Aa È U S E B I I P A M P H I L I T i b e r i u s .
Sæc . qui more paientis fui in Ecclefiam tanquam o! r ÿ t S ctpav '7epo7nirm>pos [uQoSq, t Iu j exxAij*
I . peftis aut leprà quædam irrepentes, gravifl- OT'ai, Aoi/jlqSois jcoq ^/a^ycAioLS vóovu Sixtco v7CoS\ifirnum
damnum inferirne iis quibus pelli- ^ T8'f , „Ts à a v o fw imum
ìllud & immedicabile venenum quod y ^ wgmfeg *-< g mH Q/
mentibus occultant, in fila r e potuerint. A c ««» * " * w ^ v r o i s ^m xA x p u ^ o y
plerique jam eorum ab Ecclefia ejeéti funt, 5 S um M t ^ ^Aeiro» io». tnfVi >troi vrAeaii i v r a ,
cum fraus ipforum detefia eilèt: quem- cL7&cùobii<m]i, 1 óiroToi Tini alar t Iu) /¿ò%JÌ>itJiaLV c l * I
admodum Simon quoque ipfe à Petto tan- & T. 0££j > ; g , m l s r S Uèdem
deprehenlus débitas poenas dedit. Por- _ ¡B B , w m »/
rò cum falutaris Evangeli! p r e c a r io no- W os h o , r Tcpoaxxs^y enee *nvis
quotidie incrementis augefeeret, divi* picùttou/, ctAAct. ets clu^hoìv ooyipiepctj Tipoiovlog t s
na providentia quemdam ex proceribus Æ - i o X otyi& s XAipuJjuoiTost oÎxovopua t s y\yiy- 59 t
thiopum reginæ in Judïam adduxit : y ~s T; s ^ m x iS is , x ara! u e ra -
quippe moris elt etiamnum ìlhs gentibus Ri 1 \ \ ^ ,/« » / ~ «
f c a » » - muliebri imperio gubernari. Qui cùm à
Æthi- philippo coelefti vifione admonito primus Xouo/^o«, a ôïcuclçhv' ov wpaiTov eç eyyav 'Tzçys t s
opicus. ex gentibus divini verbi myfteria perce- $iAi77z«7a S i ì0n<po.yùcLs tu. t s S’y» Ao ja opyia pcepiiïet,
totius orbis fidelium primitiæ fa-^ - t2 t e ctyà t oixjspâJjtw ‘Tttçav à.7iapy(lco
<5èus; inde ia patriam reverfus, Dei noti- ' , 0 P / . HaBB » \ « \ M m M
o c P Ü a • n î s oe ir, f« r >EVOACwoy} TepcòToy x<xtey<| A o tp s g^tiam & Servatons noltri lalutarem in ter- r ^ > r a.* r n t ì o j Troo*7ç>» iomi»
ras adventum primus prædicalïè fertur. At- 7nxAivoç>i<nx<y,&. yio/j wcùy k\iovt,cQ&l tuo tout
que ita per ipfum completa eft Prophetae '¿\m ©eou yySoiy, >9 t* tyoïcoiov m k$pa>'7Cs$ t ou
^ ^»‘ .^•prædiâio quae fie habet: Æthiopia præve- J^oTÎïpos yi/uav *fàiS)i/Mcu/' epya '7C\yipaQeiai]$ it* ctu-
niet manum ejus Deo. Interea Paulus vas ^ ^ AÌÒiottU '7rpo(p9ctoi cluttis tcS 0giT,
illud eleffionis, non ex hom.mbus nec per > ^ 1^ ! r i™ . 0 ^ r i ‘i
homines, led per revelationem Telu Chn- , ^ > m » / BRR /
H i, & Dei 'Patris qui ilium fufeitavit à f T ™ 1'
fiiortuis, Apoiiolus conftituitur, coelefti vi- î»’ i auTf ^ lypm X & iw ^ ®eou
fione ac voce quae tempore illius revelatio- tlcc7ço$f t ou eyti&ivlos clv70V^ ex. nxpcev, A'roqoKoi
nis ad ipfum delata eft, ad hune honorem 25 cacthiMu^' h ' oi^omcu, 59 tyis tuv 'àmxa.Au-
vocatus. ù& vis QoevYiS) ctfyaQ&s t vis xA iiasas,
C A P U T II. K E î A A A I O N Bf.
Quomoào Tiberius affeffius fit cum res k Chrt• O ttzèS T i£epio$ U7n TIiActTV Tco 7te£i t s Xgiçou
fio gefias PHat us ei retulijfet. kiiïcL%jï&S èxiVïi^Yj.
Cum hoc p u m admiranda Servatoris noftri refur- r r A Î t ris tou Hàrypos vi/xoev kvet-
Nicephor rectio ejuidemque in coelum afcenfio _ çÙgicùs t e >9 6(5 oupctvoùs cLvctAvf^ACos tois ttAêicapÂ.
lib.2 .omnium penè fermonibus jam pervulgata5 ^ »^AottoU xgxfct- x
effet, quoniam verna h*c erat confuetudo ,& s T ~ „ ^ v , in
provinCiarum rectonbus, ut quidquid novi , « b n /v » \ »/-, ~
apud ipfos contigiffet, Imperatori nuntia- ü H H M H N H H h
rent, ne quid ipfum lateret; Püatus de re- ^ " 4 , ®S d.» et«™ T ym/tifurréclione
Servatoris noftri Jefu Chrifti, j j rar, r à artei •? èx laifa» in ç a a ta s ro i S a rifo s
cujus per univerfam Palæftinam Celebris erat iipiuv lyey Xpiçou ds TCcui^s yi&i xaô oAqs UctAcu.-
fama, ad Tiberium principem retulit : çiyq$ fiéGoìi/^ct, blliActTos TiCeeia $cL<riAêî xoimyj‘ b
V a l e s i ï A n n o î t a t i o n ê s *
i 'Oimoi m ts sfty^J Quatuor noftri codices, Mazarinus»
Med. Fuk. ac SaviL fcriptum habent M b i mts tianv, quod
reéiius videtur. Sic enim pauló póft dicit ngfo/payfyis
os «y.
a TiciAcux x.tx.y.-n)n$T<&‘ &as ] Quseret Me fortafle ali-
quis, cur hunc morem, ut fcilicet Redtores provinciarum,
fi quid apud fe novi contigiflet, referrent ad principem,
antiquum vocet Eufebius. Neque enim mos ille tunc quià
At!v«5Tjv] Occurrit huic Philippus in curru fuo Ilàiam
legenti, locumque de agno occifo expofuit, & Evangeliza-
v it ei Jefum ; ipfum proiìtentem iè credere filium Dei effe
Jefum Chriftum, baptizavit. Unde Hieronymus Epift. 103 .
c mira Doctoris virtus ! eadem horà credit Eunuchus, bapti-
zatur, & fidelis & SanSlus fa ilm eft, ac de difcipulo Ma-
gifter> plus in deferto fonte Ecclefia, quàm in aurato Sinagoga
tempio reperii. Fontem autem in quo baptizatus eft,
tradunt fuiflè prope Bethfurun. Ita certè Eulèbius <sfe< tb-
3&>y.‘ Keò/tsi yuy xw/aii HtS'mfoiv ccmt Aihucg fi’s XcSpaiy cii
ey/Atlois, i»J» & mV» ¿«ò óp»« tifStm àìtKyvrtcf, àv y xèy.ìaj ó
E¿yS^®^ KmvAckìk fii£cc?f\l&raj xzA O a m , Hoc eft, interprete
S. Hieronymoj E t eft hodie Bethforon vicus euntibus
nobis ab JElia Chebron, in vicefimo lapide-, ju x ta quem fons
ad radices montis ebullient, ab eadem e qua gignitur, forbetur
bttmo. Et Apoftolorum Acta referunt, Eunuchum Candaces
regina in hoc ejfe baptizatum a Philippo, Ubi duo notanda
flint. i° . Hieron. addidiffe, ab eadem in qua gignitur, forbedem
temp'oris valdé vetuftus erat, cuitì recens adhuc eflet
imperium Romanum, & nuperrimè àb Augufto conftitu-
tum. Aut igitur dicendum eft, Eufebium de fuis temporibus
intellexiflè, cum mofem ilium antiquum vocavit : aut
certè prifea illa tempora defignafte, quibus Reipublica Ro->
mana populari im perio regebatur. Tun c enim Proconfu-
les & Pratores qui in provinciis Crant, miflìs ad Senatum
literis, quicquid novi contigerat, renuntiabant.
V a r i o r u m .
tur humo, quod ipiè ex fuá notitiá addere potuit, 2°. A -
poftolorum Acta hoc referre, quod nec Eufebius dixit, nec
in Aótis reperitur. Et quidem vctcrum nonnulli tradide-
runt, eum non tantùm difcipulum, fed & doftorem & A-
poftolum evafiffe, adeóque pòf totam -¿Ethiopian* Evangelium
príedicáffe. Iren. lib. III. c. 12 . Eufebius hie. Hieron,
in Ifai.cap, 53, Sed quid Eunuchus iEthiopibus pnedica've-
rit, omnino ignoratur -, nam poft tria fécula nulla in ALthi-
opiá Chriftiame Religionis veftigia inventa funt. Peàrfon».
Leciton. in A tta Apoft. p. 72 , 73- volunt etiam nonnulli S.
Thomam iEthiopibus. Evangelium praedicaffe ; alii S. Mat-
th x um , ut Socrat. lib. L c. 19 . Ruffinus lib. 10. cap. 9 .
Sed ante Frumentium [de quo Socrates loco cit.] in hac India,
five inter Aithiopas Axumiras nulla Chtiftianae religionis
veftigia apparebant. Pearfon. in Vmdiciis Epiftolarum S,
Ignatii, p. 183, 18y.
b TtGigja ßamXu /ytvS-mt J De Pilato & A¿Hs
fub ejus nomine confiáis vid. Annot. ad c. 9 . 1. 1. Fuere ta-
T i b e r i u s . È C G L E S I A S T I GÆ H I S T Ô R IÆ L i b . II. 4 7 i wM *6?-A mm, H WÊÊ & IMBHII » s
xetf as 07t f£¿ jclvcltov ex. vexpav kvuçasf U h ¡ f :/rL
S t o s d v a j v r c tç fi. t o i s T C o A A o is eo re T T ÍT eu T o . T o y
SÚ. T iÇ ep io y k v e v e Jm v t í j avyxÄYira, e x e iv lc o
T k t fG ) ( n x ,c d t y ( p x c r i t o v A o y > v T e i ¿ d p f o x e t v y
OTt /¿y - irpOTepOV CCÙTYI TOUT0 ibXA/ZctOVLtJOL ltO‘
T K L Â c u y yopts X6X.ÇC0THX.QT0S, jW ^ a A A û ii t i y k csrfcfi
'Vcoptaxois ’yeovroiUcduf j (¿h ov%t <Wy/
MLTi ovJxAriTd’ r i i ' J “’ ¿A ijfie ict , on pùi SÍ ty¡s e£
cLvQpa7tZùv ’ O i x p i o ^ a s t e 59 o v ç c ttr e a S y ti QaTncAosV
± J u s M p u i/M Lm S è Sh T D S lS b L JK C tA tcC , 1 TO UJTYIS S '
oui) kimcroLfJipYis f TtpoacoykA^eynx, TCetA v
pos wpuàV Aofpv *? 'Paptauav /2ôAjî5} f TiQ&ov ’m ¿
TCpoTcpoy ei^g y y c ù p d tu T n p Y ia c tv ^ , 3 p w S è v u T o m y
Æ C.
tu aceepiífe fignificans, 8c qualiter ad vi- i
tam.denuo revocatus, ä plerifque jam Deas
haberetur. Ac .Tiberium quidem rem ad
Senatum detuliffe. p&rhibent, fed Senatum
5 ¿juímodi relationem aípernatum eífe: ípe-
cie quidem ¿o quod Senatüs auótoritas ad
id non expeótata videbatur, cüm tarnen ve-
tus lex éflet apud Romanos, ne quis abfqüe
decreto Señíitus pro Deo haberétur: re ail-
tem ipfa eo quád íalutaris divinse doélrí-
io n® predicado aucftoritaté & auxilió hó-
minum minimé indigeret. Cum igitur. Se-
natus relationem de. Servatore noftro ita
ut diftum eft repudiaífet, Tiberius tarnen Tiber¡u)
in priftina íententia períeverans» nihil ad- ebríftianis
nm K BÊ ÊÊ SK SÊ ÊÊ ÊM ^ b — K M ivieMrfusI doñrinam BChriftHi dnn|iiK mmnl.VAc ™n infc~
' V cn / , , r 1 s , X } elle dicitur. Hæc Tertuili; 1
^ i i tp T V A Á icL V o s t o u s P a p io u a v v o f i s s n x e / G a x .a s , ocyvtp
4 TO, TE ÓÍAAct evSo^OSj ¿ 4 T piÙAlÇOC gTr) *PáfJUAS
ActfArtpay, ov t íj ^cKpeta-y clutcS ry *Pa-
Iianus, vir .Tegum
Romanarum peritiffimus, 8c inter Latinos
Scriptores celeberrimus, in Apologia ab
ipfo quidem Latiné confcriptaj po&a ve-
V a l ' e s i i A n n o t a t i o n e s;
1 '£2ç m i te ’ânsctç ciÔTts Ttgfjeictf] Noftri codices,
Regius, Maz. Med. cum Fuk. ac Savil. omnes uno
confénfu fcriptum habent 05 tos te uüsuc abfque fenfu.'
R e ftè igitur Rob. Stephanus emendavit ¿s to« te ct,x.ûc[&c.
Quod autem fequitur ig « s « i pleonafmus eft Eufebio fa-
miliaris, ut ¿%i 8c fîmilia. Mallem tarnen pofterius iftud
¿5 expungere, ne- molefta fit ejuidem particul* repetitio.
2 Tccutjis A ’ ¿y ccTmm^ins^ Procul dubio fçribendum eft
mvrif J f h , quam emendationem confirmât Nieephorus in
lib. 2-. cap. 8. fie enim ait ¿toi 3 tos tmynMns ßtsXns
Ao^ijç r «fel §’Êûi7?pAoyoy, & c .
3 T ifnvX.tmoç tîss 'Vupcilm v'opMt, ¡¡x&Çaxms ] Ex hoc
loco quidam fufpicati fu n t , Tertullianum ilium qui inter
Ecclefiafticos feriptores Celebris habetur, Jurifconfultum
fuiffe. Certè in indice Pandeétarum, inter juris auétores ex
quibus opus illud- colleftum eft, recenfetur Tertullianus, qui
libros octo quxftionum feripfit, & de caftrtnff peculio li-
brum fingularem. Sed non dubito quin hic diverfus fit ab
ilio presbytero Carthaginenfi. Neque verò Eufebius illum
Jurifconfultum fuiffe dicit; fed tantùm aie eum leges Ro -
manas accuratiflìmè'calluiffe. Q u od ‘quidem vel ex uno
ejus Apologetico licet cognöfcere, in tjuo legum Romana-
rum fiepiffime meminit. Ac mihi quidem videtur Eufebius
hunc unum Tertulliani librum legiffe, cùm folus h'ic
ex Tertulliani libris, in Graecum fermonem converfiis fu-
iffet.
4 T«y sVi'PaijM.jj? Ex his Verbis colligere quis
pofleü, Tertullianum R om s vixiffe, & unum fuiflè ex Senatorio
ordine.; Id enim fonant h s c verba. Conftat tarnen
ex Hieronymo in Chronico & in libro de feriptori-
V a r i o r u m .
men genuina Pilati Aita , ad qua provocabant primi Chri-
ftiani, tanquam ad certiflims fìdei monumenta. Sic Juftin.
Martyr Apoi. 2. Epiphan. & c . Pearfon. Epof in Symbolum
Apoft. p . 198. edit. 1676.
Hìc jam confideranda veniunt qu a de exitu relationis Pilati
ad Tiberium tradita funt. Pilato de-Chriftianorumdo-
gmate ad Tiberium referente, Tiberius retulit ad Senatum,
ut inter estera Sacra recipcretur, inquit Eufebius in Chronico.
S. Chryfoftom.. Hom. 2 7. in 2 Cor. SóyxXvl®' 'P«i-
JU,eti6>y mórlw tTje rì,y ù.%lem ^ t^ v f y £ ìyx&yeiy ©t«s. vogty
¿y Ttt w r a Xg^f»y àmiyftXì) w»y&, a n /A ^ /ty ò S ’ sS y s s .a p y a y
on>y%yóflfi<& sÌ .Ìòkei »0%,% £ etòtiy Osiy. Idem
poftea trädiderunt Orofius, Cedrenus, Greg. Turonenfis,
Nicephorus. Illud autem pracipuè qusrcndum ; quis primus
hujus traditionis autor fit. Quod ab Eufebio. diligen-
te r notatum eft : Primus fcilicet nos h a c docuit Tertullianus,
rerum Rqmanarum peritiffimus, cujus h s c verba iùnt
Apologet, càp. y . Tiberius ergo, cujus tempore nomen Chri-
ftianum infeculum intravit, annunciata fibi ex Syria Pala-
ftina qua illic veritatem iftius' Diziinitatis reveldrant, detti-
lit ad Senatum cum prarogativa fententia fua. Senatus, quia
non in fe probaverat, refpuit. H a c ab omnibus tanquam vera,
ex Tertulliani Teftimonio accepta funt. Sed Tanaquillus
Faber, Ep. 12. lib. 2. non recipit, leviffimis obje6tionibus
audtomatem tanti viri elevans. i° . enim quarit, unde T er-
tullianus ipiè id habuit. Et refpondet, ex illis Pilati Aitis
hauièrat, quorum fapenumero veteres meminerunt. Pror-
fus abfurdé. Afta Pilati tantùm ea continebant q u a in Pa-
laftinà gefta funt. Tertullianus narrat quid à Tiberio, quid
à Senatu, Roma fadlum fit : ex Adtis igitur Filati in Ju-
d sa confcriptis hac haurire non potuit. A ita autem erant
diurna Senatüs, ex quibus Tertullianum h s c haufiffe, ut
probari, ita negari non poteft. 20. Non putat Tiberium,
Religioni minimè addidtum, de Chrifto tantoperc curàffe,
u t de ilio retulerit ad Senatum. Sed nimis hoc dilutumeft,
cùm referat Suetonius., fub Tiberio neque tarn parvum
quidquam, neque tarn magnum publici privatique negptii
fuiflè, de quo non ad P. C . referretur. 30. Hem I Refpuit
Senatus quod Tiberio placuitì Qui fic rejicit hoc teftimoni-
um> nec Tiberium, nec Senatum, nec Tertullianum intcl-
- r ir" J I T “ ‘bgenium fuit, ut Senatus ex relatione ad
jplum radtà; etiam addito fuffragio fuo, quid ipiè volue-
n t, -minime intelligcret. ¿¡¡htadam, inquit Suetonius, adversus
fententiam fuAm decerni ne quefttìs quidem eft. Senatus,
inquit Tertullianus, quia in fe non probaverat, refpuit.
Ubi optima faéti ratio redditur. Senatus antea Tiberio Di-
vinitàtem obtulerat, quam ille fibi oblatam refpuit. T emr
pia, Flamines, Sacerdotes decerni fibi prohibuit, etiam fta-
tuas àtque imagines, nifi permittente fe poni : permifitque
eù folà conditione, ne inter fimulacra Deorum, fed inter
ornamenta atdium ponerentur, ut refert Suetonius. Quia
igitur Divinitatem in fe non probaverat Tiberius, fèd oblatam
rejecerat, tutiffimum putabafc fènatus alium neminem
in Deos fuos referre, ne eum Tiberio majorein efficere vi-
derentur. 4°.Negat tantum in Aulam rumorem de Chrifto
deferri potuiffe, Tiberio vivente, quia nomen Chriftianum
poftea apud Antiochìam ortum. A t hìc non agitur de nomine
difcipulorum Chrifti, fed de Chrifto ipfo, cujus opera,
mors, refurre&io 8c afeenfio, & à Pilato cognofci £c
credi potUerunt, & Tiberio, illius minifterio, innotefeere.
Imò non potuit Pilatus officii fui rationem tantopere negligere,
ut tanta: rei in fua Provincia gefta: notitiam Imperatori
non impertiretur. Denique , cùm rem ipfàm in-
crcdibilem reddere nullo modo poffit-, Tertulliani ipfius au-
toritatem elevare conatur, aitque eum in iis fcriptoribus
eligendis quibus uteretur, non fèmper diligentem ipeótato-
rem fuiflè; dum interim ipiè maximè indiligens Tertulliani
fpe&ator fuit. Longam enim pw-.y ex tertio adversùs
Marcion. libro tranfcribit, & Ethnicos quofdam fcriptores
illic rèperiflè fe putat, ubi nullus fcriptor nominatur aut
innuitur, fèd tantùm recens fama a militibus qui in Orientali
e.vpeditione proximè i. e. nuperrimè fuerunt, in Africani
aliata. Nihil igitur eft quod in hac hiftorià réfelli pof-
fit. Et cùm Tertullianus àdeo gravis, adeoantiquus autor,
adeo rerum Romanarum peritus fuerit, tutius multò eft
iftam Tiberii ad Senatum de Divinitate Chrifti relationem
amplecli. Non paffus autem eft Deus ut Divinitas Filii
fu i decreto Senatus fanciretur, ’/On yk | f &yjpmmy «n-
XQMEtt$ te ovftursai; y fati t u s p é y t i i h i
¿ìAtcxci&tcc, ut Eulèbius: TSfe'j ùygyo[Aim , è ¿iyjfVTMy'eti-
TOiy, 6>r$ [àih i i àyJpeS7nyìti -rbu ètyecxtipvpffiycq t S
X&ti-S, f/jyA sycc t 2 7m?&Zv ctòrriy siyaj y»//>t&)iveq T vàv* ¿xiiywy
WzfóvvffiyTuv, ut Chryfoftomus. Pearfon; Lettion. in Atta
Apoft. p. 63. H s c autem Eufebius in Chronico retulit ad
annum Tiberii 22.Ufferius ad annui» Chrifti 3/.
G