z ì 4
S æ c ,
i l ;
Hue refe
Nicephor.
cap. i z.
¿ib. 4.
erat «cclefix, fupradiótò Eleuthero per lite-
ras commendarunt, eum teftimonio fuo non
mediocriter ornantes, iìcut ipforum verba
declaranr, quse fic fe habent. T e per omnia
ac perpetuò optamus in Deo valere, pater
Eleuthere. Has literas ut ad te perferret,
fratrem & collegam noftrum Irensum hor-
tati fumus. Quem quidem ut commenda-
tum habeas rogamus, utpote aemulatorem te-
ftamenti Chrifti. Quòd fi nobis compertum
eflet, locum cuiquam conferre juftitiam,
eum tanquam presbyterum ecclefiae (hunc
enim gradum obtinet ) tibi inpritais com-
mendaflemus. Ceterùm quid opus .eft ex-
preflum in fupradi&a epiftola catalogum mar-
tyrum hic recenfere, quorum alii fecuri pela
t ili, alii feris objeóH, alii in carcere exanimati
funt? Quid item opus, eft referre nu-
merum confeflbrum qui poftea fuperfuerunt?
Haec enim quicunque voluerit, curiósa po*
terit pleniflìmè cognofcere ex ipfius epiftolae
leétione, quam quidem nos, ut fuprà mo-
niiimus, in paffionibus martyrum à nobis
colle&is integrata inferuimus. Atque hasc
funt quse Antonini principatu contigèrunt.
C A P U T V.
Òuomodo A f. Aurelio Ceefari Deus nojìrorum
prec ¡bus cxauchtis pluviam pra/litit.
t r j u s porrò fratrem IVI. Aurelium
Csfàrem, cùm adverfus Germanos &
Sarmatas pugnaturus aciem inftrueret, &
excercitus ipfius fiti premeretur, penè, ad
M : A u r e l i u s ,
& L . V e r u s .
7m p 0tX .ia .S y TGtf £ n \ 4)Q e V T t *<£' 'P t o / x l w 'G k lO Y .Q O tq
w h i i f t t TGtf C L V cfy l / A a .p T U p O U U T iS y a > S C tl
t s t o v i y f S G o q r ov 7 g o 7 r o v JViA0Z 01 <Pcoved, x ° ^ P u v
d v ©Eaf < n d t t t c l o i v & j x ° / m 9o . ^ ct&t 1 o r ¿ T i p ’£ - I
5- A & 9 e p s , T & v 'f g i tro t T c t y g d .p ip tc L 'm , o r p o i 7 ^ i ^ c t p i e 9 a .
t o v otcT&Aipov x p u o v ^ x o .v a v o v E tp l c u o u o v 2 J ^ . x o f d -
<rocf" 39 f C D ^ o x a A o v p S / j ’l y f u v o lv o o v d t T m . p a . 9 i -
crei> Q iX c o tU o ovljgo r r y X e ^ y . d
i i d e t /A p t o 770V T t v i $ lx .cU o o z> v lcu 'a fe to r o i e io Q T i f ■, a s
1 0 n r p e o G v T e p o v ¡ x x A y c n a s oW /> ’( & v . l o r a v r q s d t
o r p a r o t s a .v 7 m p i9 e f i e 9 a . . n S i t x a m A g y e i v toV d v
T y j f o t \ a 9 w n t o V ( l a p r u p a v x . a . T ¿ A o y> v%
¡ h o t , /¿ d p T X£<paA>is T i T i A e i a p S p a v ' ¡Sioc,
<£&' t Bypcnv doGoppcv (GrQyjGi&Ayp/djjav’ x, au9ts r
1 5 s t h Tys dpxTYts ><£XGipttt/Avav' tov Tg Ctft9/U0V TW
610171 TOTE T^JOVTav OflQAoyt\T®V. OTq $ <Pt\cVj 3Lj
m u 7oc potitsv 77A>?pe9t t ^ t ' S ^ y v a v o q y f j $ % e7p & s
c tv e tA e tG om T o < P j y y > a . f J fo x i 0 ^ c l v t o T y j t zov p t c t p -
Tvpav oiwcLyoyv) or pis xfiav, as y>uu e<plco, x o t-
20 T e iA e xT cq . c tA A c l T c t /x^o I zd ’A vravivo TOiaZfo.
K E $ A A A I O N E'.
Cls Mapxa Avpv,\tq Kcdovcej *tcu$ t ypizfepav a
Ouycus x&-vo9iv 0 ©gos \irax\iooLs worn?.
1* T “ 'O u t V c ti^ A tp o v M a p x o v A v p n A t o v K c u W p a , %
5 A Aoy>s e^6* Dlpptctms Xj 'ZqpfxdTa.is civmm- ‘
f a t 'g t o l o f ^ j o v l*‘d’xy\y o m C o f ^ p y i s clvtS t x s
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s ,
n2um à Pothino Sc rcliquis martyribus Lugdunenfibus
adhue in carcere ccnftitutis, ad Eleutherum Papam 8c in
A Gam. miGùm eilè fcribit. Certe has martyrum Epi-
ftolas de quibus hic loquitur Euièbius» vivente adhuc Pothino
icriptas fuifle pro certo habeo. Ncque enim credìbile
e it , poft mortem Pothini Epifcopi, deftituta Tuo
paftore LugdunenGum EccleGa, confeflores illos 8c mar-
tyres Chrifti Irenseum presbyterum ram procul aman-
daiìc: idque in ipib periècutionis ardore. Erat enim
Irenteus praecipuum lumen 8c dccus LugdunenGs Eccle-
iix , quemadmodum ex Epiftola martyrum difcimus : 8c
quo uno maxime univerià loci hujus EccleGa fuftenta-
batur. Quare non pòftum aftèntiri Baronio nec Feu-ar-
dentio : quorum hic quidem ailerit Irensum Romam
Eleutherum Papàm, atque inde in AGam ac Phrygiam literas
martyrum pertulifle : Baronius vero iola ad Eleutherum
Papam legatione perfun&um efle contendit. Rogatus
quidem fuerat Irensus à martyribus 8c ab omni Clero
LugdunenGs EccleGz, ut literas ipiorum ad Eleutherum
deferret: idque ipfe fe fa£turum promiièrat, u t teftatur
Epiftola martyrum hic ab Éufebio rèlatà. Vcrùm cùm
Pothini mors fubiècuta eftèt, Irenxus id prxftàre non
potuit. Auftorem hujus fententix ac fubfcriptorem habeo
Eufebium ipfum. Is enim fcribit, ftatim poft P o thini
necem Irenxum in ejus locum fubrogatum fuifle.
Verba Euiebii iunt, IJoS-mS 5 <ru» tbìì bn r&Xiictz fbuqm-
ptimm Eìfilt/jcttéz ’f cv AyyJ'uvai, Si ò JJeB’emez
Sythv Tmgyix.uu rrlùt bntnco7rw C&Jij.otpflaj, Quare non po-
tuit Irenxus martyrum literas ad Eleutherum perferre
póft obitum Pothini. Tunc enim Irenxus erat Epiico-
pus: cùm martyres in fuis illis ad Eleutherum litcris quas
Irenxo tradiderant, ilium duntaxat presbyterum appellent.
Dicet hic aliquis Irenxum ante mortem Pothini eas literas
pertulifle. Vernm Eufebius hanc opinionem prorfus
réfellit. Nam in Gne fuperioris capitis diferte teftatur,
Lugdunenfes Epiftolx fu x quam ad EccleGas AGx 8c
Phrygi® de rtìartyrum fuorum glorioio' cer tarn ine conicripièrant,
fubjecifle alias Epiftolas, quas iidem martyres
adhuc in carcere conftituti, partim ad EccleGas AGx St
Phrygix, partim ad Eleutherum Papam exaraverant. Has
autem LugdunenGum -literas, Gnita demum perfecutione
Icriptas fuifle certiifimum eft. Contra verò martyrum
literx, ad Eleutherum Papam 8c ad AGanos, in ipfo periècutionis
£ftu, & in carceris clauftris exaratx flint, ut
teftatur Eufebius. Quas Lugdunenfes cùm aliquanto tem-
poris fpatio retinuiflcnt, opportunum videlicet tempus ad
earn légationem opperientes : tandem fedata perfecutione
8c pace EccleGx fu x reftitutà, ad Eleutherum Papam 8c
ad AGanos adjunfla Epiftola fud direxerudt. Ex quo ap-
paret, diu poft mortem Pothini illas martyrum Epiftolas
Romam atque in Aflam perlàtas fuifle.
1 nótttf ’EXdSfes/.i J Codex R e g. M a i. & Fuk. habent
’EXtijfyet, quibus ionfentit Nicephorus 8c RuGnus. Sunt
tamen qui hunc PontiGcem Romanum Elèutherium nominanti
inter quos éft Nicephorus Pàtriarcha C P. ih
Chronographia tripertita, quam AnaftaGus bibliothecarius
latine vertit; 8c Georgius Syncellus, 8c vetus interpres
Irenxi in lib. 3. contra hxrefes. Porro in codice Maz.
ac Medicxo ante hx c verba xet'seiy dv Jtd cs> &c. paulò
majoribus literis ; in Medicxo etiam miniatis icribitur
èmzvXn, fpatio utrimque relicfto : ut notetur hanc effe Epi-
ftolam martyrum LugdunenGum.
1 Turn m ¿.hxpiiv MaipiQv AugqXtov J Graviter hic falli-
tur Eufebius, qui M. Aurelium fratrem fuifle ait Imp.
Antonini, cùm tamen unus idemque fuerit M. Aurelius
Antoninus. Hujus autem adoptivus ftater, non Marcus,
fed Lucius A£Iius Verus di£tus eft, ut cun£ti fciunt. Vcrùm
is qui contra Germanos 8c Sarmatas pugnavit, &
cui pugnanti repentinum imbrem ad fèdandam militum
fltim Deus indulflt, non eft Lucius ^Elius Verus, fed M.
Aurelius Antoninus, tit onines hiftorici teftantur, & ipfe
Eufebius in. Chronicò; qui id faiìum refert anno 14.
Antonini, id eft quatuor aut quinque annis poft obitum
L . /Elii Veri.-
V a r i o r v®**
a T t&z t v.f/JiTieui Nos cum Valeflo facile ere- I Sed non d ubi tabimus. quin multa faifa veris admixta- fudimus
pluviam à militibus Chriftianis impetrátám füiflé. | crint. Ant. Vagi *4 ann. Chr. 174.
¿¡pa.Tia.4y
M . A u r e l i u S Ì
8 c L . V e r u s .
ì (¡pa.71a.Sy d t ¿pwxfncp y tv icdW 1 t ö s r x s in op iam c o n f ilii r e d a d u m e ffe m em o ra n t.
M e A mfns » r a x.a.Axßi)v\s MytcJvos (¡pa.'na'&s T u m v e fo m ilite s le g io n i s M e lit in a s , q u «
on& a s xotj ds foSpo ouoe^aojis, d t ry
/Zff£ß$ TBS 7ToAiptt0i4 (Gjfy.TVcj'ei y>VV S e v& s 87n
iji yito 7 0 óìmov yipiiv r t o s 5
rzggßs tov ®dv Ixeoias Tfo-arécdvif. ßrfSpSb£b J*g
To7$ 7rotefAlOtS ToS TOtBTd $71 StA/MlTOS tyo.ViVT0Sy
a M o Ti A oy>s t'x** 'S ^ o ^ O T ip a v ’^ K S t -^ A e t^ e T v
a-urix#' < m i iA pty) eis (pvyfiv % ctiraAem owe- ^ „
fidei merito etiam nunc manet, dum acies
adverfus lioftes ordinatur, flexis in terram
genibus, ut noftris orantibus mos eih pre-
cës ad De um fudiffe perhibentur. Cujtis
fpedaculi nôvi'tate hoftibus ftupefââis, aliud
quiddam longé majori dignum admira-
tione accidiife narrant : hinc quidem fulmi-
num jaâus, quibus hoftium copiæ in fugam
Ü A ä uL ovtu, T ö s o r oA ip d c ts ' z opi£pov ¡or i t T V lo v e r f a e a tq u e exftinóèa» fi n t : i llin c v e r ò im -
t o ©eTov rGrfyxJcX.Av\K.ÓTUV (¡pa.Tia.Vy vmawi avrlcu b r ium v im , q u ib u s e x c e r c i tu s e o n im q u i
é v . V (¿¡PAbovcv oovv 0ö7ra äj&<p9a.pim<£%) ^ eum p r e c a t i f i ie r a n t , jam jam f i t i p e r itu -
kvaxTa/j&pov. y Ze we ia. <pép$ M ^ 7mpß. rois ru s» Pfaefe r ^Pem r e c r e a tu s e ft; A t q u e ea
. „ c . ö, <• | K Li g Ì r J r + > r e s tum à fc r ip to r ib u s à or oppa f id e n o ft r a pen tu s t y xa-ö yipca.s Aoy s ovy]p«.<pb\)Oiv> 01$ ¿cg- r . ., r c . “
^ ~ ¿1 r l dZ/ aliems, quibus curae fuit res eo tempore
memorie m a n d a r e , tù m à n o ftr is
5 ^ m -n 'P “» - a A X a ^ m i s 0 p e tiam h om in ib u s r e fe r tu r . S ed G e n t i l iu m
9e» IqoeAxdts a. t e t >\s rtmas. ctvoizeiots, TEÖeiJ /Afo fe r ip to r e s , u tp o t e à r e lig io n e n o ftra d i f f i -
i b tZ imtySbtyv' x V b |dviv ^ tous t x(AJtrnpav d e n t e s , h o c q u id em m i r a c u lum c om m e -
t \ ì to à(ju>Aoyl\9v\ 'yey>v®a\. Toii's ye iipteTvpois et- m o r a ru n t : , non tam en id n o f t ro rum p r e -
t e a,At]9das (PtAots, korAcf ^ cl%$c.xovi9et Tgoorq To z o c ^ us fa<ftum e ffe c o n fe i f i fu n t . N o f t r i v e -
Ü H S m I T {¡tcov y a.v m $ 'A w A i- r ò ’ u tPo te sv e r ita t is c u lto r e s i f im p lic i t e r a t .
va1. pj.os.' »f rr zcv .6i1v.8. a(p.n' oc-i s vr 01 6uy>Mjs To Tm paJ' iSvo - ± i.nög en_u e r em ip fäm l i t e r is trad id e ru n t.'
h N W B Km m / \ E x h is e f t A p o llin a r is : q u i le g io n em ip ftm
l ' i n ™ * ™ ™ Otmcu r d y t y , oi, s r f « p r e c ib u s y .
5 T y ß a o iA e a s aM i f e r o ) raaanyttcui,^ ! s f t j e x in d e COn g r u o .r e i v o c a b u io fu lm in e am L,
A o r r ? -PufiMav ’O iKte/iSmn /tip-ms Sì 2 5 ab im p e ra to r e c o g d ó itiin a tam e ffe r c n b i t .S e d n a i« “
V a l e s ì i A n n o t a t i o n e s .
1 T»s bn ^ MeXtiínii] X i philinus ¿¡ra MtXmvSs
habet: quaG Melitina no men fuerit non legionis ipGus, ut.
vult Eufebius, fèd potius regionis ex qua primum eon-
feripei fucrant milites. Eft autem Melitina regio Cap-
padoeix, inter Commagenem 8c Cataoniam Gta, teftc
Strabene in lib. 12. qui earn millas habuifle urbes dicit.
Poftea tamen Melitina urbs exftitit fatis nobilis, qux nova
provinciarum diviGone fadla, minori Armenix attributa
eft, u td ocet Amra. Marcellinus: qui quidem earn fètnper
Melitinam nominat. In codice Maz. Med. Fuk. 8c Savi-
liano feribitur MiXtvm, accentu in ultima fyllaba.
2 Où mtf t %ßtp0 y. tvféiïi] Gentiles feriptores,
^ui hujus rei meminerunt, alii quidem, magoium incan-
* tationibus pluviam impetratam eflè dixerunt: alii verò
precibus Imp. Marci. Ira Çapitolimis in Marco, 8c Glau-
dianus in 6. Confulatu Honorii. Quinetiam precationis
ipGus vèrba referunt, quibus ufuis eft Marcus. Hanc, in-
quit, dextram ad te, Jupiter, tèndo, q u x nullius unquam
languinem fudit. Themiftius in oratione nondum edita
ad Imperatorem TheodoGum, q u x inferibitur -n« i ßotoiäim
iwui T cigt-mv. Armine» vef 'Faifi/Uiar itÒTOKgfiigS; à
tS tv ecÙTo brmCfASìi <5 EùdsCiç w, t S ïçcpnù[4g\<&>. v^-ò Jíipovç
aòrej vniÇoyiint, cace%ar tco %sî^s à ßccmXfvz «sdi T ¿çccvôv
muT*i t<p>j Tij . Tr^üT^e^ccfÁií/j as jfgtf ¡kÍtAjobc t tfiyfii
Jirïgjn, i¡ crm ù/puXafalw' ^ ¡sito ¡(gcryAas T ©sà,
r ÿ svx%, u n l| ct&QÎcts Sx%y vs<piXu¡ và'çÿÇoçSimj rois ç-gjs-
7i«7w<i. Addit Themiftius' vidiflè iè pifitam in tabula huju
s rei imaginem: Imperatorem quidem in acie Deos pre-
cantem ; milites verò galeis imbrem excipientes, 8c aquam
cxlitus miflam bibentes.
3 KfpfitwoGóXov J Jamdudum monuit Scaliger in animad-
verGónibus Eufebianis, legionem fulminatricem ab hoc
ihiraculo cognominatala non Giiflè, quippe qux diu ante
tempora M. Antonini ita vocata fuerit. Docét id mani-
fefte Dio Cafllus in libro ¡ f . ubi legiones omnes enumerat.
Vetus quoque infcriptio à Scaligero prolata, idipfum
conGrmat. Quamobrem de ipiò quidem miraculo pluvix
à Chriftianis militibus impetrata, 8c Apollinari 8c Tertulliano
teftantibus fàcile credimus. legionem verò Melitinam
ob id fulminatricem effe diâam à M. Antotìino Imp.
nondum mihi perfuaGt Apollinaris. Dicet forte aliquis,
fulminatric'em quidèm legionem fuifle ante tempora M.
Antoninij fed Marcum ob acceptum à Melitina legione
beneGcium, ei quoque fulminatricis cognomen indidiffè.
Verum G ita effet, iècunda fulminatrix dici debuerat.
Dio tamen nullam ejus mentionem facit, quamvis omnes
legiones à fuperioribus principibus confcriptas accurate
recenfeat. ‘Sed 8c fulminatricem illam in Cappadocia fé-
des habuifle dicit, quod Melitinx legioni apte convenit.
In Notitia imperii Romani, fub difpofitione ducis Armeni
® recenfetur Prxfeàura legionis 12. fulminez Melitinz,
id eft apud oppidum Melitinam cönftjtütx.. Ex quo col-
ligitur Melitinam nomen legionis non fuiflè, ièd oppidi,
in quo legio 12. fulminea conGftebat. Legiones verò à
locis irr quibus prxfldiuto agebant, denominare moris non
fuit; ièd à regionibus in quibus erant confcriptx. Itaque
q uod de legione Melitina trad it Eufebius, parum mihi probabile
videtur. Adde quod RuGnus hoc legionis nomea
confultò, ut arbitrar, prxtermiGt; quippe qui noflèt, Melitinam
nomen effe oppidi minoris Armenix, in quo legio
12. fulminea adhuc fua xtate prxtenderet. Re£te etiam
idem RuGnus jssgjwwCÓAo» fulmineam vertit; non fulminatricem,
ut Onuphrius 8c Scaliger aliique appellant. Quos
refellit Notiria imperii in loco quem ftlpérms addiixì.
Ceterùm ut ingenuè diéam quod fcritio; partim mihi probabile
videtur, totàm lègioriem militum Romanórum eo
tèmpore Chriftianum fuiffe, quod tamen aflxrmaré videtur
Eùfèbius. Qui 8c in eo peccat, qùod Apollinaris lo cum
non prötulit, nec librum ipfum, in quo h x c Apollinaris
fcripferat, indicavlt. Sfed 8c verba quibus totàm
V a r i o r ü b l
a 'QfjjZfiyt ^ lan rltù t t i fytov vitiyutiKXiiwmv z-fcclccti]
Ad hoc miraculum alludit Cyprianus» cum ait ip Tra&a-
tu ad Demetriadem, Chriftianos pro arcendis hofiibus ©>
imbribus impetrandis rogare 8c preces fundère. p . 19 3. Ed.
Oxon. IV. Lowth.
b Où ^ 7pcii t i/atTTfa>» sòliti] Fulmen de còelo precibus
fuis contra hoftium machinamentum cxtorGt, fuis
pluvia impetratá, quum Gti laborarcnt, J u l. Capitalinus
in Marco Antonino Vhìlofopho. pag. 3 2. Ed. Parif. Extat
nummus argenteus in Gaza Regia, infcriptus, M. ANT
O N I N ü S AUG. Tfe.« P. X X V IÜ . ViGtur caput
Antonini laureatum. in poftica R E L IG . AUG. IMP. V I .
CÖ SS . III. id e f t , Religio Augufii. Cemitur Mercurius
ftans, qiii dexträ .pateram, 8c Gniffrä caduceura tenet.
Tribunitiam Pot. X X V I I I , currenti anno M. Aurelius ih-
iit. Quare cum Xiphilinus icribat, dicere Dionem, Marcum,
hanc pluviam Mercurio, cujus cultus ftudiöfus erat,
attribuifle, is nummus Dionis Gdei teftis, u t ab Andrea
Morellio, viro clarifliqjo, me aiidivifle mtmlni. Ant. Vagi
loco fupra citatö. '
E 6 TyTCOP
i l l
¡H!