4 o 8
S æ c ,
IV .
E U S E B 11 P A M P H I L I D i O C L ET IA N U S .
’Ionia/ \éjpir ¿1 'poetici;, 'ifiépp -n- ,
Tfttît &££*■&■ *t5'7i> -xpSi™ ’Gn Kcumpeias ■? i
' ' " - ' " rictÀitiTiyJjS «.7T67SÀ6a J >1 OJI|»«~o r. f*^* ‘^rt-TDif'TO. 87r i
t y is a ü 'T ^ ÿ T nA z ce s ,7 iA z tço t oo o i T 1^ z T rtjffC Â ^ f
2 èjtxA.»|Otófy eipyovTZS, è'uveus owuctis •7CpoQuftü>s S t a -
) a W ^ 5, * * » *» » ¡W &W <^°-
paiTiy ofzSii^ctvW ctMot *vjsra SïiAicts r ia *
4 ü ^ ÎW 'XpO VC LpM C KLm S J 'T l 'g O ^ W S&TO
T tp lü TM ¡fycdevyouv TCpoaGoAriS' T3/ / ^ 8 A ow ra *
fii, hoc e ft u t Rom ani dicu n t ante diem fè-
ptimum idùs Ju n ias, quarta feria hebdoma-
dis. H o c primum apud Caefaream Palasftina;
m artyrium perpetràtum eft. P o ft hunc veto
in eadem urbe quam plurim i ecclefiarum
illiu s p ro v in cia antiftites graviffim a fuppli-
cia alacri animo perpeffi, illu ftrium certami-
num fpectacula exhibuerUnt. A lii vero non
pauci prae ignavia fraóri animis ac debilitat
i, primo ftàtim impétu conciderunt. E x reliq
u is varia quiique tormentòrum genera ex- . . rw ..^ --- — -,
p e rtu se ft. H ic flagris concifus : ille intole- 10%xd.qvSj ¿¡fy 2±g.q>o& (¿ctcravcev SlÌM coftoV
rabiiibus torméntis & ungulis excruciatus, & ^ , h i& fm s , to - tÌ i ì y * ìx lm m x « j
vm culis oppreffusj adeo u t quibufdam ma- „ , n p iv ~
nus laxata nervorum compage refolutas fin t. xcl^l^clvzti T W jzAAspoTv' Stortole t z ctvu op
S in g u li tamen quaecumque ipfis jux ta arca- v«toìs > v(p* av mai xcq -mpeQleZcq a-uuzGy\ tc l s
hum D e i judicium eveniebant, fo rtite r tu- y^ a a .? oftas <T otta zCpzpov t o ¿xmGciv ctxoAy- m m m m mm m m m BBSS H H w
fent, & abominandam aC fceleftum .facrifi- *o /%> >«S eTV * 1 ' ttu r« ™ 5»
cium d ex trs ipfiùs injèciiTent, qu ali iacrifi- -ruf iSffljUaf 'ZugydttjiFTSi)», r ito t ì fuctp&v se, c#ctcaffet
d im itteb atu r. A liu s cùm ne fummis ^ 3„oicti & -ri# A g i« ’¡53Tfpn8o«ff«w» ¿5 a»
quideto d ig iti* thm a ttig ifle t, n o™ u lli^ an - , ¡ ^ J ^ r 5 A ¡¡AfflS
turn afnrmantìbus eum la c rin c a lle , lile h tio # , § , w . , , ,
abfcedobat. H ic fem ivivu s correptus a c « » « , mcrmmu afubUmis
elatus, projicieb a tu r u t mortuus, »M a s t i^ a w s c u ^ o s , « vaacpos
& vinculis abfolvebatur, computatus inter ìppiTAtTOy ctvièTO y t o# tìoujwoi?
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s . i
ceffifle Calendas Januarii, perfpicuum fit, non idem fuiflè
principium anni Syrorum ac Romanorum. Dium verò
apud Antiochenos annum aperuifle, ex eodem Juliàni loco
non obfcurè colligitur. Scribit enim Juli anus iè Galendis
primi menfis Syrorum templum Jovis adiifie iàcrificàndi
caufa, eo quòd icilicet primus illorum menfis Jo vi facer
eifet, & à Jovfe nomen accepiflfet. Dius enim dicitur à™
v Ai««: & reéte primus anni menfis, à Jove, quem prin-
cipem atque initium rerum putabant, cognominatus eft.
Quod fi Hyperberetsus anni Syrorum caput fuiflèt, fri-
gidè prorfus id diceretur apud Julianum. Cùm enim
Antiochenfes Julianum irriderent,quod nimis afiìduus eflet
culcor Deorum, & perpetuò iàcrificaret, exemplum &
ipecimen hoc afferunt: Verierunt Calends. Syrorum. Rur-
fus C&far ad Jovis Fhilii. Fofihac Calends. Januarii: C<e-
far ad templum Genii publìci procediti <&c. Modicum igi-
tùr temporis ipatium interfuifiè oportet inter Syrorum
& Romanorum Calendas, ad hoc ut Julianus ab Antio-
chcnfibus meritò irrideri potuerit ob nimiam frequentiam
iàcrificiórum. Proinde necèfle eft, ut vel Appellseus primus
fuerit menfis Syrorum, quae eft Bedse fententia, vel
certe Dius. Haäenüs de initio anni Syromacedonum,
quod diverfum eflè ab initio anni Juliani demonftravi-
mus. Nunc de menfibus eorundem Syromacedonum, an
cum Romanis menfibus fimul cceperint ac defierint, inquirendum
eft. Hic certe Euièbii locus aperte 8c indicat,
non idem fuiflè initium menfium apud Syros Ro-
manosi Quippe qui menfis Defii diem oftavum qum 7.
die menfis Ju n ii componit. Cceperat igitur Defius apud
Syros uno die ante Junium menfem. Sed & Marcus in vita
Porphyr» affirimt menfes Gazsorum quinque diebus
antevertere menfes Romanos. Sic enim ieribit: Pluit
autem Dominus nofier affidue ab oclava Audyn&i ufque ad
decimum. Efi autem Audyn&us apud Romanos Januarius.
Prscedunt autem quinaue diebus eorum menfes Romanos.
Undecimo verb die peregimus diem Theophaniorum Deum
laudantes. Ex quibus verbis àpparet, idem fere initium
fuiflè menfium apud Gazxos, quod apud ASgyptios. Sed
8c Epiphanius in libro de ponderibus cap. 20. diem 16
Mari componit cum vicefimo tertio menfis Grxcorum
Ar temi fii. Alia fuit menfium ratio apud Tyrios, qui &
ipfi Macedonum menfibus utebantur. Nam in Aétis apud
Tyrum, qüae referuntur in Aétione noni Concilii Chalcc-
donenfis, decimus dies menfis Peritii componitur cum
die zy. Februar». & in Aftione y. Concilii Conftantino-
.politani fub Mena, dies 28. menfis Loi apud Tyrios, dicitur
fuiflè 16. Septembris apud Romanos. Ex his colligi
poteft, non uniufmodi fuiflè anni totius ac menfium
rationem apud Syros. Aliter enim Gazeniès, aliter Tyrii,
aliter Cseiàrienfes computabant. Ac Cxikrieniès quidem
menfibus ad Julianorum formam prorfus compofitis &
apratis ufos fuiflè, perfuafum habeo. Etenim in omnibus
locis hujus libelli (funt autem quamplurimi) ubicum-
que mentio fit Macedonicorum menfium apud Cxiàrien-
fes, femper dies illorum conveniunt cum diebus menfium
Romanorum} fi unum hunc locum excipias capitis
primi. Itaque reicribendum hic : puto Atoiv (ulwos *£-
bòfAif.
1 TtTgcfÀ SuSSurg ] Id eft, quarta feria, fèu ad
verbum die 4. Sabbati lèu hebdomadis. Veteres enim
Chriftiani cùm laterculum feptem dierum à Judsis acce-
piflènt, dies quoque hebdomadis à iàbbato cognominabant
ut Judsei. Dicebant igitur primam fabbati, iècundam
fabbati, tertiam fabbati, & fic deinceps, ut docet Tertul-
lianus in libro de jejuniis. Cur ftationibus quartam &
fextam fabbati dica tisi Interdum etiam ferias vocabant,
tefte Tertulliano in eodem libro, ubi dicit : proinde nec
ftationum, qua & ‘pfa f uos qu'dem dies habeant quarta
feria & fexta, t&c. Apparet igitur cur Chriftiani dies
hebdomadis ferias appellaverint. Feria quippe idem eft
ac fabbatum. Quemadmodum ergo Judxi primam, iè-
cundam, tertiam iàbbati dicebant, & fic deinceps ufque
ad feptimum diem quem fabbatum dicebant ; Ita veteres
Chriftiani primam, fecundam ac tertiam feriam nomina-
runt : hoc unum mutantes, quòd non iàbbato feriari in-
ftituerunt ut Judxi, fed die prima iàbbati, quani & Do-
minicam vocarunt. Ita fere Ifidorus in libro de natura
rerum cap. 3. Inde dies Solis prima feria nuncupatur, quia
primus eft a feria. Item dies Luna perinde fecunda feria,
quia fecundus eft a fabbato, &c. Beda vero »in- libro de
ratione temporum, ferias ex eo diftas cflè fcribit, quod
clerici quotidie feriarentur ex decreto Silveftri Papse,
Sed hsec fententia ferri non poteft, cùm diu ante Silve-
ftrum Papam dies hebdomadis feria: dicerentur, ut docet
Tertullianus. Porro non foli Chriftiani, verùm etiam
gentiles, ufum feptimanx à Judsis acceperant, ut docet
Joièphus in fine libri 2. contra Apionem. Sed gentiles
feptem planetarum nominibus dies hebdomadis appella-
runt: manentque adhuc apgd plerafque gentes hsc nomina,
veluti quxdam prifci Gentilium erroris reliquia.
Tertullianus in libro ad nationcs : Vos certe eftis qui etiam
in laterculum feptem dierum Solem recepfiis. E t paulo
poft: EXorbitantes & ipfi * wftris ad alienai religiones.
Judai enim fefti, fabbata, &c.
2 TStv orfani ini Keu<mgiuts £ TietXcuém'] Afta Latina.
Hoc primum in Cafarea martyrium confummatum efi. ex
quo apparet horum Aftorum interpretem legiflè èmn-
Aud’q /*ccfrvQSOi.
V a r i o r u m .
a O" [ah y if hifou KUTt’gi'rui — J Eadem fere habentur fuprà, cap. 3. lib. V ili. ^
ut UTVtS
D lO C IiE T lA N U S . D E M A R T Y R I B U S P A L ^ E S T I N ^ .
clvtvTs AzAoytopi eves' 0 ¿"e fZoaiv x, /¿ocpTvpo/djJOS eos qui facrificaverant. Ille vociferans atque
o'n (mi 7ceiQoftv, qopux.7o$ 7nuopdjJosj 'J7oAuy<j- conteftans fe his q u s jubebantur minime af-
,/• ^ _ sR f ’ ' er t y/ fentiri j pugnis ore contufo, plurimis ad hoc
^ ^ T conftituris ilium tacerc cogentibus, per vim
fidfjoi, (M(& (¿lets e^atm-TO) %, u pun revvx,as leu. extrudebatur, tametfi haudquaquam facrifi-
S7Cr)5 t^LimtTos to <JWgiv 7ivvyJvotf > a.v7o7s 5 caflet; A deo magni apud eos asftimabatur, ft
'7T0AAV Owvpyev, Ox, JV) otta T $ f Too-yrm, uo~ .v^ erf n.tu r e^ c*^e ^ quod voluerant.
T «36 f i 1 1 z ' cl E x litis ig itu r q u i to t nutnero erant, fo li
m r o J> t W ( iy im fm-rnpw V n f y A y * » 5®; Alpheus & Z a c c L u s m a rtyrii coronam adt
AAQetos X, * Zstx^tios* ot (ML<nyct's x, epti funt. Q u i poft flagella & ungulas, poft
PeojASS, te yccAi7Kt xou TtA$ g7Ti t ^tois acerbiflima vincula & dolores in iis exantla-
I B M emW s TS M l B i B f f l l ,u. IO tos;'p o f t alia omnis generis tormenta, cbm
nr c \ /. v p I / y/. v ig in ti quatuor horarum ipatio pedes in ner-
F T ^ T v v y .0 . r a i « A n in e iB |oAoi> yo ad quatuor u(-que pun^ a d£ entos habu.
j t e v T Tons ’7n$)d>s fSf-^ye7veu6VT6S j A jau pin- iflen t) ununi D e u n ij uriumque regem ac do^
a vos e^stTCStiirfe^r«* ctuTH fGtfye 'Pafiouois * vi ncpo minum Jefum C h riftum co n feffi; perinde
Si\$.7T€VT* ‘KjtActvSfi'v AeteuGchcov, llovov gyct ®zov ac fi.im pium quidpiam lo cu ti eflent, eodem
, / v \ n N / ~ c - / quo primus ille m artyr Procopius fu p p licii
« (xovov X t iw (¿doiAe*. Iw u a J' o ^ A o y »™ ™ , 15 gener£j abfcifis capitibus interiere, die fepti-
Uts Tt &A<iotpufMi <p9e'y^a.jtS/joij ofuias t cS Trpo- mo decimo menfis D ii, quod eft apud R o -
•npa (JuapTVti t&s xe<p<tAa.s h.7m(Avfyv\(m.v. manos ante diem X V . C a l. Decembris*
40 p
I
C A P U T I I .
De Romano martyre,
i b x S'* a |(c t Tvy^évil ^ Toi ‘Ptatyrem
e d & commemoratione digna funi
in p rim is , quæ circa Romanum mar-
eodem die Antiochiæ
gefta funti
- ..................................■ I (AotVov o f A vtlo^etot £7n tyis clvths Vl/Xi-
O U ù ^ n s A e iS - eW . n a A a iw Js y i S sto s enim gmeK Palæ ftinuSj C aifirien fis
3 4> Tt yw t* im pium i T « o i Kcumpeic/. e c c le fk diaconus & exorcifta : eo ipfo
rrafonuW o/m S T ij tÇ / “ ixx\yoiw ustflcufeei) yt- temporis articu lo quo eccleliæ deftrueban-
S vofidjjos exitcre* tcAu s s s a.vtï'çcAS ct(tct> yiu icufy X) tu r , A ntiochiam ingreifus > cùm innume-
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 ZiM££<*w? J Hic diaconus erat Gadarenfis Ecclefix. De
quo in Menologio die 18. Novembris hæc leguntur :
Commemorano SS. Martyrum Michaa, Zacchai diaconi Gadarenfis
Ecclefiai & Alphei• Dutttts efi B. Zacchaus ad
tribunal, ferreum & grave in collo habens vinculum, &c.
2 Usez ‘Pa/AMiot J Græci quidem in Menæo duos di-
ftinguunt Romanos martyres: alterum qui ab Afclepiade
Præfefto damnatus eft Antiochiæ fob Galerio: alterum
diaconum Cæfarieniem, de quo Eufèbius hîc loquitur,
quem fub Diocletiano pafliim eflè dicunt. Sed cùm uno
èodémque die ambos eflè paflos, eodémque martyrii genere
perfunftos fateantur (utrique eniro præciiàm linguam
affirmant, utrumque poft abfeiflionem linguæ locutum;
tandemquc in carcere ftrangulatum eflè conièntiunt ) quis
non videt fruftra ab illis diftingui duos Romanos? Miror
tamen fontentiam hanc placuiflè Baronio in Notis ad
Martyrologium. Cèrte fi duo èjufdem nominis fuere
Romani martyres, & fi ambo eodem die martyrium paflì
font Antiochiæ, cur Euièbius hoc loco unius duntaxat
mentionem fecit? Dicet fortaflè aliquis, Euièbium in hoc
librò de folis Palæftinx martyribus loqui inftituiflè, atque
idcirco folius Romani diaconi meminiflè, quippe qui Pa-
làeftinus eflet. Verùm Eufebius alibi quoque hujus mar-
tyris mentionem fecit: in iècundo icilicet libro de Re*
furreftione & Afcenfione Chrifti, ubi Romani martyrium
luculente & oratoriè deferibit his ve'rbis: In Antiocheno-
rum illa urbe Romanus quidam exftìtit martyr, &c. vides
hic etiam unum duntaxat Romanum ab Euièbio agnofei,
qui martyrium Antiochiæ perpeflus fit.
2 7T hçh impicci] Apud véleres Chriftianos,
ac præcipuè in minoribus oppidis, cùm exiguus eflèt
numerus clericorum, unus idémque clericus duorum aut
trium munere fungebatur. Hinc eft quod in Aftis Pro-
copii martyris quæ fupcriùs reruli, Procopius in Ecclefia
Scythopolitana tribus fimul officiis perfunftus eflè dicitur;
Ieftoris icilicet, interpretis & exorciftæ. Eodem igitur
modo Roman&s in Cæfarienfi Ecclefia diaconi fimul
& exorciftæ partibus fungebatur. Vêtus auftor Quæffionum
veteris & novt Teftamenti, cap. lO r. de hoc more
loquitur his verbis : ffhtanquam Rom. Ecclefia diacorii
modice inverecundiores videantur, fedendi tamen dignitatem
in Ecclefia non prafumunt ; ut autem non omnia minifteria
obfequiorum per ordinem agant, mult it u do facit clericorum.
Nam utique & altare portarent & vafa ejus-, & aquarit
in manus funderent facerdoti, ficut videmus per omnes Ec-
clefias. E t paulo poft: Major enim ordo intra fe & apud
fe habet & minorem. Presbyter enim & diaconi agit officium
& exorcifia ¿r leSloris.
4 ’Eürapiiçjjç J Exorciftarum duplex olim ufos fuit irt
Ecclefia. Nam & ad purgandos dæmoniacos, & ad cate-
chumcnos adhibebantur. Nec verb fomel duntaxat ex-
fofflabantur atque exorcizabantur catechumeni: fed poft
fingulas catechefos difcinfti & excalceati deducebantur ad
exorciftam, ut ab eo purgarentur. Cyrillus Hierofolymi-
tanus in Procatechefi ad illuminandos : rx?
(¿¡j cormo%$, Kctv i/AÇvmS'tjç xeci impx.té$v,ç, çjrc. Chryfo-
ftomus in Homilia 1. ad Illuminandos, tomo primo de
hoc more ita foribit : u$q mot sitxti [/(j ibÀ mtp ¡¡¡aui
¿)}uoxaX.!uv vsnXumfltt vffiut H&i , yj/Avist
¿»vmArut pi* tS j^TUilaxg [Arms astsi ntt T t^epxi^oPTZJi
•7mçtf.m[Ainsai <pma.f
y ' Arfyttt ¿/as yjvuib Ttxiott ] Ex iis multos fuifle
qui Chriftum abnegaverant, docet Euièbius in formone 2.
de refurreftione his verbis. ‘ In Antiochenorum ilia urbe
c Romanus quidam cxftitit martyr. Ifte peregrinus ad-
* venerat iilô. Cùm autem jaftari à tempeftaribus illam
* tunc videret civitatem (invenerat enim jam multos mi-
‘ lites cecidiflè Ecclefiæ) non eft paflus dare diabolo ut
‘ éxultaret. Sed exultantem judicem dé his qui fuerant
* fuperàti, adgreditur vim faciens ; regno vero capto, Sc
* dicit: Non recedes lsetus. Habet enim Déus milites
e qui foperari non poflunt. Judex autem ebrius in vi-
* (ftoria eorum qui fuerant foperati, ex illorum imbecil-
* litate æftimans fanétt cönftantiam, præcipit eum induci,
* Non- oportebat enim Dominum Jefum fine viétore re-
* cedere. Introduccns autem eum, omnia- tormenta m'o-
V a r i o r u m .
a H* erg) iixttmm KuXeteJSi Afxfju>€fuwrj Hoc ipfo die
eòrum memoriam recolit Martyrologium Romanum s
Græcorum vero Mensa die fequénti, in quibus Zacchæus
dicitur fuiflè Gadarenfis Ecclefiæ Diaconus. Gadara olim
civiras erat Epiicopalis fub Scythopòlitano metropolitano
in I I Palæftina. Nunc dicitur Gaddi. Ruinart. p. 331.
b lÏÉgz '?6>f4ÿiiai~j Totam Romani hiftoriam vide apud
Prudentium in Hymno X <sfe< sitpxiui.
F f f 3 T 1X7015