S j e c . patum fibi tradere per vim cogiti eumque
JII. nullo fibi jure competentem per fraudem
atque infidias vindicat. Ne c multo poft
.unus ex illis epiicopis ad ecclefiam rediit»
delidum fuum cum lamentis ac fletibus
confitens. Quem nös, cum univerfus po-
puius pro ilio interceffiffet, ad communi- *
.onem laicam fufcepimus. Reliquis etiam
duobus epifcopis fucceffores ordinavimus,
eoique in loca illorum direximus. Ergo
Ille Evangelii vindex, ignorabat unum e-
piicopum effe oportere in ecclefia catholica.
In qua tarnen fciebat (quomodo enim io
illud neicire potuiffet) presbyteros quidem
effe quatuor & quadraginta : feptem au-
jtem diaconos totidemque fubdiaconos : A -
coluthos duos & quadraginta : exorciftas
.& ledores cum oftiariis quinquaginta duo:
yiduas denique cum infirmis & egentibus
plufquam mille & quingentas. Quibu s 1 ?
«TnOecnüt ■ OhmovySt abrcS SbuSjauf Um ovíSpct, x.«¡
TtttvupjioL, fi>1 l '7nQa.X\ti<Tca a u r S G ü in ca ? , g£
(Jt&T M 7n \ v è7ia,v)ÌAQiv eis tUm C*.jcA>}oW, c t -
'mSbpojLÔ^ùs ¿ tçof£Q\oy>vfjdiJO$ To ¡ouitu &/¿cíprn)-
fjjcL’ 1 a X) exoivwiiacc/fy * as \<¿ua> vvep a ù r y i a
SïqOév'Tos * TtavTos T Î 7rapov'Tos ÀctocF. ¿ A o i- 2,
•jmv oe e 7no xo7 rpv eis t u s t ¿ 7 p ¡ l£ C f
oTs wratv y u p o -row a ocrnS ) c i7 r e ç aÀ ) (SL/Äp. 3 ¿ ó x ,- 3
SïXAITVS OUV Tt f :&jCtyfíÁÍs, QT5i «TnÇBtTÜ 4 gyct g- 4
TTiCDCOTTOV SïiV eivoil Gil >£StôoÀlXM GV.XÀ>Jffle6* d » M VX
yy voT 'm i s y$ j | b 'O ftaG v 'n p o ts wou¡ 'n o s a .^ jx a v - ^
m ^ c p x o ïo e ç ¡ d a . ’ fijoeoSxa.XQVoiç g er iet, a -
xoAy0ot$ <hio % 'n^ra.pà.xov'm’ l^opxtçocs SÌ x¡ à -
vcLyvoùçxs kfia, wXapoïs Súo ¿ ttevtwcovfér 6 6
<ruu 3 a iQopdjiois, v 7reç to c s ^ A i a s Jtw '& xo oicL ? |
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s ,
pum per Epiftokrn quorumdam confeflòrum, eodem
jliqdo quo magiftratus à principe mandari folebant per
Epiftokm. Linteatam .verò fedem appellat Pacianus pon-
tificalem cathedram, eò quod linteis fterneretur. Quod
etiam teftatur Auguftinus Bpift. 203. In futuro Dei judi-
cio, nec abfides gradati, nec cathedra velata. Idem teftatur
Epiftpk iynodica Epifcoporum ALgyoti quam refert Atha-
nafius in Apologia xS f ■j « r S-gjrav r hvXur/jcsyor bnmt07n-
kuì oSbgifyiot, ¡Qrc. Ceterùm Pacianus ita cum Cornelio
conciliari poteft, fi dicamus Novatianum, primo quidem
à confeftbribus in carcere pofitis Epilcopum per Epiftolam
dcfignatum fuiflc: poftea verb à tribus illis Epifcopis or-
dinatum.
I Sf. X a iitf ^ Optime Rufinus vertit hunc
locum, & in communionem laicam populo etiam pro hoc interveniente
fufceptus eft. Quibus verbis innuit Cornelius,
Epifcopum ilium aui Novatianum cum aliis duobus Col-
legis ordinaverat, a fe depofitum eiTe, & in laicorum or-
dinem redadtum. Cùm enim excommunicare ilium vellet,
utpote nefarii ichiimatis audiorem, à populo rogatus idem
Cornelius, laicam ei communionem indulfit, id eft ut inter
laicos communicaret, permifit. Reliqui vero Epifcopi
qui Novatianum ordinaverant, non iolum depofiti, verùm
etiam à communione totius Ecclefia ieparati funt. Ita
Cyprianus in Epiftola ad Antonianum de Trophimo lo-
quens Epiicopo, qui cùm fchifma fcciflèt in Ecclefia R o mana,
poftea confeflus errorem, & turbam fratrum quos
abduxerat lècum in Ecclefiam reducens, à Cornelio fufceptus
eft. Sic tamen, inquit, admijfus eft Trophimus, u t laicus
communicet, non quafi locum facerdotis ufurpet. Hunc
Trophimum, ilium ipfum effe exiftimo de quo in hac
Epiftola loquitur Cornelius, unum ex iis qui Novatianum
ordinaverant. .Nam Cyprianus ilium facerdotem, id eft,
Epifcopum vocati & /raternitatem prius ab Ecclefia abf-
traxifle teftatur ; deinde reverfum cum humilitate veniam
petiiife, & à Cornelio ad laicam communionem fufce-
ptum. Porro alter ex Epifcopis qui Novatianum ordina-
runt, Euariftus fuiflc videtur, ut colligo ex Epiftola Cor-
nelii Papse, quae inter Cypriani Epiftolas 48. baberur. In
aftis fuppofititiis martyrii Novatiani q u z citantur ab
Eulogio in lib. 6. Novatianus Epiicopus R om s fadtus eflb
dicitur à duobus Epifcopis, Marcello Aquileierifi & Aga-
memnone Trevirenfi. Ceterùm in codice Maz. Med. Euk.
8c Savilii legitur e/Mwon\\7ttfhty XctutS; quam fcripturam
amplexus eft Chriftophorionus.
‘Exo»o»ioK//iir A« «*/ ] Mos olim fu it, ut laici poft
Euchariftiam ab Epifcopo acceptam, ei ofculum darcnt.
Hieronymus in Epiftola 6 i . adverfus Joanneni Hierofoly-
mitanum: ftfyuifquamne tibi invitus communicati fjhtif-
quamne extenta manu vertit faciem, & inter facras epula\
Jud a ofculum porrigit ? Paulus Diaconus de vitis PP. Eme-
ritenfium cap. 7. de Fideli Epifcopo loquens: Vade, inquit,
commmica, & da nobis ofculum. Vale, fac omnibus, quia
iturus es tamen, & domui tua fub omni feftinatione dif-
ponei & (i defideras remedium pcenitentia per cipe. ®ui
mox accepta pcenitentia, difpofitaque domo fua, valefaciehs
cunctis, feauenti noble migravit ¿ corpore.
2 llarroi s? A«fS] In codi.ce Maz. Med. Fufc. & Sav. nec
non apud Syncellum legitur xcu>t )h¡ & 7m^ávn<¡ x»S.
3 *0 cWWJis 5* rS t¿ccrft*ít¡] Haec ironicé dicuntur
de Novatiano, qui fe aflertorem Evangelii Chrifti efle
jadlabat, ut docet Cyprianus in Epiftoia prima ad Corne-
lium. Exftat hodie liber Novatiani de cibis Judaicis, quem
ille fic inicripfit, plgbi in Evangelio perfiftenti,
4 ’'Evet bnoxomn ííi» tivcq av cIckÁw x J Eadfim
verba leguntur in Epiftola Cornelii Pap* ad Cyprianuro,
ubi confeifores relidto Novatiano ad Ecclefiam redeuntes!
his verbis ufi efle dicuntur: Ned enim ignoramus unum
Deum ejfe; unum Chrifium ejfe Dominum, quem confejft
fumus -, unum Spiritum fantium: mum Epifcopum in Ca-
tholica Ecclefia ejfe debere. Ubi Ecclefia Catholica fpecia-
liter appcllatur Romana, eo .quod radix fit & matrix Ec-
clefiae' C atholic*, ut alt Cyprianus in Epiftola ad Corne-
lium. Sic Catholicam Ecclefiam idem Cyprianus in Ep'i-
ftola ad Antonianum initio vocat Romanam, ut jam fciret
te Jecum, hoc eft, cum Catholica Ecclefia communicáre.
$ Tifi<rQvTí§¡sí TMWígjMt^&íg ] E x hoc loco colligi poteft,
quot bafilicas tune R om * habuerint Chriftianí. Cúnt
enim finguli presbyteri fuas regerent bafilicas, fi 46. fue-
runt presbyteri, totideml bafilicas fuifle dicendum eft.
Certe Optatus in lib. 2. Romoe 40. 8c amplius fuiflb teftatur
bafilicas fub témpora perfecutionis Diodetiani. Non
enim, inquit, grex aut populas appellandi fuerant pauci,
qui inter 40. & quod excurrit. bafilicas, locúm ubi colli-
gerent non habebant. Ubi Optatus loquitur de bafilicis,
qu * R om * erant tempore perfecutionis Diodetiani, id eft!
anniS circiter quinquaginta poft Epiftolam Cornelii P ap *i
non autem de bafilicis qu * R om * erant íua *tate, id eft,
anno Chrifti 378. ut fcripfit Blondellus in Apología pag*.
223. Vide Baronium ad annum Chrifti f j . quem fruftra
refellere conatur Blondellus in libro fupra memorato.
6 Xágxs cor Occurrit h * c v ox in Epiftola
Cleri Romani ad Clerum Carthagineníem de feceflu C y priani.
Sive vidua, fiv e Thlibomeni qui fe exhibere non
poffunt, fiv e hi qui in career ¡bus funt, fiv e exclufi k fedibus
fuis, utique habere debent qui eis miniftrent. Male vulgb
editum c(t Clydomeni, pejdfque ab aliis emendatum clino-
meni. Scribendum enim proculdubio eft thlibomeni, id
eft, indigentes, ut vertit Rufinus, vel ii qui fe exhibere non
poflunt.ut explicat Clerus Romanus. Cyprianus inEpift.4.
vocat paupéres & indigentes qui laborant. Poflidius vero
vocat, in tribulatione pofitos. Sic enim fcribit in vita B.
Auguft. cap. 27. In vifitationibus vero modum ab Apcftolis
depnitum tcnebat, ut nonnifi pupillos, viduas, & in tribulationibus
conftitutos vifitaret. Sic enim legitur in manu-
fcripto codice S a n d * Mari* dc regali monte,' Joannes
V A R I O R U M.
a ¿ctiicS] Hoc in exemplum traxerunt Cyprianus 8c
Synodus Ecclefi* African*, ut apparet ex his verbis Epi-
fto ls fu * ad fratres Hifpanos de duobus Epifcopis lapfis,
Bafilide icilicct 8c Marciale : fampridem nobifcum, cum
omnibus omnino Epifcopis in toto mundo conftitut is etiam
Semelius collega nofter decrevit, ejufmodi homines ad paenitentiam
quidem agendam poffe admitti -, ab ordmatione autem
Cleri atque Sacerdotali honore prohiberi. Epift. Cypr.
L ^ V I I edit. O xon. LX V I I I Pam. jj
b npurGvrtftts 7iejct£ftngifei. ì | j Male omnino Valefium
reddidiffe quadraginta quatuor notat W. Lonth.
n i ù l U K 1 Æ
m t f s » TV % la s p ia - - univerfis gratia Se benignitas Dei alimenta S a
Tçetpi- w ttiira7t) ttAÏSos ¿ to s á,ttücst7íi> <¿ íuppcditat. E t tamen tanta tamq; neceílaria in I II
Tt¡ èy,î(\i)tnot, rît? r a ©gotf e^leliam multitudo : ccetus ille divinæ promás
na % WA^tía, í e j f a h ttaníoju ¿ íia r /9- B E Ü C0Piis °Pulent“ & numerofus cum
r » M i , ' Z " T , 5 " , immenfo ac peneinnumerabili populo, abhufinm
Ácuil, J m y n ia r a t s -xm-yiamas t s *, <t- S jufmodi delperatione & audacia ilium deter-
E 7ia.y>fwina5 1 ¿ cLVíX3.\í<m,TD eis tímÍ rere & ad ecclefiam revocare non potuit.Pau*
S u o iv b u . i «uflts tu ff í i» 0 a t Í tóh f “ 4 e“ de interjeótis haec addit. Agedum,
raÚTot. (pépe Jli t|»s m'ro epws Ì mot e*P®na™Vs de‘"« p s . quibus operi-
o ,e ' » tf\ ~ » ~ çujuimodi converlacione confifus, ad
•OTAmnXis tíflífpipu*s,^ m y in a fa iT n t m n vunm ? epifcopalem locutn afpitaVrnt An ideo foryg
& ]& T o gç ^X ^ S w T ? ÉXJCA.Jjoiot ayg- iotaffe quod ab initio in eccleiia verfatus eft,
çpi.<pùcq,ÿ 7raM.85 aySroti u7ti/> avrils à.ywim.Ifa, & multa pro ejus defenfione certámina fubi-
X, ¿> MÍiwois oreAAoTí re ^ p u y á i s mxa. r í í a-J rav‘ ffi” is»P^ri.culis. reIig ‘ -
o . / 0/ i ’ . » ’ >/ r». > onis causa confliáatus eft ? Minime id aui—
á e o o t g ^ y e , m ^ ctWi Qrx eotf ¡ y e dem. Quippe cui caufam atque in“ tiumcré-
H« r s onsatl o-oq yejarer o o ttra rS í, (pom¡<r«< et’í dendi praebuit Satanas in ipfum ingreflus, atalnot
¿ alxhmi <¿i a i r S XpSm mutò,, oí ßovfii- 1 5 ^ue aliquandiu wr ------ ' ---- - , /\,r commoratus. Cum.
f3p°S T § f Í7Topiu<íwvi vóaa 'G&ítkjiúv ^ccAea
% a ^ 7reó*yéío&«/ offoy ¿(Jg-Tra vopu^ofdpoSi <¿9
2< cLvTy Tv¡ x \ ív y m exeiTCj * T ^ i ^ d ú s eActCe#* ú y g
que ab eiorciftis foveretur, in morbum
graviffimum collapfusj dum jamjamque mo-
ritu^us creditur, in ipiò in quo jacebàt lecftu-
N * j ‘ t ‘ ‘ f , , ' AT 8* / 8 ,l o ¡p e r-f-u--f--u--s*, —baptifmum afuunfe- veppaiit,; ífxi ttaammeenn
XP* t e y w ™ toivtdv eÍAijtpgycq. a pih¿ ovSÍ ^jufeemodi baptifmum fufcepiffe dicendus
AI oi7ray íTvy&i r vóovv, m yp» 2o t o S Í poftciUam. Iiberatus eft mor- - / , V w Z o bo, r-ehquapercepii q u s juxta ecclefiafticam
3 4 AcLftbcLveiv t T exx\v¡<ncis xa yo y c t* 4 * r g oxppcc- regulam percipi debent: ñeque ab Epifcopo
yieQiivocj trm y i v i o x ó v t í . r a r a Sípun Tvyüvy 7t q s c o n % n a tus e^* Hoc autem fignaculo mi-
* « . - 4 — í ^ , é a ,
V a l e s i i A
V a l b s i i A n n o t a t i o n e s .
Chryíoflomus in Homilía 67. in Matthxum, ait Ecclefiam
Antiochenam fua xtate, tamerfi mediocres reditus pofli-
deret, pluíquam tria millia viduarum 8c virginum aluifle
quotidie, pr*ier hofpites, leprofos 8c vin£tos: pf*ter cle-
ricos, quibus veftem ac cibaria fuppeditabat.
1 ’Eyérgttyfj ApudGeorgium Syncellura legitur ms-pí^í
minus re¿te. Codex Fuk. habet ¿»sTfe^i.
2 n¡fixv jík ] R e fte Rufinus perfufum vertit. Nam qui
* g r i in leélo baptizabantur, cùm mergi à facerdote non
poflènt, aqua duntaxat perfundebantur. Itaque hujufniodi
baptifmus parum folemnis ac minus perfedtus habebatur,
quippe qui non fponte, fed mortis metu fufceptus videre-
tur ab hominibus delirio laborantibus, 8c nullo amplius
fenfu prxditis. Accedit quòd, cum baptifmus proprie
merfionem fignificet, ejufmodi perfufio v ix baptifmus dici
poterai. Quamobrem Clinici ( fie enim vocabantur qui
ejufmodi baptifmum acceperant) ad presbyterii gradum
promoveri vetantur Canone 12. Concilii Neoc*íarieníis.
Hujufmodi baptifmum hominis in led o decumbentis 8c
animam agentis, luculente deferibit Joannes Chryfoftomus
in homilia 60. ad Catechumenos tomo 2. Cyprianus tamen
in Epiftola 7 6. baptifmum hunc plenum ac Iegiti-
mum efle ceníct, 8c Clínicos nihilo inferiores efle ait iis,
qui fani baptifmum in Ecclefia fufeeperunt.
3 Kxru r -í ¿xjtXiimots KuoóvotJ Qui in lefto decumbentes
baptifmum acceperant j poftquam ex morbo conva-
luiífent, Epifcopum adire neceffè habebant, ut ea qu *
ipíbrum baptifmo defuerant fuppleret. Vetus auélor de
hsreticis non rebaptizandis, quem nuper una cum Cy-
priano edidit N ic . Rigaltius: aut f i à minore clero per ne-
cefptatem traditum fuerit baptifma, eventum exfpeltemus,
ut aut fuppleatur à nobis, aut à Domino fupplendum refer-
vetur. Novatianus itaque hic arguitur à Cornelio, quòd
cùm urgente morbi neceflitate ih leifto baptizatus fuiflèt
ab exorciftis qui illum curabant (hoc enim indicant verba
ejus Epiftol* j poftea recuperata valetudine non adiiflct
Epifcopum, ut reliqua baptifmi folemnia fuppleret, quod
Ecdefiaftica regula prafeipiebat. Certe in Canone 47. Concilii
Laodicenfis id diièrte pr*cipitur, 8c in capite trice-
fimo odiavo Concilii Eliberitani.
4 T 5 7t <r(pgcf,ytSì,wcq Darò a ímcncoxis j Rufinus h * c verba
de fignaculo CHrifmatis interpretaras eft. Ego impo-
V A R ]
fitionem manuum intelligo, qua Epifcopi Spiritum fan-
«ftum baptizatis conferebant; quod fequentia manifeftede-
clarant. Subdit enim Cornelius réris 3 fin -nfim, «v
r» ùyut xviófis&i nv^t; Quamquam in manuferiptis co-
dicibus Maz. Med. 8c Fuk. legitur ré-m y j f i Tv%ó>y, Ia-
terpretatiònem noftram confirmât Cyprianus ad Jubaianum
his verbis : Jjjuod nunc quoque apud nos geritur, ut qui in
Ecclefia baptizantur, pr&pofitis Ecclefia oferantur, & per
noftram orationem & manus impofitionem Spiritum ftmilum
confequantur, <& fignaculo Dominico confummentur. r fy t -
y ip ’» proprie eft confignare. Confignare autem & ma-
num imponere idem eft, ut docct Epiftola Innocentii
ad Decentium cap. 3. & 6. Idem confirmât Marcus in
vita Porphyrii Gazenfis Epifcopi, cujus locum inferiùs
adducemus. Ambrofius, feu quis alius auétor eft eorum
librorum, in caput 4. Epiftol* Pauli ad Ephefios: Denique
apud Ægyptum presbyteri confignant, f i prafens non fuerit
Epifcopus. Eadem habet audlor Quæftionum veteris 8c
novi Teftamenti inter Auguftini opera editus, Quxftione
101. Nam in Alexandria & per toiam Ægyptum, f i défit
Epifcopus, confecrat presbyter. Scribe confignat presbyter,
ut in fupra citato Ambrofii loco. Vetus infcriptio quam
r^fert Baronius ad annum Chrifti 367. Picentia légitima
Neophyta diet,, cal. Sept, confignata à Liberio Papa 8cc.
Porro haec baptizatorum confignatio, interdum-fiebat
cum chrifmate : quoties feilieet aliquis urgente morbi
neceifitate baptizatus fuerat à minoribus clericis, nec
chrifmatus. Tunc enim Epifcopus qui baptifmi folemnia
poftmodum fupplebat, chrifmare fimul 8c manus impo-
nere neceife habebat. Qui verò perfedlum baptifmum
acceperant, iis manus tantum imponebatur ab Epifcopo
fine chrifmatiope, ut dòcet canon Arauficanus. Quo
pertinet vetus Epigramma apud Gruferum pag. l i 77.
de Marea.
Tuque facerdotes docuifti chrifmate fanllo
Tangere bis nullum judice poffe Deo.
Porro ut ad Novatiani baptifmum redeamus, hinc ma-
naflè mihi yidetur mos Novatianorum, qui in baptifmo
facrum chrifma non àdhibebant tette Theodorito in lib 2
H*ret. fabularum ; eo quòd feilieet audlor ipforum Novatianus
baptifmum fine chrifmatione accepillèt.
a ony ¿H-nu yo^ZfopjSi^ ] Canonis X II
Concilii Neo-C*iarienfis verba funt: ‘Emv yoouy 715 jialt&n,
ei? ‘Trfir^u-npjjv ciyi'&yj u Sbyccrcq. Ctrx cit ns&difiaea<; yto
V WH15 eturS, ct».’ j’| ¿u e yx tif. t l fin itcyyt tLo [A im
"zecum mo axnyiij, ^ Trifj», ^ tnrctviv ¿yJpuTiuy. Si quis
agrotans fu erit baptizatus, non poteft in presbyterum evehi.
Esdes enim ejus non eft ex inftituto, fed ex necefptate. Ni-
J t forte propter eonfequens ejus fiudium & fidem, homi-
O R U M.
numque raritatem^ Laodiceni verò X L V I I h * c : ¡hi
Oyoo-Mmt^cc/A^úyoy^K to ßuzrlcr,«g,, tïm ¿yccfdy&a
-rlw mçty , w yivuoxnv ’¿m ÿ f a y&mfy.ú'fnew,.
J^uod oportet eos qui m morbo Baptifmum accipiunt fa
poftea convaluerunt, fidem edifeere, fa noffe quòd divino
benefico digni funt habni. Sed h * c poft Novatiani tempora
decreta funt, licet ante ravaluerunt. Vide in utrumque ca-
nonem Beveregii annotationes.