79*
HE N R I C I V A L E S I I E P I S T O L A A D J A C O B UM U S S ER IUM .
nibus omnium Ecclefiarum bibliothecis repofitam fuiflè,
ita ut vix unus codex inveniretur ipfius state, qui figna
ilia non haberet; exiftimavit Mafius, ipfam cditionem O-
rigenis prout in Hexaplis habebatur, ab omnibus Eccle-
lìis receptàm fuifle tarn Grscorum quam Latinorum,
Syrorum quoque 8c ASgyptiorum. Quod nullo modo
verum eft. Alioqui quomodo diceret idem Hieronymus
in Prsfatione in libros Paralipomenon, Tua state totius
orbis Ecclefias tripertita inter le varietate pugnaflej cum
quc fetctur etiam Hieronymus in fupradi&a Epift. ad Au-
guftinum. Hane diftinttionem cum tu vir do&ifiìme non
pervidiflès, puram iftam 70. lnterpretum editionem ab
Origene in Hexaplis collocatam fuifle cenfuifti, idque ab
Hieronymo in Epiftola ad Sunniam & Fretelam dici exi-
ftimafti. Atqui Hieronymus non puram, fed incorruptam
tantum & immaculatam 70. lnterpretum verfionem in
Hexaplis dixerat refervari. Quantum autem difcriminis
fit inter hsec duo, fatis, ut opinor, oftendimus.
Poft Origenem W * illa feu vulgaris editio in dies magis 10 Alexandrini in 70. fuis Hefychii editionem probarent ; By-
6 « —---- cantini 8c Afiani exemplaria Luciani martyris légerent; Palsftini
magifque corrupta eft. Dus tarnen potiifimum ejus editi-
ories fuere: altera Alexandrina qus Hefychium habebat
auéforcm : altera Lucianea, qus Luciano martyri adfcri-
bebatur. Nam Eufebii Gsfarienfis editio qus in Pals-
ftins 8c Orientis Ecclefiis legebatur, nihil pertjnuit ad
* 3 illam feu vulgatam editionem; quippe cüm nihil aliud
eilet quam ipíá Origenis editio, ut antea demonftratum
eft. Porro cum illa obelorum 8c afterifeorum diftin&io
quam in 70. Intérpretum editione uuaiu ui / —-------— rp rimus excoog itaverat . : ... — - • .
Orígenes, Chriftianis omnibus mirifice arrififlét, earn quo- »5 tuam quam Mafii lententiam argumentado illa fubvertit.
que i.n fpu as edi*i ti-o nes tranaftIu.il_er_u_n_t Hefychius Aa*c. TL uciaUaKac
vero Origenis editione uterentur. At tu, qui du-
plicem 70 lnterpretum editionem in Hexaplis pofitam
fuiflè cen fesalteram puram 3c germanam; alteram *ei-
w leu vulgatam, de hac pofteriore intclligendum clTc
ais quod fcripfit Hieronymus. Sed ut oinittam ea qux
adverfus hanc duplicem Origenis editionem fuperius disputata
funt, quomodo relponfurus es ei argumento, quod
contra ièntentiam Mafii paulo ante protuli? Tarn enim
*.in mpflm ílp Spninrnm u/*rnn_.
nos. Nec Gratci modo» verum etiam Latini 8c Syri atque
Ægyptii, qui vulgatam editionem fequebantur, hac
afterifeorum 8c obelorum diftinttione ab Origene reper-
ta poftea funt ufi. Quod quidem à nemine adhuc ob-
íérvatum» fuperius, ut opinor, abunde probavimus. Scio
quidem Andréam Mafium in prsfatione in editionem fu-
am Jofus, aliter exiftimaíTe. Cum enim ex Hieronymo
Habes, vir doftiffime, meam de 70. Seniorum verfio—
ne Ièntentiam; 8c quibus argumentis addu&us tus opinioni
fubfcribere non poifim. Superfimt adhuc nonnulla
de Tetraplis 8c Hexaplis Origenis abs te ditta, qus am-
pliorem inquifitionem merentur, Sed ea opportunius ih
adnotationibus Eulèbianis à me prope diem exponentur.
Jam enim ièntio me Epiftols modum excedere? Vale,
vir dottiflìme. Lutetis Parifiorum, Idibus Novembris,
didiciifet, illam fub obelis 8c afterifeis editionem in om-10 anno 1675.
HENRICI VALESI I DI S SERT ATIO
DE M A R T Y R O L O G I O R O M A N O Q U O D
E D I D I T R O SW E Y D U S .
F u i t hsc Baronii fententia, plurimofum poftea do-
ftorum virorum firmata con/ènfu ; Ecclefiam Ro-
manam habuiflè olim proprium ac peculiare Martyrologium;
ejuique mentionem fieri tum à Gregorio
Magno, tum ab Adone Viennenfi : lèd temporum incuria
illud poftea intercidiflè. Ita ille in libro de Marty-
rologio Romano, cap. 8- Exftitit poftea Heribertus Rof-
weydus, vir dottus ac diligens, qui cùm Martyrologium
illud ab Adone laudatum 8c à Baronio fummis votis ex-
petitum reperiflet, illud nobis edidit, prsfixo veteris Romani
Martyrologìi ■ ambitiofo titulo. Adeoque perfuafit
dottis hominibus Rofweydus.ut ab omnibus diverfs etiam
communionis viris, hoc Martyrologium prò vetere Romano
accipiatur, ejuique auttoritate ac teftimonio omnes
paffim in libris fuis utantur. Ego vero contra affirmo,
nullum unquam fuiflè proprium ac peculiare Martyro-
logium Ecclefis Romans, ante illud quod juifii Xyfti
quinti Pontifìcis Maximi editam eft hoc titulo, 8c Baronii
notationibus illuftratum. Ac ne fortaife quibufdam
videar id temere affirmare, primùm quidem caufes affe-
ram qus me ut ita ièntirem impulerunt. Deinde alio-
rum rationibus atque argumentis reipondebo.
Nobiliores Ecclefis fuos femper faftos habuerunt, in
quibus 8c Epifcoporum nomina, 8c martyrum qui apud
ipfos pafli fuerant, natales dies perferipti habebantur. Ac
de catalogo quidem Epifcoporum Hieroiòlyms, teftis eft
Eùfebius in lib. v. hiftoris Ecclefiaftics. Tertullianus quoque
in lib. de prsfcriptione hsreticorum, indices iftos
in fingulis Ecclefiis ftudioiè fervatos fuiflè docet. Sic
enim hsreticos alloquitur: Edant ergo origines Ecclefiarum
fmnttn: evolvane ordinem Epifcoporum fuorum, ita per
fuccefftones ab initio decurrentem, ut primus ille Epifcopus
ttlìquem ex Apoftohs vel Apoftolicis viris, qui tamen cum
Apofiolis perfeveraverit, habuerit auiiorem & antecejforem.
Hoc enim modo Ecclefis. Apofiolics cenfus fuos deferunt. De
Faftis vero in quibus finguls Ecclefis deferiptos habebant
natales martyrum fuorum, prster Tertullianum 8c Cy-
prianum jam ab aliis laudatos, teftis eft Epiftola Smyr-
nsorum ad Philomelienfes de martyrio B. Polycarpi. Sic
etiam Romana Ecclefia qus omnium princeps ac mater
eft, jam inde à primis temporibus fuos habuit Faftos, in
quibus-8c depofitiones Epifcoporum 8c natales Martyrum
erant confignati. Qus Calendaria pofterior stas voca-
vit. Hujufmodi Calendarium Romans Ecclefis vetu-
ftiflimum, 8c Liberii Papa temporibus confcriptum, ho-
die exftat; quod dottiflìmus vir Aìgidius Bucherius una
cum Vittorii Cydo Pafchali edidit Antvcrpis. Ejufdem
generis eft Sacramcntarium Gregorii Magni: Item Capituiare
Evangeliqrum totius anni, quod à do&iflìmo viro
Joanne Frontone nuper Parifiis eft editum. Cujus libri
multa MSS* exemplaria pafiìm exftant in Bibliothecis
Gallis. Verùm hsc Calendaria longe differunt à Mar-
tyrologiis. Singuls enim Ecclefis, ut dixi, fua habuere
Calendaria, in quibus digefta erant nomina Epifcoporum
8c martyrum, dieique notati quibus memoria eorum an-
30niveriàrio cultu celcbraretur. Martyrologia vero, non
unius loci propria, ièd totius Ecclefis fuere communia,
quippe qus totius orbis martyres confefloreique generaliter
continercnt. E t in Calendariis quidem nomen urbis
nunquam adicribitur, cum in ufum duntaxat unius
Ecclefis comparata fint. At in Martyròlogio nomina
fingularum urbium 8c oppidorum adlcribuntur, verbi
gratia, Roms, Alexandris, Antiochis 8c fimilia; propter-
ea quod ad ufum totius Ecclefis illud inftitutum eft. Ex
pluribus enim diveriàrum urbium Calendariis, unum
40compofitum eft: Martyrologium. Itaque Calendaria Mar-,
tyrologiis vetuftiora funt, quippe qus originem illis prs-
buerint. Quod fi quis pervicaciter contcndat, Calendarium
etiam dici pofle Martyrologium, equidem non ma*
gnopere repugnabo, dummodo privatum' Martyrologium
appelletur, Verùm hsc impropria locutio eft, cum Martyrologium,
fi proprie definire voluerimus, ad ufum totius
Ecclefis ex squo pertincat, nec huic Ecclefis magis
competat quam alteri. Deniqùe Calendaria nomen
duntaxat exhibent martyrum,dicmque ac locum in quo fit
5oftatio: in Martyrologiis vero 8c genus pafiìonis, 8c tempus
quo pafli funt martyres, 8t locus ac judex ad notari iolcnt.
Ex his liquet, vcriflimum eflè id quod initio dixi,
Ecclefiam feilieet Romanam proprium ac peculiare Martyrologium
nunquam habuifle. Habuit quidem illa fuos
Faftos fuumque Calendarium • uti fuperius oftendimus.'
Sed proprium ac privatum ejus Martyrologium nullum
unquam fuit, nifi forte Calendarium pro Martyrologio
accipiamus. Id vero ex his qus diéfurus fum, longe
adhuc manifeftius fict. Primum enim Uiuardus in Epi*
doftola ad Caròlum Calvum quam Martyrologio ilio prs-
fixit, omnium qui Martyrologia ante ipfum confcripfè-
rant, indicem texens, nullam Romani Martyrologìi mentionem
fecit. Ait enim primum omnium Hieronymum
fcripfiflè Martyrologium: poft hunc vero Bedam presby-
terum. Cujus liber cum eflet breviflìmus, 8c plurimos
dies vacuos haberct, eum à Floro Magiftro audium eflè
dicit ac locupletatum ; idque duplici editione. Quod fi
tunc Romanum Martyrologium aliquod exftitiflèt, pro-
7oculdubio id non omifliirus fuiflèt Ufuardus» propter
maximam Romans Ecclefis audoritatem. Quis epim
unquam fibi perfuaferit, Martyrologium Romanum, fi
quiden) ullum unquam fuit, Ufuardi uotitiam fugere potuiflè,
D e M A R T Y R O t . 1
tuiffe, viri dòftiflìmi ac diligentiifimi ? Cur Ufuardus Hie-
ronymi ac Beds Martyrologia duo breviflima, & Fiori
Magiftn editioncs duas quibus Beds Martyrologium fup-
pleverat, commemoravit: Romans vero Ecclefis Martv-
rologium prstermifit? Miratur quidem Baronius, quod
Joannes Molanus in dodtiffimo ilio de Martyrologiis libro
quem Ufuardi editioni fubjecif, nullam Martyrologìi
Romani fecerit mentionem. Idque variis modis excufare
conatur, ut perfuadeat leéforibus, Molanum ièntentiam
poftea mutaviflè. Sed longe magis mirari debuerat, quod 1
Uluardus^in Epiftola fuperius memorata, in qua omnes
qui ante ipfum Martyrologia confcripferant accurate re-
cenfèt, Romanum tamen Martyrologium ex quo tanquam
ex fonte reliquos fua haufiflè Baronius fcribit, ne nomi-
naWt quidem. Beda quoque in cap. <5. Evangelii B. Marci,
agens de die quo Joanni Baptifts prscifum eft caput
citat librum Säcramentorum, 8c Martyrologium quod B.’
Hieronymi infignitum eft nomine: Romani vero Marty-
rologii nullam mentionem fecit. Atqui fi Beds temporibus
Martyrologium Romanum ullum fuiflèt, cur Beda Sa- 2
cramentarium potius Gregorii Magni, quam Martyrologium
Romanum laudare voluiifet? Cur teftimonio potius
libri fubditicii qui Hieronymo falfo adferibitur, quam
Romani Martyróldgii auóboritate ufus eflèt ?
Sed dicet aliquis id quod à Baronio didlum eft, Gre-
gorium Magnum 8c Adonem Viennenfem Romani* Mar-
tyrologii non obfcuram mentionem fecifle. Primum nego
Romanum Martyrologium à Gregorio Magno eflè
nominatum. Locus Gregorii ex Epiftola ad Eulogium
Alexandrinum Epifcopum fic habet. Nos pane omnium
martyrum, diftinilis per dies fingulos pajfionibus, colleSa in
uno codice nomina habemus, atque quotidiana diebus in eo~ 3
rum venerazione Mijfarum folemnia agimus : non tamen in
eodem volumine quis qualiter fit paffus indicatur, fed tan-
tummodo locus paffionis ponitur. Unde fit, ut multi ex di-
verfis terris atque provinciis per dies ( ut prsdixi) fingulos
tognofeantur martyrio coronati, Sed hsc habere vos beatìf-
fimos credìmus. Nullum hic verbum de Romano Martyrologio.
Id enim tantum dixit Gregorius Magnus, habere
fe Martyrologium in quó multorum fimul marty-
rum nomina per fingulos anni dies deferipta eflènt, addito
paffionis eorum loco. Sed non dicit, Martyrologi- 4
um illud proprium ac peculiare fuiflè Ecclefis Romans.
Immo contrarium potius videtur innuere. A it enim,
Nos pane omnium martyrum, &c. Id eft, nos Latini 8c
Occidentales. Scribebat enim Gregorius Eulogio Alexan-
drino Epifcopo. Quare Martyrologium illud cujus ibi
meminit Gregorius, non fu it. proprium Ecclefis Romans,
fed commune cum reliquis Occidentalibus. Hoc autem
non, aliud fuit eo quidem tempore, quam Martyrologium
B. Hieronymi. De hoc igitur intelligehdus eft
Gregorii locus. Certe hoc beati Hieronymi Martyrolo- <
gium in Italia atque in Occidentis partibus vulgo rece-
ptum fuiflè, docet Cafliodorus in libro de divinis le&io-
nibus cap. 32. Ex quo colligitiir, Martyrologium illud
licet falfo nomen Hieronymi pfsferat, tamen vetuftiffi-
mum effe, ac paulo poft obitum ipfius Hieronymi à ne-
fcio quo evulgatum. Legimus illud nuper, à viro do-
tìiflìm o religiofiflimoque D. Luca Dacherio ex biblio-
theca fan6ti Germani nobis commodatum. Simulque per-
fpeximus, verba Gregorii Magni huic Martyrologio egregie
convenire. Quod enim ait Gregorius, locum duntaxat
8c diem paffionis in eo volumine pofitum fuiflè, id ö
in ilio B. Hieronymi Martyrologio perlpicue deprehendi-
tur. Deinde quod Gregorius addit, per dies fingulos notata
illic fuiflè multorum martyrum nomina, id etiam
cernere licet in ilio quod dixi Martyrologio, in quo nul-
lus dies eft fine martyrum turma, contra quam in Martyrologio
Rofweydi. Quare locus Gregorii Magni nullo
modo accipi poteft de Martyrologio ilio quod pro vetere
Romano edidit Rofweydus : cum in ilio Rofweydi
Martyrologio, unius fete martyris nomen fingulis diebus
adferiptum fit. Deniquc quod ait Gregorius Magnus: 7
fed hsc habere vos beatiffmos credimus, foli Martyrologio
B. Hieronymi competere videtur. Cum enim ejus Mar-
tyrologii auditor Eufebius Cxfarienfis, Hieronymus vero
. interpres duntaxat effe crederetur, ut fcribit etiam Beda
in RetraÄatiönibus in A£ta Apoftoldrum, idcirco Gregorius
Magnus hoc Martyrologium de quo loquitur, penes
Eulogium Alexahdrinum graece dxftare exiftimabat. O-
mitto quod ait de quotidianis Miffis in honorem martyrum
celcbratis: in quo alludit proculdubio ad Epifto'-
lam illam Hieronymi Martyrologio prsfixam.
E t hsc quidem ad locum Gregorii Magni fint dióta;
Qilpd fpeflat ad teftimohium Adonis Viennenfis, non g,
difficilis eft refponfio. Nam prsterquam quod recen-
tior eft Ado, nec ad tants vetuftatis monumentum con-
firmandum fatis idoncus, ex ejus verbis nihil elici poteft
3 G I 0 R O M A N O . 79,
9UO probemr fiiiflc allnm Martyrologium Romaoum.
Alt enim Ado vetuftiflimum Martyrologium fibi tradi-
tum fuiflè à quodam, quod olim à Pontifice Romano
milium eflet Aquileiam. Non dicit Ado hoc Martyrologium
fuiflè Romanum, fed tantum miflum à Pontifice
Romano Aquileiam. Verum monachus ille qui hoc Adoni
amrmabat, ei impofuit proculdubio, ut majorem fuó
codici auctoritatem compararet, 8c munus fuum ac de-
icribendi copiam quam Adoni fecerat, venditaret. Non
oenim Roms, fed Aquileis compofitum eft illud Martv-
rologium quod Ado Martyrologio fuo prsfixit, ac Rofweydus
pro vetere Romano nobis poftea edidit. Id autem
ita fe habere, his rationibus adducor ut credam.
Totum fere illud Martyrologium quod à Rofweydo pub-
licatum eft, defcriptum eft ex Ecclefiaftica hiftoria Ru-
fim Presbyter! Aquileienfis, cum ipiis fetiam mendis qus
in Rufino habentur. Exempli gratia. Pridie Nonas Fc-
Druarn in eo Martyrologio leguntur hsc verba. In ci-
vttate MgyptiThmui B. Philes Epifcopi, & Fhiloromi Tri-
I L ^ ufinus m llb- 8» fed male. Ncque enim Phi-
Joromus Tnbunds militum fuit, fed Rationalis fumma-
rum Ägypti , ut in adnotationibus Eufebianis oftendi-
mus. Item Idibus Aprilis hsc habentur in ilio Martyro-
Jogio. Apud Pergamum Afis, Carpi Epifcopi & Fapyrii, 1
Agathontcs & a/iorum. Ita etiam legitur apud Rufinum
corrupte, cum Papylus diftus fuérit, ut feribitur apud
Eufebmm 8c in Martyrologio B. Hieronymi. Item die
19. Oetobris fic habet. Ptolemsi qui a quodam Centurione
Urbtcio Judici traditur, & Lucii ac Tertii fimul de-
collator um, qui Alexandris fepulti fuht. Qus defumpta
t ex Rufini libro quarto. Sed compilator iftius Mar-
tyrologu quifquis ille fuit’, duos graviflimos errorcs hic
admifit. Cùm enim Rufinus prster Ptölemsum ac Lu-
5 »“ ” q«emdam ab Urbicio judice damnatum
eile dixilier, ifte Tertium nomen proprium eflè exiftima-
vit. E t quoniam apud Rufinum legerat, accufatorem Ptolemsi
Alexandris commoratum fuiflè, tres illos martyres
Alexandris csfos ac fepultos eflè credidit, qui tamen Roms
8c necati funt 8c fepulti, ut ex Juftino conftat. Tarn
vero illa qus in di6to Martyrologio leguntur die fecun- '
do Novembris Laotlices Theodoti Epifcopi qui arte medi*
/“ '• defeipta fin t cx Rufini libro 7. cap. ultimo. ■
bed compilator ifte non animadvertit, Theodotum hunc
Laodices Epifcopum, cujus eo loco laudationem intexuit
Eulebius, Arianarum partium prscipuum fautorem fuiflè:
qui ^ ab initio Ariànum dogma tutatus fit, 8c
P f p 'S * 11“ 111 Concilium confpiratione cum Arianis fatta
Euftathium de Antiochena fede dejecerit, ut fcribit
Theodontus in lib. i. hiftoris cap. 24. Hic eft Theodo-
tus cui Eufebius libros fuos de prsparatione Evangelica
nuncupavit, 8c cujus meminit Suidas in voce
•o Non ignoro in Beds, Ufuardi 8c aliorum Martyrologiis
nunc Theodotüm eo quem dixi die nominatum reperi-
r i; five illi ex Rufino, five ex iftius .Martyrologìi compilatore
imprudente!- id hauferint. Idem quoque error
irrepfit in Martyrologium Romanum, quod patrum memoria
juflu Xyfti quinti editum 8c Baronii notationibus
illuftratum eft. Nec fatis mirari pofliim, quonam modo
id Baronii diligentiam fugerit. Denique die 4. ejufdem
menfis in eodem Martyrologio hsc leguntur: Alexan-
drts Hierii Presbyteri, & c. Qua defumpta funt ex Rufini
lib. 7. cap. ultimo. Ubi vulgata quidem editiones
o Pierium prsferunt. Sed in manufcriptìs quotquot vidi
exemplaribus Hierius dicitur; quamvis mendofe, ut in adnotationibus
obfèrvavi.
Satis ut opinor jam liquet, Martyrologium illud quod
Ado Viennénfis fuo prafixit Martyrologio, nullo modo
dici poflè Romanum : cum nec Ado ipfe illud Roma-
num appellet, ac prstcrea graviflìmis erroribus fcateat.
Quis enim credat, hominem hsreticum, 8c Ariana fattio-
ms antefignanum, in vetere Romano Martyrologio cum
confefloribus ac Martyribus coniècratuih fuiflè? Nec eft
oquod quis objiciat, in rccentiore Martyrologio Romano,
quod Xyfti quinti juflu eft editum, eundem errorem ha-
beri. Di/par enim utriufque conditio eft. Nam in ré-
centiore quidem Martyrologio error ifte excufari poteft,
cùm illud cx Ufuardi, Adonis aliorumque Martyrologiis
collettum fucrit. In vetus autem Martyrologium Romanum
, cx quo tanquam ex fonte reliqua profluxerunt, tan-
tus error cadere non poteft. Alterutrum igitur dicamus
ncceflè eft; au't Adonem fucum nobis feciflè, qui hod
Martyrologium tanquam à Romano Pontifice tranfmif-
lum ediderit; aut monachum qui hoc Adoni affirmaverit,
illi impofuiflc. Quorum prius cùm de Viennenfi Antiftite
0 credi non poflìt.rota fraud is fufpicio cadit in Monachum.
Sed cujufcumque ca fraus fuit, Martyrologium hoc Romanum
dici non poteft, verum Aquileienfe potius, aut
alio quovis nomine eft appellandum.