xyU fttvyv, l ï i &c. Id eft, his Çojf. falla
eft dedi cat io Ecclefia fanti a Crucis, quam Confiant mus
Magnus adificaverat temporibus Macarii Epifcopi Hierofoly-
mitani, die 17. menfis Septembris. Faüitur tarnen, ut obi*
ter dicam, auttor hujus Chronici. Non enim Confulatu
Optati & Paulini, fed anno fequente hzc Bafilica dedi*
cara eft, Conftantio 8c Albino CoflT. anno Chrifti 337»
prarfentibus Epifcopis qui juflu Imp. Conftantini in urbe
Hicrofolymitana convenerant poft Synodum Tyri habi-
o tarn. Habita autem eft Synodus in urbe Tyro, iis quos
dixi, CoiT. ut Athanafius in Apologia teftatur ex ipfiu*
Synodi geftis. Pro 17. die menfis Septembris, apud Nice*
phorum dies 13. ponitur. Tametfi ititerpres Latinus de*
cimum quartum reftituft, quo die Exaltatronem iantt*
Crucis Occidenti* Ecclefia célébrât. Sed vulgata lettio
in Nicephoro retincnda eft, 8c in Alexandrino ChronicO
reftituenda. Nam encænia Ecclefi* fantt* Refurrettionis
13. die Septembris quotannis celebrabantur, ut legitur in
Menologio Graecorum, 8c in typico iàntti Sab* 13. die
erit j quippe cum idem dicant Eufebius ac Socrates, 8c
audtor Itincrarii Hieroiolymitani. Sed in eo lapfus eft
Sirmondus, quod duas Bafilicas a Conftantino Hierofoly-
mis extrudias cfle credidit. Unam enim duntaxat Bafilicam
in urbc Hierofolymitana ab illo conditam fuifle
prodit Eufebius, Socrates, Thcodoritus, Sozomenus, Eu-
chcrius, Antoninus, Wilhelmus Tyrius, 8c anre eos au-
¿tor Itincrarii Hierofolymitani. Sed illam alii in loco
Refurredfionis, alii in Paflionis loco conftrudtam cfle di-
xere. E t Eufebius quidem ac Socrates 8c audtor Itinera- 1
rii in loco ipio monumenti conditam fuifle teftantur» Sozomenus
vero in lib. z . circa locum Calvarix, five in
Golgotha. Rufinus quoque in lib. 1. Hiftoriz Ecdefia-
fticx, 8c Paulinus in Epiftola 11. in loco Paflionis ex-
trudfam efledicunt. Sic ctiam Hieronymus in caput xxvi 1
Matthxi : Propteria autem ibi crucifix us, eft Dominus, ut
isbi prius erat area damnatorum, ibi erigerentur vexilla
Martyrii. At Nicephorus in lib. S. hiftoriz Eccleflaftic*
cap. 30* utroquc in loco hanc Bafilicam conditam efie
dixit. Quin ctiam Eufebius hac in parte variailè depre- ao Septembris -m iy>&,(ux 7^5 xyixe, Xftcìu ¿»xftlnut. Idem
henditur. Cum enim in libris de vita Conftantini, ut fu* fcribit Sophronius in oratione de Exaltatione S, Crucis»
perius oftendimus, illuftrem hanc Balilicam in loco Domi- Ubi edam notabis Anaftafim vocari, quæ in Chronico
nie* Refurrettionis extruttam eife affirmet, in Oratione Alexandrino Ecclefia iànttz Crucis appellatur. De hoc
tamen de laudibus Conftantini p. 466. de eadem loquens fefto Sozomenus in lib. St. cap. zy. Illuftris eft locus
Bafilica, in honorem S. Crucis à Conftantino Maximo earn ex homilía 14. Cyrilli Hiefofolymitani, qui noftram Ìèn*
extruttam effe afferit, juxta ipfum Paflionis Dominic* tentiam eximie confirmât. Explicans enim hzc verba
locum. iu |j fert 'S UxXxscuìi intuii ’’Efpawv fixojXtxnt Sophoni*, Fropterea expelía me, dicit Dominus, in diem
iííxí c* /¿ter*, ngsT sciai sii ti mnie*or oRefurreH ionts mea, in ttftimonium, fubjungit h*c verba»
tóx-rfeiat im/Afttfia-n, »tunt apa», &c. Qu* quidem verba ßXimtt on >¿4 tir timt 7?« wxfúnui «B&tîfoii ¿
Interprcs fie Latine vertit, quafi Conftantinus duas in ea iín t J ÁÓyt» ¡m xxtu to j
civitate Ecclefias xdificaílet i cum' tamen conftet vel ex A«wrelf ¿x»Xi¡oitcf, ¿ rü PoJipfS xj rfa ¿uxrd<nuf ¿ r©o ¿
íequentibus Euicbii verbis, unicam fuifle. Sic igitur ver- tÍt©» ¿xxÁvnx xxXivroq, x»,x xj f&ptvptot ; Id eft, Vides
tendus eft hic locus : In Provincia autem Palafitta apud quod & locum RefurreHionis pravidit Prophet a Martyrium
civitatem qua Htbraorum regia quondam fuit fedes, in ip- vocandum. Jjhsare enim non juxta reliquat Ecclefias hie
fo urbis meditullio ad locum Dominica pajponis, adem facram Golgotha & RefurreHionts locus, Ecclefia vocatur, fed Mar*
immenfa amplitudinis & fanHuarium in honorem S. Crucis, tyrium ì Videi unicam Bafilicam à Cyrillo Hierofplymiomni
magnificentia genere exomavit. @)uinetiam Monu- tano agnofci, qu* 8c Martyrium ditta fit. Non igituf
mention Servatoris fempiterna memoria dignum, illiufque du* fuerunt Bafilic*, ut credidit Jacobus Sirmondus 8c
tropaa contra mortem ereHa, ornamentis qua dicendo ex- Grctf'erusj altera in locb Paflionis, altera iu Refurre&ioprimi
nequeunt, decoravit. In his Eufebii verbis, f i ou- 4° nis loco conft rutta. Potior apud me eft Cyrilli Hiero»
tfÿsçm&ot, Pajponis Dominica locum interpretatiis folymorum Epifcopi auttoritas, qui unam duntaxat Ec*
fum ; tametfi in Epiftola Patrum Concilii Hierofolymi- clefiam, tarn in Refiirrettionis quam in Paflionis Domi»
tani pro ipib tempio fumatur, ut fupra oftenfum eft» nie* loco fub Martyrii nomine conditam fuiffe teftatur
Quod quidem neminem turbare debet. Sic enim Ana* Quod fi Cyrilli teftimonium non fuflicit, alterum adiunftafin,
tam pro monumento ipfo, quam pro aediculapro* gam Bafilit Seleucenfis ex orat. 38. contra Judxos. eW
mifcue ufurpari docilimus. Porro hxc varietas ac dif- rS xvfns xx&fyiourr®* tù fufknq ùtxfeniio,
ex locorum vicinitate orta eft ; Cum Golgotha à fit*** 70f xxXtsfifx roAjjJw* ¿*u xylx rS GtS xx&t*
Monumento oâoginta tantum paflibus diftet, ut fcribit mcxAnoia, nm»ó[tui -m out!¡hx tS ¡evgítt -mOhj <pí.
Antomnus. Hinc etiam eft, quod hxc Bafilica modo. Ana- çtsm /¿(%pt >ò», tS cuvgS ^ ^ P¡í ìuxrùotuf. Habes
ftafis appellatur, ut exEufebio, Cyrillo, Juftiniano, Joanne 5° meam de Anaftafi 8c de loco S. Hicronymi ièntentiam.
Mofcho & Wilheltno Tyrio fupra oftendjmus ; modo Quam quidem non rcfellendi cujufquam (id enim alie»
Ecclefia fanàx Crucis. Sic enim appellai auftor Chronici num eft à nobis) fed inquirend* 8c aperiend* ,veritatis
Alexandrini indizione feptima, ’oJIxtv x} *avwuh IÌmvAwv Audio propofui. Vale. Luteti* Parifioruro Idibus De*
•nofeti ftTf xswxtviì fipn ftc iyiyolnx tjjì cic*Annx^ rS cembris, anno lóro»
H E N R I C I V A L E S I I E P I S T O L A
A D J A C O B U M U S S E R I UM A R M A C H A N U M ,
D e V E R S I O N E S E P T U A G I N T A I n T E R P R E T U M .
Ö O C T I S S I M O V I R O J A C O B O U S S E R I O A R M A C H A N O
H E N R I C U S V A L E S I U S S a l u t b m .
E t s i Syntagma tuum de 70. Interpretum verfio- riam ac fubditiciam, quam paulo poft annum 4. Ptolene,
quod ad me mififti, nondum acceperimj quod mzi Phyfconis Alexandri* elaboratam cfle contendis. Hanc
fadhim eft ejus culpa, cui illud ad me perferendum poftea ab omnibus paifim receptam, 8c in Cleopatr* bitradidifti
: tamen cum intelligerem aliquot ejus exempla- bliotheca repofitam, pro véra ac germana illa feptuaein-
>n hac urbe repenri, viiäus legendi cupiditate, unum ta Seniorum interpretatione habitam cfle dicisj atqueita
~r. “ "» « “ uiuo, iiuiu m juicpous, iegem duntaxat a(
illis converfam efle tradunt. Idem fcribunt etiam Talmudi
ft*. Verum multo plures recenfere poflumus, qui non fo-
lum legis libros, fed Propheticos etiam 8c Hagiographos ab
nfdem 7 °. Grzcc interpretatos efle dixerunt, inter quos
eft Juftinus, Irenzus, Clemens, Epiphanius, Olympiodo-
xus, 8c reliejui fere omnes Ecclefiaftici fcriptores. Quin-
etiam Hieronymus, quamvis de ea re interduin dubitaverir_
ab amico commodatum accepi^ftatimque mihi perlegen- öoappellari tum à Juftino, tum ab aliis Ecclefi* fcriptori*
bus qui Juftìnum funt confecuti. Sed fi ita eft ut dieis,
cur nemo ex antiquis Patribus has duas verfiones coni*
memoravit ? cur Juftinus, Irenzus 8c Clemens Alexan*
drinus id ignorarunt? Dicet fortalTe aliquis, eos parum
diligentes, nec fatis curiofos in hujus rei exploratione
fuifle. Sed Orígenes 8c Hieronymus, qui in verfione 70,
Seniorum emendanda tantum ftudii pofiierunt, qiiomodo
id ignorarunt? Certe in utriufque /criptis nullum hodie
veftigium exftat hujus duplicis 7°- Seniorum verfionis*
R s -o— --------- i----- m y *»...y.»/'>Nam quod dicis pag. 6. Hieronymum id fubodoratum
tUiUe verfiones 70. Seniorum: alteram veram ac efle in lib. 1. Commentariorum ad Mich** cap. 2. cum
germananv qua» regnante Ptolemxo Philadelpho fadta eft, ita fcribit : Interpretatio yo, f i tamen 70. eft ( fofebhus
8c in ejus bibliotheca Alexandri* repofita: alteram Ipu- enim fcribit, & Hebrai tradunt, quinqué tantum libros
legit
— wuiiuuuaiuill d^tcpi, iutlllliquc ill 111 I yci icgcadum
curavi. Nolo hie tibi laude* tua* ingerere. Neque
enim id modeftia tua, nec amicitia noftra patitur. Dicam
potiiis ingenue quod cenieo. In pleriique quidem
qu* illic à te icripta funt, afientior tibij tuamquc exi-
miam cruditionem 8c acumen ingenii magnopere demi-
ror. Sunt tamen nonnulla, in quibus abs te difientire
cógor inyitus : qu* quidem brevi Epiftola comprehend
ad te initto j teque ut eodem animo quo à me confcri-
pta flint, ea fufcipere velis, etiam atque etiam rogo.
OE VERSIONE SEPTUAGINTA INTEr p r ë T üM ofis ab eis tran datos, ri» j;. . » ....................... ^ L / JM ,
IÊSÊM ex Talmudiftis pétitum, S B g
le J«°M n f. l'k ET ' ,Cr° Ct®
en ram. X ¡e™’ I.0’ Scn,oribu! converfos fuiffe, ex
co tamen non cfficitur id quod tu vis, 70. fcilicct Senio
H rem ...Neqoí enim dubitavi! Hieronymu» l i É É
utrum ca interprctatto
qu* tune exftabat. cíftt reveía *o. Senioruníriéd
î j 1" ” 'a" tum dc interpretatione Prophetarum. íc re-
S h ? ,. * VC" nS tefla,n™ li. proprerea quod Jo-
L - 3 0mnís ¿h o la , quinqué
Ä “ Dk™! converíos eíft di
rum
A « f W H T iNam in libro a. dc vita
1V10I1S, poftquam nrnita dixit m laudem legis Mofaicse, interoretarin in'S'./ÓVuT.T. " i™ ,,Dros buhuir. Ergo
hoe tnfuper addrtk congruum fuiflé ut tantum bonum illa quam T u f t iÌ ebat t»nP ■ " ° " adem cllcum
quoque gcntibus commumearctur. Id vero oraii- niornm i ì ^ ■ tanquam inrerprerationem 70. Se.
tura fuifle Pro]cinsi Philadelpiii retnporibus. Tunc enim aiìic* h iflfri» r™ " " ” -m ° c0" cln“ '! ''s' libros Eeclefi.
leg's libros in Gnccum fermonem tranflatos eflc: idquc alios effe ab iis ^ 'k 0Ip nunc orimur.
tanta fide, ut fi noia utriufque lingu* petituV eòtin ftòrum F .,„ 9 “ & buCrat Pr«i=gorius & Auflot Gèmanus
fumpferit, ótis mirati non poffit G r*c* verfionis dee^b, « 3 T ' ” “ cmPlar!a ufus eli Freconvententtam
cum Hcbraico exemplari. Ex quibns Phi- ua ì f S te ™ h 0 • P" °IT i ? rcgorii^'ibros vontinebant,
Ionia verb's mamièfie convinciturs Plulonis «ate, id eft,>oram e Ì T n, libri” cr"m Fi-j no'oii'-
tibem & Cau temporibus, manfiflè adhuc primitivam bros h a S in « «'■ ' “ ’' “ .plures hodie Gregorii li.
S H ?'S '.oram f i S É i cam<llle in Synago- qnod Fredeearius w M t im dir7'minis cau<» h*c eft,
ga Vulgo leatatam & omnium m anto vetfatam fuilè. L i * G r e S “ iderit^ “ Pr' ° r' m hix
Htc tu omnmo icrpondebis, fiifiim effe Philonem, 8t fpu- PT r“ tJa" tom llb™scom>
n * .11, ac ihbditici* yerfioni tribniffe qnod non nifi pri- L “ ' S i a £ 0 0 o T “ dn0,.';idi™ a veneranm
itiv* 70. Seniorum mterprctationi conveniebat. Sic bemus, in aùa ; poftenorem editionem hodie ha*
■m iórihis in Epiftolaad End. Capelium pag. 213. Sed petratto p -UT°'™ "fis«rEl")uos 4. iibroa fugai
« credei Philonem, qui & Alexandtinus erat, & bri- Seniores in ^ j Pari ranonc fieri p o ti*, ut 701.
man* inter Jud*Os dignitari,, & qui omnem *tatem in terpmat firn 1 si, f° lo! Mofis iibros inexponendis
veteris teftamenti libris contrivit, adeo re ru m S °le x S w Z d Ji a,Mraau.ttm f 1' « ve! ipfi, vel alii A-
fuanim ignarum feiile, ut nefeierit duas verfiones facro- Gr*cum fijmonen! ’!1' ! ,cos * hagiographos lihros in
. tusi voluminum Alexandri* eonfeSiis fuiffe: adeo fatuum, eos libms^ ™ Z * ft •' ,tranll“ lchnt- Cc™ propheti-
0>s intct fe confederò. Nam fi qoidem id nefeivit latos feiflb^ , i i'g « ¡nterptetationem Gt*cc tranfqnod
Alexandri* 6flum fuerat paulo ante ipfius *tatem ti* f i* cùm ^ l” Jk l'us, S' rach Prologo Sapienamperitiflìmus
feerit neceffe eft. Sin id quidem probe “ nferfp'tum fefr n ^ Sapienti* ab avo fio^ebraico
fcivit, fed leitorem ea de re non adm9nmr. negligentif- qnod vfm ac to e to m f i!.'" '.- '''" '4" ’ pMite a leaotibusi
fimus revera feir, nec bon* fidei fcriptor, quippe qui le- fer n 2 v fintenharum non fatis expreflifgentibus
fueum feeerit. Neutrnm porro in Philonem e t J L 11 , Z H
dere poteft; quippe quem peritiffimum fimul ac fideliffi, fS 't tU » Ux N,cf cl“m
mum fcriptorem fuiffe conftat. Cctetum non Philonem4ol.M Jìfò rm t ifZ L Jr /• ‘" T
modo, vetum etiam Juftinum, tren*um, Epiphaninm & bis ap p feM 2 t Z i l T " T bus vcr'
xeliquos omnes Ecclefiafticos fcriptores erraffe dicas opor- fc o n it tem L to *5 ' ì pt° “ m*i Phytet,
qui GrVcam veteris teftamenti verfionem qua vulgo Mihi certe nnlln ut “ b? s ? racc le<ftos fuiffe.
litebawnr 1 H Senratibus regnante Philadelpio faflam delphi ■ ■ ■ VCr o*' m i à Ph!la-
effe credidcrunt. Quod quidem de tot ac tantis viri, non to r i f i™ k 9 ■ *' annam Pto>=nnmi Philomemfi
temere dici poteft. Sed videamns, quibus argumen- PhiladelpW?eZoPr t o 'r d m' ' rf i“ “ x " ' C" “m - Nam 1
addoa“ s id aifirmes j duplicem fuiffelerfio nel libro- g L T K f i r ” 0n aliter' i u5
xum veteris teftamentii primam vcram ac eermanam 70 ben . sJ?.ag” gls h"s IngMc, prò certo ha--
Seniorum: fecundam qu* fub Ptolem*o Phyfcone fatta S uS l a - i Cm Siracides,tum Philo fatis offenditi
H e f t S — c i o locumac „ L e M u p r io r t X S t o l t a Ais P™ M- aiguitiv.tjiaiiuucui I main 1 ira proponis.
■I a f e m M M m £>ua in Ptolemaica bibliotheca fnit Seniorum JO.' interpretatio,
nremlif* .• illam .
& Mofaicorum librorum tantum fuit, & ad textus
Debraics veritatem exailjfime exprejfa. jjhia vero in Cle-
opatrma bibliotheca pofita, eorundem 70. Seniorum fuiffe
communiter exiftimabatur, non Mofaicorum modo, fed etiam
Prophettcorum librorum interpretationem continebat, eamqui
a textu Hebraico fummopere difcrepantem. Jf)ua in Cleo-
patrina igitur erat, non eadem ilia 70. Seniorum interpre-
Satl/i Tfilt. nnV IH 71.0In—1.1. . lllll-j/.- j I ■ p
M ÍM . profedto effet argomenti tui.1 orimam H ! W SW pofitas Magna proietto vis eflet argument! tui, fi primam II IM Sm B WWW mtenrnti
illam piopofitionem validis rationibus adftruxifles.Hoc enim
maxime probandum etat 8c confirmandum j primam illam
70. Seniorum verfionem juflu Ptolemxi Philadelphi elaboratam,
iolos quinqué Mofis libros continuiflè,eamque cum
Hebraico textu ad amuflìm conveniflc. quod tu aflìrmaflè
contentus, nullis rationibus aut teftimoniis comprobafti.
-ii --- . lus vcncarcm exactiinme expreffiffe;
illam vero qu* m Cleopatr* bibliothcca rejioff-
ta eft. 8c qua Juftmus & veteres Chriftiani fin t ufi, ab
P1“ ""™ '» ' M S ut docet Orígenes in
Epiftoia ad Africanum. Ex quo cohcludis, primitivam
Illam 70. Seniorum interpretationem non eandem fuiffe
cum dia, qua Juftinus aluque fin t ufi. Verum quis te do-
cuit, primam illam verfionem 70. Intèrpretum cum Hebraica
ventate ubique exaaiffime confenfiffe Í Cum enim
1 lllit ft fnnm (Pnfonti.n. I r . . *
verno jamaudum inteneriti
ita ut nullum ejus veftigium ufquam exftet.undenam qu*-
fo tam admirabilem ejus verfionis cum Hebraico textu
confenfum deprchendere potuifti ì Profers hic nObis teftfc
monium Anfte*. Verum Arifteas nihil amplios dicit.qnam
g llbros ä 7° . Semoribus accurate ttanflatos fuiffe.
cumque eornm verfio publiee lefla effet in infila Pharo
I , 1“ ’ laiioimius auc teirimonus comprobalti. ccoorraamm pprninncicoiipbutos nommnniq™n»e populo JTu d.* ornm, o“m ‘nium
Reipondebis proculdubio, Arifte* verbis ac teftimonio u- fuffragb earn cfle comprobatam Philo ° 7uMm
trumque fatis comprobatum efle. Certe Arifteas, 8c poft de vita Mofis de & 9 m llb* 2*
cum Ariftobnins,_Phi.„ ae Jofephus iegem
. Idem fcribunt etiam Talmudi- quiiquis earn leperit. mnHn ntnmo... 1:-___________ * .
iinf- nntine oli oliio .rliiktfo.un. -iT. it
•r • ' . w toiuccram ene amrmat, ut
quiiquis earn legerit, modo utramque linguam callwt, mi-
taturus fit Gr*corurti verborum cum Hebraicis confonan-
Fiai2‘ .}! . oc P^ilonis teftimonium nihil te adjuvat* cunt
in Epiftola ad Capellum, Philonem Hebraic* lingu* im-
pentum fuifle fatearis, 8c pofteriorem verfionem, qu* ip*
fins state vnlgo recepta erat, pro prima ilia ac germana
7o. Seniorum verfione fimpfiffo. Nullo igitur arlumento
Drobarf’ nnt-pq nrim.m Illnn. r. o ■ °
rna uc ca re interduin dubitave- Jo. beniorum verfione fiimnfiffl. M.viu H H H ° —
rit, aut potras ab alus dubítatum efie dixerit, nunquam probare potes,primam illam verfionem i s rnf r^Un1CIira
IP 5” ” de hac finzione fentebtia fia, liquido Hebraica veritate exaíHffime concordé Cn' ° rUm
¿US, cojos judíelo St crudi,ioni plurimum Tribuo f i pr*- ma ¡"a 2 Z lZ Í T I -C°TT'°- <¡ Pr¡'
Ptolemzus ingenti defiderio teneretur llbros omnes án ti- lüs novam Eufebian* hiftoii* mrernrellhnquos
comparandí, & in biblinthecam fiam transferendi, eft poft Rufinum & noft Mufrnlum f ’k ÍC ,a^ e
qn* canfa eft, ut libro, qnidem legis Judaic* ttansftrti Cuaque in m to h ò M K M I S Í S P *
curiverit, propheticos veto neglexerit? maxime cum ptin- K ip fi errerei deprehendiffemf Bóviffime L a tT a S
ipíii
■*
y a B n l é i