S iE C. quinqué presbyteris, qui fe pariter cum
I I I . illo ab ecclefiae corpore abruperant. Sub
finem autem epiftolae numerum recenfet
epifcoporum qui in urbem Romam convenientes,
amentiam Novati condemnavem
iyo i * <rtw toi s 7n v n TipeaSurepois rois ¡wap aù- t
TûT ^m^iaocmy ea/urous r ' éfcxAyoicLs. x&i
réAu 5 ^ ’^hwAys, T $ f ’Q x 'V q/jms
 < 7X07rov, •? t î t S NoôctTV
rant, nomina quoque illorum, & quam y kQeATHZKctç, x^totAo^py mmiyTouj o/ioS tot t ï
quifque regebat ecclefiam adfcribens. E o - M r M i fe 5 ^ e i s aôrS» - z ^ v îT t o
rum item qui Romæ quidem minime ad- / ' / « I «p./3 \ « /,
fuerant, fuperiorum tamen epifcoporum iën- y ovfiyvcifDpos t ì piti fQ-fyt'ytvopS/.cûv
tentiam literis fuis approbaverant, vocabu- è7n t Pû>^wi$, o'tcc'ébibxDaa y-rav ^ û / # ycLpila
fimul & civitates unde finguli literas puirm r y -pfyf ‘ZBÇjuptifjdj)a>v 'pnVq), rois TSÇfiati-
dederant, accurate commémorât. E t hæc IO y>tftis O/Uy x, rois 7nAexs oQey sKStÇvs (¡pua/Ajos gquidem
Cornelius Fabio Antiocheni! epifcopo
per epiftolam infinuavit**
*
C A P U T X L IV .
Narr aito Dionyfii de Serapione.
7T8ÇEM.g f¿vyfiov(\>ex. raufe. o KopyíiAios $a£ía
A v n o y g ia ç ’O n o x o n o ù JVíAay/g^ga<pg.
K E $ A A A I O N M A '.
F ig g i %cLponAa>ns foeÁ cu Aioyuoíü;
" ! „ T^1 i d e m porro Fabio Dionyfius Alexan- i j i - p a f J ’ a .m d r i r a $ a ê ia « ’C ^ K ü -ra .x \m - ,
thor. drinus epifcopus fcribens, poltquam & X WSQÈ B f l ~ ^ . ' \ » / c
Hu e
Niceph
Cy ì 'a ' a^a multa quæ ad poenitentiam lpeâantin , J r f f /^ t<T 0 WÊ
' * * Fuis ad ilium literis expofuit, & martyrum AAeçawJog<cur 6^79eiAcéî, m A A a yn aAAct t& çjl
qui recens Alexandriæ martyrium fubierant, fieravoictt ¿9 tdÎs <ï ï ç °$ ctirèv ^¿pcpcaai SïeAÔayy
certamina commemoravi! : inter cetera faci- J f t f ^ ■ W t ì « , evaTvos Turni r ia »™ » -
nüsquoddamrefertadmirationedigniiTimum. / r i«H - SU t ' ~ *u * • r
Quod huic etiam hiftoriæ noftræ inferere ne- „ r 1®V> ’Ty,s JzAAys içog^cts,
ceffarium duxi. E ft autem hujufinodi. Unum 'rtçcf.ypxa, n (u<poy Ba.uptcnv$ h y p a ro j' 0 59 auTO
tibicxemplum proponam quod apud nos con- kvetjifeiov r y S ï /Q^iSbuiïcq ry pfcup«, outoî î V .
tigit. Eratin hac urbe Serapion quidam fe- ^ T y7o m * ^Ty cvu&Qyu's
nex e numero fadelium : qui reliquo qui- i „ a ' ♦ »■ » « ~ \ /
dem anteaâæ vitæ tempore nulli culpæ ob- , ris Uu im.p xpuv mqos >gnoxius
fuerat. Sed in perfecutione lapfus, z5 Pfv t tioAuv^ A^Qiaxras XP°V0V>
fæpenumero veniam petierat ; nec quiiquam ^ Tcf 'iïtiçcf.cpLcS Treorw. yTo$ 77oAActxt$ IAito,
ei attendebat, eo quod facrificaifet. Idem x) 'èS ïis T^poau^y avTcSy Xy $ enduiter op yocra> ^ 2.
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
municatione, Cctcrùm quod hic fcribit Cornelius de No-
vatiano Moyfis præjudicio condemnato, id à Moyiè paulo
ante obitum mihi faitum videtur. Nam initio quidem
Moyiès confeflor -cum Novatiano communicabat. Et
cùm clerus Romanus Epiftolam illam ad Cyprianum feri-
plït quas inter Cypriani Epiftolas prima ac tricefima nu-
meratur, adhuc Moyiès pacem cum Novatiano ièrvabat.
Ambo enim illi Epiftolæ iublcripièrunt. Quinetiam No -
vatianus ipfe Epiftolam eam compofuerat, ficut teftatur
Cyprianus in Epiftola ad Antonianum. E x qua ingenium
& eloquentiam Novatiani obiter licet cognofcere. Eft enim
Epiftola illa, ut fatendum eft, elegantiftima. Scripta eft
autem, cùrii jam Moyiès annum in carcere exegiflèt quod
ex Cypriani Epiftolis ad Moyièm prius datis aperte col-
ligitur.
1 2Ù» m m ¡rgurbuTcgfti] Quinam fuerint quinque
illi presbyteri qui cum Novatiano ichifma fecerant, mibi
quidem incompertum eft.' .Neque enim puto eflè Maximum
presbyterum & confeftorem, qui cum Urbano, Si-
donio ac Nicoftrato ac reliquis confeiToribus à Novatiano
deceptus, ejus partes aliquandiu fo vit. Quippe Maximus
& reliqui confeiïores, mortuo demum Moyie Novatiani
partibus fcfe adjunxerunt, ut teftatur vetus au ô or de
Pontificibus R om. Eo tempore, inquit, fupervenit Novatus
ex Africa, & feparavit ab Eçclefia Novatianum ¿p quofdam
confeffores, pojlquam Moyfes in carcere defunftus eft. Nova-
tianus quidem ante Moyfis obitum qui contigit menfe Fe-
bruario, Decio 3. 8c Etruico Cois, iè ab. Ecclefia ièjun-
xerat: ièd confeiïores nonnifi Moyiè mortuo ad Novatiani
partes tranfierunt. Tanta vis atque auâoritas in
Moyfe erat. Id.que certe innuit Cyprianus in Epift. y i .
his verbis. Eofteaquam vos de carcere prodeuntes fchifm»•
ticus & hareticus error excepit, fie res erat quafi gloria ve-
ftra in carcere remanpffet. Atqui confiât confeiïores, non
nifi mortuo Moyfe, ex carcere dimifibs fuiiïè. Cur enim
ipfi potius dimiiïi fuiflent quam Moyiès? Poft mortem
igitur Moyfis Novatianum fecuti funt. Quare non aflèn-
tior Baronio, qui ad annum Chrifti 25-4. numero 66. ait
confeiïores adhuc in carcere pofitos, Novatiano adverfus
Cornelium fuiiïè. Sed neque illud libens Baronio con-
ceiTerim quod ibidem fcrib it, Moyfem fcilicet presbyterum
Cornelio faviiïè adverfiis Novatianum. Mihî enim
videtur Moyfes paulo ante ordinationem Cornèlii è vivis
abiiiTe. Quippe Cornelius anno Chrifti 2 y i . Decio Au-
gufto 3. 8c Decio Cæfare CoiT. menfe Aprili juxta Baro-
nii iènrentiaro, fa âu s eft Epifcopus : Moyfes verô meniè
Febriiario ejufdem anni.è vita difeeflerat, cùm anni fpatio
in carcere permanfiiïet ut fuprà obfervavi. Porro ex
quinque illis presbyteris qui cum Novatiano ab Ecclefia
ie fegregaverant, unus fuifle videtur Maximus presbyter,
Maximo illi confeflori cognominis ; quem Novatianus le-
gatum poftea mifit in Africain.
2 Où AU ar&nîfe v aùrzS ] Id eft, nemo nec de clero nec
de populo, ejus precibus fledtebatur, ut veniam illi dan-
dam pacémque indulgendam efle cenferet. Nam 8c populi
fuffragium ad id erat necèflàrium, ùt aliquis lapfus aut
ob aliud crimen ab Ecclcfiæ communione fèparatus, in Ec-
clefiam reciperetur. Atque interdum Epifcopus ipfe ple-
bem rogabat, ut petenti pacem 8c communionem concedi
pateretur, quemadmodbm docet Cyprianus in Epift. y y .
V a r i o r u m .
a * r 7 * f %ltrihum ] 3)ui ad fchifma paulo
propenfior fuerat. omifit hæc Valefius in interpretatione.
Vide Pearfon. Annal..Cyprian. ad ann. ayx. n. 5. 8c 2y7.
n. 3. ubi a it: Schifma Novatiani religions Chriftiana, ¡¿p
fedi Romana pracipuè periculofum, Ecclefia Antiochena fub
Fabiano (hic Fabio) approbaffe videbatur-, & difficulter ad
fanam mentem, per finitimarum Provinciarum Antiftites re-
dufta fu it . Eulebius etiam infrà, cap. 46, ait; Synodum
Antiochix defignatam fuiftè, »Ju. ru Nouuth kçcctwh» ti-
«« bn-xfilgw t» Sed antequam Concilium Àntiochiæ
conveniret, mortuus eft Fabius; 8c ejus loco ele-
â u s Demetrianus, qui juxta Synodicum Græcum, Synodum
collegit quæ Novatum depofuit. Ad banc Synodum
alludunt Epifcopi Antiochiæ congregati anno
3 4 1, in Epiftola fua ad Julium PP. ubi aiunt, majores
fiios minime contradixifïè quo minus Novatus deponere*
tur, pacis fcilicet cum Ecclefia Romana fervandæ ftudiofi.
yido S o io n j. lib. I II, cap. 8. W. Lowth.
y iy o fd p o s
¡ i l
ytvo/ifyoSi Tpiôùv e^üs vpiepcùv atpcovos x) kvou^yros poftea morbo correptus, vocis ufu fenfuque
^ïgrgAg^î» Pf&Xf 5 kyctaxpéiÂas Ty nfepryy rrcpoa- omn* carens triduo permani!t. Quarto dea
j.\ iu a T o t SuyciTtiSbiiiï’ )&} /¿éy&i-rivos (Jtyw mum die paululum^ recreatus, nepotém ex
^ / / x' /,/ , “ *la 3d le vocac: & quoufque tandem, in-
4, TUtw U* w x t y ^ Y «wriUwT«, x<u fu quit, me detinetis, fili? Properate quæfo,
ï 3-cciloy >#nAuoa'n’ 1 TW TCpi<r£vT6pm pioi nvà 5 & me quantocyus ablolvite. Accerfe mihi
x.ÓA'c'HPì’ X) T aufe witièty rcôXiv tu/ oLçcevos. ’éfya.- unum ex presbyteris. Hæc cum dixiiïef, rurfjjp
0 mis en 1 Ton TrperQunpov* vv% Sì w* x à - Fus vox deftituit. Puer ad presbyte-
KM$ îicô-êW tftè ouiï CÒ1 iStonûif e t - rum cucurnt. Jam nox erat: presbyter au-
I mXÏi Sì S ttu S M M ràs W B Ê B Ê l ' f ” * S rotabat- Sed¡quoniam in mandaiis dea.
n, » »,/ , * / , , t , aeram, ut,monturis,fi peterent, & maxime
f ‘S> “ ' “ T ” S / , * * * 5* “ C »"tea fuppliciterpoftulaffent, venia indul-
3 u u rm m m s ryyom, »niptt& q, a f c t e - geretuI, quo bonæ fpci plcni ex J]ac yjta
4 S ii k n n h A Î r lw y h ïtS ii- migrarent ; exiguam Euchariftiæ partempu-
V a l e s i i A n / N o t a t i o n e s .
7kç xJiii&ucxi aA tti Tturav t%ti tZv tq/.uv otxw. Jam vero
quod Epiphanius dixit, in Alexandrina civitate ¡Hat
nu'njm brm&y/Atm fidi Trpto-Çtmpot, Petavius quidem de
unico presbytero accepit, qui fuam feorfum Ecclefiam re-
geret. vertit enim: fuus eu/que pr&pofitus eft presbyter. Ac
in aliis civitatibus aliter obfervatum eflè comperimus.
Nam Conftantinopoli plures erant Ecclefiæ. in quibus
non unus duntaxat presbyter, fed multi presbyteri 8c diaconi
atque inferiores clerici, à primis bafilicarum con-
ditoribus erant conftituti; ficut ibidem docet Juftini-
anus. 2 MwAfsw «’ <è <a6mçÿ» Uinóow.rr,f\ Hoc etiam in Synodo
Africana iifdera temporibus quibus hæc feribebat Dionyfius
congregata, ftatuturà fuerat; ut fcilicet lapfis in
exitu conftitutis pax daretur, dummodo eam fuppliciter
atque enixe poftulaflènt ante ægritudinem. Cyprianus in
Epiftola ad Antonianum : Idcirco frater cariffime, poenitentiam
non agentes, nec dolorem delifforum fuorum toto corde
& manifefta lamentai ionis fua profejftone teflcmtes, prohi-
bendos omnino cenfuimus a fpe communicationis & pacis, f i
in infirmitate atque in periculo coeperint deprecari ; quia rogare
ili os non delidi poenitemia, fed mortis urgentis admo-
nitio compsllit ; nec dignus eft in morte accipere folatium, qui
fe non coptavìt effe moriturum.
3 Ante hanc vocem quædam adduntur in co-,
dice Fuk. & Savil. baudquaquam fpernenda, r Sclu» Jdfuv
•i [¿i-mMoewç tC, 8TO.5 ïfp(sà%. Sanê Chriftophorfo-,
nus hæc etiam in libris fuis repererat, ficut ex verfione ejus
apparçt. Et hæc quidem genuina eflè Dionyfii verba no-
lim affirmare. Egregie tamen huic loco conveniunt, ut
ex fequentibus apparet. Porro hic Dionyfii AJexandrini
locus in primis notandus eft 3 quippe ex quo convincitur,
Euchariftiam olim datam fuifle poenitentibus fine riconciliatoria
manus impofitione, ubi in periculum mortis in-
cidiflent. Hujufinodi communio vocabatur Viaticum, canone
77. 8c 78- Concilii Carthaginenfis 4. 8c canone 39.
Concilii 1. Arauficenfis, qui canon refertur in lib. 7. Ca-
pitularium Caroli magni cap. 101. Eratque hæc communio
difpenfatoria, quippe quæ ob mortis metum ante
impleta. pcenitentiæ tempora poenitentibus concederetur.
Itaque fi poftea ex morbo convaluiflent, poenitentiam im-
plere , 8c folemncm manus impofitionem fèu reconcilia-
tionem. ante abfidem accipere cogebantur, ut feribitur in
diélo capite Arauficano: ubi hæc communio poftrema,
légitima dicitur, ad diferimen prioris quæ erat tantum
difpenfatoria. Quare non aiïèntior illuftriifimo Antiftiti
Gabrieli Àlbafpinxo, qui in libro 1. obièrvationum cap.
1 1 . negat Euchariftiam unquam datam fuiflè poenitentibus,
citra reeonciliationem. Verum hic Dionyfii locus
fententiam ejus prorfus evertit.
4 P’WXP v tùjix.Q*iicc<; bnhùxt tu ■nutAtpiuJ Quod hic
dicit Dionyfius, Euchariftiam datam efle pucro ad infir-
mum deferendam, non ita mirum videri debet. Diu enim
? > 7
S ÆC.
III.
ad Cornelium. Et Tertullianus in libro de Pudicitia, cap.
13. Sæpius autem plebs fpfa apud Epifcopum interccde-
bat, ut poenitentes ad communionem admitterentur. Cu-
jus rei infigne habemus exemplum in Epiftola Cornelii Pa-
pæ ad Fabianùm Antioçhenum, de Epifcopo ilio qui No.
vatianum ordinaverat, ù *** ccùtZ iKoivavHox/At» ¿5 AaiicS,
•c&ig cîùtS AttêivT©- Tmrràç too wwp«»r®- AecS. Cyprianus
in Epiftola pp. fijhia res nos fatis rriovit, rècejfum effe à
decreti nóftri auilornate, ut ante legitimum fa plenum tem-
pus fatisfadionis, fa fine petitu fa confcientia plebis, nulla
infirmitàte urgente ac necejfttate cogente, pax ei concederetur.
Cornelius in Epiftola ad Cyprianum : Ceteros cum ingenti
populi fuffragio recepimus.
1 TZv xptrSonpur pigi 71»* xctAtov/ J Quæret forte aliquis,
cur Serapio non ipfum potius accerfiverit Epifcopum,
à quo pacem 8c communionem acciperet. Quippè
Epifcopaiis officii erat poenitentium reconciliatio. Fateor
quidem id proprie ad Epifcopos pertinuiflè. Verum Epifcopi
cum ubique præfèntes effe non poflènt; ne forte quis
in infirmitàte pofitus àbfque pace & communicatione decederci
, presbyteris mandare confueverant, ut pacem æ-
gris poftulantibus darent. Nam fine confenfu Epifcopi,
nullus presbyterorum pacem poenitentibus dare poterar, ut
ex Cypriàni Epiftolis difeimus. Itaque cum urbs Alexandria
admódum fpatiofa effet, presbyteri per fingùlas urbis re-
giònes erant difpofiti, quo iporientibus facilius fubveni-
retur. Epiphanius in hærefi Arianorum : «<mt «$> ixxAnawj 7s
i(gi6oAiKÎii ixxAnoicci ai 'AAi^ccvS'gcta, wm ita. ¿cp^ftmrxom» ùvccf.
1(&f xecl’ ¡¿ice* luómii tin xpurQui^pot, ¡ft* idc,
txxAtinxotxxi xpuccf T olxijTopat, xAwiuv êxwpis ixxAyflMg
ttv-ruv, tù «jUiÇ>oA)v, «751 AccvpSy «mpfuçfotg ¡^.Aÿfâpm lâsrà t
7"ìjy 'AAtfytyoçiay m/mnus/Tuy %oA». Id eft : Omnes enim Cattolica
communionis Ecclefia in urbe Alexandrina, fubjeda
funt uni Archiepifcopo, Seorfum autem fingulis prapofiti funt
presbyteri, propter Ecclefiafticas civittm neceflîtates: habentque
domicilia ju x ta fuam quifque Ecclefiam, fiv e ad vicos, quos
Alexandrini lauras vocant. Ad quem locum doâifiîmus
vir D. Petavius reprehendit Epiphanium, qui hune pecu-
harem Alexandrinorum morem fuiflè crediderit: cuin
tamen in cunôtis paulo majoribus urbibus quæ .plures ha-
bebant bafilïcas, id fuerit obfervatum. Verum néquaquam
verifimile eft, Epiphanium qui multas 8c maximas imperii
Romani civitates luftraVerat, morem fui fæculi igno-
raffe. Quare cum confuetudinem illam Alexandrinæ Ecclefiæ
peculiarem füiffe adeo manifefte indicet, credibile .eft alium
ufum fuiflè in aliis civitatibus. Sane Conftantinopoli, non
omnes Ecclefiæ fùos habebapt presbyteros. Nam bafilica
fanAiffimæ Virginis Mariæ, & bafilica fan6bi martyris
Tbeodori, 8c bafilica Irenes, non habebant peculiares cle-
ricos; ièd clerici majoris Ecclefiæ 8c [harum trium Ecclefia-
rum communes erant- Itaque ex clericis majoris Ecclefiæ
finguli fuo ordine ac per vices, très illas Ecclefias admini-
ftrabant, ut docet lmp. Juftinianus Novella 3. d u Idiutoy-
V A R I
a T»? ùmAAccTÌo/AÌvui 5* /3is ûcpiiSfc'] In his verbis obfervatum
velim, primo quidem fub venia: tunc temporis
indultæ nomine, etiam Euchariftiam comprehenfam effe.
Hic enim à Dionyfio mandatum, ut Euchariftia poéniten-
tibus extremum halitum profufuris indulgeretur. Utrum
ipfè primus hoc ftatuerit, incertum eft. Idem vero, 8c
h idem etiam diebus, à concilio quodam Romæ habito,
fede vacante poft mortem Fabiani conftitutum eft; ut
confiât ex Epiftola. Cleri Romani ad Cyprianum feripta
Edit. Pamcl. 31. & in alia ejufdem Cleri ad Clerum Car-
thaginenfèm, Edit. Pam. 3. Nullum autem tale Decretum
jftis diebus Carthagine obfèrvatum reperimus. Sane in
Hifpania contrariam feriitèntiam przvaluiffe patct ex cano-
O R U M.
ne I Concilii Eliberitani, quod Communiohem in exitu
vitæ quam plurimis peccatoribys denegandam decrevir.
Hujufmo.di igitur legem duobus locis iis temporibus edi-
tam fuifle, è fupradiAis pareti Beveregius annot. in can-
C°nci^‘ Hicani primi, Verba Canonis hæc funt: Tlspì
9» ray t\oAvoyrmy, ò mtActioç s@j t@>yoyixoç yó(A&> ¿s[g.Ç)v-
AccxfihfiTcq yuy, usi tt 715 ì^eAùai, nAtin Sfjcf ¿iVXyXMOTitTIS
tÇ>oAu /¿i) ’AynstptiâÇ. De iis autem qui txçedunt, antiqua
fa canonica lex nunc quoque fervabitur, ut f i quis vita
excedat, ultimo fa maxime neceffario viatico ne privetur.
Viaticum autem vox çft peculiaris Euchariftiæ moribundis.
datæ, eos nempe longé itinere ad ceeluna faciendo corroboranti.
K i l S H H
S IB II
«HO„ 1
llllll