S æ c .
I I I . C A P U T V L
De hdrefi Sabe liti.
Hue refer T n ¿adem epiftola de Sabellíanis hæreticis, JL utpote qur tunc Nicephor. temporis increbrefcebant,
lib. 6.
cap. 7.
1 5
K E $ A A A I O N r '.
t liC A £ X p ¿Z aGéxXio i o u g eow í.
” iriHfitcuyá)v j ¿ 9 to u t c J * xa} i t t f } t Í T
S c t^ gA A w y o ú p i T t x S i à i x o l t c u u t o v
> Attfcovruvi toSto Qy\<rí, m ç } 7S t S v u v mvrfevTzis
0 9 TY¡ [foz>\ifACÙh TYIS YltV'miCoMaS SbyflaLTOSy
09705 kfflQvS 39 (¿XcLO-Ç/yj/AlMI TToXXttV Í^VTOS Vip) £
7my]oxgf¿Togo$ © g y >9 n a r g o s V K u e i« ypcav ’ irçcry
X & i t v kvtTicLv t í 7tQ>Xv\v e%ov%s i a t i v (¿ovoyzvys
D 7TU¡S)}$ CtllTV »9 TrpCOTOTDXOU TWLGYiS X77CTÏÛ35, TV IvoLV-
Jp(á7r>]<ru.V7 os Xoyv’ kvcu&yo-icui A y kyta w & j /a o c -
705* eÁQovTav ewnpadey f&çjs èpce >9 * <Z3*$ yç&pt- z
/AcLTUV X) T Aj^-Xí^o/^um k iiX Q o v , 3 bñ<iiiX<L tiva 3
ces iiïuutâltu rGrfy%óvTos V © e y , $ì<5WxaAixa>7B-
pov v(pt¡yv¿á/jo$‘ av 7j p a vT jp^ a ip a ’ívi{A-l¿¿ croi.
K E Í A A A I O N Z'.
g ig Ty\s t ctlpíTixjSy 7ia.ptfM¿pa vX<¿vtiSy >9 T
- S í 07t‘i f i ,m u oçcf.oia>s Aioyvaítiy ours wa/3e<A»j<p»
6x.xA>j<nctçixy xclvcvos.
, | r A ) cV t ? T e jr y 5 ^ /2ctvlí<rptcL7DS, yi
u u u i t r i p i a j - iu c i i i jL / io n y im s a æ c , r e re r r. , ■ • X ' qr / ^ *
wo vv e f o , in q u it , in lib r is & t r a d it io n ib u s *^e< Aiovucnos, tclutu, «©-'jSjCTiôêTaf. g>2> 3 x a /
h æ r e t ic o rum c o g n o íc e n d is o pera ra p o fu ij e x - 7oTí ow j r e L y ¡ io jn 39 to T s / z è^ tJ^ o g a i cripzfe
crand is q u id em illo rum fe u ten tiis an im um ^ ¿ e' TO>0( y . « ' , « , ^ ^ ^ f o f a t Iüj
ftieum tan tilp e r co in q um a n s : h a n c tamen e x , \ - - / , ~ , n /■ ,, *
iis u t ìlita tem p e r c ip ien s , u t illo s ta c icus ap u d 2 1 , <z^'t5 f W “ a Pl"S . « ™ ' c A i f u m m o >m ,
m e r e fu ta r em , m u lto q u e m a gis q u àm an tea ^ ovv 6t'7r clutccv tccutIu* XctpiQctvcev, t o ej*zXzf-
d e te íta r e r . E t c ùm f r a t e r q u id am e x p r e s - a u r a s %ap IfioujTcSy 39 ttoAÙ TrAeo? (Z S ïX utb
y terorum~ o rd in e p ro h ib e r e t me , v e r i t u s ^ A ' OTJS ¿ ^ „ ¿ f ^ ¿ -
ne fo r t e n e q u it iæ i llo r um c c en o c om m if c e - / a \ «vis. n a i / « v p «i •
r e r : Q u ip p e an im um m e um con tam in a tum ™ P 7pv'w i Ï» « M o a * « to) 4
iri aiebat, & quidem veriffime ut ipièmet 30 a ^Ti/ @opGópa>’ XupiavSt^ $ r tIu> epiccufènfièbam
: vifione ccelitus miiTa confirma- T y , xcq kXqQv Xey>VTos, ces mc&q/áIio' oç^/aol
|US rum E t vox ad aures meas periata di- áe¿m ^ > v & c t M , l^fpa o ó ¡ua- ¿ \ ¡ y , i w ¿ S
ierte mihi præeepit hoc modo : Lege omnia / t y ~
quæcumque in manus venerint. Idoneus ^ A fc p p ^ h o X ty e r itam i
namque es qui finguía difquiras & exami- ¿ 9TuíycLVí oTs Áv eîs y f i& S A a Sois’ SïfluQùv&v y lg
nés : hacque'primum occafione ad Chrifti 5 5 «xaçst >9 SoxApux^fX» U&vos £ ' x, crol >¿7íyg t 5 to
fidem impulfus es. Amplexus fum vifionem g^ag^>js 39 tÍÍs in^ces oitíov. km$'i£¿{Alui ro
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 ^ g É g M M * " - ^ 3 Noftri codices Maz. & Med; autem Syncellum fcribitur tov , quod magis
probo: eamque leâionem in interpretation mea fum fe»
cutus.
3 'Ea-fSTíA* 71»«] Intelligere videtur Epiftolam ad Am-
monem Berenicenfem Epifcopum, & aliam ad Telefpho-
rumj aliam item ad Euphranorem contra Sabellium ícri-
ptasj de quibus loquitur Eufebius in capite 2d. hujus libri.
Athanaiius in defeniìone quam fcripiit pro Diony-
fio Alexandrinorum Epiicopo, unam tantum commémorât
Dionyfii Epiftolam ad Ammonium & Euphranorem
confcriptam. In qua cùm quædam de Chrifto minus reóte
dixiflè videretur Dionyfius, accufatus eft à quibufdam EXyftum
certiorém facit his verbis. Nam de
dogmate ilio qùod nuper apud Ptolemaidem
urbem Pentapoleos còmmotum e f t , pieno
impietatis ac blaiphemiæ adverfus omnipo-
tentem Deum patrem Domini noftri Jefu
Chrifti : plenp,etiam in creduli ta tis erga uni-
genitum ejus fiìjqm,. primogçnitum omnis
creaturaè, Verlpum quod inter homine,s ver-
fatum èft : pieno dehique ftuporìs adverfus
‘ Spiritum fáníram : ehm ab utraque parte &
c literæ ad me allàtæ eiTent, & fratres mecum
diflerturi venifleht, epiftolas quafdam, quan-
. tum Deo juvante potui* traefatoris more fuiras
fcripfi. Quarum exemplaria ad te mifi.
C A P U T V II.
De exfecrando haretìcorum errore, & de vìjìone
Dionyfio dtvimtus miffa, ac de eccleftajlica
regula eidem tradita.
Nicephor 'T ^ tert*a¡ autem epiftola ad Philemonem 2
Ub. 6. ' » ecclefi» Roman» presbyterúm de Ba- i x ¿r, N > p «n' « / r , \
ap. 8. ^ f i t o f e r i p g - ^ i h i t ^ J w ç r e f e t . iih n /u n T a Pop»,, vrperr&mfa o a im s
cum Fuk. & Savil. hunc locum ita exhibent ¡ntpulim Si 1»
•mùjd «feì ru» ycf.-m. SatQt)&tov otlftUxay, reéte quidem
quod ad pofteriorem partem attinet. Verùm illud h -nw-
m prorfùs rejiciendum eft, & fcriptura codicis Regii. re-
tinenda izr aù-rd, fupplé »t<paXit¡ai, qua voce paulo ante
uius eft Eufebius : ¿x\èt mom yAv «feà rS tyiTttf/itvy tu tu
(S' biXufAtru xiÿuXaiu. Sic enim præfert codex Regius
& editio Stephani: pro quo in reliquis codicibus legitur
«fei tu StiXufAifu t'wùfActT®'. Igitur ìV ' ctÓTtS latine io-
nat pofi illud capitulum. Nam Epiftola Dionyfii ad X y-
ftum duo capita continebat: primum de rebaptizandis
hæreticis ¡ altérum de dogmate Sabellii. Quod fi fcribas
w W ra f, fupplendum erit Aay», cùm tamen Euiebius non
Aoj9x lèd bn&M* dixer.it fupra.
» Ufo In codice Regio & apud Nicephorum
ano verbo legitur nto^a/AfAcc-m». Apud Georgium
V a r i
a Kecm SatofAAio» »¡fiUaZ»3 Erant autem hi H®retici
Sabellio antiquiores, quanquam poftea ex ilio omnes denominati
funt. In eodem enim errore fuit Praxeas, contra
quem fcripfit Tertullianus. Hunc fequitur Noetus, Epi-
phan. hæref. SJ> à quo Noetiani. Noetum excipit Sabel-
îius Libyâ oriundus, natus Ptolemaide, ¿¡vitate Pentapoleos.
Hujus dogma fuit, Patrem, Filium, & Spiritum
San&um unam eflè ùwifttm unamque peribnam fub tripiicopis
iEgypti coram Dionyfio Roman® urbis Epiicopo.
4 K«t StSiiìofAtvu <m[iti<ptpf&c(Q Cùm jamdudum conje-
ciilèm legendum eilè mjitpópii&tti, tandem conjefturam
meam confirmavit editio Georgii Syncelli, apud quem ita
diferte feriptum habetur.
O R U M.
bus nominibus: Eandemque dediilè Legem fub titulo Pa-
trisj hominem faéfum geffifle nomen Filiij in Apoftolos
defeendifle fub nomine Spiritüs Sanili. Sabellium agreifi»
eft Dionyfius^ fed difputatione fervidus nimium abiit in
contrariam partem, afferendo non modo mpoTìi& m* -¿m-
iunay, fed & ùtnus 2\g.Qopg,». Qua de caufa Veterum nonnulli
graviter ei fuccenfuerunt, ut qui impi* Arianorum
hsrefi januam patefocit. M. Shorting in lotum.
C&lA<Ay
G a l l u s . E C C L E S I A S T I C Æ H I S T O R IÆ L i b . VII.
I oyc/AOLy ces 1 ^iraçüAix^ QcûV)} a iwT p^y t j ï A ey y - illam, utpote quæ Apoftolicæ voci confeii' R <TA TÜS SbVCLTOITipaSy ytPgeô'g SÎxAfAOl s 7çatjï^
jtcW. êitoù Tiya, Twanèf- elvuv t alpéoíceVj
* £ fa < p t p é * A g y a ÿ . -Ty7üp l y e r xapopa 39 to p t u t s o v
tiret robuftiflìmos quofquc ita compellanti:
Eftote periti nummularii. Pauca deinde de
univerfis hærefibus interlocutus, hæc fub-
dir. Hanc ego regulam & formam à bea-
3 * 7
S æ c .
III.
t v fA A x a e ia it¿7ca y\[Ao>y 'H ^ x A a napeXcL- 5 tiífimo Papa noftro Herada accepi. Eos Heraclas
op. T as $ TCpomóv'&s ^ttd t aiptoicev, ‘ xcqToi
T>15 exxXrjoias '^mqàyTa.p fAcLxXov àJè -¿tto-
çavTOi, kXXa. <nujxytc&di ¡lSa SbxouüTus' x a -
TcL/XHVvôéyictç S Í ces irpooxponavlcu; tiv 1 t é'npok'iSbLenim
qui ab hæreticis veniebant ,* tametfi BaPli-
dejfeciifent ; feu potius non defeciifent
quidem, fed in fpeciem cum fratribus com- ^ “m
municantes, clam perverfæ doctrinæ magi-
ftros adire delati eflent : ab ecclefia ejereticorum
non itéraoKCLXou
¿TWy cL7n\<L<m,$ Tris Siofâfias i o ^ 0^ P0^ mu^tas tandem preces non prius
y irpornixaTo, eoes £v/Ao<rict 7tavT<i ocra, àjuixoaoi
f & F t y T0T5 kvTtkictTi^tSfiois y e%é<ppcL(m.v' X) TOT è
<ruuy\yccy^v ccuTas y ou S ir ß & s í7C au7ap t r ip a
3 ßcLvlirr/ACLTOS. 3 TO $ kryiO VV&J/JcLTOS TSÇJTtpOV
V A L E S 11
admifit, quam quscumque ab adverfariis
audierant, palam expofuilfent. A c tum de-
mum ad communionem eos admittebat, nequáquam
exiftimans iterato baptifmate eis
opus effe. Quippe jam ante Spiritum fan-
A n n o t a t i o n e s .
1 AwïçîAijîv) <pmti r *i \eyú<ry, yívaái Sóy.tpooi Tgcc7re(fmj ]
H x c verba non legunrur in Apoftolo. In prima quidem
Epiftola ad Theffalonicenfes cap. y. hæc leguntur, Omnia
ptobate, quod bonum eft tenete. Qu® p ro fe tò eandem
' vim habent ac priora illa, Eftote boni trapez.ita. Sed Orígenes
tomo 19. in Evangelium Joannis, & poft illum
Hieronymus in Epiftola ad Minervium & Alexandrum, di-
ierte affirmant hoc mandatum, Eftote boni trapeziu, à
Chrifto traditum effe, eique confentire dottrinare Pauli
in Epiftola ad Theflaloniceniès. Quare aifentior dottìf-
fimo viro Jacobo UiTerio, qui hoc Chrifti verbum ex E-
vangelio fecundum Hebr*os defumptum effe cenfuir, in
Prolegomenis^ ad Ignatii Epiftolas cap. 8. Citantur hæc
verba etiam à Cyrillo Hierofolymitano in Catechefi fexta
iìlb finem. yínu iixipooi Tg$wfï£(7ijç, TO tuoAÒy scuriva», ¡tico
Tmrroi tiSuf vontgu Ù7n%ó(fyioi. E t à Palladio in vita Joannis
Chryfoftomi, yttt&s y»p <py¡tn» í¡ yqcf,<py¡ S¡kí[/joi Tptf.mftTcq,
to «iëhjAoy «arò S’ h ú p u phflovm. Porro in codicibus noftris
Maz. Med. & Fuk. vox Tgctmffruf acutum gerit accento
m in penultima. Sic paulo ante in capite quinto hujus
libri, vocem pòm>v acuto accentu notatam exhibet codex
Mazarinus & Fuketii.
2 K«ini t UiçXmai ¿5TBf»y§6«] Duo erant genera eorum
qui ab hæreticis ad Catholicam Ecclefiam veniebant. Alii
erant Apoftat®, qui cùm in Ecclefia Catholica prius tintti
-fuiflent, ad hæreticorum partes poftea transfugerant : alii
fimpliciter hæretici, qui feilieet nunquam in Ecclefia Catholica
fùerant. Utrofque aperte diftinguit Cyprianus in
Epiftola ad Quintum de baptizandis hæreticis. At vêtus
quidem Ecclefi® confuetudo hæc erat, ut tam Apoftat®
quam fimpliciter hæretici ad Ecclefiam redeuntes, per ma-
nùs impòfitionem fuiciperentur. Cyprianus in ditta Epiftola:
Jfhiod & nos quoque hodie oofervamus, ut quos confiâ
t hic baptizatos effe, & à nobis ad heréticos tranfijjef i
poftmodum peccato fuo cognito & errore digefto, ad verita-
tem & matricem redeant, fatis f i t in poenitentiam manum
imponete. Vetus auttor de non rebaptizandis hæreticis
pag. 1 36. Licet negator ille antea v e l heréticas fuer it, vel
audiens qui nondum baptizatus fit-, vel de herefi ad veri-
tatem fidei converfus-, vel ab Ecclefia digreffus ac poftea rever
fus fit , fop tunc cum rediret, priufquam ei manus ab Epi■
f copo imponer et ur, apprthenfus confit eri Chriftum neceffe ha-
buerit. Quid igitur, dicet aliquis, nullumne erat diicri-
men inter Apoftatas ac-fimplices hæreticos? Immo verò
Apoftat® utpote graviffimi criminis rei, nonn.ifi poft diu-
turnam poenitentiam ab Ecclefia fuicipiebantur, cum hæreticis
qui nunquam antea in Ecclefia fuiflent, benignius
agebatur, ut docet Auguftinus in Epiftola 48, ad Vincen-
tium fub finem. Ecclefia Chrifti, inquit, aliter trottât eos
qui earn deferunt, f i hoc ipfum poenitendo corrigunt: aliter
illos qui in ea nondum fuerunt, & tunc primum ejus pacem
accipiunt-, illos amplias humillando, ¡ftos lenius fufeipiendo.
E x his apparet qui fit fenfus horum Dionyfii verborum.
Ait enim Dionyfius, Heraclam deceflorem fuum cum Apo-
ftatis qui hærefi relitta ad Ecclefiam revertebantur, ita iè
geflìflè, ut eos ad communionem admitteret, dura mòdo
omnia hæreticorum arcana & impia dogmata coram uni-
verfa fidclium multitudine cvulgaflènt: nec altero baptifmo
illos ab eo tinttos fuiflè, quippe qui antea in Ecclefia Catholica
baptifmum fufeepiflent. Et hanc formularti in
Apoftatis recipiendis fe ab Heracla accepiffe teftatur Dionyfius.
Quamquam ¡Ili revera Apoftat® non erant: fed potius
falfi fratres, qui palam quidem cum Catholicis in Ecclefiam
conveniebant ; ciani verò hæreticorum ccetibus
mifcebantur. Hic eft fenfus hujus loci, quem Chrifto-
phorfonus & reliqui interpretes, cùm non aflequerentur,
denfiflìmis tenebris involverunt. Quæret hic aliquis, utrum
Heraclas cùm Apoftatas illos reciperet, manum eis impo-
fuerit? Id quidem aperte non dicit Dionyfius -, fed ex ejus
verbis fàtis colligitur, illos per manus impofitionem receptos
fuiffe. Ait enim Dionyfius, præcepiflè illis Heraclam
antequam eos reciperet, ut cuntta hæreticorum
dogmata palam in Ecclefia publicarent j id eft ut exomo-
logefim facerent. Porro exomologefim fequebatur manus
impofitioj ac deinde communio. Sed & illud notandum
eft, aliam fuiflè manus impofitionem qua apofiat®, aliarrl
quà fimplices hæretici fufcipicbantur. Prior enim manus
impòfitio fiebat ad poenitentiam, ut docet Cyprianus in
epiftola ad Quintum, & in epiftola ad Pompeium. Illa
verò manus impofitio quà recipiebantur fimplices hæretici,
fiebat ad tradendum Spiritum fànttum, ut docet Cyprianus
in Epift. ad Stephanum.
3 Tu yup dyiu ] Ita quidem edidit Rob., Stephanus,
Medicæi codicis fcripturam fècutus. Verùm in
reliquis exemplaribus, Regio feilieet, Mazarino, ac Fuketi-
ano poftrema vox illa nnó[^J\ n o n habetur: & rette
meo quidem judicio. Reddit enim rationem Dionyfius,
cur in recipiendis illis Apoftatis Heraclas iterato baptifmo
minime opus habuerit. tu yup ùytu eaçâ-ngo» ss up u¿t2 7m -
yfuiouv. Supple ßucflto-fAufa. Id eft, Santtum enim baptifma
jam ab ilio fuerant confecuti. Santtum baptifma appellai
Dionyfius baptifma Catholicorum, ad differentiam
baptifmatis hæreticorum, quod profanum paffim vocat
Cyprianus in Epiftolis, & Firmilianus, & quicumque alii
tunc temporis ièntentiam illam de hæreticis rebaptizandis
tuebantur. Quibus faviflè Dionyfium Alexandrinum, tum
ex ejus Epiftolis hic ab Eufèbio prolatis confiât, tum B.
Hieronyrai teftimonio. Sic explicare ibleo locum ejufdem
Dionyfii ex Epiftola 4. de baptifmo ad Dionyfium Ecclefi
® Rom. Presbyterum, ubi de Novatiano hæc dicit,
to Aa-TÇov ùJtTu»7i to uyto». Si quis tarnen to uyto» in his
locis perpetuum eflè baptifmi epithetum contenderit, equi-
dem non refragabor. Prior tamen expofitio magis arri-
det. Quod fi veterem lettionem hoc loco retinuerimus
tu yup elytu scytvfisr]®', tunc argumentado Dionyfii non
procedet. Qu® eft enim confequentia : redeuntes ad Ecclefiam
Apoftatas non iterum baptizabat Heraclas. Quam
ob caufam ? quia fcilicet Spiritum fànttum ab ipíb prius
acceperant. Nifi per Spiritum fànttum hoc loco intelliga-
mus baptifma, inepta prorfus erit ratiocinatio.
V a r I O R U M.
a V o x h®c occurrit Matt. 1$. 27. & primario
denotat nummularios. Sciendum autem eft Jud®os
lege conftrittos ut Hierofolyma quotannis adirent, ibique
dimidium Sicli in ufiim Templi offerrent : quem num-
mum quoniam Temper comparare non poterant, aderant
ad menfas in Templo-pofitas hi qui hunc aliis
nummis vel rebus commutarent. M . Shorting in locum.
Fee TycmQfof patres fiepe intelligunt 1°. eos qOi animum
ad S. Scriptur® lettionem & meditationem afferunt defxr
catum. 11° . eos qui inftar TmyypupuitlayScripturam Sacram
adulterane 111°. Salvianus, lib. III. contra Avaritiam,
pauperes elegantiffimè appellat Salvatori nummularios,
quoid ipfe nimirum per eos feenus exerceat. Quicqnid
enim in pauperes erogatur, id fibi Chriftus datum putat.
Suiceri Thefaurus in vote.
T t m p