* votra C Òc oùalci4 ' T<aT tt/jâ»tdçoctî) t upy/Atmy a i
’^7ox»i4otínjí, ¿<p* as «h; 39 ra. t>í$ 2J&V0Í04 eís
ex-çamy ott/raf 7rap>iyiTQ, <riw r e f ¡juer* a t/rc \ tffcu- ■ Ttpeiois TiTlfXM/lfyjCpi T folftCúo'H Xj lilfflTTCCpy ^TTO-
5 Áo/xQóm ßiov. ¿Wa <^5 rayó* a r a xa)
S iE c. Nam cum ille qui inter I IV. diàos primum locum obtminpeebraatt,o rine sd fiuffpircai-- ldeemm oqtuuesn jdaamm d em omrebnutmis fiun*ci dftiàflteut ,e fcfue juvsid vei- bduatsu ar;b uipnfào ceuràmt, eaod pIrmivpaetraamto rvei taqmui féfe ccuonn-- rulit. Vix hæcgefta fuerant, cùm imperium
Romanum Romanum totum in duas partes divifum eft;
in duas quod quidem nunquam antea fa&um effe
P*rte* 4$ memoratu'r. Paulo poft Imperator Conftanti-
•dìditur USj vjr in omni vita piacidiilìmus; qui & cle-
tu chloms mencia in fubditos, & fingulari erga fidem
qualis vir. tninouftmram pr boepnreiuvmole fnitliiua mpr aVeidceit uTsu ae rìamt,p eCroantoftraenm
aìutqnuéetu As ue fgiu. fPtruimm urfeqliuneq aube nips,f ifsa Gtaelin mti olirbtue sdree-- lqautui sI meiple rianttoerri dDeibveonst,u rc,u pnoóftt ioiqbuiteu mho onronraibtuuss. gOnmiinfiimumus ;p r&in cqipuui mex c cleumnóelnisti fnfiomilursi taecm bpèonriis- Irmi*p emraatjoeriliabtui s,v iiotalums ceoxnevgeinri. enDteemn iIqmupee rattuom»- atìlìiifsim inu mreberugsa hoummnaens ipflrìm*futimti £f;e taucm b ecnoenfciciteant-i aSdevde rcfùums novse rbi eDllie ni ucllualtteonruess pqaurit iceiupsb fuimit.
p&e ricoa luTmuon idae gfeebrvaanftf,e ti,m nmeucn easu ta be ocmclenfii anrouxma *ndofetsr osf uebfvfeetr timfToelti,t usa,u tt aqnudiedmq uafemli ciafdfìvteiurfiums aQcu bipepatei flqìmuiu mio luvsi t*o menxiiutumm, icno nimiépcuertiuos feuilo. fcòurmem f uremlimnqau ternaso pqruoilplritiautme f&ili ugmlò,r mia,o dfueiclciieffi--
I TO, -m vvx . TVS SìOXpéiTcq' 3 orgjtfjucc t 3
fjw8 ' Í a A o t Í 7TO y i y y ò s j 1
Xpóva ù or\el<ïDv ¡ue‘&%ù y t v o / ^ j u , ß z a iA ß o s
b K avçocvTios r Travet ßUv Ti'poió'&.'tgt >9 td is u td ì- fi
103tóots ébWixetìTct'^t, r e S t s S tti» AÓyco TsÇfo-QtAe-
ç z ltc c Cd&Qs/ß&oS) 7¡m S b t yvncnov K cùvçovtÎvov aù -
'Toy.çyiToçcx ^ oïCciçdv ctv§ ecu u ry 7raV, XeiicS
Q u o ta s v o u a Te AfeUTet t ß io v 4 nrg S ro s t ï ¿ # 4
S to iS curny>p(\jî'w Trop atjWTs, cltkiovs { $ $¿.va.yovy
1 5 OOV ßcLOl\ii Tis ¿V CúfpáXíTü) TlfJWS vfya/Lâjios' XP*¡-
^Ótzltus >9 v\r7nóùTZLTos ßaoiXeav c 05 <JVÍ j¿ (¿ovos r c
XStö’ yi{¿£s e7ru%ias tv s yy*(¿ovias r 7tó\'fe. tv s « f-
y*.s ä l& T iX t o u s XP°V0V' ¿ 'íw A A c t tois m o l <Tfe-
^lùùTCiìoV X) &üípyVTl)CCú7V¿ioV lojUTOV’ S T V $
20 ^ K^ó* onXtpia poir.SïLfzcûS ’6fa)coivavíion,s»
¿A A c t >9 T ö s u w ’ ctv7t v SeooeCéís òCActCeis 39 c u i -
7n)/>aaçD££ <puActúas" 39 /¿vre r ex3(A.v¡oi®v r s s ol- d
m&'wQíAcov,/Miff '¡Tipo» ri 3C5t6’ íipiav xsuvapynaoLS)
6 TtXos ôùSbXAfuv % Tçio^ctxseexov ct7reÍAti(pe y ß i& 6
2 5 /ulvos ¡7n £ a i r y ßooiA&icLS Ovfjdpas X) ^Qki^i^as
to ri y ^ n a 7m tS i, TtaVTo. oa(ppon<px,Tá
V a l e s i i A n
» T if /£F&>7sfur>ì t J Male Chriftophoribnus
N O T A T I O N E S .
Vertit j Nàm qui primus nofirarum arumnarum aucìor erat.
Tn quo iècutus efle videtur Nicephorum, qui in cap. ió-.
lib. 7. Eufebium exferibens, prò Eufebianis illis pofuit
xPZtV^ 'J5 t(cf.yJcK.
% ^lXVrcc ^ *?XM ] Conftantius enim
& Gàlerius, imperium Romanum quali hereditarem quan-
dam inter fe partiti funt. Qua? prima fuit imperii Romani
divifio, ut hoc loco tradit Eufebius. Antca enim
licet plures Augufti iimul fuiflènt, tamen imperitim Romanum
iblidum atque indivifum gubernabant, ut conti-
git Marco & Vero imperantibus. Sed & fub Diocletiano
& Herculio Maximìano, nulla fafta fuerat imperii divifio;
cùm nec provincias, nec legiones Augufti inter fe partiti
eflent. Refte ergo Eutropius in lib. io. ita fcribir: His
igitur abeuntibus ab adminiftratione Reipublica, Conftantius
& Galeri us Augufti creati funt : divtjufque inter eos Roma-
hus orbis. Idem obfervat Orofius in lib. 7. his verbis :
Gàlerius & Conftantius Augufti, primi imperium Romanum
in duos partes determinaveruntt De hac imperii divifionc
quam urbs Roma pra? ceteris a?gerrime tulit, loquitur
Porphyrius in panegirico carmine ad Conftantinum,
quod fcripfit anno imperii Conftantini quinto decimo
quinquennalibus Caiarum Crifpi & Conftantini.
- lacerata cruentis
Ifoperiis pars fejfa poli, divi/a gemebat
V a r i o
a cinc tunees ] Diocletianus profeilus Romam
hyeme, ut ìllic Vicennalìum diem celebrar et, qui erat futuras
ad duodecimum calendas Décembres, /aviente jrigore,
atque imbri bus ver ber at us, morbum contraxit Deinde
ita languore opprejfus eft, ut per omnes deos pro vita ejus
rógaretur, • Et ille idibus Decembribus morte fopitus
animam receperat, nec tamen totam. Demens enim fabius
eft, ita ut certis horis infaniret, certis refipifeeret. Laàan-
tius de mortibus Perfecutorum, cap. 17. Ex hoc & fe-
quentibus La&antii capitibus colligit Ant. Pagi, Diocle-
tianum & Herculium anno ?o f Imperii gubernacula ab-
jecifle, & Eufebium eam abdicationem anno 204 male
coniìgnailè.
b KwsavTj©-] Kalendis Martiis Diocletianus & Maxi-
mianus adoptaverant Conftantium cognomento Chlorum,
&Galerium Maximianum cognomento Armentarium, eof-
qire Cæfares tiuncupârant. Conftantius répudiât Helenam,
Sceptra, & AufonU meerebat perdita jura.
È t aliquanto poft, ita,Conftantindm alloquitur: •-
Et reparata jugans moefti divori ia mundi
Orbes junge pares : det leges Roma volentes
Trincipe te in populos.
Ha?c paulo accuratiùs notavi; tum quia nondut* fetis ob-
fervata funt, tum quia Chriftophoribnus ca non intelléxit;
qui pro partitione diflènfionem interpretatus eft.
3 nè£y^<* m F ’¿»-ori m» y.^-doq ] Noftri codices
Mazar. Med. Fuk. & Savil. vocem addunt hoc modo*
etXioTé im vmOieq
4 Tlfuro^ 71 ci B-ioìii ] Non quòd primo omnium Imperatori
Conftantio hic honos contigerit, ut inter Divos
referretur. Multi enim Imperatores ante Conftantium inter
Divos à Senatu j-elati fuerant. Sed quod ex quatuor
Impera to ribus qui imperium fimul gubernaverant, Diocletiano
icilicet & Maximiano, Conftantio atque Galerio,
primus Conftantius hunc honorem adeptus eft, quippe'
qui primus obiiflèt.
5 TS 71 xctS-‘ ipZv In tribus noftris codicibus
Max. Med. & Fuk. feriptum eft ? ^ 3-’ ipa» non male.
6 Titos tbfoufuoy] Hxc eft codicis Regii feriptura; cui
confentit appendix libri 8. ut videre eft infra pag. 317.
Reliqui tamen codices, Maz. icilicet ac Med. cum Fuke-
tiano & Saviliano feriptum hic habent tùkntfAst À
TQttr[/,CUUÌ&toS,
R U M .
ex qua Gonftaritirium fufceperat, & Theodoram Hcrcti-
!” ptivignam ducit. Gàlerius, repudiata quoque conju-
ge, Valeriam Diocletiarii & Prifeà fìliam accepit uxorem.
Ita Stephanas Baluzius ad annum CCXCIII. Adoptionem
autem Conftantii ad ann. C C X C II, obitum ad ann.
CCC VI, V ili Calend. Aug. collòcat Ant. Pagi in Critica
ad Baron. Annal. Exftinguitur Conftantius Eboraci in
_ Britannia.
c 405 Ni ^ [VÓV&-2 Dignus, inquit Laftantius, qui folus
orberà téneret.
d Kaj pin tS, ùitóiunii r» ; « i» 5 Conjiamim
(ad quern m Galliis agentem liter* Djodetiani de Eccle-
iiarum everfìone commeavéraiit; ni Uiffmin k majorum
priceptu vijeretur, ccnvmlimk, id ifi, tamii, ani itßitui
pii ir ani j dirai paffm iß : nimm antim D ii Tmplumauid
ifi m hmimbm, tncilumt firmniit. Laflantius de mort.
Perfecut. cap. X V .
Ti Ì
75 x, MoiQîçzctU) rnA&j7V<nXt$. rtrcy ticlÌs Kcûvçclv- mum ac religiofiffimum Principem, ex hac Sæc.
rftios élîôw ^XffyoSf (¿oloiA&js TiAucàTOèTOS 39 oï” ^uce mi&ravit* Huius igitur filius Conftan- IV.
n / od*.r\ mr sm_ r^ ^h r b, Speratoir B& Au gfutafAtuims Ha militibus,p diuque an . l™P-Exor-
«so-npov TSÇftS ^ y TntfXiQo-mAias ©goti civa.yp9uQus, tea ab omnium Imperatore Deo renuntiatus/'^*
£y[A(ùtIu> ectUTOV t 7nt7çms T&t T ìifiÌTepov Aó- 5 paternæ erga fidem noiiram pietatis *mu-
nrf»lV fâoiGèxoLS HSLTi'ììlOVLTO, xcq yros fdp oviyTos» fe Pr3£ilitit. Et hic quidem ejuf- aa a A, nu1 ws. ,à( i sèttii r_ yf ms r^< jsn\ xoiv~n s y1L n(pa r x.&i- mi iod|i fiuiit. Pofthæc TL ic^i nius comm* uni jnm .MLicmiut , , p \ , r . dr peratorum luftragio Imperator & Auguftus y
ryvTUV ovToxçcwcp^ ^ oi^oqos cLva.7n<pUxji. mtmt declaratus eft.. Quod quidem Maximinus *-
I Mâ|ifUKoy dewàs eAuorei, 1 pcovov Kcaacc^u gre admodum tulit, qui haftenus Cæfar dun-
7fói/T CàV ÙcÀti tots fthev}(xcLTÏ?ovTcL‘ 'os dV Qiuj on »0 taxat>a^) °®nibus appellabatur. Hic ergo pr* m \ a / c p , \ ceteris tyrannico ingenio præditus, Auguftus
l^ Am TV&nms w,. xx&p*o.ous ewrot rio* à femetipfo renuntiatus. eft. Sub id tïrnpus
ctfyàvi oiQoi<ios Ito, OiUTVS v(p eouiTy ytysms’ ov Maximianus,quem poft depofitum Imperium Maxìmìa-
TyTq> SÌ K.mtpxvTiva [/MX/vlcu S’avcciy • ovppetTiìm iterum purpùram fumpfiffe retulimus; , »* IBB j > . . ì/i > ~ v PPH adverfus Conftantinum infidias moliri depre- ‘ zbccXus, ' 0 f i "Tuo -ZTnhotv SïbiAco- henfus ^ fadlifimo mortis genere interiit.
3 fAooSyd cò%i<roù X5tTctqpg(p6t B o v a ry . 3 TTftóùT» d i' 1 5 P r im u fq u e h i c fu i t , c u ;u s u tp o te im p i i a c •
TyTy tvìs trm Ttfxìj ypo.(pàs, clv^ xvto4 tì ^ fe e le ra t iff im i h om ih is irp ^ g in e somne^&f t a -
oooc roiauTa, eor ctvcttìi
vtvofjuçcLi, as oLvocnts 39
SboriÇiçàrvy Y&Qyptsv.
KEÍAAAION IA'.
rie£x T o S rpoTCts ' P í f t í ¡s élm C ú o y ¡ x fy a v -
•*Ovtw 7IO.IS íAcl^Ívtíos o tÍco Ion 'Papws
tu* ceteraque id genus'monumenta qu* in
honorem Imperatorum erigi folent, deje&a
atque abolita funt.
CAPUT XIV.
o De mortbtts perficutorum.
Tü u to u 7CO.IS McLÇèVTtos o rico ton Pc6fMis T " T ujus filius Maxentius qui Rom* Hucrefet ‘ tv^ vvÌSU avqyoù/ifyjos, ^ tyrannidem arripuit, principio qui-
...a? ■ i .i .’d , ~L ì—» . ...A. . . .N _________¿¿r. ìlflOiS TTITIV Ê7T cLpiGXUCL ty) XoAoXiiCf, T y dine me of imdeoir nemof tgre*r eprreotf ebffliaonndeimre tufirmquuela pviotpj uulot,‘7'-
Mp* 'Pvmav Y&QvTnxwa.TO'- TcLVTy TITÛSV- Romano. Itaque fubditis fuis ‘præcepit,
d onñúois dT J(jv XtATicLvav ¿vEíyctj $ia£ 15 ut à perfecutione Chriftianorum defífterent;
V a l e s i i Anno t a t i o n e s .
1 Motor YLutcmçcf. vmçcp omrmv ~] In codice. Ma2. Med.
& Fuk. legitur vmçft Tmtmç reiStc: id eft, aliter ac reliqui
omnes. Quatuor enim Augufti ea tempeftate rempubli-
cam Romanam adminiftrabant : Galeriils fcilicet, Con-
ftantinus, Maxentius atque Licinius. Maximinus verò jam-
pridem Cæfar à Galerio faâus, ufque ad Galerii obitum
in ea dignitate permanfit. Quare veriflimum eft quod hîc
ait Eufebius, ægrè tulifle Maximinum, quòd inter tot Au-
guftos folus ipfe tantum Cæfàr diceretur, cùm tamen
Cæiàris dignitatem ante très illos fuperius memoratos
principes accepiflèt.
I *0 $ úorójtnr ¿■mtvp{ír>% hbtpXu¡Hfl®- J Hxc verba
deíimt in vetuftiflimo códice Mazarí no & Fuk. Sed ha-
bentur in Regio códice, & ad ofam codicis Medicad ad-
feripta funt eadem manu. Porro cum Eufebius dicat fe
fupra retulifle qualiter Maximianus Herculius purpu-
ram refumpferit; id quo loco dixérit Eufebius, adhuc
qua?ro.
3 Upara 5 rara Hxc verba eodem modo exponenda
funt, quo illa iuperius á nobis expoflta asíftrís rt ¿» .9-coí$.
At Chriftophoribnus hunc locum ita interpretatus eft,
quafi legeretur arta rara.
V a r i o r u m .
a A bì — Nuncupato Licinio Imperatore, Maxi-
minm iratus nec Cafarem fe, nec tertio loco nominari vole-
bat. Mittit èrgo ad eum ( nempe Gàlerius Maximianus )
fape Legatos, orat fìbi pareat, difpofiiionem fuam ( qua Licinius
renunciatus eft Imperator) fèrvet, cedat atati, & honorem
deferaf canis. At ille (Gàlerius Maximinus) tollit
audacius cornua, ér pr&fcriptione temporis pugnai fe prio-
rem ejfe debere qui prior fumferit purpuram, preces ejus &
mandata contempfit. Dolet beftia (Gàlerius Maximianus)
¿0 mugit, quòd eum ideo ignobilem feciffet Cafarem; is tamen
tanti beneficii oblìtus, voluntati. & precibus fuis impiò
repugnaret. ViHus contumacia tollit C&farum nomen, & fe
Liciniumque Auguftos appellai, Maxenttum & Conftantinum
filios Auguftorum. Maximinus pofimodum fcribit quafi nun-
cians in campo Martio proxime celebrato Auguftum fe ab
exercitu nuncupatum. Laâantius de Mort. Perfec. cap.
X X X II. Hæc ad ann. 307. refert Ant. Pagi, pag. 346.
n. X V II.
b Mì7k tÙm ,cc7iifyoii\ Abdicaverat Imperium Maximianus
Herculius anno 307, eodem tempore qup Dipcletia-
•nus. Illud tamen femel atque iterum refumere conatus eft.
Humilitatis impatiens, vocat filiam Fauftam, eamque nunc precibus
nunc blandimentìs follicitat ad proditionem mariti (Con-‘
ftantini,) alium digniorem vir um pollicetur} petit, cubiculum .
patens relinqui & negligent in su: ufi od ir i finat. Pollicetur illa fa-
Suram, refert protinus ad maritum• Componitur feena qua
man feftò facinus teneretur. Supponìtùr quidam vilìs eunu-
chus, qui pro Imperatore moriatur. Surgit ille nofte intem-
■ peftà, videt omnia infidiìs opportuna. Rari excubitores er ant,
& ii quidem longiuf, quibus tamen dicit vidijfe fomnium
io fuo narrare vellet. Ingreditur armatus, ó> fpa-
done obtruncato, profiliti gloriabundus, ac. profitetur quod
admiferit. Repente fe ex altera parte Conftantintss oftendit
cum globo armatorum. Prof er tur è cubiculo cadaver occi-
fi, haret manifeftarius homicida, & mutus ftupet quafi
Dura filex aut ftet Marpefia cautes. Impietatis ac fceleris
increpatur. Poftremò datur ei poteftas libera mortis, ac no-
dum informis lethi trabe n e à it ab alta. Ita ille Romani
nominis maxìmus Imperator, qui per longum temporis
intervallum cum ingenti gloria viginti annorum vota celebravi,
elifo & fraclo fuperbiffimo gutture, vitam detefta-
bilem turpi & ignominiosa morte finivit. La&ant. de
mort. Perf. cap. 30. Interitum Maximiani confert Ant.
Pagi in ann. 310. pag. 3y i. n. V I.
• c T«7»v M*s|ìv7j©- J Erat Maxentius hujus ipfius
Maximiani gener, homo perniciofa & mala mentis, adeo fu-
perbus & contum/tx, ut neque pqtrem neque focerum folitus
fit adorare: Et idcirco utrique invififs fuit. La&ant. iòidi
cap. 18. Perus audit apud Aurelium Viétorem, ór inhuma-
ntis, nulli carus, ne patri aut focero quidem Galerio. Patre
diu retraftante invadit Imperium V I calendas Novembri*
anni CCC VI. inquit Baluzius.
d Tot ¡tcf.ru Xeastcuia* ¿cniiaj at&furles AcvyjuiosJ Das
funt paces Chriftianis à Maxentio datx, quas in unam
Baronius confundit. Prior eft quam Imperii fui initio Romanis
Italifque. conceffit, .de qua hic loguitur Eufebius.
Altera quam Africanis largitus eft anno C C C X II, de qua
loquitur Optatus lib. t. ubi fermoném habet de Schifma-
te Donatiftarum hoc circiter tempore inchoato. Ant. Pagi
\ ad ann. 306. ». X X III. |
pov.