S æ c . Qui perfecutionis , inquit, tempore præ
I I I . metu ac nimia vivendi cupiditate pres-
byterum fe effe negavit. Admonitus enim
& rogatus à diaconis, ut ex cubiculo in
quo feipfum incluferat egreffus, fratribus
auxilio indigentibus fuccurreret, tantum
abfuit ut hortantibus diaconis morem gere-
ret : quin potius ira & indignatione per-
c itus , abiit ac difceflit. Neque enim pres-
byterum fe amplius velie effe reipondit»
fed alterius philoiôphiæ defiderio teneri.
Paucis deinde tranfcurfis hæc iterum fub-
jungit. Nam cum egregius ille vir eccle-
iîam De i reliquiffet, in qua poil fufce-
ptum baptifmum presbyteri gradum fuerat
confecutus, idque per gratiam epifcopi,
qui manus illi imponens eum ad presby-
terorum ordinem evexit : C u i cum uni-
verfus clerus multique ex populo refraga-
rentur, eo quod non liceret quemquam
ex iis qui urgente v i morbi in le&ulo
perinde ac ille , perfufi fuiffent, in cle-
rum affuroi ; poilulavit ab iis epifcopus »
ut hune lôlum ordiîiari à fe paterentur.
y j a <Pq<ny. ó SetXÍoLV $ <$iAo¿Victy w T a
p a i y¡s S iá lic o s T rp EvG vT ep o ? üvocf Ic w to v k p y y cm p ie-
VOS. k fy Ú fty jO S y c tç X ) • X J& D
V e sp id a jy t o t í o h la x a o p $ x.a.Qexpger
j £CtLI7<D Vj * jßojjöwni 701$ Cti^jA<pOI$ OtTCL 3 'E jU S Xj OOVC £
dbyctTOP •7?pi(rCv'TSpCt) CLS^í\(pOlS Xj £7Tty
£ t la ¿ foo/u&jjois ß o ^ é ív ' t w s t o v k<7il%E to S t t e i -
' 70(5 CkJyCpXOVOlS) (OS Xj
Xinaívovlo kmevccj %¡ cLm W & 'íle^ ' ¡xm >a§ 27Î
10/3¿Aee3£ 7Tpe<r€urep0$ ztv<q í<pv\' e T t fy .$ $ étvocf Cp i-
Xo<To(pía4 e & q í s . 'x jz é p G k s óx'iy cc, t s t o i s wm . -
A»y e'm ^ ép i A e y w . JtctígtAí7r a y $ o Act pimpos »705
T - c fa x X .y \ < Á a L V T s ©goif, ¿9 y % T n < i z í i < m s x c c t u ^ i - 2,
¿>Qy T t í 'X p lG & iT i t i* ’x j ' tw TÖ lirKTM'Tta T t í
i < i'm Q ív n s olí Ta 7*7>6ff&meÍ8 tyoipov' 'o í
epuú\\)o(ji£toí 3 '■¿zzò m v T o s tocF xX y p o , k p x k 3
x¡ Act'óoay 7n P X a r e m ) f ò t e£ov Ico r o v xA Ív y s
Ç xjcp vocrov 7» ' ¿amp x¿ ¿70$, 4 eli «AÏ- 4
• pov 7ïvcI y iÿ a oe a v fy p v fìU o c y cl I r a t S tov
Valesii Annotâti ones.
1 Bm)9t)iti( T0Î5 khxÇoTî"] Poft has voces in codicibus no-
ilris Maz. Med. Fuk. 8c Saviliano, 8c apud Syncellum hæc
adduntur: «W S'i/c»<s, >Ù omt •jrfsa'Çtrngai myhnisunirt»
ùhx<poîç hpx.tsej*s ‘hopfyoti fiotiji». Quae Rufinus legiiïc
videtur in iìio codice, vertit enim : Scribit etiam de
ipfo, quod perfecutionis tempore, cttm in cellula quadam Intérêt,
& à diaconis, ut moris eft, fubvenire in exitu cttte-
chumenis rogaretur, & c . Paulo ante ubi legebatur
s? a*xg, reftituimus oImoxh, auftoribus iiiciem codicibus 8c
Georgio Syncello. Rufinus cellulam vertit.
i Uistuotci wni%iti>Jïi t S iÇitrSuTTQÎÿ ^ Hinc apparet,
Novatianum prono gradu presbyterum fuiflê ordinatum,
omiffis diaconatûs 8c fubdiaconatûs ordinibus: qui mos
tum fuit in Ecclefia, ut docet exemplüm Origenis, Paulini
Nolani 8c aliorum. No ta funt etiam exempla Ambrofii
Mediolancnfis, 8c N e â a r ii Conftantinopolitani, qui ex
Neophytis ordinati funt Epifcopi.
3 ‘Tsra 7rtcrn$ % xXliÇX 'Xciixw ¡xJgxaXvófq/Jofj Presbyteri
olim ab Epifcopo ordinari non poterant line coniènfu
cleri 8c populi. A c de populi quidem luffragio in elezione
presbyterorum, teftantur Patres concilii Nicæni in Epi-
fiola iynodica ad Epilcopos Ægypti, ubi de clericis qui iè
à Meletii fchifmate puros atque integros ièrvaverant, ita
præcipiunt. os met mm ovujÇ»lti luamuitruS^ *r h rî) çie-
xXtioitt, tIvaxomtu oiu/uvu£ccirei» si$ nj» Tifoni ü TmXivnt xotziî
tîsî ’¿fit <B&<rXi9QbnZl‘f , fSjóvot si etnici (pctuoiyfy, S Xaoç cciçom
ozu/snr>f/))Ç>i^ëfl@- c t in X i fdfjf im(r<Pççf.ytl^oy'ms t S £ ‘AXs^cw-
opuof hnoxÎTit- Quæ verba Sozomenus de clericis intel-
lexit, cùm tamen de Epifcopis potius accipienda effe vide-
antur. Nam cùm Patres Synodi Nicænæ contemplatione
pacis ilatuiflênt, ut Epifcopi à Meletio fchifmatico ordinati
in fuo gradu remanerent, fed fine ulla funâione Epi-
fcopalis officii: nunc præcipiunt. u t li forte Catholicus
Epifcopus ab Alexandrinæ urbis Epifcopo ordinatus obierit,
tum Meletianus qui à Synodo fiib ea conditione quam dixi
iufeeptus eft. in locum mortui fuccedat, dummodo plebs
eum elegeritj 8c Epifcopus Alexandrinus eleftionem ejus
confirmàverit. Sed 8c ex aliis locis ejuiHem Epiftolæ latis col-
ligitur, ncccflarium fuifle populi fuffragium in ordinatione
Clericorum. Vêtant enim eadem Epiftola fanétìflxmi Patres,
ne Epifcopis qui Meletio adhælèrant, jus faique fît
proponendi nomina eorum qui ad Ecclefiafticos ordines
funt promovendi: fed folis Catholicæ Ecclcfiæ Epifcopis
qui ab omni fchifmate integri ièmper fuiffent, illud competere
pronuntiant. Ponti fi ce s quippe annuntiabant po pulo
nomina eorum qui ordinandi eflènt presbyteri vel
diaconi, ut fi quis forte haberet quod ordinandis objiceret,
illud palam teftaretur, ficut legitur in Sacramentario Gre-
gorii magni. Quam in rem fingularis e li locus B. Chry-
lollomi in Homilia 18. in Epiftolam 2. ad Corinthios.
Audi, inquit, quemadmodum Apollolorum tempore, ipfi
perfæpe eos quibus præerant, confiliorum iuorum focios
adhibebant. Nam 8c cùm ièptem diaconos crearent, ad
plebem prius retulcrunt : 8c cùm Matthiam eligerent, de
ea re cum omnibus qui tune aderant tam viris quàm
mulicribus Petrus agitavit. Neque enim hoc im perium,
in prsefidentium faflu 8c arrogantia, nec in fubjacentium
fervili quadam demilfione confiftit, fed Ipirituale e li hoc
precipue excèllens, quòd prò veftra: falutis cura plures
labores fufeipiat, non autem' quòd plus honoris requirat.
Omnes enim tanquam domum unam, Ecdefiam habitare;
omnes ut unum corpus affeéìos elTe convenir. Denique
adeo necq^farium fuit plebis fuffragium in eleétìone presby-
terorum, ut fspenumero in Ecclefia plebs tumultuofis v o ci
ferationibus presbyterum aliquem \fieri poftularet 8c co-
geret. Quod quidem Barcinone libi eveniflè tellatur Pau-
linus in Epiftola fexta ad Severum. Idem de Piniano Albina;
filio refert Auguftinus in Epift. n y . ad Albinam.
Jam verò cleri quoque confènlum ad hoc fuiflè necef-
iàrium docet vetus au ilo r Quseftionum veteris 8c novi
Teftamenti cap. 10 1. ubi fcribit presbyterum qui ordi-
nandus eft, perduci à diacono 8c offerri Epifcopo j 8c fub
teftimonio diaconi Ordinari. Sed teftimonio, inquit, diaconi
f it presbyter. Et paulo pò li: perducuntur enim qui
ordinandi funt, u t dum Interi eorum fepti fu n t , honore
digni videantur. Fateor fa 3 i eorum ejfe, fed quafi offi-
cialis. A b Epifcopo enim mittitur ut obfequium pr&beat ordinando.
Totum verò hunc ritùm optime deferiptum
habemus in Sacramentario Gregorii magni pag. 236« ad
quem locum vide quae notavit Hugo Menardus v ir do-
¿tilfimus.
4, Ei« y.Xr,(fjv m a f f a t c ordinem fèu gradum
fignificat minifterii Ecdefiaftici. Ita xXUgoy orfarCtm&iis
paulo antè Comelius dixit, 8c xXn^y bnoxwrfc non femel
vocat Eufèbius 8c Irenseus. Epiphanius in hxrefi Mele-
tianorum : oi ì i ano xXr,g/»Sy vsrup%oyres xj&pógx xAÌgts,
•nfttrGv7tgJx n ¡bj&iyyixi afism. Tertullianus fortem vocat.
Sic enim in libro de virginibuS velandis : Non permit-
titur mulieri in Ecclefia loqui, fed nec docere, nec tinguere,
nec offerre, nec ullius virilis muneris, nedum facerdotalis
officii fortem fib i vendicare. Itaque hoc loco sii xAijgjv
71»*, id eft, in quocumque clero. Sic certe loquitur vetus
au&or de hsereticis non rebaptizandis. 6)uod cum nullum
fans. mentis fidelium tenere, vel maxime nullum omnino in
quocumque clero conftitutum, ac multo magis Epifcoporum
audere deceat. Rurfus in eodem libro, lmmo magis hoc
nomine etiam oneratur, licei fuerit antea fideliffimus, aut
in clero aliquo confiitutus. Idem fcriptor derum diftinguit
in majorem 8c minorem. Et minorem quidem clerum
appellai diaconos 8c reliquos inferiores ordines. ut cùm
dicit pag. 129 . A u t f i dicis hujufmodi hominem falvum
non pofje fieri, omnibus Epifcopis falutem adimimus, quos ita
periculis quam certiffimis adfiringis, ut hominibus omnibus
qui fub cura eorum agunt, & hac atque illa difperfis regi-
onibus infirmantur, per femetipfos fubvenire deberent-, quia
ceteri homines minoris cleri iis qui periclitantur, hoc idem
praftare non pojfunt. Et multo clarius pag, 134 . Et ideo
cum falus nofira in baptifmate fpiritus, quod plerumque cum
baptifmate aqua conjunffum eft, f it conftituta, f i quidem per
nos baptifma tradetur, integre & folemniter & per omnia
qifta fcripta funt adfigmtur, atque fin » ulla ullius rei fepafx
o yo y
Ixqiqv yeipOTVVYiirctf. e e r <xM.o m T & r n i ’x ù y .q o v
eïï£fçl()tl<rt T r S CtvSpoí cLTDTMfLii'miVy \eyt)V 878)5.
TlttWOA $ T Ä $ <ZBÇfi<r<poç$Liy X) ZÿffVè/MÜV
TO flépOSj 1 X) I 'm h S iiU i TtíTO Ofivveiv CLV'n T 8 6UAo
Pofthaec facinus quoddam fubjungit omnium
quæ ab ilio commiíla funt longe gra-
viffimum, ita feribens. Etenim oblatione
faéla, portionem fingulis dividens : durai
earn tradit, miferos homines benedidionis
S æ c .
II I .
y & t T8s TcL\cU7rapoiç kvQp®7n>iç a vclJ xcIQ u , x c t ìe - 5 loco jurare cogit, manus ejus qui portionem
accepit, ambabus fuis manibus comprehen-
fas retinens, nec. prius dimittens quam ju-
rati ifta dixerint: ipfis enim utar illius ver-
bis. Jura mihi per corpus & fanguinem
^)if kiLtpo'nçcm to u s yppoi tocs t S Acc£ovtos> xou
pcvi.k<pus \ t à.V OfLVUQVTiS U7CZ£i0l ToUjTcL’ TOiS $
ixuvtt ffêpGQfdffil Aoy pis- OflOOOV (LOI T 8 TCùpCOLTos
%) t S cLipuLTos T 8 Ku¿(8 .Tifiuv ’l>jovu X^ÇOcT, Domini noílri J e fu Chrifti,' te nunquam
umSÍtiotÍ xsclctAtTreiy x¡ eonçpe-lcii <zaç}s K o p - io ^ f35 P^rtes deierturum, nec ad Cornelium
t p v a ^ > effe rediturüm. Ita mifer ille non priiis
vjjAw^. P o * 0 * 1 os f p w m s 8 tp» y t u & tu- g u f ta r e f in im r j q u àm f ib i jp fe ma IumF im _
TCpoTipov * clvtoù 3 Xj cLVTi ff ei- precatus fit. E t cùm panem ilium accipitteTv
AaLfJiÇkvovToL Toy ixpTov IxüvoVj 70 k f i lc ô ) oÍixÁtí ens dicere debuiffet Amen, ejus loco di-
k ù h ù Tipos KopyyiAiov A e y j . x. pttQ' erg^t nÓÁiv ¿t: fevertJr deinceps ad Cornelium.
•? m m »/a r»\ v a . prv y » E t polt alia rurfus hæc addit. Scias porro
rctüTct ty p a , h G illum jam nüdatum ac pene folum remany
e ym a r xctTctAipt7rctvoV7tw ctùrov xctô’ y\[Ltçct.v fiffe : fratribus quotidie eum deferentibus,
g khA<pa>Vy X) exs T Îco eKxAymcLv Irtix- & ad ecclefiam redeuntibus. Quem etiam
4. npY>f$J>cûV. 4 ov X) M a o r is 0 pux.x&£jL0S udpTVSy 0 Moiès beatiflimus martyr , qui nuper a-
T , c ~ V r- / . . t i o pua nos egregio & admirando martyrio
TTctpWiy vrfyos fM¡nvpr,r*í x c tA U w c t * d o o - VQr£un6tus d um a d h u c ¡n v iv ¡ s
jtotçn'y puLpTVttzv' 271 av o v xotrpia, xcltiSïm c lv tS 2.0 audaciam ejus ac furorem perfpedum ha-
tf rlcù y^covTTiToc Xj tIcu "¿onvoicLV) * kxoivávv¡Tov g- hens, à communione fua feparavit una cum
Valesii Annotât i o nés.
ratione trad at tir : aut f i a minore clero per neceffitatem tra-
ditum fuerit, eventum exfpeciemus, & c . ubi vides presby-
tcros ab hominibus minoris cleri aperte diftingui. Ait
enim minoris cleri homines ingruente tantum' neceffi-
tate' baptifma conferre: q.uod presbyteris nequaquam
convenit.
1 Kdj bnìt^si Turo ] Proprium erat presbyteri officium,
Euchariftiam 8c calicem fìdelibus in manus trader?: idque
imdSrcq proprie dicebatur. Chryiòftomus Homilia 46. in
Matthxum. ¿% Ògfii -raf ItgsT /¿ora S-ì/zi? to tS xiflproi
bnSiSivcq mrh&iov. Id eft non vides qualiter foli làcerdoti
licet calicem Dominici fànguinis prsebere. E x quo ita ar-
gumentatur Chryfoftomus. T u ergo iàcerdos es, cùm
panem 8c calicem prebes pauperi. In quibufdam tamen
Ecclefiis diaconi Euchariftiam populo dividebant. Idqufe
innuere videtur aufilor quasftionum veteris & novi Teftamenti
cap. 10 1 . his verbis. Diaconi ergo or do eft accipere
it facerdote, & f ic dare plebi. Hieronymus, leu quis alius,
in libro de fèptem gradibus Ecclefia: : Sieut in facerdote
(onfecratio, ita in miniftro eft Sacramenti difpenfatio» Ille
. oblata fanSktficat, ille fanSlificata difpenfat. Et ante omnes
Jullinus Martyr in Apologia, cujus locum jam fupra citavi.
Cedrenus ad annum 18 Conftantis: mtcuibxxXfofijsrot,
£15 uóroy, sx&ge esf$7igot ccòrov sjcp TlccuXts vmTg/teipxts Hhjf^voy, of xj f/iSTffòiKi rtS ßcunXcT T ct^gfiyrmv //jv^tigluy
ov xyiM mmiei*. Tandem vero poftquam diaconi laicis
Euchariftiam prebere defierunt, concelfum illis eft, ut vi-
num laicis poll communionem preberent ; idque colligi-
mus ex vita Alcuini, ;de quo vetus Scriptor ita tradit:
Necnon cum poft communionem corporis Chrifti & fangttinis
manu propria eis mifceret, i f dem Ludovicus, humilitate cla-
riffimus pra omnibus, patri fanélo.fe inclìnans, ejus ofcula-
tus eft manum. Et in concilio Arelatcnfi 2. cap. 1 5 .
cavetur ut diaconus preiènte presbytcro corpus Chrifti
fidelibus tradere non prefumat.
2 Aòref ngfe.qfi<ssff\ Hunc locum non intellexerunt in-
terpretes. Nam Muiculus quidem ita vertit: Et mifer
homo non deguftavit, nifi prhnttm fe illi devovijfet. Chri-
ftophorfònus verò quafi Mufculi infiftens veftigiis, vertit
hoc modo. , Atque infelix non ante deguftavit, quàm ita
fe illi devovijfet. Quafi vox ooìmS referretur ad Novatianum.
Ego ietureS mali ni legere cum Georgio Syncello:
(Äv. ------ föggiftgov SCUITU I as&Ttgpo ytotntf,
apud quem totus hic locus ita fcribitur. hsM ° ò&Aioì *»-
Id eft: Atque ille mifer non prius guftare finitur,
quàm fernet ipfe dir is devoverìt. Quippe omne jusjuran-
dum adjun&am habet imprecationem. Quae licet in hoc
facramento quo Novatianus homines miferos adigebat,
diferte exprefla non fit, tacitò tamen fubintelligitur, ut
notavi ad Amm. Marcellinum. Porro in quatuor noftris
codicibus Maz. Med. Fuk. 8c Saviliano legitur etiam
ufi^ogy.miTo, perinde ac apud Synccllum.
3 Arri t S 1m~y to ù/jo'yiy'] Hoc e li quod paulo antè dixit
Cornelius àtri i? tòAojdùi. Fidcles enim cùm Euchariftiam
de manu lacerdotis acciperent, poftquàm presbyter inter
tradendum dixerat corpus Domini, relpondere folebant
Amen, ut teftatur B. Ambrofius, in lib. 4. de Sacramentis
cap. 5. Ergo non otiofe cum accipis, tu dicis Amen, jam in
fpiritu confitens quod accipias corpus Chrifti. Dicit tibi fa cer
dos ; Corpus Chrifti. Et tu dicis Amen, id eft verum.
Hieronymus ad Pammàchium, adverfus errores Joannis
Hierolblymitani : ftjhia confcientia ad Euchariftiam Chrifti
accedam, & refpondebo Amen, cum de charitate dubitem
porrigentis ? Cyrillus Hierofblymitanus in catechefi ultima.
nÿiXuvae 7W •jmXetffjl/M, $ix& to tmfigt, rS Xqsç’S, bnXÎ-
yay to, i p v . Auguftinus in libro 12. contra Fauftum
cap. 1 o. Habet enim magnam vocem Chrifti fanguis in terra,
cum eo accepto ab omnibus refponcleatur Amen. Sæpius autem
fideles inter miflarum folemnia dicebant Amen. Nam
8c. cùm facerdos panem 8c vinum conlècraret, refponde-
bant Amen, ut pluribus dicetur infra ad caput 9. lib. 8.
8c poll leèlionem Evangelii 8c Prophetarum, Amen dicere
lèque ipfes fignare conlucverant, telle Auguftino in Epiftola
166.
4 O» Mainii à ] De hoc Moylè Romanz
urbis presbytero Cyprianus in Epiftolis loquitur fæpius.
Hic poll paffionem Fabiani Rom. urbis Epifcopi Decio 2.
8c Grato Coif, anno Chrifti ayo. comprchenfup eft una
cum Maximo presbytero 8c Nicoftrato diacono -, 8c con-
jêétus iù carcerem, ibi defunâus eft, cùm manfillèt in
carcere menles xi. dies xi. ut legitur in veteri libro de
Pontificibüs Romanis, Quod confirmât etiam Cyprianus
in Epiftola iy . ad Moylèm 8c Maximum presbyteros 8c
ceteros confeflores, ubi inter cetera hæc dicit. Eant nunc
Magiftratus, & Confutes fiv e proconfules annua dignitatis
infignibus & duo de dm fafeibus glorientur. Ecce digni tas
edeftis in vobis honoris annui claritate fignata eft, & jam
vertentis anni volubilem circulum viftricis gloria diuturnitate
tranfgrejfa eft.
<5 ‘Ax^iyiyrrny JothW] Muiculus vertit excommunicavit.
Chriftophorlbnus verô fidelium focietate & communione in-
terdixit, quod idem eft. Ego- verô hanc interpretationem
probare non polfum. Neque enim Moyfes presbyter jus
habuit exeommünicandi presbyteros collegas fuos : fed
quod unum poluit. fe à communione illorum feparavit;
cùm icilicet illi videndi ejus causa venirent in carcerem.
Soient porro antiqui feriptores ita loqui de fàcerdotibus qui
ab aliorum communicationc abftinent, quafi ipfi eos à communione
fua feparent. Paulinus presbyter in vita B. Ambrofii:
lpfum veto Maximum à communionis conforcio fegregavit, ad-
monens ut effufi fanguinis Domini fu i ageret poenitentiam. Qui
Paulini locus ita intelligendus eft ut dixi. Neque enim
Ambrofius Maximum Imperatorem à communione totius
Ecclefiæ fejunxit, cùm nullum jus in eum haberet: fed
tantum à Maximi 8c Epifcoporum ejus communione abf-
tinuit, ut ipfe teftatur in relatione fua ad Vakntinianum.
Vide quæ fupra notavi de piivata communione 8c excom-
TTOiijff!