fidiis, milites qui in Africa erant Alexandrum lmp. crea-
vérunt, hominem iègncm atque imbellem* 8c jam xtate
provcdlum. Per idem temptis, inquit Zofimus, Roms tempi,
m Genii fttbïid confiàgravit. A i' quod iheendium reftin-
Tunc.illi Cxcilianum abfentem, quod vocatus ad concilium
venire noluiffet, damnaverunt; duo crimina. illi obji-
cientes j primum qu6d a traditoribiis ordinatus fuiflet Epifeopus
: deinde quòd cùtn eflèt diaconus, vidtum afferri
màrtyribUs in cuftodii. pofitis prohibuiflèt. Tunc fen-
guendum cunttis certa, im accurrentibus, ehm miles quidam
adverfus Numen illud Gentilium' impie locutas effet, à plèbe
fiati,» interemptus efi. ¿Quo fallo reliqui milites ad imma-
nem iracundiam concitati, tant am firagem in urbefecere, ut
minimum abfuerit qiiin Roma funditus intérim,, nifi Ma-
xent'nts furorem militum compefcùiffet. Pofthsc Maxentius lorunt.qtu
occafionem belli adverfus Conftantinum quarere coepit ; in-
fenfus erga ilium, ut pra fe ferébat, eo quod patri fiso
Maximiano Herculio caufam mortis pr&bniffet. Itaque in
Ratios cum exercitu progredì jath parabat, fperans fe Dal-
matiam fa lllyricum, omnefque Licinii copias facile ad fitas
partes traduilurum. Bac in animò babens, ante omnia
res Africanas componere decrevit. ¿¿¡¿tiare coailis copiis
Rufium Volufianum Prafeüum Pratorio cum Duce Zena in
Africam mitt it: h quibus Alexander primo pralio villus
tentise à fingulis dìtìrae fune, contra Cseciliaqum, & contra
ordinatores ejus, quia concilio fimiliter evocati adeilè no-
luerant. Primus Secundus Tigifitanus,utpote Primas Numidi*,
fententiam dixit: poli quem reliqui Ijèntentiam dixe-
runt, qua nominatilo prqnunti’arunt, le ncy C&ciliano nec
collegis ejus communicàW. In libro adverifas Fulgentium
Donatiftam qui inter opera Auguftini legitur pag. 27f .
extat fententià quam dixit" Marcianus Epiicopus in Csci-
lianum. Pofthxc in locum Csciliani Majqrinum ordina-
runt Epifcopum, in gratiam Lucili*« cujus domefticus
erat Majorinus. Quibus ad hunc modum confedlis ; lite-
ras quaquaveci&m per Africam miièrunt, quibus reliquos
Epifcopos adverfus Oscillamim 8c collegas ejus à fe
damnatos incitarent, & à communione illorum quali tra-
S m Z t 'tM u iitïïom's. Maxmitm J . Cartismi trium- ™ ditorum avertere«. Hoc fuit inirium ne&rii icliifmatis
■ J . J , lt r ____ ____— .4 »«- Donatiftarum; quod ab ordinatione Majorini exorlum, univerfam
poftea Africam occupavit* Quanquam Donatili*,
non ab illa ordinatione Majorini primordia, difeidii fui re-
petebant, fed paulo altius, jam inde à tempòribus Meniu-
rii Carthaginenfis Epifcopi. Statim enim poli perfecutio-
neni abicidei unt ie à communione Menfurii, quem tradi-
torem fuilfe contèndebant j 8c fu* partis interventorem ha-
buerunt in Ecclelia Carthaginenfi antequam ordinaretur
Majorinus: quem quidem interventorem occifum elle à
phavit. Ex hac Zolimi narratione eonftat, Alexandrum
poll obitum Maximiani Herculii a Maxentio elle fupera-
tum. Proinde cum diem fundlus fit Herculius anno
Chrilli 310. ut fcribit Idatius, non ante hunc annum
Africa potitus eft Maxentius, fi Zofimi fequimur aufto-
ritatem., Aurelius autem Vi£lor de Conílantini bello ad-
verfiís Maxentium Ioqueñs, llatim poll devidlum a Maxentio
Alexandrum, Conftantinum adverfus Maxentium
copias movifle leribit. Ea, inquit, tempefiate apud Píenos
Alexander pro FrafeHo gerens, dominatui fiolide incu- 3° Catholicis-affirmabant, ut fcribit Augullinus in Epillola
Alé. i ~
Sed 8c in Viaoris epitome mors Alexandri 163. Narravit etiam m ,pfa fihtfmatts novttate majares
büerat, _
llatim poll mortem Maximiani I
Quamquam in ea Epitome á Coimauu... --- ------ * . . I - .
Scitu r Alexander, eravi errore. Ex his patet, indulgen- fu* communtoms apud Carthagmem con fi, tuto, antequam Matiam
m’poíl mortem Maximiani Herculii commemoratur. fitos, cum cogitarent culpam Cacti,ant, ne fcbifma fieret, quo-
Quamquam in ea Epitome á Conílantini ducibüs occifus quo modo velle foptre, dtdtffe quendam interventor............
illam de qua loquitur Optatüs, á Maxentio miflarn jorinus adverfus Cacilianum ordmaretur. Hunc ergo tnterefie
in Africam anno Chrilli a n . Quo quidem anno ventorem in fuo conventículo a nofiris dtcebat‘ occtfum. Sic
Maxentius Ca'endis Septembris Rufium. Volufianum Con- üdem Donatiíl* Rom* interventores habuerunt, quos
fulem renuntiavit, ob navatam fortiter operam ih bello pauciflimis partis fax in urbe degentibus mittebant ex
adverfus Alexandrum. Cur autem in annum Chrilli 311. A frica: pollea vero proprios illic Ep.fcopos ord.narunt,
hanc Maxentii indulgentiam conferendam efie cenfeam^out docet Auguftmus in lib. de umco bapti mo, & Opta-
pr*ter illas quas fuperius mernoravi, plures caufas ac ra- tus. Prxterea Augullinus in Breviario collationis terti*,
tiones habeo. Primum enim ait Optatus, períécutionem
tunc finitam, 8c libertatem Chriftianis redditam fuifie.
Quod certe in alium annum cadere non potell, quam in
illum quem dixi., Quippe eo anno in Occidentis quidem
partibus perfecutio finem accepit. In Oriente autem ali~
quantifper propagata eíl á Maximino. Itaque reae Eu-
íébius in fine oaavi libri oblervat, perlecutionem ©aavo
quidem anno paululum remififie, id eíl Chrilli 3 ti*
décimo autem anno penitus compréílam efle. Certe anno j-o
311. Galcrius ediaum illud emifit pío Chriftianis. Ad
cujus xmulationem Maxentius indulgentiam fuam vide-
tur publica lie. Sed jam ad reliquam fchifmatis naíratio-
nem progredianlur.
C A P U T IÍ¡
P e r l a t a in Africam Maxentii iridulgentia, cum libertas
Chriftianis reddita efíet, de fubílituendo in
Menfurii locum Epifcopo agi cceptúm eft. Cumque con-
venillent Carthaginem vicinarum urbium Epifcopi, totius
1 * í' rt * 1—.. _ 1 ~ Q— X V a l í . . Anfnn
8c in libro Retraftationum fcribit, Donatum à Cafis ni-
gris Cxciliano adhuc diacono Ichifma fecifie Carthagine,
cjufquc facinoris reum poftea convi£tum fuilfe in Syn-
odo Romana fedente Miltiade. Ex quo manifellè colli-
gitur, ichifma ijonatillarum aliquamdiu ante ordinatio-
nem Cxciliani Epilcopi cceptum fuilfe. Sed quoniami
in ordinatione Csciliani vehementius erupit, idcirco fchifmatis
initium ab illa ordinatione deducitur.
C A P U T I I I.
An t e q_u a m iilterius progrediamur, emendandus eft
obiter duplèx error in Annalibus Ecclefiafticis. Alter
pertinet ad Atfra apud Zenophilum. Confularem Numidi*,
quibus Czcilianus purgatus; 8c Silvanus Cirtenfis,
unus ex ordinatòribus Majorini, traditor fuilTe conviélus
fcll. Baronius hsc gella eflè exiftimavit anno Chrifti 306.
quo nihil, meo quidèm judicio» dici potuit ablurdius. Sed
vel ipfe titulus Aéìorum refellit fententiam Bàronii. Sic
enim prznotantur h*c gella. Conftantino Maxima Augufio
populi fuffragio Cxcilianus eletìus eli, 8c a Felice Aptun-6oé* Conftantino junior e nobilifflmo Cafare Confulibus, &c.
gitano Epifcopo confecratus. At Botrus & Celeufius, qui ^ n ^ m i^ t n r Cedant in Maxi.
Epifcopatum Carthaginenfis Ecclefix àmbierant, cum ipe
fua fe dejefilos viderent, conjurare adverfus C*cilianum
cceperunt ; 8c adhibita in lòcietatcra Lucilla potenti liima
femina ac lènioribus plèbis Catholics, quibus Menlurius
ad Comiratum proficifcens ornamenta Ecclefi* commen-
daverat, literas ad Secundum Tigifitanum Epifcopum mit-
tunt, petentes ut cum reliquis Numidi* Epifcopis Carthaginem
veniret. .¿Egre ferebat Secundus, quòd Cxcilia- „ . . n
nus ab alio confecrari maluilfet, quam ab ipfo qui Pri- 7ofuffe£tus eft confuí» cur nomen Conftantii patns adhuc
eflèt Numidi*. Sed 8e reliqui Numidi* Epifcopi
non mediocrem injuriam libi fàilam putabant, quod ad
.¡ila m ordinationem evocati non fuiflent. Igitur cum Car-
hus Epifi. thaginem venifièt Secundus, 8c reliqui qui Cirtenfi con-
161. cilio interfuerant, nempe Donatus Malculitanus, Marinus
ab aquis Tibilitanis, Donatus Calamenfis, Viòlor à Ru-
ficcade, Purpurius -à Limata, Felix à Rotaria Centurionis,
Viéior à Garbe ; 8c Secundus minor, Secundi Tigifitarii
ex fratre nepos : prster hos etiam Silvanus Cirtenfis EApud
Auguftinum vero perperam legitar Conftantio Maximo
Augufto. Qua ledlione indudlus Baronius, Conftan-
tium Chlorura hie defignari cenfuit, qui anno Chrifti
goi. lexto confulatu fuo finem vivendi fecit : ei-
que iuffeftum fuiffe vult Conftantinum, gravi errore.
Nam fi hoc anno Conful fuiflet Conftantinus, feqiienti
anno, quo Coniulatum geffit una cum Maximiano Herculio,
iterum conful dici debuiflet in Faftis, quod tamen
non legimus. Deinde fi Conftantinus in locum patris
remanet in Faftis? Sed 8t cognomina qu* in A£lis illis
utrique tribuuntur, facis indicant Conftantium Chlorum
hie defignari non pofle. Neque enim Conftantius Chlo-
rus Maximi titulam unquam gelfit: nec Conftantinus e*
jus filius, Junior cognominatus ell. Cum enim Junior
dicatur ad diilin£tionern fcnioris qui eodem appellatur1
nomine, quomodo dici potuit Junior Conftantinus, cum
ante ipfum nemo hoc nomine fuerit irifignitus ? Quare
non dubium ell, quin corrupta fit Augullini le£lio, fcripifeopus.
qui in ilio Cirtenfi Concilio Epifcopus fecrat 8ò bendamque-, ut legitnr in Gellis purgation!« Cteciliani.
» /-<./- 1-- — c—:r„.. Conftantino Maximo Augufto & Conftantino funtore nobìliffìnfo
Cafare Confulibus. Fuit hic annus Chrifti vicefi-
mus ac trecentefimus, .quo Zenophilus Confularis Numidi*
caulà cognita Silvanum Cirtenièm Epifcopum
traditorem fuifle pronuntiavit. Porrò h*c apud Zeno-
philum Aflta anno Chrifti 306.. fieri no'n potuifle, plurL
bus argumcntis probari poteft. Primo enim Conftan-'
tint civitas 8c Conftaritinienles in ile Geftis dicuntur ciordinatus;
item Donatus a Calls nigris, dux ac fignifer
illius fa£lionis, 8c alii feptuaginta numcro Epifcopi, hofpi-
tio excepti a fadlionis fus confortibus, C*cilianum ad
caulam dicendam evocarunt. Sed ille, qui cos a calumni-
atoribus fuis accitos in perniciem fuam intelligcbat, qui
eos apud ealumniatores fuos diverlafi videbat, ad Concilium
illud venire, reculavit; retentus a plebe Catholico-
jum, qui ne feipfiim hoftibus -fuis trjderet, obftiterunt."
Ves ürbis Conftantin®. Nam Vidlor Grammaticus ait
pa tre m fuum fuilfe Decurionem Conftantinienfiumi At-
qui certum eft, non nifi poll mortem Maxentii Girtam
òppidum Numidi®, quod Alexandri tyranni obfidione ce-
ciderat, à Conftantino inftauratam, ejulque vocabulo appellatalo
fuifle, ut teilatur Aurelius Vidlor. Deinde jam
turn Grciliani innoccntia multis judiciis probata fuerat,
cum h*c àpud Zenophilum gella funr. Sic enim initio
A ¿lor urn legitur: Cur ergo intermiffo eo cujus irino-
Cenfia probata eft, Silvano comm únicas ? Adde quod Cle- I
rici adverfus "Silvanum interrogati, refpondeòt le a ma-
joribus 8c fenioribus Clericis ita accepifle, quod traditor
eflet Silvanus; id eft quod tradidilfet lucernam argen-
team tempore perlècutionis, Dioclctiano V ili. & Maximiano
V II. Coll, anno Chrifti 303. Quod fi h*c A èia
apud Zenophilum gella elfent anno Chrifti 306. Clerici
utique non dicerent accepifle fe à Majoribus fuis reni
adhuc recentis memori®, quam ipfi videre potuerant.
Denique quis Zenophilo prxceperat, ut de crimine tra-
ditionis Silvani tanta cura ac diligentia cognofceret ? :
Certe non Galerius. Hic enim Chriftianos acerbiflìme
perfequebatur. Nec Maxentiùs: Nam 8c hic Paganus
fuit, ut ex Eufebiò & Zofimo conftat: 8c anno Chrifti
306. quo h*c aita eflè Baronius affirmat, nondum Africam
fub ditiónem fuam redegerat, lìcut paulo antea dé-
monílravimus. Sed neqne illud dici poteft, Conftantinum
Imperatorcm earn cognitionem mandaflè Zenophilo :
quippe cum anno Chrifti 306. Conftantinus ne unam quidem
glebam in Africa poflideret." Ex his manifelle corìvin-
cirur, a ¿la h*c apud Zenopliilum Confularcm Numidi*, 3
non 306. fed 310. Chrifti anno gella eflè, Conftantino
Maximo Augufto V I. 8c Conftantino juniore nobilifllmo
Csfare Colf. Alius pr*terea error eft in iifdem Annalibus
corrigendus, ubi Concilium ducentorum ac feptuaginta
Èpifcoporum à Donatiftis Carthagine celebratum, confer-
tur in annum Chrifti 308. De hoc Concilio ita loquitur
Augullinus in Epiftola ad Vincentium. Scribit enim ille
Tychonius, homo> ut dixi, veftra communionìs, à ducentis &
feptuaginta Epifcopis veftris Concilium Carthagine celebratum»
In quo Concilio per feptuaginta & quinqué dies, poftpofitis 4
omnibus prateritis, limatam effe fententiam, atque decretum
ut Traditoribus immenfi criminis reis, f i rebaptizari nollent,
pro integris communicaretur. Deuterium etiam Macrinen-
fem Epifcopum communionìs veftra, dicit Traditorum ple-
bem congregai am Ecclefia mifeuiffe: & fecundum fiat ut a
illius Concila a ducentis & feptuaginta Epifcopis veftris
fallì, feciffe cum Traditoribus unit at em; eique Deuterio
pofi hoc faci um jugiter communicaffe DonatUm : nec folum
Ionie Deuterio, fed etiam unìverfis Maurorum Epifcopis per
quadràgintà ànnos, quos dicit ufque ad perfecutumem per
Macarium faclam, Traditoribus fine baptifmo communicaffe.
Ex his Auguftini verbis Balduihus in hilloria collationis,
& poli eum Baronius exiftimarunt, hoc numerofum Donatiftarum
Concilium celebratimi eflè annis quadraginta
ante tempora Macariana. Hsc autem ccepiflè anno Chrifti
348. aut 49. redte animadvertit Baronius. Verum re at-
tentius exàminata, obiervavi Auguftinum nequáquam id
dicere quod Balduinus 8c Baronius crediderunt. Id enim
tantum dicit Augullinus, feu potius Tychonius, Donatum
Deuterio 8c reliquis Maurorum Epifcopis per quadraginta
annos communicaflè, eofdemque Maurorum E-
pifeopos femper ufque ad Macariana tempora Traditori-
bus abfque iterationé baptifmi communicaflè. Quid e-
nim nliud fonant lu e verba Auguftini? Eique Deuterio
poft hoc fatlum jugiter communicaffe Donatum : nec folum
Deuterio, fed etiam unìverfis Maurorum Epifcopis per quadraginta
annos, quos dicit ufque ad perftcutionem per Macarium
fattam, Traditoribus fine baptifmo communicaffe.
, Ex quibus verbis duo colligi poflunt. Primum eft, E-
pifeopos Mauritania, qui erant partis Donati, non re-
baptizalfe nifi poft tempora Macariana. Nam ante hsc
tempora Catholicos ad fe venientes, fi rebaptizari nollent,
tanquam Íntegros fufcipiebaiit. Poli perfecutionem autem
Màcarii, Catholicos non nifi rebaptizatos communi-
oni Ai* fociarunt, in odium, ut videtur, perfecutionis illius,
cujus au¿lores eflè Catholicos criminabantur. Illud
prsterea ex verbis Augullini colligimus, Donatum illum
qui Majorino fuccelfit, 8t à quo Donatili* funt appellati,
Epifcopum fuilfe Carthaginis per annos quadraginta:
N ifi forte Augullini locum ita emendare malimus. Ñec
folum Deuterio, fed etiam unìverfis Maurorum Epifcopis
quos dicit per annos quadraginta, ufque ad perfecutionem
per Macarium fattam, Traditoribus fine baptifmo communicaffe.
Qu* quidem ledlio & apertior mihi videtur 8c
verior. Quippe ab initio fchifmatis ufque ad perfecutionem
Macarii, anni funt quadraginta. Ceterum Synodum
illam ducentorum ac feptuaginta Èpifcoporum anno Chrifti
308. celebratam non effe, ex his qu* fupra difputavimus
manifefte convincitur. Cum enim fchifma conflatum
noil fit ante annum Chrilli 310, quomodo congregari potuit
tam numerofa Synodus Èpifcoporum fchifmaticorum
anno Chrifti 308? Equidem arbitrar Synodum illam con-
gregatam fuilfe temporibus Donati Carthaginenfis Epifcopi,
aliquot annis poll Synodum Nicxnam. Movct me
primo quidem numerus Èpifcoporum ducentorum ac feptuaginta,
qui certe novo adhuc 8c recente fchifmatc tot
eflè minime potuerunt. Proinde necefiè eli, ut robo rata 8c
maxime confirmata fuerit hsc fadtio, cum tantus numerus
Èpifcoporum in urbem Afric* primariam convenit. Con-
1 ftat autem Donatiftarum fadtionem temporibus magni illius
Donati prscipue viguiflè. Itaque fub illius Epiicopatu
hoc Concilium cbnveniflè,non fine caufa exillimamus.Certe
falvò ac fuperllite Cxciliano id fieri non potùilfe pro certo
habeo. Nam 8c Czcilianus apud Imperatorcm plurimum
poterai, poftquam innocentiam fuam ei coram approbave-
rat; nec Imperator ipfe id laturus fuiflèt, quippe qui 8c
bafilicas Donatiftis ademerit. Sed 8c Augullini, fèu potius
Tychonii, verba indicare videntur Synodum illam fub Donato
congregatam fuiffe. Poftquam enim dixit Deuterium
3 fecundum ftatuta illius Concilii feciflè cum Traditoribus
unitatem, addit, eidem Deuterio poli hoc fadtum jugiter
communicaflè Donatum. Ex quibus colligcre poflumus, id
Concilium Deuterii ac Donati temporibus fuilfe celebratum.
C A P U T lH
Se d nunc tandem co revcrtamur unde digreflì fumus:
Non multo poll ordinationem Majorini, à qua Donatiftarum
fchifma cepit exordium, Conftantinus iuperatd
Maxentio Italiani & Africam imperio fuo adjunxit. Qui
0 cum fuperiores principes perfecutione ac fuppliciis Chri-
ftianorum res fuas labefadlalfe intelligeret. eoncrariam viam
ingreflus, propofitis edidlis paccm ac libertatem Chriftianis
teddidit. Nec his contentus, magnam vim pecuni* clericis
per Africam dividi juflìt, datis fuper hac re literis ad
Urfum Rationalem Afric*, 8c ad Cxcilianum Carthaginen-
fem Epifcopum. Extat Epiftola Conílantini ad Cxcilianum
in lib. IO. hiftori* Ecclefiallic* Eufèbii, quam nosbrevi-
tatis Iludió hic prxtermifimus. Sub finem hujus Epiftolx
Conftantinus fchifmaticos acerbe perllringit, qui plebem
0Carthaginenfis Ecclefi* pervertere jam tum moiiebantur;
quibus exitium minatur nifi relìpueririt. Eodem tempore
Epiftolam fcripfit ad Anulinum Proconfulem Afric® de
immunitate Clericorum in hxc verba.
C O N S T A N T I N V S M A X I M V S
Anguftus Amiino.
Ave Anuline cariffìme nobis Cum ex multis rebus con-
fiet, religionem illam in qua fumma divine majeftatis reve-
rentia cuftodìtur, fpretam quidem maxima Rei publica importaffe
difcrimina ; eandem vero rite acceptam Q* cufloditam,
fa nomini Romano maximam profperitatem, fa cunElis mortali
um rebus, divina id tribuente beneficenti a, precipitavi
felicitatem contuliffe ; placuit ut homines ¡Ili, qui cum débita
fanBìmonìa fa afftdua ejus legis obfervantia minfterium
fuum divina religionis cuítui exhibent, laborum fuorum merced
em re por tent, Anuline cariffìme nobis. ¿Quocirca eos homines
qui intra provinciam tibi creditam in Ecclefia Catholica
cui Cacilianus pratfi, huic faneliffrna religioni miniftrant,
0Q quos Clericos vocare confueverunt, ab omnibus ormino pu-
blìcìs funSlionibus immunes volumus conferva,-',, fac. qu® ha-
bentur in libro x. Eufebii. Hanc Epiftolam fimul atqué
accepiflèt Anulinus, Cxcilianum Epifcopum cum Clericis
accerfivit. Perledloque ipfis regali pr*cepto hortatus eft,
ut unitate fadla, abfque impedimento deinceps divins legi
ìnièrvirent. Verum paucis poli diebus, quidam adjundlà
fibi populi multitudine Anulinum adierunt, eique duos li- .
bellos obtulerunt; alterum in aiuta Ugnatura, qui fupèr-
fcriptus erat hoc modo ; Libellus Ecclefia Catholica criminum
Csciliani, traditus à parte Majorini. Alterum fine
figlilo, coh*rentem eidem aiutai, datum die 17. Calendas
Maias Carthagine, Domino noilro Conftantino Augufto
I I I . Confule. Petieruntque ab Anulino, ut eos libellos ad
principis Comitatum dirigerei. Anulinus rem haudqua-
quam negligendam ratus, Imperatorem de omnibus cer*
tiorem ílatim fecit, miifa ad eum hujufmódi relatione.
C O N S T A N T I N O M A X I M O A V G ¿
Anulinus V. C. Proconful Africa.
80 Script* coeleftia majeftatis veftra accepta atque adorata,
Caciliano fa his qui fub eodem agunt, quique Clerici vo-
cqntur, devot io parvitatis mea infinuare curavit ; eofdemque
hör tat a efi, ut unit ate confenfu omnium falla, cum omni
omnino muñere indulgèntia majeftatis veftra liberati effe vi-
deantur Catholici, cuftodita fanHitate legis, debita rever enti
u divìnìs rebus inferviant. Verum poftpaucós dies extiterunt
quidam, adunata fecum populi multitudine, qui Csciliano con-
tradicendum put areni-, quique fafciculum in aiuta figna-
tftm, fa libellum fine figno obtulerunt dicationi mea ; atque
00 impendio poftularunt, ut ad facrum fa vtnerabilem Comi-
F f f f z taturri