y E T E R V M T E S T I M O N I A
X 5 tT a u t # $ t ouuac&yaàyTav a u r a i * >9
GuvtZcùoÒéVTav t Sw.cu.cu/ èloitçcf.fyr y fiUù ¿ M . ’
ySè lu) âioQw nas 0<p9clA[10$ eiSiv 'ivSxxov kpexs
fotphùi ÙSiv T ym v cLyav ùs <J>as, tUu t e
*5^' tîjî cuuoSu V) T V 09 *vty Tr^%0gV7&>y
t ç o e i* ! ' mpzSpGLfie' Sio xslÌ t « J ia 7ncns
fàçaùiu {itïAoev Sxyytïe^i o u t ï y w/Mtlos ¡lifxyy-
'jcq, yS' oca 7 ^ 2 olvTov ’btoA/mi0>] 39 eis epy>v dem-
Gétyxev’ a M . ’ eis çeunv 39 T a ç g .y lw kvayvv x$\
T o tu T c c , yccAlcotas 39 71Ó.A1V 'Q nA ty \ 'Gkloxo,KU>v3
t 2a) kyno^av ctu/SìSpcLfimoTùi'/ arts S y (Za-
aiAecos xj auuipyioty >9 r o ç a o i a ^ o v >9 TaçcyÂ] o -
/ ^ ,o v e b t o tiplcoauov /MTa^AyxoTtav' opwicos 5
39 c j oîs 0 TnAvaÈAoi eoxcuapwy c cO a v a a io s , « S
t o c u t o c tZm Î iqotixv op/iycas \ita<fieivoqj çoc<tecî5 [t
¡¡u T iA ijS ’liocti 7mAiy 39 T au&xhs ^ <xAe£<xv</y><jcty
Aeyt^)j V) tccvtÌco '7C^ùjv9lcootf ’Sfaaxo'Tuv naps-
enee, t (ZacnAixltu i^óvmv avfipoa'xia//' outs «h»
tï5 w çotaict(^û>yj iirrs >1 çwnsj >i Ti >9 tt^ c -
£<x.vtes *r e&ty g o r^cùV ccy , o u i* oAfi>s tto iê î^ ) é o tjJV j-
àop* 39 dy 0Î5 ,0ricntÓ7my Tpos ¿M»A»5
(PiAoy<jviccf fof&Ê SbJ[ictray;y m a i aMfflv EXf=t-
<panap yiynoLtn, roi a.urol rus em x fu^ ia s ov rtj
SltiyiieJ Tonal QfaipvAcLriet. I d ejiy
Ledti lùnt Eulèbii Pamphili libri quatuor
de laudibus lmp. Conftantini. Continent
autem ejus vitam omnem jam inde à pueri-
tia, & quæcumque ab ilio gefta lùnt adEc-
clefiafticam hiftoriam pertinentia, ufque ad
exitum vifcr., id eft, ad annum ætatis quar-
tum & fexagefimum. Eft autem Eufebius
in hoc etiam opere plané lui lundis in dicendo
: nifi quòd nonnihil ad lplendorem
adlùrgit ejus oratio, & verbis interdum e-
legantioribus utitur. Venuftatis quidem &
gratiæ non multùm apparet in hoc opere,
ficut nec in ceteris ejus libris. Porrò in his
quatuor libris plurima loca inferir, ex Ec-
defiaftica ipfius hiftoria tranllata. Et Con-
ftantinum quidem Magnum Nicomediæ ba-
ptizatum eife dicit, cùm ad id ulque tem- ■
poris baptilmum diftuliiìèt, ut in Jordane,
quemadmodum in votis habebat, baptizare-
tur. Quis vero illum baptizarit, diflìmulat.
De Ariana inlùper hærefi nihd aperte commémorât
: nec utrùm ipfe ei aliquando ad-
hæicrit, nec quòd eam abjcccrit. Sed ne-
que, rcélcne an fecus fenferit Arius, ufi
quam refert ; tametii htec neceflàriò commemoranda
efiènt. Quippe cùm Nicæna
Synodus inter res à Conftantino gelìas præ-
cipuum loemn obtineat, & alioqui exaétif
firnam totius negotii narrationem iplà lùo
qnodam jure flagitare videatur. Verùm ille
diifenfionem quidem inter Alexandrum &
Arium exortam commémorât (fie enim hæ-
refim callidç ac diffimulancer appellat.) Atque
ob hunc tumultum graviffimo dolore
affeétum eflè religiofiffimum principem ; &
turn per Epiftolam, tum per Hofium Cor-
dubenfem Epifcopum laborafle, ut partes
inter fé diflìdentes ad pacem & concordiam
reduceret, omni de hujuimodl qureftiònibus
contentione depofita. Sed cùm perlùadere
eis non potuiuet, Synodum undique con-
vocalTe, & fopito tumultu pacem reftituiflè.
Verùm h*c ab ilio non làtis accuratè & a-
pertè traduntur. PrOrlùs enim'tanquam pudore
lùffufus, nec Arii impietatem publicè
traducere cupiens, tum Synodi fententiam
adverlus Arium prolatam, tum eorum qui
impietatis illius iòdi & in exiilium fimul
expulfi fuerant, juftiifimam ultìonem ; illud
denique c.clitus indicium Ario exitium
quod omnium conipcchii jiibjcchiin iùit,
feiens ptEetermifit ; nec hiftorìam Synodi
reique in ea geftas còmmemoravit. Hinc
etiam eft quòd cùm ea qure divino Eufta-
thio contigeruiit, vèllet deferibere, ne no-
men quidem ejus retulit, nec quiecumque
adveriùs illum neiàriè excogitata iùnt ac
perpetrata, fed feditionem ac tumultum An-
tiochiae exftitiife poftquam dixit, mox tran-
quillitatem reftitutam eife fiibdit, "Epifeopis
Imperatoris opera ac ftudio illue conveni-
entibns, per quos turba omnis ac fedirlo in
Cranquilliffimam pacem eft commutata. Similiter
ubi narrationem inftituit de iis qus
adverfus fòrtiflìmum illum Athanafium improbe
comparata lùnt, feditione quidem ac
tumultu impletam iterum Alexandriam re-
. fert: fed earn Epilcoporum prsfentia &
Imperatoris auxilio fedatam fbiflè. Neque
interim quis feditionem concitaverit, aut
qujenam illa feditio fberit, neque quo paéto
fedata ab Epifeopis fuerit, ullatenus ex-
ponit. Ac fere quotiefcumque Epifcoporum
mutuEe inter fe diifenfiones de fidei capiti-
bus, aut de aliis rebus conténtiones ac difi
cordite exftiterunt, eundem ille in narrando
fervat diffimulandi modum.
Joannes Zonaras in Tomo III. ubi res geftas
Conftantini refert.
H r J i ' TOTS t o c kpus TepeaC^/órrav 39 0
'Tea/icpiAs Sùoi&ios) cp crcLAouqivn v.cuQa.puas
TuyjgLvav '6ki<jy.o'ms%
05 /ttgT sVeiTo t. Aeytl) "¿b ra -
qyyccj $ T y a pus Sbfysj 39 ofioyvafioviìa-ocf tdTÌs
ciwaiSloy t ov 'ijò y 39 cfioyaiov r o T tco .tc ) Sby/MX.-
'ris s a i, >9 Sè^élioctf (Grfccf) r r fy l ayicov 'Xanlpav ‘
e is xoivavia.v piaAAov (ApToi òv t u 'T ^ .x t v .u $
'rrpaims (ruuoSsj 39 \jz^>fva.')(ay Gupìfy t Tnquv.
stcù [ l ovv t a v 9' iqopy/ddpa tvcov SdpyQ'.
a/ityiGoAcL $ eveivos a inct Si' éov cv Ty IxxAycrtx-
qixy \qotlcL foprfy avyfot.'^a./td/jos, tj0»j<ri' TnAA
d^y $ dv T cù ùpv\[àpa> Gvyf^/i/iaLTt) kp^avi^ay
ysoTaAcL/iQavi^' av'nvjL <zéèJ tfov ^ kp^Uo toS
(¿iQAis Toy ùcàyjùy Aty>ve&.' aìiTos « t o , >9
eyevwyoav auTos cf¿reiAcero 39 exTic&qaaVj (fiycn
Toy /Dp ^ t t o i u tZ « ) ùs TniyTIcù ^ cravyyt/
ióva yofjuCe^ ¡¿aaiAixa <T3^<pà‘T[oyvx, v^ i/ioltì.
Tov 3 T y r y S&jtìp&jovtcl 3-sToy A o ^ y , ra is rea-
tpj .V0as y f tm 'jp y iw T c ì 'Q m a y x Ìs ' x, ¿ ¿ e r a Tiva
A e y li T y m aaavei T y r ta ifò s ìnmpyovTgc Siwa-
fuv 39 (pyplavj *f t o ) S&jTtpeia t v s nuvmy (Zaa\
Auas
C O N T R A E V S E B I V M.
inXeias ^ kpyyts mcriCttqevjièyoy. 39 aù9is u&t 0-
Aiycc 39 !on tqiv yoxa t is Ts&xoofiios, Suva 39
i<fii<qidaa3 % ted Si& X) niattK t oAm us t id r
yivyTtSv SvOispylav vmpzTi)oa[uvy3 39 0 àòAùfiav
Atyi rtsr^iJtù'tu t Ty bay irtQixs' Huttos . ixTtaz
[te kp%lcu oS&v a ò ty 3 Age.) e£y$. "Kset pu9' eTE^gc
‘7iAei6iici Qa&xu' ^ 7ia<n Tyrois, of* S’sy
Aóy>v tzs^óvia 39 repo aluveov kiravT&y y&ia>fxevav3
T Yfl ve&atjpLiov Ti/ilco T y •nx'tqos eiAij^ora,
•w^cxituei^ g>s ¿v.3'eov‘ Touna 39 ^ toTs
kp\avi(sai SiypuLcn S^xvusaiv bfiotypovct Toy ¿Uog-
Qiov‘ ¿i pen 71 s <|)c(/>ì, Tipo ■ tyis ’Gnqpotyvis avTU
'7n>yy9liZoc[ Tymov tIu) <juy!pa<pUu> Id eft,
Arii leólam tum amplexabatur etiam Eu-
ièbius Pamphilus, Csefarese Palseilinse Epi-
Icopus ; qui poft deicivifte dicitur ab Ariana
opinione, & conienfifte cum iis qui filium
patri cosequalem, ejuidemque naturai efle
docent, & à iànótis patribus ad communi-
onem receptus. ' In Aótis autem primi con-
cilii, etiam acriter defendifle fideles tradi-
u eft apud tur- à nonnullis expofi-
Geiafiùm cy- ta teperiuntur, quse ipiè in Éccle-
xteenum. fiaftica lùa hiftoiià magis ambigua
facit. In quibus libris fiepe cum Ario fa-
cere deprehenditur. Ac ftatim in libri principio
Davidem citans, ìpie dixit & Faéta
fimt : iplè mandavit & creata fimt : ait pa-
trem & fa<ftorem, prò conditore ac duce
univerfi haberi, qui regio nutu imperet : iè-
cundum autem ab eo divinum vérbum paterna
exequi juiìa. Poft nonnulla item
dicit, huic ut patris potentine & iapientias,
iècundas partes regni & imperii in omnes
efìe creditas. Et paulò pòft, iterum : Ac
efle naturam quandam, quse ante mundum
vixerit & lubftiterit, ac Deo ac patri uni-
verfl in rerum faeftarum opificio miniftrarit.
Et Solomon lub perfona làpientise Dei ait :
Dominus condidit me principiùm viarum
lùarum, &c. Deinde poft alia plura inferi :
Et fiiper hsec omnia, ficut Dei verbum,
quod ante fuit & ante fiecula omnia fàóhim
eft, venerabilem honorem à Deo Patre a-
deptum, adorari tanqiiam Deum. H x c &
alia demonftrant, Euiebium Ariana dogmata
probafle: nifi quis dicat, id opus ante
converfioirem ab ed fuifle confcriptum.
B a r o n iu s ad a n n um C h r i f t i 340. Cap.
XXXVIII.
Certè Socrates dealbat iEthiopem, dum
nititur ipfum Eulébium ab Ariana hasrefi
exculàre, ac piane immunem reddere. Ipiè
‘ enim Euièbius licèt tandem, ut Imperatori
morem gereret, Nicasno Concilio lublcri-
pfiiFet, iifdem planè fordibus feiens volenf
que turpiùs inquinatus eft, ut fus Iota in vo-
lutabro luti, & ut cànis ad’ vomitum fuuni
reveriùs. Adeo ut qualis iplè fuerit ufque ad
diem obitus, non fit aliunde quserendum,
quàm ex rebus poft Nicasnum Concilium
ab eo geftis, fingulis ferme annis fuperiùs
recitatis. Ut autem excufet illum ab Ariana
hserefi, citat libros ab eo fcriptos .contra
Marcellum Ancyranum Epifeopum, reci-
tatquc ex illis ftagmenta qusedam quibus
demonftratur, eam de Filio Dei Eufebii fùtile
fententiam, ut négarit iplùm efle crea-
turam, tanquam unam ex reliquis creaturis,
ex nihilo à Deo creatis. Verùm dum nititur
ex his Eufebium purgare, aperte fignift-
cat, fe Arii & Arianorum haerefis labyrin-
thum minimè penetraflè. E t paulò pdft.
Ceterùm Eufebii Pamphili inconftantiam; &
poft Nicsenum Concilium, cujus fidei regular
lùbfcripferat, ad errores priftinos redi-
tum lùgillat fiepìus Athanafius ; eumque de-
mónftrat in NicEeno Concilio tanquam lu-
dionem in feena lufiife, habitu Catholico
iùperinduiftó ; quem, egreflus inde, exuens,
pedonarti, qutenam elfet, in omnibus, ut ait
Epiphanius, prEe fe mlit. Adeo ut idem
Euièbius Eufebio Nicomedienfi conjunétus,
biga impietatis, effeéti ambo, pari curiù &
iinpètu, impuliore nequam Ipiritu agitati,
in fùum iplòrum & aliorum exitium in prse-
ceps delati fint. Ut non immetitò appellar!
iplè Enfebìus CEelàrienfis meraerit à fanéto
Hieronymo & aliis, Arianie fatftionis figni-
fer, propugnator apertiflìmus, & inter A-
rianos fàcile princepst? Cujus & memoriam
adeo èxfedrata dft NicEena Synodits feconda,
ut platie eum jam defendere velie, nihil a-
liud exiftimandum fit, quàm Ecdéfiam Ca-
tholicam impugnare. Unde & podere SiX-
tum oporteàt, dum adveriùs omnium antiquorum
Patrum fententias, iplùm Eufebium
Catholictim alfeverare non dubitat; cùm
frigide eum exculàns, Eufebii Nicomedienfis
elle tradit, quod erroris adferibitur Eufebio
Pamphili ; perinde ac fi eorundem Patrum
ièntentee de eodem ambigux fint, ac de
Eufebio Nicomedienfi poifint interpretari.
Utmam vel exiguus làltem ejus exculàn-
di relinqueretur locus. Quàm libentiflì-
mè ipfe ltiftoricus pro hiftorico labora-
rem ; cui ( quod magna fiducia ingenue
profitemur) vel ex ea parte phirimùm Ec-
clefia CatholiCa debet, quòd rerum Eccle-
fiafticarum quamplurima antiqua monumenta
magno labore colleéfa, fideliter pofteris
tradiderit. Ter quaterque felix tot pere-
gregiis lucujtrationibus editis, nifi eum im-
pietas Ariana tot tantifque fordibus turpi-
ter aiperfiflet, & ante, perlècutioiiis tempore,
iaplùs à fide, eandem tantopere la-
■befàétaflet. Quòd vero fimpKcitate quadam
& rerum infcitià in lùo làntftorum Catalogo
Petrus inter Santftos eundem Eufebium re-,
tulit, & errore atque incùrià quàdam in a-
liquod Martyrologimn irrepfit, in noftris
ad Romanum Martyrologium Notis, pluri-
btts diximus.
Sca