E T S E B l O T
T O T n A M $ I A O Ï ,
e k k á h S í a S t i í c h s
I S T O P I A S ;
A o r o S Ï £ T A P T O 2 .'
j K E H A A I O N a .
, T m i 1-irj _•£ T fa V a r e J R s u n \ ¿ a i 'P a / i c ú m y¡ \A A e -
IjcLvjpéav i'TCiJX.O'ieoi y f y v x tm .
E U S E B I I
P A M P H I L I
E C C L E S I A S T I CÆ
H I S T O R I Æ
5 L I B E R Q U A R T Ü SA.:.
«9§ ^ ì .O § § O m 9§§OMO§§GmOÌ^:«8§ §< ÌM ® !»
C A P U T I.
Ouinam Romanorum & jllexanârinorHm E-
pifeopi fuerittt imperante Trujana.
ï r c a duodecimum anniim imperii
Trajani Cerdo Alexandrinas. ecclefias
\ M<pì S i T.Í SmSiKSLtiv- ■? Tget'idis /krtAeia«
■A. 6705, 0 (UKftS < ag Í 9 v ^ ^ ' ^ e? al,' i o ep¡fCOpUS'J cujus paulò fuprà awntiooón
^ i . v x -r ___opuSj cujus paulo fuprä mentionem ^
. . ... A. « flora/ T-f//, ^ tifim Lrt^I» ,.. n rtUtìi< A irifo • niiflrfrïilrnid -flK A . ^ *
jy»eic6 mtpoixUs <foAa>Qei$ a WioxoTits r la t £a>lut fecimus, abiit $ v ita; quartufque ab A - V *
3 ue&AAa'fleC -rimp-ros S i ih n T $ f W a k i ? poftolis minifterium ejus ecclcfi* lörtitus
„ , ~ n 1 . 1 • / -eft Primus. Eodem tempore g a l Euar
a u r Ä Xutvpyttty xAtipsr«, n w t o i . o r T « r o reftus Mnos ^ -m pontig cam exegiffet,
b ’AAe^cWiJ'pos esrl *Pi»pMts b ’aySaw eres ^jraTrXij- Rom® epifcopatum iufcepit Alexander . ^lexamkr
p&m n o t EiccpsswfjWe/i'ffitv -¿brä Lls-rpa $ üa-tiAa-i { quintum I Petro & Paulo fucceffionis o b -«™ . £-
HjcTO>4ir 3^3-Sixltvt ¥ ’(h n o u t lc u 'sänrAa/tGarJ. tin?ns locum.
K E J A A A I O N P .
O t r a a ’Iouidtoi atst.1’ aíre» erterayOaalt.
A l t o jS ^ ÿ X a T ilp o s ripiúév SlS iL a n o iA ia s
C A P U T II.
Oaatiajudai fub eodem Imperatore perpeßßnt.
\ c Servatoris quidem iioftri doòrina Bue rifa
, > . / r / ’ a ~ SH E j I atque ecclèfia magis ac magisin diesBicephc*
i s xj ixxA^mas, omptegptt a.noiwia, bfiifiu- í 0 ^ g ^ eg.e¡,“ ' • ■ -°!if- . -° . .a«». 7
s._ . I - _ H E Fv .o *Tui\j L., 11 m .it ttin I • B H * * * # * « > “T 7 , T r E S ï 0 & Æ . Î Â l S r « r n à « B ° a i g e i » .^
t y tx®?* <T3£ß'Mrw $ '' 'rcL ò\ t IfidïLm^ovfMpo- tur. Judæorum autem calamitates novis fub-
¿ c ? , xsocoîs èraAA>!Aois }»L/¿ct.£ív. vi<îVj y«/ au- jn¿ e cladibus cumulabantur. Nam cùm Im-
'TviLçÿa'TQpos eîs otioLVTQt òx'raxca.&x&'TW èXciuvowoi, perator annum jam imperii oótavum deci-
V ALE S U A n NOTATIONES.
1 Áuitp) -79 ín Chronico Eufebii initium Primi
Alexandria Epifcopi cadit in annum 10. Trajani. Ale-
xandri quoque Romani Pontificis initium collocatúr anno
10. Trajani. Sed & in annis Epifcoporum tam Romano-
rum quam aliarum urbium digerendis, oblervavi Chro-
nicon Euièbii ple’rumque diflentire ab hiftoria Ecclefiaftic
a j five ea exferiptorum culpa ¿ ft, five Hieronymi inter-
pretis, five ipfius Euiehii. Nam in tanta differentia , difficile
eft erroris cauiam adfignare. Porro cum hiftoria
Ecclefiaftica poft librosChronicorum abEufebio fcripta fit,
ubicumque ejufmodi diflenfio occurrit, id potius iequen-
dum videtur quod in hiftoria Ecclefiaftica fcriptum eft.
Y A VR I o R U M«
à ’Eanroióar©-' ■njv /*£§6ä« t?« j Cerdonis anni nulli
memorantur in Hiftoria, X I in Chronicoj & quidem re-
£tè pro fententia Eufebii. Male itaque X duntaxat agno-
feunt Eutychìus, Syncellus, & Nicephorus patriarci», cum
duobus ejufdem MSS. He». Dodtfetlus in fupflemenio ad
Dijfertation. Pearfon. p. 5-7 Cerdo Epifcopus Alexandrinus
• defmäus eft die Sabbati undecima luna, iriquit A u ä o r Pa-
triarcharum Coptitarum poft Baronii mortem publicatus,
id eft, die quinta Junii, ideoque anno pnecedenti, quo is
dies in Sabbatum incidit. Ant. Pagi Crit. Voi. I.pag. 110 .
ad arm. Chr. 108. Trajani 1 1 . _ /
b ''Oyfoof ’Eùetgt<ru S. Euariftus
Papa anno Chrifti centefimo o£tavo Braduae & Galli con-
fulatu notato martyrio coronatus eft, juxta Chronicon
Damali, in quo legitur i Euariftus annis trèdecim, menfi-
bus feptem, diebus duobus. Fuit temporibus noviftìmis Do-
mitiani, <& Nerva, & Trajani, k confutata Valentie &
Viri (lcgenduto Vcteri^ ufqtte Gallo & Bradua. Scd loco
annis tredecìm, legeridum annìt duodecim, ut Coniulatus
lub quo ccepit, & fub quo defiit, oftendit. Pontificatum
inierat anno X C V , Domitiani X V I I , & Glementis Con-
fulatu notato, obiitque anno C V I I I , menfe ac die incer-
tis. Ant. Pagi Crit. Vol. I. pag, n i . vide eundem ad ann,
Chr. 108, Trajani 1 1 . Anno Imperii Domitiani fecundo
conflitti! us eft Euariftus Patriarcha Roma ; ubi cum otto an-
nos fedijfet, mortuus eft, inquit Eutyehius, qui de nume«
ro annorum quibus fedii, a Graeco Catalogo non diflen-
tit. Sedit igitur Euariftus ab anno Dom. LX X X I I I , ColT.
Domitiano IX , & Rufo II, uique ad ànn. Dom, X C I ,
Colf. Trajano & Glabrione3 hoc e ft, ad Domitiani annum
decimum. Unde obiter obfervandum, quanta fides
Martyrologio Romano Baronii adhibenda f i t , in quo ad
X X V I O&obris fcriptum eft: Roma S. Euarifti Papa &
Martyris, qui Dei Eccleftam fub Hadriano Imperatore fuo
fanguine purpuravit : cum Liber Pontificum X I Trajani,
Eufebius X I I , Catalogus tértius Trajani III, euro^decefctùdl$
T r a j a n o s. E C C L E S I A S T I C Æ H I S T O R I Æ L ib . IV.
a t t u i i , 1 j n S i t i o jy ■ rMrriO toiw/tttpotm, n r ¿ ft 7 to \ u -
•srAÎÏSos tti-mi Siítptlupiv. éW yS 'AtejáttySpúcf. ¿
•ñ¡ Aoi7r» Ai'tyioSif ¿ ntçpaIm s ç i Kvpmtua_ âa-
•mp ’\_zzo 'XìthiMfmi Sèmi mos ¿ çu.aiiScis im p '
s pmt&'erns, ap/ttirm ' ezoçjs r a s aumnois "E \ -
A lunes çü triàÇw a ù ^ m n i s t , sis ¡Aya ¥ çaViii,
r tS i-x tim ànaÙTtS unteftm {/ ojttapôi m ñ ^ x r , i -
yap&pjs TUniitavm. A iw x a à m t n t s Aiiyj-s)a. ¿
Sii c i T í} orptoTr au/tOEoA« ’Gfantpptetütretj aìiTous
mum attigiifet, mrfus Judséorum tumultus
exortus, maximam gentis illius multitudi-
nem extinxit. Quippe Alexandria: & per
totam xEgyptura ac Cyrenaicam, vèlut i
violento quodam & ieditioiò Daimone ex-
5 agitati Ju d s i. adverfus G r ic o s & Gentiles
qui unà cum ipfis habitabant > tumultum
excitare coeperunt. Progrefsà deinde in ma-
jus feditione, lèquenti anno bellum non mediocre
conflarunt» Lupo tunc temporis to-
tius xEgypti pr^feSuram M ( / ^ ^ ^ ■ . o /t p-.»-,vwiuiaii, gerente. xE_.tL pu rrii--
1 r E M w a r 01 .X) xcL'fe.ÇwypvTes rico ’A - IO mo quidem confli&u foriè Judæi Gentiles
tyttcLV, r ù s ò v t J * 7r i\ è i ’ l ô S ù î o i ç iÇcù ypitnyj fluupoeerraavveerra^n-t.. fQi nuii mm noVx Aa l1e«x^—andîr-i:a—m c—on-
fugientes, Judæos qui in ea urbe degebant,
captos interfecerunt. Horum igitur auxilio
deftituti Judæi qui Cyrenem incolebantj
duce Lucua, -Ægyptiorum regionem præ-
dationibus ac latrociniis infeftare, & præfe-
Tê X) CC7TÊXTUVOfi. TïjS 71VLçys T\sTGùV OUflfCGL'^Ü.Ç
ot %"Tj\ Kvpluilwj t leu ^
2e yójtìou AêîjA oLTyvTei, ¿ 1 tö$ ¿y óívtí¡ y ¿pens QßeipovTís
JiêTïÀôv, n ya iJjp u clÙtqv Aöxv«.* g®* ¿ 5 1 5 ^ • n ■ n - r' " r -----
> m » m ä Stm . ° r „ J «uras ejus vaftare mftiterunt. Itaque lm-
3 0 CLVTOX&TOP M y w v TvpÇava auv perator Marcium Turbonem adver/îis eos
ycLf^u Te 56, üaumM, 677 ¿ o $ mifít cum pedeftribus ac navalibus copiis,
ttoAAomV jWet^tií cV Cinc o \ íy a t í XP°ve9 ^ <zsó * ? c.um ecl u^tatu* multis prceliis con-
ctuTö? 2¿cpsrovyi<mc$ on te fuy, tto? A ¿ í
SÜMfl T » / „ , \ „ , / , \ 7 opp cto> ,nnnita judæorum millia, qui partim
ItídtLm, y (miloy r ^TTo Kupuoyjs, ccAAct X) t y J 20 ex Cyrenaïça provincia, partim ex Ægypto
a*7f Aiyo'ma oiuxupofßjjW A ax vç t tccT ßccoiAu Lucuæ regi ipforum opem laturi confluetUTaV
CLVCUepH. 0 S i CLVTOX,Çft.TCûp f\ J5rD7cì6\jOCC$ Xj
Tas MecroTro&AuV ’ia iVío ig rois
4 ccvToßi, 4 Asxlep Kvïitû) Tcpooi^gc^vi C^jcaßtipa/. £
xerant, neci dedit. Sed Imperator veritus
ne Judsei qui Mefopotamiam habitabant.
Íncolas perinde aggrederentur, mandavit
Lufio Quieto, ut eos extra provincias fines
V a l e s 11 A n n o t a t i o n é s .
Y Uçoi ras miuoty.ÿi '/Ex^Hvccî] Rufinùs vertit: Primo f i-
mul commanentibus vicinifque gentilibus inferre certamitia.
Sic enim legitur in manuferipto codice bibliothecæ Re-
giæ. Hieronymus autem in Chronico interpretatur, adverfus
cohabitatores alienigenas% Langus vertit adverfus cives
fuos Gracos. Mufculus autem & Chriftophorfonus ^e«-
tes verterunt, nimis laxo & ambiguo vocabulo. Aut Gentiles
enim, aut Græcos vertere oportet, aut utrumque,
pariter u t nos fecimus. Judæi qui cum Græcis leu gentilibus
in urbibus 8c oppidis habitabant, 8c æquum jus
civitatis cum iifdem habebant, fæpenumero cum illis j,Ur-
gabanturj ut iolent feditiones ac tumultus nafet ex reli-
gionum diferepantia. Græci enim Judæos cives habere
dedignabantur; contrà Judæi, deteriori conditione quàm
reliqui cives agerç nolebant. Hïnc fréquenter rixæ per
lingulas urbes, tum. in /Egypto tum in Syria, ut Philo* 8c
Joiepbus teftancur. Idcir.co autem Gentiles & Graecos in
ínterpretatione mea fimul pofui, quòd unica v ox non
íufficere vldebatur. Neque enim iblos Grx cos tunc adòr-
t i funt Judsei, ièd etiam indígenas /Egyptios 8c Libyas.
Neque rurfiis iolos ’ Gentiles, verum etiam Chriftianos,
quorum npn medjpcris tunc eràt multitudo in ALgypto
& Cyrenaica.
2 T »5 cì> .<cÙTij vó/tiut ] Caftella vertit Rufinus, magno
errore, cùm Praefeauras vertere debuilìèt, aut nomos ut
Plinius. T ota enim ASgyptus in nomos divilà erat. Porro
de bac totius /Egypti 8c Libyae vaftatione à Judxis fa<fta,
prx ter Dionem Òrofius. iti lib. y. hsec habet: Incredibili de-
inde motti fub uno tempore Judai quafi rabie efferati, per
diverfas terrarum- partes exarferunt. Nam & per totam
Zibyam advetfus - íncolas atrociJJhna bella gefferunt: qua
adeò tunc interféttis cultoribus defolata eft, u t nifi poftea
Hadrianus ìmp. coUettas illue' aliunde colonias deduxiffet,
vacua penitus terra abrafo habitatore manfiffet. H x c Oro-
fius ex Chronico -, Eufebii. De his coloniis ab Hadriano
Imp. in Libyam miffis., intclligendum elle videtur vetus !
Epigramma incerti aù&oris nondum editum :
'Rfycìluq Aiaùui Kcux/d-uythi, òntvn fu fíi
’ ES-vecriv y¡7rtipts vam fiugvvo/Jjívx),
ìp p a i-w IsnarliwH&t Mavmv ■
’Slguytui, ■^/nf/iájauí úftgu, licrtf vofigíSbv
V a r i
filie tradat: -ñeque Vcterum quifquam ad Hadriani témpora
perveniíle doceat. Pearfon. de annis priorum Roma
Eptfc. Differt. II . cap. VII.
a la&ttuv ¡uvtioíí ] Narrat Baronius ex Dione, rebellio-
hem Judxorum qui circum Cyrenen habitabant, Andrea
Qufoy h t i 'CivciQiS-f*ov h txvoníivpiv ccyçdSftv
'Es ¡JjMv KÍxyjQTtai; Koiúmp Í%mv ¿ 7nàç,
A l 5 irfiv ètyçowXav i'/xonúhi ¿ngáfieuq
Gijgav, vuv ctyipav sin fioitÁxoúq.
Id e f t íi^ w
Fines Libya Nafamonibus vicini, non amplius ferarum
. Agmina continentis veftra dorfo portantes,
Solitarios leonum expavefeatis rugitus,
Refonantes ultra ipfas Nomadum arenas.
6)uandoqu¡dem innumerabilem turbam laqueis captam
Cafar militibus fub unum fimul afpettum fubjecit.
Et montium vértices qui prius fúerant cubilia ferarum',
Nunc ab hominibus incoluntur <¿r arantur.
Corruptus eft verfus antepenultimus, quem lie reftitu«
endum puto,
'Es fnucv »¡x/Mrmii KxOmg tJnKtv 07m.
■ 3 Muexioy T¿g€avx] Ab hoc Judaeos deletos ellb fcri-
bit etiam Spartianus in Hadriano, Marcio, inquit, Turbone,
ffudais compreffis, ad deprimendum tumultum Mauritania
deftinato. Ad quem locum hallucinatur Salmafius, qui pu-
tat Spartianum loqui de -tumultu Judaeorum fub Hadri;v
no, cui bello finem ait impofuiilè ^darcium Turbonera.
In quo longe fallitur. Nam bellum Judaicum fub Hadriano
confecit Julius Severus, ut docet D io ; multo -poft
initium imperii Hadriani de quo hie loquitur Spartianus.
Marcius autem Turbo extremis annis imperii Trajani Ju-
daeos comprefferat » quemadmodum hie teftatur Eufebius.
Itaque Hadrianus imperium recens adeptus, cùm Mauri
poft obitum Trajani tumultuarentur, Turbonem qui
recens Judseos comprellbrat, adverfus Maurps mifit, ut
eadem felicitate qua Judxos contriverat, Mauros etiam
compelceret. Hie eft iènfus Spartiani.
4 Ayala KeiyraiJ RedHus apud Nieephorum legitur Ayala
Evira : apud Rufinum in vetuftilfimis editionibus ieri—
ptum eft Lufio Quieto. Codex Mazarinus Fuk. & Savi-
1.1 Kvyra icriptum liabent. Kwi)®-1 Ay<n<§- dicitur in Ex-
cerptis ex Dione Calfio quae ante viginti annos edidimus.
Erat hie Maurus genere, non ex provincia Mauritania,
fed ex Mauris barbaris ’qui Romano imperio fcederati
erant. Et initio quidem prsefe&uram alae Maurorum gef-
ferat. Sed non multo pòft damnatiis ób nequitiam, cum
) R U M.
duce conftituto, & cladem Judaeis in infula Gypro iEgjy-
ptoque commorantibus illatam. A t -cùm hsec recitentur
à Xyphilino ex Dione longè poll: terrse motum Antio-
chenum, qui fub ipfum finem anni lèqucntis contigit, ea
rebellio ad annum C X V I , quo in- Chronico Eufebii nar-
ratur, retrahenda. A nt. Pagi Crit. Vol. I. pag. 111.
im p -
S Æ C.
II.