p o t io r ib u s . S e d c ùm nu llu s e o rum o p itu la r i
p o f fe t , a d e o q iie ip f i q u i id tentare v o lu e ra n t,
ig n om in io fum e x itum na<5t i effentj v itam
f ìb i m in im e v ita lem e f f e p r o f e f fu s , f i u rb em
om n ium d om in am .tanta «e g ritu dine a f fe& am
d e fp ic e r e t , ad e x ft in g u e n d am ty ra n n id em fe -
fe a c c in x it .
•7epoó,y>v<nv’ vrcìx S Ì t ^ t c ù v o v S ì is oiós 7 » >iv
petv, ¿ A A c t X, m ‘7mpav Àa£éù> ede\y,(roLVrns 'ctl%pov :
VTCeptUVCW T ÍÁ 0 S ’ üSißlUTOV OLVTúÍT tip Ùvoif
&L r ßcLa iAiSb L 'T o X iv ovtcú xcLpvsooçv 7ta C/Sài, 7r<x-
piOXWcL&TO TcL TTpOÇ T XZ^OUpiOlV TY\S TVpcLVVÍSOS.
C A P U T X X V I I .
Ouod Confiantinus, eorum qui ßmulacra co-
~~'lùijfcntì ìnterìtum conßderans, Chriflianifinum
pot tus elegit.
J a m y e r o c um in t e l l ig e n t , praeter m ilita re s
K E $ A A A I ON KZ.
O Ti tÒlS T eÀSù\o\cL7ÇyGOLVTG>V X.cLTcL<jpo(p<Z$ O t jv -
p z W o v Tov X eA 7ia.nop.oii e P iÀ t^ z T o .
T 7T S ’ càvoïiocts ces x p í ír io v o s « qpctTtüJTtttxv
/ Ifcm r f jW a ßoytQeiae. re c s xccxoTe%V0¿$ ^ _ c o p ia s , p ræ ftan t io r e a liq u o fu b f id io f ib i I O J L ^ r ~ q 0.
o p u s e f f e ,o b m j le f ic a s a r t e s m a g ic a lq u e p r ï - ( ' , q ., -
f t ig ia s q u i ty ra n n u s f tu d io fe c o n f e f la b i t u r j ' B j B j g g l ^ ü § 1 H I
D e u m f ib i a d ju to r em q u æ f iv i t ; a rm o rum Su.(o/i3 /ia.s, ®tot a .n (nm & w j io rm ¿dp e g o w X i -
q u id em ap pa ra tum & m i li tum c op ia s fe cu n - tuajy $ qpx'nanv.oo i r \ f à v s S'ïu'Tipx. TtQé/£/jo$, ¥
d o lo c o ù u cen s ; a u x ilium au tem d iv in i OUt (j* aiuiipou/, ctfictyn anctf x o j à.7rapücm
in is ÿ i v i a u m & in e x p u g n a b ile e u e l i b i . g g H B H j S B , , .
p s r fa ad e o s . I g i t u r c o g i ïa r e .a p u d f e . c oe p i t . i S OWW
q u em n am f ib i D e u m ad fe ife e r e t . Q u o d d um cQrq / ¡m ii o 'r ., t y T o i w v S o u ! Ta , e m i z u t s u m u -
fo l li c i t e jin q u ir it, h æ c i i li iu b n : c o g i t a t io : S}\0g», ¿ 5 u r \ e t o v a v ‘Tt-çyr.’.y. T a s I ç xy c c -
e x p lu r im i? .q u i an te fe im p e r ium te n u e ran t, ù w A e iom â i i i i t a s o oe ™ a u t a n i m p -
eos a u id em q u i m D e o r u m m u lt t tu dm e ip em > H m ••• , V
fu am cd llo ca fT en t, & q u i v i f l im i s ü los: a c â m e a , m x , « < * 6 ^ 1 t v - a
d on a r iis ç o lu i f le n t ,p r im u m v a t ic in iis ad a f - 2 o t v s S e p o t a t în o a n t i , a v r a i x o e r a s t o . v r f a r a
fe n ta tio n cm c om p o i i t i s , & o ra c u lis fa u f la ¡¿cumim xa^teaqttEi'ù)!', r e mal aîtnec æ -
om n ia p o llic en r ib u s d e lu fo s , tan dem in fa u - ircLyJ&hcLfidJiM atÌTÓÌs, t ïA o a CiTJc etunoe flâpetvro’
i l o m o r t is g en e r e jn c e r iif le i n e c D e o r u m MM \ , \ a , ,
q u e n q u am p r zilo illis a d fu i f fe , q u i e o s ; ip - « M»
v e f l o d i v b i t u s e x i t io iib e r a r e t . S o lum ip f i - roq x oe la ^ à ç o û ' i , i s ç io s cwToa ùtape<ni- / io n j . t
u s p a tr em , q u i cop ere r iam p n o r iu u s lilis VI- é^-jTÔ" otttTtpu, ¥ càtctaTÎcte Csceaiois TçctoréiiTtt' T
am in i i f le t ; & q u i e o rum q u id em e rro ren a . v ^ y ^ g f > TJ» é a r e W a
c o n d em b a ü e t , u n um v e r o iu p rem um çm n i r ^ .. . . / , . „ M i l .M S ~
um D e u m t o t o v i t » fp a t io c o lu i f le t j e u a - * « A a a ^ mani, r ^ r a t r a Ç a a i , ( w n -
d em fe rv a to r em ; a c . im p e r i i c u i lo d em » - & - ,-p a ^ <J>uAotatst r i s l i z a iM m , k ym M y tu c u r n i
om n jum b o n o rum a u c io r em h a b u id e . H x c yçpy'yv éüpe ç&oy. tuZ too uca.p èowTu SofoxcuiUii
il le c um a p u d fe e x p e n d i f le t t .r e i ie q u e a n im - ^ T e A r a ^ os ¿ s 0; ’Q jS u p -
a d v e r t i f l e t , illo s q u id em q u i in D e o r u m 5 , , ' , , M M
m u lt itu d in e fid u c iam p o fu ilfe n t , in m u l t i tu - P a r a m i , ï , i r r o r o G hm r iv K « .™ o t e jp o v as
d in em q u o q u e e x it io r um e f lè d e la p ib s j ad e o f in t i >aioS t ja jw , / ta Pi^uv ovtoisj punS atou
t n e c g en e r is ilio rum a c ib b o lis , n e c f t i r p is g a ptv!foliu> c v kvQpaunis ^artAenpòatoq* o
a c u bm iii is , ne c memo ri® u llum in t e r h o n ù - - ^ T lS • r f i ' a t i r ô J W i & i « * « a a -
nés v e f t ig iu m r em in ie r it : c o n t ra v e r o U e u m ^ :: >/ tv tv ' - »
pa tris fu i , m u lta e a q u e i l lu f t r ia p o t è n t i^ fuæ 5 5 î 41 •Kclp7nW a . àiiypcLm, w\ SïâoKas t u cwd
o c um e n ta ip f i p roe b u if le . C u m q u e p ræ te r e a t v TtaXtÀ' ¿ M e t x cq ggfjg »<TV) x e tmçp ctTÉU ffttvrc^
c o n f id e r a f ie t , e o s q u i jam antea cop ia s a d - 'xpoTe.pov .TV t vçjjna auu '7TÀÎ9<j
Ve r fu s ;,ty .ran n um d u x e r a w , c um D e o r u m ^ ' ¿ ^ ^ m 7la^ i ias> ^ S i
m u lt itu d in e ad pu gn am p r o f e i t o s , .turpem ■. \ . . , , ,
e x itum ' h a b u if le ': A l t e r e n im ré in f e i t a o / & $ am m otto a u ^ t / i*
c um qm p ib u s c o p iis - ig n om in id lê r e c e f le r â t î^ Q u ^ s oujUÊoÀÂs a,otpux.Tos kvt^apec a ^ piècots
â lte r r in m e d io . .e x e r c i tu j_ u gu la tus ,.tanq u am ^ r Ü / i c u r , x c c ro tm p a y c lf,^ 3
ly in ro S ’ctvctTV. tclvtcl ovv 'neutra. oujucLynym r y
fo r tu i t a m o r t is p r e d a e x f t i t e r a t . H æ c , in
q u am , om n ia c o g i ta t io n e fu a c om p le x u s ,
V a l e s i l A n n o t a t i o n e s .
& Maxinìin.«m inteiìigit,.- Hos enira vocat x & -
órp»&f>’ id eft ftniores-Imperatores. Nam etfi Maxùninus
vjxi;4Hm Auguftus ;erat renuptiaius, . taroen 4 u^a
‘rfnnia • ante Gonftantinum Ge iàr faftus fuerat,-. idèo rinter
ièniores Conftantino Imperatores haberi poteft.
i; A v&t[A*i»cui Horum verborum .duplex
fenfus afferri poteft. Nam aut , cum Portefió & Chrifto-
phorfono poffis .vertere» feedum rei eventUm naQt fu n i•
Aut. fitu t ego interpretatus fum» turpi exittt perierunt.Vrior
fenfuS adrGalcrium Maximianum refertur. , Poftcrior in-
terpretatio de Severo Csefare intelligenda e ft; qui à Gale-
r.io coptw. Maxentiur» cum exercitu miflus, cùm Roipam
obfidere pararet; defertus à fuis» quos Maxentius ipe prae-
miorum ad fe traduxerat, fugit Ravennamj in qua ob-
ièiTus à Maxentio» mox fraude ac perjuriis Maximiani
Hercuiii deceptus, & captivi habitu Romam perduéhis,
brevi poftea mteremptus eft, ut fcribitur in Geftis Con-
ftantini. Vide caput 1 7 . quod proxime fequitur, ubi
eam rem ftiiìus narrat Euièbius. . *
x ©vma4t n ¡tic&l>fty,<n ] In fchedis Regiis additur
XetGuii 7t vj/y Jvoicutp k. ùvx^ify^m, &c.
j riaftpjg» ìyiriTv B-xvuth ] Difficile admodum eft dicere
.quid fibi velit Eiifebius. Chriftòphorfonus quidem
vertit : tanquam fupervacanea mortis accejjio faelm tjl.
V A R I O tR ; - U r M/
a ,A iw f t r imxtiYx.r b ea ©»» «,*««»?&] Utcun- •, primi Prineipis Chriftiani titulum deferunt Laiftantius &
que Gqnftàntitis idololatriam refpuerat, unumque & verum I alii vetefcs Scriptorcs.
Pfiuro fibi colcnduin adîciverat, filio tarnen Conftantino |
^ g t y o io t j 70 pet t ö s pM^vt ó v& s ©60UÍ pa.* D e o s q u id em q u i n u fq uam eiTent, c o le n d o
'TO.iz(ßivi X) f/S/ 7000U70y èAtyyov 'á7ri'n\a.vc¿cQvLfj
pce es cts èpypv v7n\à,pÇatM’ tov ¿ ‘g Ttarpaoy Tipcp
povov (km Siiv ©gov.
n u g a r i, & p o f t to t a c tanta d o cum en ta cae-
c o a d h u c erro re f e r r i , fummae d em e n t i» e ffe
e x if t im a v i t : .fo lum v e r o D e u m g en ito r is
fu i f ib i e ffe c o len d um c en fu it.
5 C A P U T X X V I I I .
Ouomodo Deus oranti vijtonem oftenderit in
ccelo fub meridiem, crucem videlicet lucidam
cum injcriptione monente, ut in hoc vincerei.
Hu j u s e rg o o p em im p lo ra re c c e p it ,
K E $ A A A I O N K H ' .
O t t o s él)%cLfjùpcù ^ ¿wlcícrícLv 0 ©eo$ nn.pi%i' j a u -
: pov <P<tiTo$ dir oogptvcJj peowpCeAzs oucniS) ¿
yqa(pico, T {¡Top ytxqu*, 7ia.£pivy<ntv.
AN eK ^ A é i7o Sfìmt, dv rymv kvTiQoKoév Xj
'7mìvia>fApo$9 <PyvcL\ clvTgS gctoToy o<?i$ éoj, x o q ' i o X X orans a tq u e o b fe c ra n s 'u t fe ip f i n o -
t Uo gctuTtf cTfe^icly toT$ <T3£jìteipdpois IrmpiPotjf* éC- fe en d um praeberet, a c p r e fè n t ib u s n e g o t iis
a SwowpicL 'ns ovntpamrecj 'nzpcLào^pTzry] rtt Toc- m ira b ile q u o d d am fign um à D e o m iffum ap -
l %x> fjdp cl\ \ b \éy>vm$, V poISloy w ‘ dTitSi^ctc^’ p a ru it . Q u o d f i q u id em ab a lio q u o p iam
¿ tù r y A T y yn u jTy /2a t n A g V , toT$ t Ilo ^a(pluj x 5 d ic e r e tu r , b a u d fa cili; au d ito re s fid em e ffent
». « i S B tf B B W i m ’«9 B h a b i tu r i . V e r um c um ip tory*^ n^pHxp^ vvpov ^ovo,$, om nob¡s qui hanc hiftoria^fe Vfcir fibi oimr uAsu, e%u fntguos
rus cLvT<d yvoooiais ts x¡ op iÁizs egccjyei~ p o f t tem p o re j c ùm v id e l ic e t in e ju s n o t it i -
Acty7o$> opxois t s •7n<i&ovL/jdpB tov \oy>v, n s à.v am & fam ilia r ita tem p e rv e n im u s , id r e tu le -
ÒLUfpiSaÀot py\ ùyì r7tYt*óacq Tee hip/SpcLTi ; p<L- r *t j ^e rm ° nem ^aIcram ^nt i r e lig io n e f i r -
c» » \ c n-\ ~ / > (v~ p / m a v e r it ; q ù is p o fth a c fid em h u i c narra-
AicQ 0T6 59 o p-r 70C0TO XCm s> ‘X’tyJ'V T(? ^ ° y V 2° t io n i ad h ib e re d u b ita b it ? Praefertim c ùm
x 7ra.pé%i t Ìlv poLpTJtAZV. x à p p i pecnpCeAvàs >i\i& id q u o d fiibfec iitiH ii é f t terrìpus, fermònis
W Uta TÜS i j u i & i ' W H K H S M h u ip ? . v e ^ . t e f f i m M k , tu o c o n f in n a « .
, ^ ^ „ » , p , ^ , c n t . H o r is d ie i m e r id ia n is , io le m o c c a -
opJ"ct\uois iSiiv gpr¡ o 9 clvtoj y^ ty q ) \ jz ¿ p - fum v e r g e n t e , c ru c is t r o p s u m in coe lò e x
xù/j&pov roS «A i» <pxvpoS Tfonuiov, Cv. (Paros i^ lu c e c o n fla tum , fo li fu p e rp o f itum , ip fis o c u -
V a l e s i i A n n o t a t i o N e s .
Portefius quoque ante illum, fa ti accefßonem verterat. Sed
non intelligo» cur Severus mortis acceffio dicatur, cùm
folus ex omni exercitu fuo perierit. Malim itaque
•yor interpretari yilem viSiimam. Vilia enim capita refte
juvetTtf Tmgtppv dicuntur. Tmçtppt ctiam-dicitur quidquid
citra laborem fit, & quali inter ludendum. Ita Severi
Cxfaris mots dici poteft, cùm tam fàcile captus
occiíúfque fit, ac fi nullòs circa fé mili,tes habiiiflèt. Ac
fortafle ícribendum eft vropifjj» tßinrn rnxlf^ts. Ita Gela-
fius Cyzicenus in libro 1 . cap. 3. «Áí j w rtf xgjíW t2
ovJÀtiy tu etùréSt ßetpSctyi ifuXcc, Tmgípya) i?¡í WXM to&í to
gppç tjvyy£rp»i&p&', ubi interpres fimtliter belli accefßonem
vértìt, qiiòd non probo. Mallem certè in Gelalìo ver-
,tete,'b is -vèl/tt, belli proluditi M .bellum ipfum ufus.. Sic
etiam Eulebius in cap. p i . lib.2. Porro hoc in loco figura
eft quarta-GrWci vocant :vssgo» aj&nçoy. Nam Severi Cæ-
faris ciades .ign.ominiofam illam Galerii fu^am præceffit.
1 ‘A7roìtiZct\%J Scribendum puto ut legiflè
vMetur Nicephorus in libro ,7 . cap. 2p. Atque ita in
. fchedis Regiis fcriptum invèni. In codice Fuk. & Savil.
legitur 5 y ^ ^ t , f / ..
2 ’Apipi filimip>Ge*y*t uì * e‘ T*fe ïbnxXiy
¿nií ] Nicephorus in lib. 7 . cap. »9. hunc locum ita ex-
pofuit, yxf futmtyi^elxv òhvortt w iw « jì rìf *de* xvrfo
ff» n £ , t S ixiu «sèi Sua-peti Id eft : Meridiano
tempore cum exercitu fuo iter faciens, f i f e ,n occafum vèr-
■ gerite, ?&c. ,Sic etiam Portefius Eufebii verba interprçta-
rus eft.. Sub meridiem, inquit, inclinante jam die. Sed
■fortafle totus locus' uno fpiritu continuan'dus eft, & vérba
. Eufebii hoc modo conftruenda; r»«- iplçMç ¿p*-
q>] pttyfjuGyp** fyttí. Id eft, cum jam dies in meridiem
Tergerei. Cui interpretationi fa vet Z'onara's, qui m Còn-
ftantini geftis hanc vifioneip refèrens,- apparuifle dicit
p ìr é o n vpsçùi. Certe in codice Règio & Fule, nulla
diftin&io eft poft vocem u^tti, fed duntaxat poft verbum
2¿mcXiy¿<r>ií virgula adferibitur. Apud Socratem tamèn,
qui Eufebii verba defcripfit, poft vocem ageti appofita
eft virgula. Itaque Chriftophorlonus utrobique vertit
circiter meridiem , die jam in tojneridianum tempus ali-
quantulum inclinante. Quod mini ineptum videtur. Ñeque
enim òómtxlynim ipiffx dici poteft, nifi cùm dies ver-
git in velperum, id: eft,5’ poft horam diei nonam, ut reéte
fumpfit Nicephorus. Quomodo autet» id convenire poteft
cum prxcedentibus verbis xpepì t*$ fAtoti/AGo****, Ò-à
Idem enim eft ac-fi díceres: circa meridiem fub vefperam.
Dicet forte aliquis, Eufebium his poftrem is verbis XbnxXi-
yÌow ipi^Xi lignificare voluilfe, eam- vilìonem obktàm
elfe Conftantino paulo poft meridiem. Nam fol à cardine
meridiano progrediens, paulatina dcinceps in ócca-
fum vergit. Verùm fi Eufebius ita fcnlìt, quid opus
erat to t verbis? Potuit enim brevius dicere pto-émii xm
$ ifAifXi. Adde quod Eufebiqs iti plurali dixit xpipì reti
psmif/iG&tyui ò^etc, ut appareat fflum non horam fextam
intelligere, fed totum illud fpatium horarum, quod meri-
diei deputatur, ab bora fciltcet quinta ad noiiam. Qua:
quatuor ho rs meridiana propri* vocantur» tefte Augu-
ftino de tteArina Chr. cap. 16. lib. a» fie Ambrof. in
Piai. 1 18 . ad verficulum ói.Pcoinde in. hanc fententiam
adducor, vilìónem illam Conftantino oblatam fuilfe circa
horam diei 'nonàm, dum iter faceret una cum exercitu.
Idque plane -.confirxuatur .fequentjibus verbis. .Addit enim
Eufebius, pòft vilìónem obftupeSitò“Gòiiftantinoi dum
multa fecùm vòlvit animo, noctein ltipàrVcnilTe. E x quo
apparet, non; .multo, ante, noxftem id vifitm Conftantino^ 8c
. militibus appàruiflè. In libro 1 1 . hiftóriié Mifeellsè, ubi
c hic Eufebii locus adducitur,. hssc habetur interpretatio,
j circa meridiem declinante jam fate, ' ¡
V a r i o r u m .
a ©toirrifuix itf ) Diu inter etjjditos altercatum fuit, quo,
loco, quovc die Crux Conftantino òffcnlà fuerit : Cut
contcoyerfi* La£tantius tandem finem impofuit, lìb. de
mort. Perlec. cap. 44. Immine bat dies quo Maxentius Imperium
ceperat, qui eft ad fextum Calendas Novembris,
Jflu'mquennßlia tefminabantur., "Commonitus eft in., quiete
Conftantinus, ut ccelefte Signum Dei, notaret in Scutis, atque
ita pralium .commétterei. Fecit ut juftits eft, & tranfverfa
X litera fummo capite circumftexo Chrifto in feutis notât.
3 uo fieno armcitus exercittis capii ferrum. Quare, ut inquit
Balu.fius in notis ad laudatum La&antii locum, exifti-
mandum, vilìonem illam Crucis ConftantinÒ- oftenlz cou-
tigilfe in calìris, dum Romam òblidéret, VII Calend. N o vembris,
anni C C CX I I . La<ftantius enim nos docuit, diem
fextum Calendas Novembris, feu diem vicefimum ftpti-
mum Oétobsis, Imperii Maxcntiani natalem fuilfe, cum
Imperatores eo die Qiiinqueniialia & id genus Feffa'Cele-
brarent, quo Imperium inierant, \Ant. Bagi ad ann.
CCCXII. », V.