S æ c . E t qui alios hortabatur ut mortem contem- vante 3 ° KsdaVpovw ov/¿£b\6lav, ovias avíos I h -
I I . nerent, ipiè earn formidabat, u t ^ Jcaciiov, as Xj 'I b Hvov j&Q&d p ymyLxa
XStJtS, Taf S'ctycLTa n^iSaÁetv ir&tJpuciívooLcd^'
Sion xtipúriav T lu) kxfàeictv, XÎ^votç t b s <Pt\o-
ov<potç x, k-m.TcScLs e j jy iA e y jg v, x¡ t o ( $ j ’i a -
<f¡VQ9 {JjCLpTVÇjlOV TOIOÜUTUv è ÎX tj^ fi T Íc ü cÙ t Ì cLV.
K E $ A A A I O N IZ '.
E t qui alios hortabatur ut mortem contem-
nerent, ipfe tantopere earn formidabat, ut
Juftino tanquam graviflimum malum mortem
concinnaverit, eo quod ille veritatem
praedicans, ’ philofophos helluones & dece-
ptores eiTe convinceret. E t hasc quidem Juftino
caufa martyrii fuit.
C A P U T X V I I .
De martyribus quorum Juflinus in fuis libris Ile&i av "lovfiios ¿9 ¡Sia ovyf^xpqxan ¡jlvv\[jíovQ!){
mentionem facit. fiapivpav.
Hue refer T d e m porro Juftinus aliorum quoque qui
Nicepht
Uff. 33 3.
• X paulò ante ipfum martyrio perfunfti e-
rant, in priore Apologetico mentionem facit
his verbis : quie quoniam ad inftitutum no-
ftrum faciunt, hie apponam. Mulier quae-
dam, inquit, virum habebat intemperantem.
Ipfa quoque prius quidem lafcivè admodum
fe geiTerat : fed poftquam falutarem Chrifti
dottrinarci accepiflet, ftatim modeftior fa-
fta, viro etiam perfuadere ftuduit, ut ca-
O ft UTOS Ctwg ' T y CLVTOV <L")ùûVO$) I
t / \ 5 3 I . 5 ~ _ enpav <znçfi auTy pucpTvp^ooivrav 0 9 tí} ^
ru s^ r íp cL a u r y pivyfiovfoei ^ braAoy ict, a xptjoipcas. a
TM r\ J z X j TccvTcc tqopav* ypdepes aSt.
yovii its auuîCia kvkp). kyioXaçaAVovn, kxoXaçoct-
i<vbooc X) civ Tit 'Zffçvnpôv. ¡ 7r e ih S i ro¿ T y X&tqoS
SiSbLÍptocia \yva, i:jtú<ppQVt<&t¡’ X) Tov cLvfya ofxoías ■
Qacppovétv ireídetv \tîîaç^.to% to¿ SìSb>ypia]a lutet -
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 npò t S nfi" uòtÌv à j«»©-] Quatuor noftri codices
Maz. Med. cum Fuk. & Saviliano fcriptum habent osé
& r(giì‘ fiçf.o'jvesx.
2 *Ey Ttj iz3t$Tic& «¿TBtf fJbvi)[//oysui '¿¡nXoyiet^ Scribendum
eft c i ri} ììvnf», ut reéte conjecit D . Peravius in animad-
verfionibus ad hxrefim X L V L Epiphanii, & P. Halloixius
in vita S. Juftini cap. 26. Quippe Euiebius alio ordine
apologias Juftini recenfèt, quàm quo nunc funt editx.
Eam enim qux in vulgatis editionibus iecunda infcribi-
tix r, 8c Antonino Pio nuncupata e ft , Eufebius priorem
appellai, ut videre eft in cap. ' n . lib. 4 . 8c in cap. 18*
ejufdcm libri. Sed 8c in lib. 2. cap. 12. ubi juftinum
de Simone Mago loquentem inducit, locum aftert ex priore
ejus Apologetico, qui in 2. Juftini apologia hodie le-
gitur. Quæ verò in vulgatis editionibus prima dicitur
apologia, & ad Senatum infcribitur,eam Eufebius fecundam
vocat, u t videre eft in cap. decimo-lèxto, & M. Aurelio
Antonino poft obitum Imperatoris P ii, oblatam effe di-
cit à Juftino in cap. 16, & 18. E go verò quod quidem
fpedtat ad ordinem Apologiarum Juftini, facile aifentior
Eufebio: & illam qux ad Sénatum vulgo infcribitur, po-
fteriorem eflè concedo : prxfertim cùm videam idem pla-
cuifle viris d o à iffim is , Bellarmino» Baronio, 8c iis quos
fupra memoravi. Sed ¿c Georgius Syncellus in Chroni-
co ejufque interpres Anaftafius Bibliotbecarius ad annum
Chrifti 46. prorfus cum Eufebio conièntiunt. Sed quòd
priorem Juftini Apologeticum M. Aurelio Antonino nun-
cupatum eflè fcribit, in eo non poffum illi aflèntiri; Nec
ignoro viros doàiflìmos quos fupra memoravi, cum Eu-
febio confentire. Sed quicumque rem ipfam accuratius
expendere voluerit, inveniet p r o fe to Apologeticum illum,
non ut fcribit Eufebius, M. Aurelio, fed -potius Antonino
P io nuncupatum eflè. Nam initîo Apologetici ait Juftinus
mulierem illam Chriftianam, cùm à viro accufata effe
t, dediflè libellum Imperatori. i f i * /3«CaAo» im -raf
u.v'ny.f.'nç/. ìuoiSihiM. Quod fi Apologeticus ille iuccef*
foribus Antonini Pii dicatus fuiflèt, ut vult Eufebius, certe
Juftinus in plurali numero dixiffet i p u rei« aù?-ox.fi-
•nfn*. Marcus enim & Veras ambo fimul erant Augufti.
Secundò fcribit Juftinus, Lucium quendam cùm
Ptolemæum Chriftianum ad fupplicium duci videret, his
verbis judicem compellaflè: à mçtmv'fe. Et/asC« aù'nx.^nfi,
àiè <pt*o<riçv mqH, Id eft.* Non h&c decent lmperatorem
Pium, non philofophi Csfaris filium■ Apud Eu- •
febium in cap. 1 7 . lib. 4. re&ius legitur tpiXontpu:
quam leàionem manuferipti codices confirmant. Q u is .
eft igitur qui non videat, Antoninum Pium hic defignari ?
Nam Se cognomentum ipfum Eùodôtï id fàtis indicat : &
quod fequitur de philofopho Imperatoris filio, fèntentiam
noftram manifefte confirmât. Dicet forte aliquis, nomine
Imperatoris Pii Marcum defignari, quippe qui patris
fui cognomen aflumpièrit. Sed fi hoc conceditur, quif-
nam erit ille Philoiòphus Cæfaris filius ? C u r Lucium Veruni
Auguftum hic omififfet Juftinus, cùm in priore f i -
pologetico ejus mentionem faciat ? Annon luce clarius ap-
paret, Antoninum Pium hic à Juftino defignari, cui AV
a r i «
pologeticum fiium infcripfit? Adde quod Urbicus ille Prx-
fedìus, cujus ibidem meminit Juftinus, vixit lub Antonino
Pio. Is enim eft Lollius Urbicus, qui Legatus Imperatoris
Britannos compefcuit, ut refert Capitolinus in
vita Antonini. Eum Prxfedtum urbis fuifiè imperante
Pio, docet Apuleius in apologia fub initium. Nam cùm
Apuleius eam orationem habucrit fub Pio, ut ipfèmet in
ea oratione teftjtur, Lollium quoque Urbicum Prxfedtum
u rbi, a quo Aìmilianum damnatum fuiflè d icit,• fub eo-
dem Pio fuifiè dicendum eft. De eodem Q . Lollio Urbico
Prx fe fto urbi vetus exftat infcriptio apud Gruterum
pag. 38. H x funt rati'ones, quibus indu&us Apologeticum
pofteriorem Juftini non M. Aurelio, fed Antonino
Pio nuncupatum effe contendo. In vulgatis quidem editionibus
is Apologeticus infcribitur ad Senatum Roma-
num. Verùm aut falfà eft h x c infcriptio j aut Senatus
nomine ipfe quoque Imperator fubaudiendus eft. Nam
Juftinus in eo Apologetico Imperatorem ipfum alloqui-
tur, ut patet e x eo loco fupra citato >£ ù f i * /3<£a<2W
n i otÙTox.f-nQ/1, & c . Sed & pag. 4 7 . ejufdem Apologetic
i de Crefcente loquens & de difputatiónibus quas cum
ilio habuerat» Imperatorem ipfum compellat his verbis.
Mù/ji^tumv ¿¡fi» cù nsivwidj t Xoya*y sroif/idìb k} tip
v/aS» ¡ynuiiìv t tfwmaeaì '7mXn. fict<nXi>(2* di' cìv f y t 5'5
f a * . Quid his verbis clarius eflè poteft ? Ait enim Juftinus,
rem eflè dignam Imperatoria Majeftate, audire hu-
jufmodi difputationes. Denique in fine ejufdem Apologetici,
id ipfum indicat Juftinus his verbis ><f S*
¿¡¡tSffj vsn'/pattycevfas v» vfiA* ag&ffia/ rad to /3i£ai-
Stov, & c . Id e ft : vos igitur rogamus.ut poftquam fubfcri-
pfèritis quodaimque vobis vifum fuerit, libellum hunc
proponatis. An h x c verba alteri convenire pofiùnt quam
Imperatori ? Neque enim alius quàm Imperator,. libellis
precum fubfcribendi jus habèt. Porro Juftinus libellum
vocat apologiam fuam, petitque ab Imperatore, ut eam
publice proponat, quò veritas ab omnibus agnofei. poi-
fit. Et paulo poft fubjicit: tu* Si v/.bt% rSfè
¿re. Id eft: quod f i hoc ediilum propofueritis. Q u x certe
non nifi de Imperatore dici pofiùnt; cujus eft Edi&a
proponere, aut certe mandare ut proponantur. Errat igitur
P. Halloixius, qui in vita S. Juftini cap. 26. & in no-
tationibus ad cap. 9. negat Juftinum in toto ilio Apologetico,
vel fèmel Imperatorem alloqui. Vides enim
quatuor loca ex eo libro à me eflè citata, in quibus Juftinus
Imperatorem ipfum afiàtur. Ceterùm ex his q u x
dixi colligi poteft, Juftinum fub Antonino P io , non au-
tem fub Marco fecifiè martyrium. Nullam enim aliam
caufam habuit Eufèbius, cur Juftini martyrium in tempora
M. Aurelii conferret, nifi quòd fècundum Apològeti-
cum Marco dedicavit. Atqui certiflimis argumentis often-
di, Apologeticum illum Pio nuncupatum fuiflè. Ruit ergo
funditus Eufèbii ratio afque fènteritia. Quid quod Eufebius
ipiè in- Chronico, eumque fècutus Georgius S.yn-
cellus, Juftini maityriuro temporibus Antonini Pii vide-
tur adferibere. Atque ita difèrte ponit Michael Glycas
in Annalibusv
a X^mfhUi rjj £ toSS» Vcrtcndum: H&c ad inßitutum noflrum appofita tradens, W , L ow th .
Qepatru,
3VT. A u r e l iu s ,'
& L . V e r u s .
<p_épum, rtd tt mi mis il Quiffóms ^ ftius viyerett Ghiiftiana præcefjta illi fuggefj$
AÓ30V ¿pflotf ßtMMI eotcQtii o f atavía Twe} rens» 0e ignis sterni fupplicium paratum iis,
xhuum ó Si mis aimis S® oWc?oe;&'&e refta ratione vixiflent.
0 * ’f a ™; ~ Çiu etTO TÎW yctpuTloe. a o ïG e s yi^vpöpyi to \oimv 5 tu s ab ip fo aliena rent. M u l ie r en im nefas
/uov, (rvyxfictxÁÍne&Lf kvJfi tov tv\s e ^e e x ifth n an s , c um e o v i r o q u i con tra na-
CbSavas vbpcov x, cofàgè T o Sixctiov 7¡ópBs tiSbvys o x , - P r f t e r q u e ju s , u n d e cu n q u e v ia s
I ni ' ~ ~ c, / lib ia in is e x q u ir e r e t , th o r i c o n fo r titi in n o i*
Ï T Ÿ Ü ’ ™ UiCcedere ab Ufo c o n f t i t u i t ? V c îb m p ? ¿ l
S Æ C ,
IL
BtTO t fcw . i w —- - w„., r tu
t\ y w j \ GvyYsìaxXm^vLi ccvtyi tov
Cpurtas VQfXOV Xj (GrQc/ì S\XCU0V 7npBS tlSbVìis < HHHHHHiBHI MBI V e r ù m p i o -
r tU v a i eGtsXw>l- «j emù efrdìjotoTnno \_z2r0 7 ÌU p in q u is m u lie r is co n fu le n tib u s u t in c o n jù -
aÒTrÌSi ’Iti 'Zs&crpLÌvw as ùs e \ - i o C ‘ ° a^ h u c p e rm an e re i, fp em q u e e i fa c ie n t i -
•mSbi pie'&GoX'ìis Ìi'^ovto's 7nte y kvSpòsy ¡¿icì£ oliìvh ^>us}r*rilm ac^ meliorem frugem tandem re*
■ ■ 5 I H K l m m mm im W H I
Ate%cLvàpmcu/ 7ropb\jmS) mTtop * - viro. Sed pofteaquam vir ipfius Alexandri-
9nfj>iA0)f 07TO5 rnvuvoS T $ f kSixAjptctTav & j am proferìus,gravioribus adhuc flagitiisfefe
k<n£y\pióÌTCùv "pivìf), fj&pBooc dv tvì a v fv yia . 1É 1 1 < ^nclu‘nare nuntiatus eft, illa verità ne fcele-
< v i - # | H «/ f “ 15 rum atque impietatis particeps fieret, ft in
o ^ c L m s y oimmjos ytvopdfltfy ro teyfàpov -mp conjugio ejufdem permaneret, viélùfque &
a yfiv a pÈTry^oy Sòóool, éyvexcdy. 0 .3 KSiAÒs 36cc- thori confors exifteret, miflb ei repudio difyctQos
tocvths kvìigj SÌov ccutÒv Ztf'ipw 071 k 7?aAct} j 6? 1 ’ ^ ^ ° nus v i r> q u i g r a tu la t i f ib i
t v7ntpiTcev X) t lu&otyopav fàyepcSs e V p a / ig , 6 u era tj u x o r fu a n ih il jam e o rum
,a m i i V W m m a? e re t quae p r iu s , c um m in ift r is a c m e r c e -
S z o na riis in v in um a tg u e òmn e v i t io r u m g en u s
av 7n.Tm.vr0j x, avtov m «.utoc 7m.vooicdty e ifu fa lic e n t e r p e rpe trare con fu ev era t,* n e c
I n ’^é.rìovlct ^ yA cT O * 1 pai ¡¿B\opdJ)B k 7m,?Xa.yiÌGYisi ^ um n ih i l e o rum a g e r e t ,. v e r ùm e tiam m a -
3C9t7Trapela» 7[ i7rolv\Tctjy Xiyav clvtUo X&ticlvIcÙ r ^tum ah e ju fm o d i f la g i t iis a b d u c e re f t u d e -
_ r- \ % c o ' p * I » tfit j m u lie r em q u $ ab e ò id c i r c o d ifc e f le r a t
a wc^. i , n A & e A . i i o » n i r s t m -wh& t s u a r a - q u ò d r e f i * fu a d e n ti ip fe o b tem p e ra re n o lle t ,
S iS a u , nzeyrifvi mfyii»iSlwaf a u T ^ S ìm m c f o q 2 5 a c c u fa v i t , & C h r if t ia n am e ffe d e tu lit . E t
t o ' ¡ tu r n i ¿ ¡ ¡S ta ," e r r a r a ì S x t ìw S m f ia t * & ì ‘ " a TM***01 lib e llo t ib i o b la to , fa cra tiffimé '
3 T a nsL'mymiia-'rK « ì S i T aùiris ImPerat(>r’ p oM a v it ut prius rei familiaris
ts ' - H ■ H H , procurando atque admmiftrand* fibi facul^
a ^ m f a s TO-ra tas d a r e tu r , a c Ìd e in d e r eb u s d om e f t ic is f e -
4 cLVTip rcs&s cuwUv Shvct/^jos * rccvuv 'ÌTI A è- conftitutis, accufationi refponfuram fe
b yw , TS^)s nToteficuov Ttvki boi> OvpGiuos G v.ó-,0 ■ P °^ cita e.^* idque tu mulieri permi*
\óiaoiro}SxS)ti<ncci\ov CY.eivi]s t Xex<?tzvav ¿iccQviiìcl- nm a r^ j1!5’ <iUI" tum q u id em n ih il
, 0 , , ad v e r fu s illam d ic e r e p o te ra t , in Ptolema»-*
ra v yivoftyov, ìt^ cl7cìto T b S ì t b ngo7rB. g - u m q u em d am , q u i m u lie r em C h r i f t i a n s r e -
ysiroVTcLpyov ùs Siopok IfxQaXÓv^c ro f riToAgjttoaoy, h g io n is p r s c e p t i s im b u e r a t , im p e tum fu um
IP t o WBffìmm n *>' « v " ■>- ^ v e r t i t h o c m o d o . C e n t u r io n i c u id am a n ii-
$ ,A o » a u r u f umpX iìa , w e«u= A a g e ^ ? n«Ae- c o fu o p e r fu a fi t , .ut P to lem s u m comp“ -
f i e u » $ i n p a f a » ! , ei aÙ7o' T uto /lóvov X tm a . r ó s i t a n d e m - e um q u e in v in c u ìa c o n j ic ie n s ,
’è l . à 1 n r t ìs f a S * <J>(A«aì8m Sm '-c A c im-m - r ° C H , interro8aret’ effetne B H
y w AttroT T i-. Cumq; Ptolemaeus utpote amantiiTimùs veri,;
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s ,
. 1 urmìXa.p u y s ] Du x priores voces defunt
m Mazarino ,& Regio. Sed feiendum eft in codice Mala
n n o folium hic infertum, fuiflè, quod longe recentiore
' manu perferiptum eft. Certe h x voces habentur, tum
in reliquis noftris exemplaribus, tum in editionibus Juftini
: nec fine gravifiìmo totius fententix damno abeflè Dof-
funt. . *
2 H r ßiQxlSii* ohi toT. aÙ7sxfm&t] Libellum fuppli-
cem intélligo, quo mulier dilationem judicii ab Impera*-
tore poftulaverat. Nam cùm à viro quocum divortium
fecerat, accufata fuiflèt tanquam Chriftiana, ab Imperatore
dilationem fibi dari petiit, ut rem fàmiliarem prius ordinarci,
refponfura pofthxc accufationi. Solebant quippe
apud Romanos dilationes concedi causä cognitä, tarn reis
quàm accufatoribus.ut docent leges in codice Theodofiano
titulo 36.. ut intra annum'qu&ftio criminalis terminetur. Sed
quxri poteft, cur mulier Imperatorem adierit, cùtn à jùdi-
cibus ordinariis ad quos delata erant crimina, hujufmodi
inducix peterentur. An forte judex pofeenti mulieri dilationem
negaverat? Unde mulier neceflè habuerat Imperato-
ris auxilium implorare. An forte ad Imperatorem ipfum
delata erat quod effet Chriftiana, ut cenfuit Nicephorus ac
Chriftophorfònus. Verùm hx c pofterior fententia parum
probabilis mihi videtur. Primò quia Juftinus id non dicit:
demde quia morís non erat, .ut criminalis quxftio re<ft*
ad princi^em, omiflo quod ajufat medio, deferretur.
3 Mi-m tÙjj t wpctyfA¿Tu» «córS? SioUnoit vxt%ì%] fn codice
Regio & Mazarino deeft verbum r h quod quiJ -
dem abeffè poteft abfque ullo fensus damno. C e r te .R u - .
finus ac Nicephorus, in Eufebianis quibus ufi funt exemplaribus;
hoc verbum non videntur reperiflè. Nam Rufi-
nus quidem ita v ertit: lUa quidem libellum tibi obtulit Imperator,
u t permitteretur ei rem familiärem ordinare: tum
deìnde refponderet objeBis. Nicephorus verò Juftiili locum
ita exprefiit : ßtSxtoy ivccSbucm, i}W estsre^r ovy%upr}fii/aj 7tf
n fi' ojMuì Sioixiwt&cq.
4 Tivù* In Xtyj] Id eft: Interea temporis, quoad dila-
tio ab Imperatore conceffa finem accepiflèt. Mulier enim
dilationem à principe impetraverat, cùm jufta effet eju?
petitio : ne feilieet ex calumnia viri à cujus confordo ab
legitimam caufam difceflerat, reí familiaris difpendium ,
pateretur. H x c uberius explicanda erant, quia interpretes
parum, aut potius nihil omninQ hic viderunu
V A R I o R
j . Scilicet non viris duntaxat uxores r e -
pudiare legibus erat conceflum, fed & mulieribus ä mari-
tum w e ^lvertere licebat. Teftimonia eam in rem
deli« am!! 10131 ex ^acr*s colle&a Scriptoribus viaPud
Juftellum, Notis in Codicem Canonum Uni-
U M.
v erfx Ecclefix , ad can. C V . Kortbolt. in hunc f u il ini
locum..
b AOt Oùç&lxi©* ¿xoXÚffufa] 6)uem Urbtcius fupplicio offerii.
Omifit hx c in fua interpretatione Valefius. W. Lowth.
A of