualis corporis
intemperies ; pofthoc morbus eum in-
vafit. Itaque ad aquas calidas civitatis fuae
progreffiis, inde Helenopolim delatus eft,
urbem matris fuae nomine appellatane : ibi-
que in templo martyrum diu commoratus,
fupplicat iones & preces obtulit Deo. Cum-
Avapt&Aia. capca/ros o 9 EAwo7toAeij >9 Trgooiu^eti
t¡&¿ ßct'nlioptcLTDS.
T^IvéT) y clvtcS TCpaTA Tts cuafiocAicL Tti capta."
705’ éìr** 8V VS.VMCIS Ieri To CLXJTO uvfiQcum*
7 1 c lv tS TroAias Itci Au tç c l Jíp/xav v$)x~
tuv crpoetav evúev Te ^ auTvf ¡jutapos Ice] hr h ra-
vvpLov b/pw)UTa\ cnAiv. kc/IvtouiStcl r a rav putpTv-
pav élîxTUdiû» O fh c L T & 'la .S oíxúl] Íx£THe*l*¿ ¿Ü tfC S
tí ¿ A<7otveíct5 hÍ7npc7n ra ®ea. ae7rE¿^Vj ^ e<5 ^
V a l e s i i A n n o t a t .i o n b s .
1 T?5 run 'kmsiXai la&irpiatui jgiiwrey ^ Alludit Eufe-
bius ad cognomentum illud imvm&Xit, quo poft mortem
affe&us eft Conftantinus, ut legitur in Menxis Grarco-
rum. Qgod cognomentum nefcio cur tantopere ei in-
viderit Scaliger in lib. f . de Emendatione temporum, ut
dicat multum detrahi de laude & gloria Apoftolorum,
cilm eorum vocabulum Conftantino tribuitur. Certe
quifquis accurate infpexerit qux A Conftantino ad pro-
pagandam Chrifti fidem gefta funt, fatebitur omnino id
cognomen merito illi delatum fuifle. Quod fi Thecla id
cognomentum mereri potuit, quam Bafilius Scleucenfis
aliique imtmsoto* cognominant, quanto potiori jure id
Conftantino tribuetur, per quem faftum eft ut Cnriftiani
nunc omnes fimus. Porro Eufebius iifdem rurfus verbis
utitur in capite 71. infra. AuSor Synodici loquens de
Synodo Nicxna, K , 0 it Xfistui'oif ffctmxivaii
umstX©*. Atque ita dicitur in officio Grxcorum die
21. Maii, ut legitur in Typico S. Sabx.
2 Mini* hi&4 t»v iuutS Xttfmxm At Cbryioftomus Homilia
26. in Epift. 2. ad Corinthios pag. 741.. ait Con-
ftantinum fcpultum fuifle in veftibulo ædis Apoftolorum,
quafi eorum janitorem; idque exaggerat fuo more. Hæc
igitur ita conciliare oportet, ut Conftantinus quidem ca-
daver fuum in medio Apoftolorum humari voluerit :
Conftantius verô, ièu quis alius, id alibi locaverit. Certe
Zonaras feribit, Conftantium patris fui funus depofuiile
in templo Apoftolorum in peculiari porticu, quam ad id-
ipium exftruxerat.
i ’E1 u>Ütu ] In libro Moræi legitur nXvs, & ante
illam vocem afterifeus ponitur. lego igitur ci Wr»
Ttfavt t 'hh Kpw äjgvtiovfa. Porro hic afterifeus fidem facit,
lacunam hanc ex aliquo codice manuferipto fuppletam
eile. Nihilominus tarnen valde dubito, ne ex conjeöura
cujiifpiam viri dodti hx c etiam profefta fint. Neque
enim oratio mihi videtur iätis Grxca, « toutu tw
2]g.rifoy& 1$ in tdvtoiî Kn -m.' cum hæc inepta fit repetitio.
Mallémque omnino feribere htwömvls/-. Sçd verba quæ
leguntur in fine lacunx, longe majorem fuipicionem mo-
V a r i o r u m .
a Eímíi) tk ’ínmciv ijxá ] Antiqua eft de tempore
Baptifmi Conftantini M. controverfia -, num fcilicet Ro-
m x à S. Sylveftro, anno- 324, ut Baronius aliique plures
fcripfere ; vel fub mortem, Nicomedix, ab Eulèbio Ni-
comedienfi Epifcopo, baptizatus fuerit, ut Lambecius in
fine Tomi V. Bibliothecæ Cæiàrex, & Papebrochius in
tomo V. Aótorum Sanäorum Menüs Maji, in vita S.
Conftantini M. pluribus probarunt. tertè prxter Eufebium,
Socratem, Sozomenum , Hieronymum in Chróni-
co, alioique Antiquos, Conftantinum in ultimis conftitu-
tum baptizatum eflc fcribit Ambrofius in funere Theo-
dofii M. Cui licet Baptifmatis grafia in ultimis conftituto
omnia peccata dimiferit, tamen quod primus Imperatorum
eredititi, & poft fe hareditatem Videi principibus dereliquit,
magni meriti locum reperii. Ant. Pagi ad ann. 3*4. n.V*
^ - ■ totovtwa. I y ‘P ® J OTTS a v r ä ‘ AT» ( im am.
o¡cl â i t i r S - s ^ c f .f ia p n 'ï, ¡m ix S e , m ü r i- m p -
pú4 « ^ ■? - ^ ,^ 1, Ao'ja, - ¿m p p ln u ir S h ¿ / ¿ i , Q u -
2, y t ÄAo y a A t íT p y , T n g u jo o c s ' TO TO TOI S í OC"
votfQ&iS, y>vu xAivas te e èSbctpasj Ik Ìty is ty iy v ó to £?
3 ©gö ev a u ra T a fictp-rvexa V^pfioAoy(¡(jUeVOs' 3 evôct 4 àìi xeij vpñ-TBí 4 r xapoSein'c« igiounf
’éidêv, hn ■jrpoàîiw» ^ itm/MiShw itpt-
xniTa, 7n\ius' x,cp7 a,v^et ouJxaXtnts t ô s i7n-
a x o T ro v s , a N m , clvtois ht\é£a.Tv,
nqeuree efxctrriteimreut,m r evmiptsus dtiaenmd emfib ia djaemfie eimximilii--
n™rmVi!mJ>m qeu ocr etdoetinuts, qvuitaaeec udmeqliufeta heuxmpaianrierut s; peccaviffet, arcanorum verborum efficacia
5 H“x ecia icuutamrx alpauvdac rfoe rpeepnuittuasfl ete; fige endue leflnedxao. lpiuompoif cpxrt,o cpuemccbaetna sf,u av ecnoinafmit enÌs iDn eiop fofu pMpaierx- ctyurmio f o: leqmunoi ipnr leoccaoti omnea npuruimm uimm pmoefirtuioitn eamc- [0gcr'Peiefrieis. ; cHoinnvco caadti sf uEbpuirfbcaonpai s,N fiicco made deoixse v edri
ba fecit.
V a l e s t i A n n o t a t i o n e s .
,vent. tteevmojzc toT ran /¿ctpnpay ¡jjupive/iu svJiccTfiipas olieai.
Primum enim' inepta locutio eft fActpmgjiai ol'nu, cum iem-
per in neutro genere pjxpmQtov dicat Eufebius. Deinde
cur pupTvpw in plurali numero dixit ? An pluribus fimul
martyribus ea bafilica confecrata erat? Erat Helenopoli
infignis bafilica Luciano martyri dicata. In hac igitur
Conftantinus cum ab aquis calidis rediret, orationis gratia
diverfatus eft. Quare r S p,xpnpos dicendum erat, non
verO Tm pxp-npa». H*c cum fcripfiflem, naftus fum
codicem Fuketianum, qui veram hujus loci icripturam
rctinuit. Sic enim habet, tzJ t [/.xpivpuii tuxiris/tte ivJicc-
T fifas dtxcf. In eodem libro legitur a roora nXtts fine
lacuna: item ©ms « mum quomodo etiam
icriptum reperi in margine codicis Claromontani, qui in
reliquis omnibus confentit cum codjce Morsi.
1 A*» ¿'¡fa ] Scribendum videtur Jismm.
2■ Aóyai AstjS ] Scribendum puto tmitie/ttf.Tt àowzfa.
Quid enim fibi vult AauTfou, prxfertim cum antéa
• dixerit Aznppinw ¿Uvay.ii. In veteribus fchedis legitur
tm-ntedu Xeytf XovrgcS, quod piane confirmat emen-
dationem noftram.
3 "Evja (h) w irpoToi r ¿J# ¿ tiyjiaiai tutf» ì^ tx. ]
S h ^ocus attenta°i in primis leàoris diligentiam flagi-
tat. Ex co enim magna illa de Conftantini baptifmo
ausilio dijudicari facile poteft. Ait igitur Eufebius, Con-
ftantinum Imperatorem tunc primum manuum impofi-
fionem cum folemni precatione ih Ecclefia fufcepiife :
Id eft uno verbo, tunc primum fa&um effe Catechu-
• “ ienum. Nam Catechumeni per manus impofitionem
fiebant ab ' Epifcopo, ut docet Canon 6. Concilii Arela-
tenfis. De his qui in infirmitate credere volunt, placuit eis
debere manum imponi. Idem fancitum eft cap. 39. Concilii
Eliberitani. Gentiles f i in infirmitate defideraverint
fib i manum imponi-, f i fuerit eorum ex aliqua parte vita
honefia, placuit eis manum imponi, & fieri Chrifiianos.
Qui quidem Canon Eliberitanus, ut id obiter moncam,
nihil aliud effe videtur quàm expofitio Canonis Arela-
tenfis : quod & in aliis ejus Concilii capitulis cernere
licet. De eodem ritu locus eft illuftris apud Sulpicium Se-
verum in Dialogo 2. de miraculis iàn&i Martini, cap. y.
Tofiremo cun£li catervatim ad genua beati viri mere cce-
perunt, fideliter poftulantes, ut eos faceret Chrifiianos. Nec
cunilatus, in medio, ut erat, campo, cunUos, impofita uni-
verfis manu, Catechumenos fecit. Idem in lib. 1. Nemo ,
fere, iriquit, ex immani illa multitudine f lit Gentilium,
qui non: impofitione manus defiderata, in Dominum Jefum
relitto impietatis errore crediderit. Auguftinus etiam in
lib. 2. de peccatorum remiffione cap. 26. & in Serm. 3.
de Sanilo Laurentio: Non uniufmodi eft fanttificatio. Nam
& Catechumenos fecundum quendam modum fuum per fig-
num crucis fa oratìonem manus impofitionis puto fanttifi-
cari. Sed 8c Petrus Chryfologus idem fcribit in Sermone
f i . Hinc eft quod veniens ex Gentibus, impofitione manus fa
exorcifmis ante a demone purgatur 5 fa apertionem aurium
percipit, ut fidei capere pofftt auditum. Sic etiam in Sermone
io y . Namque ut incurvus peccatis Gentilis erigatur
ad coelum, prius à Gentili per impofitionem manuum nequam
fpiritus effugatur. His adjungendus eft Symeon Meta-
phraftes, qui in Aélis SS. Martyrum Indis & Domnae ita
fcribit de Cyrillo Epifcopo: llle.autem ehm moderate di-
vìnas ei cecinijfet fcripturas, fa veneranda Chrifti cruce eam
obfignajfet, tunc quidem eam facit Catechumenttm. Dcni-
q,ue Marcus in libro de vita Porphyrii Gazenfium Epi- 1
I ®ie, f eV ienti Parentes mulieris fa cognati euntes
ad B. Vorphynum, prociderunt ad ejus pedes, petentes Chrifii
ftgnaculum. Beatus vero ehm eos fignajfet, fa feci (Jet Ca
techumenos dimiftt illos in pace, pmeipsens eis ut vacarent
fantta Ecclefia. Et paulo poft ehm eos catecheft inftituijfet,
aptizavit. Ex his patet, Catechumenos non aliter quàm
per impofitionem manus olim in Ecclefia fados fuiffe.
v-um igitur Conftantinus tunc primum manus impofi-
tionem in Ecclefia accepiffe dicatur, conftat eum Cate-
chumenum nondum fuiffe. Sed'dicet aliquis : quis ere-
dat Imperatorem Conftantinum ad id ufque temporis
Catechumenum non fuiffe? cum & Nicarno Concilio
interfuent, & tot leges ac referipta prò Chriftianis edi-
c 7 lt J^?t . r CC,efias, ex^ruxer‘t » Gentiles ad fufeipiendam
r u-r* . omnibus modis incitaverit, 8e haereticos ac
Ichifmaticos bafilicis fuis fpoliaverit ! Certe omnibus Chri-
ttiam hominis officiis eum perfuniftum fuiffe teftatur
Eiffebius. Nam & jejuniis atque orationibus eum vacane
fcribit, & Dominicos dies ac martyrum fefta cele-
braffe; pemoftaffe etiam in vigiliis Pafch*. H x c omnia
& multò adhuc plura quas afferri poffent, Conftantinum
Gentilem non fuiffe convincunt; fed eundem Catechu-
^ • e-, non arguunt- Certe in his quatuor Euiebu
Iibns, quibus Conftantini pietas & religio celebratur,
nuiquam legitur Conftantinum in Ecclefia cum reliquis
Catechumenis preces feciflè, nec iàcramentum Catechu-
menorum percepiffe. Cumque de Helena Augufta matre
Imp. Conftantini id difertè affirmet Eufebius, eam in
Ecclefia cum reliquis mulieribus conftitiffej nunquam ta-
Conflantino idem ab ilio diélum invenias. Quòd
fi objicias, Conftantinum Helenopoli in martyrum templo
diyerfatum fuiffe, & preces ad Deum fudiffe: primum
relponaco, h x c in noft^is codicibus non legi, ut paulo an*
ob^ervavi* Deinde Ecclefias ingredi licebat etiam Gen-
tilibus, excepto miflàrum tempore : quanto magis id Ii-
cuit Imperatori, qui fe Chriftianum profitebatur? Cum
«g'tur Eufebius hìc apertè doceat, Conftantinum primum
Helenopoli manus impofitionem à facerdotibus accepiffe,
piane efficitur, illum ante hoc tempus Catechumenum non
tuifle. ^ Scio Athanafium in vita fanéli Automi, ubi de
literis à Conftantino ad Antonium fcriptis loquitur, &
Auguftimim ,'n Epiftola 162. & 166. Conftantinum Chri-
fliani principis titillo affeciflè, Sed refponderi poteft, eos
hac in re vulgatam -omnium opinionem ac famam fècu-
tos effe: & Conftantinum palàm Chriftianum principem
appellaffe, non quòd Chrifliante fidei facramentis adhuc
initiatus eflèt, fèd quia Chriftianx religionis cultum aperte
profitebatur. Alia quoque longe gravior objedlio adver-
ius noftram fententiam afferri poteft ex cap. 32. lib. 1.
cujus hic eft titulus, o-nut, xaiìi^v&H^ Kayfxrnr©-, fac.
Ex quo colligitur, Conftantinum ftatim poft illam crucis
in coelo vifionem fadlum effe Catechumenum. Sed re-
fpondeo, titulos iftos non ab Eufcbio compofitos fuiffe,
fed ab recentiore aliquo, ut fupra demonftratum eft. Deinde
xa-mxvS-tk ibi fumitur prò y>afmvS-tif . Certe Eu-
febius in toto ilio capite Conftantinum Catechumenum
faélum effe non dicit, fed tantum Epifcopos ab ilio evo-
catos, rationem cceleftis ilìius vifionis ei aperuiffe: ipfum
verò exinde legioni facrorum voluminum operam dediffè.
4 TSy t y . xègo'ftriui J Sic in libro 1. hiftori»
Ecclefiaflica: cap. 13. « a/gì *xSa,. Ad
quem locum vide qua; annotavi. Auguftinus in lib. a,
de peccatorum remiffione cap. 26. vocat orationem ma-
□us impofitionis.
ke$a