* T A A E n E P I E X E I H n î l i T H B I B A O 2
T«s 6iua>|01*ìMS ¡'üoeíaí "f HùirsSi'« S’ n « / i? iA s .
ì f i» S c o r i a ^ K f a » f e A 5- X f i à V S A « p » '-
y ' ' t u f f i ; * * X e w i ’ ^ * ’ t 1 W “ “ f ì ™ Ì
J '
1 M w i H| ¿«av8« wr5 H H H B I H »< H B *f*
y t m a / s J l% " 5 ■rai W a i « « f a m i T e « .A A o p uM is f a m l M * 0*
1 a J r « Hr ™ s H M B B fll t ì s g l t o j S f i | B B a
i? i W TÌs 'HpiJfe T W m t b » ’6 h & M ! , . 3 oi* f«TOA0e* « .ra t Ksc&spo?» 0iou.
1 rad M I M M M I » 8 ' 1 5 ¥ i'^ox-XÌo» broWn».
la ' T i i £ i ’r«*»« S B a i f e S 3 S Xe«»« p u /M .f -n / p ^ .
iß ' lite ) T $ f (JA^ytS v V X^TUpoS ìlfut>7.
iyA ‘Iqneict i E l Ì l V ’B ftow S f to c c a t i .
a l BHR I / 5 Ì J O Z C C L E S lM T l & k H I S T O R I C
Eufebii *Pamabili, continenfur.
T. Quodnam fit huius operis argumentum. -r a H P H
D e Se rvatoris D o m i n i n o f t r i J e s u C h r i s T i p ra e e x iA en tià a c d iv im tä t e . .
Q u ò d i p f u m J e s w C h I I I s t I que n om e n , o lim n o r um fu e r i t c if f tum q u e à d iv in i»
Q u à™ r e l ig io c u n f l is . g e n t ib u s a b e o d em p r e d i c a t a , n e c n o v a f it-n e c p e r e g r in a . -
^ contkua'Tùcctifione Judaeis inipeiabant: '*& quòd primus ex aliepigenis.Hprodes apud
eo$ regnavi!« ! “ . T „ ^
V I I . D e diffenfu qui creditur effe inter Evangelia, in ftirpe C h i jg r i .
»HI. DeHerodis adverfus infantés crudelitate, & q u alem exitum. v i t s is habuent.
L D e P^M T fid b u Ìjd S o fum , fiib quibus C h r i s t u s Evangelium prsedicavit.
Teftimonia dè Joanne Baptiftä & d e -C h r i s t o*
De Servatoris X II. noftri difcipulis.
XIII Narratio de regulo EdeíTenorum.
» Solebant antiqui fcriptores libris fuis indicem Capitu-
rum p r ifig e re .u t le&ores quid-in iingulis libris tra eta-
iu r, uno qiiaii intuitu agnofcerent. Id autem duobus
lodis prxftare confueverant. Nam aut omnium iirnul
brorum capitula univerfo operi preponebant, ficut a Filio
Secundo faftum eft in libris Hiftori* Naturalis : Aut
ueulis libris títulos capitulorum.prssBgere folebant, ut m
liftoria EccleBaftica fecit Eufebius n o t e . Ñeque emm
ubitandum eft, quin Eufebius ipfe hos indices feu títulos
ipitulorum compoiuerit, 8t hiftoriarum fuarum libris li-
ut hodie leguntur, prsnotaverit. Certè obferyare licet,
i iftis capitulis iempet Euièbium de ieipio loqui in prima
erfona. Exempli caufa,- po ftjitu los capitulorum g jb g fe-
undi hx c leguntur. "Òw mmxraj yum it p&x©-’, ctxo -r
«Ptií/4OT<^ Jo TfpwAAiíívS:, 'Itas^íTíí é“ OíAov®-'. Id eft, quod
>¡c líber a nobis coüeüus efl ex Clementi)r, Terttilliani, Jofe-
\hi ac Pbilonis operibus. Prxterea^in libro 7. Kic eft timas
ultimi capituli, r i fú k *bT¿< i*-
¿wctaxüy ávtyup. Id eft, D e v iris Ecclefiafiicis qui nofira
Mate fioruerunu Ex quibus manifefté colligitur Eufebmm
pfum huius hiftoriae parentero, capitulorum etiam aucto-
•em extitiíTe. Adde quòd Rufinus, qui fexaginta circlter
innis poft Eufebii mortem, Ecclefiafticse hiftori» libros la-
:iné interpretarais eft, in Grseco fuo exemplari eadem repe-
■it capitula, qua: in noftris exemplaribus liódie leguntur.
tdque apparet ex manufcriptis Rufini exemplaribus, quorum
unum ante feptingentos annos defcriptum penes me
babeo. In iis enim fémper titulí capitum fingulis libris pne-
figuntur, eodem ordine quo in noftris codicibus G rscis po-
fiti cernuntur. Et Rufinus quidem ea voCat capitula ; Caífi-
odorus vero in Praefatione Hift. Trip. & in prsefatione libri
de Orthographia titulos re&iùs nominai j & Cyprianus
in exhortatione martyrii ad Fortunatum, Compendium feci,
inquit, ut propofitis t itilli), quos quis nofcere debeat & tenere
, capitula Dominica fubne&erem. Ubi vides títulos a ca-
pitalis diftingui. Pelagius quoque beati Cypriani- exemplurra
fecutus, librum fuum in plurinaos títulos diftribucrat» quibus
capitula quidam è iàcris Scripturis collega iiibjecerat*
ut teftatur Hieronymus' in Dialogo adversus Pelagianos»
Sed & Suidas in voce x K p xM , & in voce notat
titulos differre à capitulis. Matthaeum enim, verbi gratia,
continere títulos fexaginta oéto» capita vero 377. & fic
de ceteris Evangelfis. Capitulum proprie eft pars libri, qua*
integram alicujus rei continet narrationem. Titulus verd
eft index qui capitulo fuperponitur, & intefdtìm quidem
titulusiinus plura continet capita, ut videre eft in Pandeá
i s juris civilis. Idem olim cemebatur in Evangelio Mat-»
th s i, quod plura habebat capitai quam títulos, tefte Suida,
Sic etiam in reliquis Evangeliis. Nam quod legitur m
Suida Marcum habuiflè titulos 48. capita vero 36. mendo-
fum eft. Et pro 36. corrigendum eft 233. ut apertè coL
ligitur ex Canonibus Evangeliorum quos Eufebius nofter
compofuit. Interdum veró finguli tituli fingulis capitulis
refpondent, ut in his Ecclefiaftic* Hiftorise libro. Et m
Mazarino quidem ac Medicaio codice, tituli unmfcujufque’
libri notis numéralibus prsnotantur. In Fuketiano autem
codice poft timlum additur Kstpu>Miov, cum nota numerali.
Sed h<ec vox in optimis illis codicibus, ut dixi, nunquam
reperitur. Imo ejus lo co , vocabulum pofitum
invcni in principio libri quarti fupra ipfos capitum «tu os,
AÓy» umori) agetfyfu. . _ , . -
f Etìffi&if S’ In Codice Malanno & Fuketiano
fcripmm eft, Sed Medican« utramque
habet leftionem, 5* Ucc[A<pUn, $ Datoam») Certe Theo-
doritus • Eufebium noftrum vocare folet Pakftinum. Ita
in pròoemio Comrnentaridrum in Canticum.Sc prooemio
interpretationis in Epiftolam ad Hebrsos. Idem in Epi-
ftolà ad Sporacium qua libros hxreticarum fabularum et
nuncupat, de Euiebio Pamphilo, & de Eùfébio Emifeno
loqueos ; alterum Palxftinum vocàt, altetum Phcemcem,
è ÉòosGlx & TE TìccìmvvS >¿¡ $ to& tx fr . Bafilius quoque la
libro ad Amphilochium de Spiritu fandlo, Eufebium no*
ftrum Palseftini cognomento affici«
ET 2 È B I Or E U S E B I I
T O T n A M . I A O T ,
E K K A H 2 I A S T I K H S
I S T O P I A 2
’ A O r O 2 a' .
P A M P H I L I
e c c l e s i a s t i c æ
H l S t O R I Æ
L I B E R P R I M U S .
K E $ A A A I O N A.
T.; >i T* Ï7ntryle\îcis 'xIctiSsíiií.
c A î U t I
Otiodnam f i t httjus operis
* 1 A S T V ItçcùV ’AT ra çüÀ a y
avv 59 rois ~&7n> M %arìigo$ yipcav >9 ûs y\~
pices $lr¡vvo]xém$ xpovois* m t n 59 '7m-
á Í k c l '7r^.Jpux.reudmocf ^ r IrjcAijo-kx- c
çtxluJ Iweiw Ae>í^)j 59 ocroi returns O^g.'Kpi'ms
1 . a c i rafiis [xoi\içaj x y^hav\(Áo¿(gt/m,is a na,çoix,!cus nyriarmo
n >9 tZBçyeçHovui' oovi r e yen*» ïycjtqnv
êjyçcpfiHAS n ¿ r Seïov è?rpe<r-
Ceïiovcv Àojpy* rites r e >9 ocroi 19 otthpixcc vecorepo-
U M iàndòrum Apoftoioriim fuc-
ceffiones, ac temporum ièriem
quæ à Servatore noftro ad nos
uique eiHuxerunt, feribere infti-
tuerim : quoi præterea quantæ-
que res in Ecclefiâ geilæ â feriptoribus no-
flris commemorentur : qui præcipuè in et-
leberrimis civitatibus eidem Ecclefiæ non
fine laude præfuerint: & qui fubinde per or-
dinem temporum fuâ quifque ætate verbum
De i, vel voce, vel feriptis praedicaverint :
qui etiam quibuique temporibus homines no-
3 . tfpiÎccs îp t ç a > 3 r cX ca y s ets êVctîov ¡Ác¿ovw¡es, -Xêü- 1 0 - t- , t ,.........-
t. ^ * \ y / vandi cupiditate ad máximos errores dehofí,
T ™ ' a r TBSr Alf® d ô â r in * auflores & palam profeffi fint,
n S x u v S chriffi gregem quafi in.
t 7tetr&Çotres 'rtppaiU r \smis 59 1 » 7ta.pcwnYSi $ , feftantes : ad hæc quantæ calamitates uni-
H e ñ r i c i Y a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 BifAióy its^épToi] In vétuftiffimo códice Mazarino & in
Medicazo ac Fuketiano' titulus hujus libri itá perícribitur,
EvofSiif y nxpipÍÁif ¿MiÁnoieKUUK ¡íoqÍccí Aajj? iBQpros, Idem
quoque in reliquis libris obíérvatur. Sed & ad calcfcm u-
niufcujuíque libri femper appofitum invetti in optifflis illis
exemplaribus, kAos S’^óy», fac. Gerté Andreas Cxfárienfis
in caput 1 6 . Apocál^pfis hos libros ita nóminat, «s y¿f
tpvoi» ¿o oyMa Xítpx^tqiji s? inúrit Aaytf «í citjeX»j(n*«*íís esurS
'¡íogjíxf o EJdsoio?.
2 Emeviugmmis Non poílum probare interpretationem
Chriftophoríoni, qui provincias vertit.
Non placet etiam eméndatio Curterii aut alterius cu-
jufpiam qui Ecclefías interpretatur. Ux^ míx quidem fígni-
ficat Ecclefiam apud Chriftianos fcriptores, & nominatim
apud Eufebium noftrum non uno in locó. Gujus fignifi-
cationis origo ex ¿o manaflé mihi videtur, quód Ecclefia
in terris duntaxat inquilina íit & m íg jw , ejus autem
patria & municipatus in ocelo íit. Sic in Epiftola Smyr-
nenfis Ecclefia: apud Euíébium in lib. 4. ¿xy-Áma H mc^i-
*$ozt ¿ j & in lib. 4. cap. 23. de Dionyfii Corinthii
Epiftolis, rtj <MwíA¡}««5 rjf ¡¡ rópiviav. Sic
ctiartt in Epiftola Lugdunenfis Eccleíix ad Afianos qu x re-
fertur ab Eufebio in lib. 7 . E t ante hos ortlnes Clemens
in Epiftola ad Goriñthios ita ícribit, i q/ákánñ* S'fyZ *¡ im-
2¡)nús<m 'Vufjjlw, ¿pe. Denique in Epiftola Sardiceníis Con-
ciliijSrpíirCüTÉgjií sfefüvoií, imtrij rjj ¿yicc (¿xxXrmx ffjtS
Ttj ¿V ‘AXílcuiSfiuf, Tmpoixñry. Sed in hoc Eufebii loco non
licet Ecclefiam interpretan'; Bis enim in eodem membro
repetendum eflet nomen Ecclefia: Hoc modo. in il~
lufkrìffimi) tcclefii) Ecclefia cum laude prafuerunt. Quod
quidém ut vitaröt Chriftophoribnus, rmyiMus provincias
Vbrtit. Ego civitates aut fedes malim vertere, aut cum
Rufino in celeberrimi) locis. Intelligit enim Eufebius Ecclefiam
Romanam, Alexandrinam, Antiochenam & Hierofo-
lymitanam. Porrò dupliciter fumitur. Interdurii
generaliter pro tota dicecefi, ut apud Eufebium lexcentis
in locis occurrit, & apud Cyrillum in Catechefi 14. ubi de
Jacobo fratre Domini loquitur tmtmiira 5 ro^fira rbt mc-
ymicK munii. Interduni autem mtytxuc ftridtiùs fumitur,
non pro tota dicecefi, led pro particulari Ecclefia, in
quam finguli fidélium àdferipti funt. Sic in libello prote-
ftatiönis presbyterorum Mareotici Nomi, quam refert A-
thanafius in Apologià, fuìnitur rm^ixla. De Epiicopis
enim miffis à Synòdo T y r i irà fetibunt, àTwmmv <ù> rij P.-
jimpet rm^ixU. Sed & Apóllonius in libro adverfus Cata-
phrygas, ^ i ¡Ma rmymcc, uùrìv ofcy nv èx ìÌÌ^xtb. Q u z
verba rèfert Eufebius cap. 18. lib. 7 . Sic p a ra c i* vocabu*
lum duobus modis fumitur àpud Latinos : nonnunquam
pro tota dicecefi,. ut apud Auguftinum in Epiftola 261. ali-
quando pro fingulari Ecclefia, qu* vulgaris fignificatio eft,
Plura vide apud Jac. Sirmòndum in Notis ad Epiftolam
ultimam Sidónii.
3 Wi&nn «« *%*& ìkatmiTis ] Sic ex còdice Regio edidft
Stephanus. Sed reliqui Codices^ Mazarinus feilieet & Me-
dicxus cum Fuketiano ac Saviliano prteferurtt «5 t%xn>y.
Ita quoque ih veteribus fchedis Bibliothecx Regi*-Scriptum
inveni. Eaque lc£tio propter tòtyaiviuv altèri àntepo-
ricnda eft.
V a r i o r u m A n n o "
à Tixpoixicui] Nòmèn mipòixtx non folum dè‘ Ecclefia
paroeciana accipiebatur, fed etiam de dioecefana totius civitatis.
Nam nomen rm^ixue. etiam pro dicecefi civitatis
ufurpatum eft, ut & contrà dicecefis pro paroecia, id eft, pro
membro particulari & regionali univeri* civitatis Eccidi*.
-Ubicunque in canonibus G rscis IV . Cpnciliorum'
OEcumenicorum 8c aliorum tpztixSy v ox mtpoixix occurrit,.
& apud^ Patres etiam, nùnquam ferè alio. fenfu accipi débet,
quàm pro Ecclefiâ Civitath qux uni Èpiicopo attribu-
ta eft regenda. Vo x Aoixtxnç eo tempore apud Græcos longe
ampliores fines defignabat: plures enim intra fe.com-
prehendebat , provincias Ecclefiafticas uni Exarcho frei Patriarch*
fubjedas. Suicer. Thefaur. Ecclef. / . mtp-
A 2 >T\