tio juXta illam arborem e proxime exftruélam ,• & reimftap uerlafe ; fa&cr iafriacmia aQffiiidoude qiulloinc iapme ra&gi » aliaedn umno s à retleamtupmo ribefuts. nviodftertius,r , &f ciiaptf iugsr alvoictia sf anve&fitmrao nmia ainndaaigtunmum à nfiombois, eCiToer npietir l&ite. raams iAcoc ancioof tvroir;o upt efrinfeef tuifl-- la dilatione &• fimulacra omnia qu® memorato
in loco reperta fuerint, igni tradan-
tur, & ara funditus evertatur: Utqueom-
nes qui poft juffionem noftram impium
aliquid admittere in eo loco aufi fuerint,
debito fupplicio afficiantur. Quem quidem
locum puro Bäfilic® aedificio exornari pr®-
cepimus, ut idoneus fan&is viris confeffus
efficiatur. Quod fi quid adverius prasce-
ptum noftrum geri contigerit, abfque mora
ad clementiam noftram literis veftris il-
lud referri oportebit : ut quicumque de-
prehenfus fuerit, tanquam violat® legis re-
us extremo. fupplicio afficiatur. Neque
enim ignoratis, univeriorum Dominum ac
Deum illic primum Abrah® vifum, cum-
que eo collocutum effe. Illic facro-ianét®
legis obfervantia primum coepit. Illic primum
Servator ipfe una cum duobus An-
gelis pr®ftanti® fu® copiam Abrah® fecit.
Illic, Deus primum hominibus apparuit.
Illic Abrah® de futura ipfius progenie
pr®dixit, atque illico pollicitationem imple-
vit. Illic multo ante nuntiavit, plurimarum
gentium patrem atque auftorem ipfum futurum.
Qu® cùm ita fint, ®quum èffe videtur
ut locus ille noftra cura ac diligentia,
tum ab omni piaculo purus conferveturj
•7(0.0 c lv t v v 1 ß& fJ-o v to> i\ceoe 'X h y o io i i
éçixvotjy 59 Svaias äkg-ôctjnVs <nwiy%$ oôey è-TTïiJVi % *t xcupav r yptelepcov ra x&tni yftt- %
ripa c îW o t ç io v , $ £ t ô t o 7T8 kyioryros kvkfyov
5 xctTOCpouveToq, yacaoxw vptcov t»» aeptvórTi'fct ßx- Ao/*oq, SïIyAoùcfytf 7(&p yptm tfpos ’Axaixtov T ov
aJg.M/AOTOL'TUV XOptMTOiJ 3 X) <Pt\OV VpitoV, yÇAftpt&ir 3 V <tyGo rivos v7npU<Jta$, >9 t a eilïoAa. ocra, a àv tm
T # 7(p0tipyp/dj) 8 BvÇJffXOi)o T 07T8 j 7WÇJ- TRtgJcibÔlJ*
1059 0 ßdftOS OX, ß&QpaV kycUTÇcL7{Vf >9 71001 701S 7DA-
ptcoai *npta>ejict$ cl£iov9 p $ r ito ypuvnpcui xgAébow, ^
kceCes m o v Taf roi^rco totîco '7tpct^yiïoc\' ov îücöotpctf
ß cu n A lX A iS o ìx o S ò p ty p U tri X O O Jtê îc& lX ] SX èTC t^A -
pjdpi 07ms kyicoy cLvQpaTmv kfyov aiwefyiov ^ 7 n l t i -
1 5 X®?' ù 171 na-ep t o 'TTpoç&x^ wptGcLiyy
XfZAS rm s (j&Xhïïrtas tm yparepcp y/teporyn i l *
vfurépav «hiÀajVî yça.fipLcL'iav yvatiSliuoci •&,pi'7t{ t
iW t kXKntopdpov, as 7rapa.voptYi<m.v'&J r k m r d n t
xoAa cnv vTrvTrvccj (¡sçfçvttj'apâjj. M y$ kmiirey Ixu
20 ’Tfparov r t oAav ¿W t t d tw ©eoy >9 à<Pôxf TcS’AGpcc-
kpLy 59 iîi£<Âg^ôoq. ex£( ¡S ëv orpslrov y & kyta y opta
Bpticmeia. r ‘K^la.px»v uMQev' exü •xpaTov 0 Xarrip
O.VTOS r kvo kpyeAaVi r ecu/ry 'Gkxpó.yuo.y
rçif 'A Ê p z k / i iTpBJk'v^tA^boa.Tö* exu vois k)§pa7nns
2 eo &eos vp^cLTo <PcüLvecS^ ‘ exit T a f 'A Q&ikpt •zfêÀ £
fieAAovTDS clv tcS atfeppuLros ‘Z3£jvfy>p&jcei yja-
T* TW e7rà>jêA»ctv g orAvipaw exit rcAv.-
q m ocrai' gQvgùv a ù rà y 7raTg^o> fZSÇ^exjnpvPev.
ail 8 70 5 g ^ o v ra v , k^ioy ’6$tv as ye ptoi
jo Totf, i la ^ ŸifLerépcti ç p o m S ïs y x a . i ^ Q a p o v k y n
7 1 0 7 7 0$ pukojACLTOS T 707701» Tÿ70F ^ U A c t 'Î^ c^ ,
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s
ritu feftivitatem celebrafle. Nam" Gentiles, inquit, ange-
los adorabant, hoftias & libamina iis ofïerentes. Erant
igitur illic angelorum fimulacra, quibus Pagani viótimas
immolabant. Hieronymus de locis Hebraïcis, ubi de Ar-
boch ita fcribit : ^uercus Abraham qua ¿p Mambre,
ufqne ad Confiantini regis tempora ibidem monftrabatur,
¿r1 maufoleum ejus imprafentiarum cerni tur. Cûmque a
nobis jam ibidem Ecclefia ¿edificata f i t , à cunciis in circuita
gentìbus Terebinthus fuperfiitiofe colitur, eo quod fub
ea angelos Abraham quondam hofpitio fufceperït. Multa
hic de iuo addidit Hieronymus. Eufebius enim ipie in
libro de locis Hebraïcis haec tantum habet : ‘AcÇa, own)
*$-* K»fAti viïy /*syiçjj, //»jjTfijroAis oint to "7mXeuoy
T ùXb.otf>ôXar, jiyot.i'mi 01x471fg/for, fij ßetnAtsoy ¡Jutiu
Tcwïsf. A et£&. Mr&iiWTO |j <pvAy ‘l é A i , m to ç ¡¡y é Uçet-
2tkhi U>ict t (pvyxAfonie/.w, AfVuas tôt vins oïsîwox mi/juttetç
ß • izufffi i fyvi'ASgeuefA/ é* r i [¿yiif/jcc oÛtd9î ^taipimef,
¡itf S-Mmiós^) hntpemäi ee&i T ip^pay é TipiGivè&-, et
•nS’Appetii//, t7n%iyc/)îyni apjiXot' <zoÇ9Ttçÿy ' j ’ApSo jycA¡s[Aty>i,
usspgy ô^r.Alfjyi X&ç6>[Ai, tiiri XtGpuf// iyiç t vteoy KuAio, oij ai
■ymçuAiHro/Aiyeuç. Illuftris locus, qui ièntentiam Scaligeri
prorfus evercit ; noftram verò explicationem egregie confirmât.
Ait enim Euièbius, Terebinthum ipfam & ange-
los ab inimiçis noftris illic fuperftitioiè coli; inimicos vo-
cans Gentiles ac Judæos. Citât hune Eufebii locum e-
tiam Damafcenus lib. 3. de Imag.
i Km ßotphöy thfAtm 3 Supple i xyAçpicA. Retulit inquit
Conftantinus, ad nos foetus noftra aram illic effe, m
quâ impura facrificia ojferantur. De hac ara loquitur
Euftathius in Hexemeron, quam ait adhuc ftetifiè fuo
tempore, ut & ipfam Terebinthum. Ex quo apparet,
hoc Euftathii opus feriptum elfe antequam Conftantinus
aram illam iubverti juffifleti Sozomeni quidem ætate,
nec ara nec arbor Terebinthus ftabat. Manfit tarnen
fuperftitio Gentilium eo in loco, ut teftatur Hieronymus.
Adcò difficile eft fupcrftitionis fibras penitus evellere.
Non omittenda funt quæ de hoc loco (cribit Antoninus
martyr in Itinerario. De Bethleem, inquit, ufque ad radicem
Mambre funt tnillia viginti quatuor: in quo loco
quiefcunt Abraham, Jfaac, ¡¿> Jacob, & Sarra, fimul &
jofeph offa. Eft ibi bafilica adficata per quadrum, (ja
atrium in medio difcoopertum: & per medium canceüum
ex uno latere intrant Chriftiani, ex alio verb J u d s i, in-
cenfa deferentes multa. Nam depofitio Jacob ¿0 David in
terra ilia, die primo poft Natalem Domini devotijfime celeJ
bratur, ita ut ex omni terja Judaorum conveniat multitude,
incenfa deferens & luminaria. Et dant munera, &
ferviunt ibidem. Adde Hieronymum in Epitaphio Pauls.
2 Tat i&tpav t ip/itnpuy to) upctri i^enpu uXboTftoy ]
Quatuor priora verba expunxit Chriftophoribnus, abiunt-
que a codice Regio, Fuk. & Sav. Verum fi mei arbi-
trii res eflet, mallem equidem fequentia verba expun-
gere i f ifAtnga, qua ad priorum interpretation«!!
lchblii vice addita fuifTe mihi videntur. tempus
imperii eleganter G r ic i dicunt. Porro Imperatores id
prscipuo ftudio ambibant, ut temporum fuorum felici-
tas & dementia celebraretur. N ih il, frequentius occur-
rit apud Latinos Hiftoricos, & in legibus Imperatorum.
Apud Philoftratum in libro 1 . de vitis Sophiftaruro, ubi
de Heliodoro loquitur, haec vox corrupta eft. Ciim enim
Heliodorus orationem exorfus eflet coram Imperatore, ait
Philoftratus Imperatorem fubito aflurrcxifle & acclamafle,
O Virum cui fimilem nondum vidi, O decus & ornamen-
tum meorum temporum, t ipticuilS xaepSy ivpnpou. Sic enim
legend urn eft. Eadem voce utitur Conftantinus in Epiftola
ad Haereticos, q u s legitur in fine hujus libri. Proinde
vulgatam le&ionem retinendam cenieo. Verba autem ilia
7*f upuri -nS if/itnpu tranfpofita iunt, 8c locanda poft vo-
cem m«^.
3 Km <p{\ov ipoSyJ In codice Fuk. 8c ichedis Regiis legitur
QiAoy ipontpoy,
4 TefAuejeti u%tcy ] Lego -npoefM', u\toy y. Id eft, ca-
pitale fit. Quare hie nihil opus eft emendatione Chri-
ftophorfoni. Alitcr tamen fcripti codices Fuk. Sav. ac'
Turncbi, quos hie fequi prsftat. Paulö poft icribe ex
codice Fuk. « Ai ßuoiXtivne, & c .
^ tu Motk tum in priflnum fuSitnan reftituatur:
i'npov W ttÙTv or^cTÌe^, % Tìiv 7rpi'7C8<rajy T a f ut inpofterum pr®ter cultum omnipotenti
T ta v ro x^ ro zA >9 S to r u cA ti/im Xj r oAav J^ottoth ^ eo ac ^ervator* n° f t ro ùmriium Domino
x f tl&at H ' ¡ Z J Z S S ì
K ^wAct-rlejy (p p om h s , u y t pioi r o . 5 vobis convenit obfervari, fi quidem volun-
•m-Qupua. £ 5 eoos£e<et$ e^cupercos ripììipitva., axrrfp tatem meam, qu® e x D e i cultu p rsc ipu e
ìsv rnk'mi<rpLO\y y ùptSTt&c cep ivom s irAyptjcdC ftePende t, adimplere i u ti confido, gravitas
< J T ? e 1 . m m m | ò , veftra defiderat. Divinitas vòs fervei, fra-
M r c c j.o fd e o s upt&sàicL<pvAoi,%oiiCtàfA(poi cLycLTnjToi. tres cariifimi. •
KEiAAAlON NA^. CAPUT LlV;
a ■ Ei’toAe!«- é frdntir ^to'Aow. IO Fam & fimnlm* ubiqm dima.
n Ay'm, pd/j i'w m o vw t n w n A m S t > '£ a . v £ Q a - T T a c omnia Imperator ad gloriam falu-
’Tftttfd k u o k p u o is fècujiA&ùs Ì I è t t * p u cn iiiT o ’ tifer® C h r ift i virtu tis omni ftudiò
H | B n «ìs 'ot) i lm 'A a y i - Ì K ' k Ì T B D e l;m quidem Servatorertx
/ ' tv' Jg/» B luum hac ratione colere non ceffabat. G e n -
m m M >* W à ^ h i o i S ^ i p u v o . TtXo.yUv, tilium vero fuperftitiofum errorem , omni-
Truvroiois e g y A e y x T p om i s . eySev eix 07u s lyoptyovTo * 5 bus modis ftudebat convincere. I ta q u e q u o -
¿a etvTDis t 3(^' ttoAìv vg^v Tct) 'Ztr^7rvXcucCi ^vpa9 run£lam in urbibus fanorum veftibula nudàtpypM
yivopfy/A {¿ctaiXtas ra^ftqa.Ìpux'n’ ¡r é pm <T y o rum ^ e S lm 8 rmPeràtor*s ° ^ ata ’ a!*“
, \ ~ » / 1 M m , , orum tectum corrumpebatur, tegulis amotis.
erra r c is opoQois 7e>^, t w A u ^ p w ct<pxips^,eym, NonnuUorum veneranda e x ®re fimulacrai
ifpQeiptro' kW c o v 7 » c ì \m a ’^ ¡K xH p y y p io f^ , \<$ qu® error majorum multis jam annis magniois
y r jraActray k ir e t n i piaxpois In p tv oX o y u r o x P ^ ' 2©^ce ìa^ ahat, per fora urbis ab Imperatore
S i H H i i * » ~ 1 ^ n cognominat®, omnium oculis fu b ie à a funti
4 m * « M * ^ ■? 9,*.- A 5 e o u t ad lu d ib r ium & c o n tum »liam f ;
mAtàs 'zmMas 7rpV7i9èTD' a$ us a,%yptovct 5golv dan tium paterent expofiti, h ic Pyth iu s Arois
opoùovty a S l pc, r iludioy' l rnpaQi ^ p o llo , illic Sminthius : & in ip iò quidem
T Xpt'ivQioV o v A v r e i S Ì 17(7(0 fpo pi i co y r è s o # .A tA - c *rc° t ripodes D e lp h ic ij Miif® àutem H e -
1 (v . , V v tc . >(v 1 >■ I , „ hconides in palatxo; D enique civitas illa
3 Q o i s r v T n S ì x s j T A s d ^ EAoca.y.^5 (¿uoves 09 m - » 5 Imperatori cognominis, totapaffim repleta
ActTia. etfXypouTO j SìoAtì 7raoò, y ¡¿oLoiAtas g^ra- eft fignis «neis, qu® eleganti opere elabowpjuos
770A15, r 7tav ’¿Qvos o r r é x n i s voAxou Cj)i- ^.ata> Per ftngulas |)rovincias olim dedicata
AoK9ìAjc u s képitpapSjjav* oTs Seclv mptourt 7(AÌqcLs I ,US ^om!nef m.or^° er^°"
« W m m m m m A , , , n s opp reflii longo tempóns fpatio centenas
octols zx&ToiAQat) oAo3t9tu,TV5 r e ijv a iA s ei$ pi<twx,iOf viftimàs & holocauftà incàffum perinde ac
’¿m S iy r e s puxxpóis ed am v o l r t ìA o jì Iu j y è v o a y x ó r tS jZ o ^ is immolaviffent, fero tandem fapere d i-
on|^ ttots (Ppoyeiv ’¿yvaffajv’ r u r o i s c lv to is , kOuppicLaiv dicerunt, poftquam Imperator iifdem ad ri*
txì Wsk i m,ti£ I — 1 — fu“1 * S hH H c“- m m ° , _«p /» , , ,, p it . Simulacra vero e x auro fabrefafta, alio
^ r ie S i y i Xpvoect t y J AyccX/XAiav, 4 ctAAi) *tt>; quodam ultus eft modo. Nam quoniam imp
u r y p x '70’ m u S y y a g ( n u o tili p u tr it o Slipiouvov'fèc. peritam hominum multitudinem, infàntium
n p n m i ix n » H B r i w X » 0 i| •? M B r i H 3 S in f ta r> H B B B l a r™ « “ u r o 9
, p , , r \ g entoque fabrefactas fruftra contremifcere
p o A v x u c t, v\yf xpucroc) X, ^ y j p u 7n 7(AcL0?tèva ' x, cognoverat, eas è medio toilendas effe cen-
•m v v x . Cxt'mSìòy covro Ifìv ct<s7(ip riva. Ai- ^ » quippe qu® velut fragmenta qu®dam
o. /_ tJi* \ lapidum effen t, ante pedes hóminum in
-m i ' « « o r ? ^ r mFedlIS ten eb r is ambu]¡miam p r o je a a ;p h .
7in$b)V eppiptft&Ht' A ticiv r e 59 op taA lto r y Aoìttoo numque deinceps & ®quabile iter vi®
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s *
1 Tl^rmsv iftiZi <p<As*T?wv^J Lego ao&trUiyy, vel Gstàoniti,
ut legiflè videtur Chriftophoribnus. In fchedis Regiis
fcriptum reperi to&rijior, ut conjeceram.
2 ‘Et ¿ppati tmeun ] Sozomcnus in libro 2. cap. 4.
ubi totum hunc Eufebii locum pene deferipfit, habet
Hg,to m i òcyjìcti, é1 T Izriréfggfdgy, m ßotmXeeot.
3 Tèti 3 iXiieuyi'Ati ¡stèrni ài rmXornif ] Themiftius in
oratione y. ad Theodofium teftis eft, Muiàrum ftatuas
fuifle in curia Conftantinop. Idem in oratione ad Senatum
-s/è< «a&iSesoti, ait eas ftatuas hinc 8c inde collo-
catas fuifle duplici numero, ita ut non jam novem eflènt,
fed o&ódecim.
4 ,;a » v( sr*f / tm ' f p ] ^Erea quidem Deorum fimulacra
Conftantinus Byzantium devehi juifit, ut urbem illam
hujufmódi fpoliis exornaret. Quaecumque verò ex
auro argentoque fabrefaàa erant, ea conflari 8c nummos
ex iis fieri juifit, ut fcribit •Sozomeiius in lib. 2. cap. 4.
qui hunc Euièbii locum optime interpretatur. De hac
templorum 8c iìmulacrorum everfione Euièbius nofter
in iermone 2. de refurre&ione ita icribit: Putas Gentiles
audebunt dicere, quia mortuus eft & non refurrexit. Non
quaro quid dicant ; fed quid patiantur. Si enim ftant eo-
rum tempia, non refurrexit. Si non conflata funt eorum
fimulacra poft erucem, non refurrexit qtti arguii ea qua
non vivunt. Et aliquanto poft : Non invenies folem clario-
rem, ad fatisfaftionem refurrèSionis Domini, gèntilium coti-
die deficiente cultura. Trotenduntur autem Ecclefia bona,
& quotidie crefeunt.
V a r i o r u m .
a EìAiXsleiy yjtf ppkim Tmyfc.yfè tffmXoni] Conftantinus
A. D. C C CX X X I I I Conftantinopoli degit, ubi datse ab eo
leges tres in codice Theodofiano recitate. Tempia 8c Idola
Gentilium celeberrima, una cum fuperftitionis Gentili-
tise ornamentis ab eo .everti jufla, 8c exinde everfa ; opefi-
que 8c reditus templis detraiti ; de quo videndus Julianus
Orati 7 . pag. 424» Eunapius in vita vEdefii pag. 37. Liba-
nius in Orat. Apolog. 26. pag. y j 1 • 8c Orat. pro Templis
p a g .9. Tbeod. lib. 5. cap. 10. Hieronymus 8t Cedrenus
in Chronico id nominatim fa it um aiunt 2y, 26, 2 7 . Imperii
Conftantini anno. Ant. Tag. ad am. 333.
Hh h h 2 tw