4*8
S Æ C.
IV.
Chrìftus
ab Impe-
ratoribus
Deus agni-
tur.
/
claraverantj repente apparens, cunctos qui- piovüs $ x s qm e ja s 'ro , tt&poas obras <p<¡tdem
inimicos hoftefque de le vit & ad nihi- ^ ’ Q ' % rcoXepxxct eìs g p B j g x¡ ro
lum redecir, adeo ' u t ne nominati quidem . v / < m __/ ____- , j v *
unquam f i i f fe videantur : Arnicos vero & H X * ™ ™ - ™ , 1 ■ IH W B B 8 K .
familiares fu o s , apud omnes non mortales t * í au ra ) <}>iAa 79 oiXßia, ereexwex
modo, verum etiam cceleftes poteftates, fo - 5 ^rctow Q r x kvdparrois piovovj ctAA x a t
lem quoque, lunam ac reliqua fiderà, cce- ^ ¿ n ^ c iv ¿ ^ ¡o is , v X Ìq re x, re X lu ly 59 2L<ïpoi$ ¿
lumque ac mundum univerfum, fupra om - p , . , p _ / j W íiL
nemgloriam e v e x it . A d e o u t, q u od nun- y E B § I H | H ü * *
quam antea contigerat, fummi Imperatores, »¿Vj o /¿nSï aX X o re t t o , t b í *7ravT®v ctva&Tú) p a -
honoris illius quem D e i beneficio accepe- <t iX ¡a s, as AeAÓy^to-« -TTfitp* ct¿T8 ti¿í>is <ruoy¡<Qtirunt,
fibi confcii, jam, in mortuorum fímu- IQ , ^ 0¿$ yg^pay eiíióxay. xa& n lù e iv reporáreoiSv
lacrorum faciem compliant, & profanos dæ - ^ ~ í/n cv / a ' ' j ^ B E L
monum ritus conculcent, ac .vetuflum erro- í * * * “ «
rem à majoribus traditum irrideant.- unum kjtásrYiS re a ^ o rra ç^ io r^ x.<tny[e\SLv grot à i fiom
vero ac folum D eum cum erga omnes turn ©èòy r xoivòv dL7tó.vrav »9 ectwmv fàepyerho yvain
feipfos maxime beneficum agnofeant; & re . x ¡ y í ¿ ^ T0j ©eo5
C h r iftum D e i filium univerforum regem ^ ~ , \ , /. i
efleprofitean tu r; eum Servatorem in e d i f i is « 5 f V « A » o ^ X o y v i, ta cu r ra o . w A « «
fuis prædicent ; ejuíque res preclare geftas «.vct^pélíen», kve^ctXU'ßq pivyi/d j Tot xxrvpvcufxa^f.
& v id o r ia s de impiis partas, in media urbe é Tots •7^/’ iatCotfv CLVrÓtJ v'atCLSJ AtgffM Ty ßct-
quae omnium toto orbe civitatum ren n a eft, ^ ^ ecrrr y is H S M B i # & .- ,
regalibus apici bus ad perpetuam poireritatis 1 t <r n / oß /» ■>* *
memoriam perferibant. A d e o u t fervator « « 8 " « P W y & W f o f cun
o fte r je fu s C h r i ftu s , folus e x omnibus q u i 20 Syos ’ I^crotto Xpiqov r vfxav xcu 'zv& s
ab omni ævo unquam e x ft ite ru n t, ab ipfis a ^ v r f f if -$s b .m r¿ra ¡ , ¿ x xa,v° v ’e%
orbis terrarum fummis principibus, non u t , . r 1 - H MSlBBfci M B H H S B
■rex vulgaris e x homiriibus fa à u s p r sd ic e - « 4 ®®» ^ mMa- ^
•tu r , ièd tanquam fummi omnium D e i na- oTòt t ö xctôoAs ©goo rectjShc yvvi<rioy x¡ x* ctuToogoy2<a
turalis filius, ac per fe Deu s adoretur : atque ^ p 0ffXta/é ï c X xcq eìxóras. r i i yz% T % f 'im rco n
id iure merito. Quis enim e x omnibus q u i „ . « » ~ , >/ . _ / _
unquam fuerunt regibus, ad tantum v i r t u t . s ^ ß ^ A M » rormnroF c t ff r a s IteayxctTe, a,S^ a »r»»
ac potentiæ culmen e v ed u s eft, u t omnium r f y f \rn yHs ¿v0p<a7rav axoUo yX arjcu/ epivrÂH-
mortalium aures atque linguas appellatione 3 c lv ts rrpoow'ycÁcis ; m i ß ct(n\9js vopias 2
fu i nominis impleret? Qu is e x regibus le- ^ y / 0 \
ges adeo pias ac modeftas co n f titu it , utque
ab ultimis oris ad extremos u ique terrarum ç J.tm yüs M a.y.çy* r ïïs oAjjì ojx8/$o>jì, 05 g-
fines cu n d ís hominibus audientibus; perpe- oLtfcLaiv cuiQpa>7roi$ cLr&yivQmiòX 2d & p x iïi
tu o legerentur, obtinuit ? Q u is ferarum , , , , ,« ~ ,/« n , P y , ,
gentium immítes & barbaros mores m itiffi- ™ «Af ßctpQ a.^ % « « -
mis atque humaniffimis legibus abrogavit i roTi ìifiépois cujT ov % <J>»Aety0/W7rofétTojs ^ c t-
Q u is tot fæculorum fpatio ab omnibus ina- p^ v a i youois ; r i i cu<f<riv oÁois r\jam rcam m reo-
pu gn a tus , v im ac virtutem humana majo» • .. p . „ - , . > , ^
rem o f t e r d i t , adeo u t indies efflorefeat, Agp iA * * * r ccvÔ^ttov ctperîto e n h i l o ,
omnifque fubinde ævo adolefcere videatur • 2 5 ¿v6áV ooYifxípet\ ¿ v e c to r re o jiro i t b j2»ou ;
Q u is gentem quæ ne auditu quidem an- , ^ T ¿ ¿t» JS « íJ o ? , m * ¿ v y * n * 4
tehac cognita fu e r a t , non m o b ícuro ali- „ „ .. , , -, ,/ ~ •..«_» *
q u o terræ ángulo, fed per omnem q u i fub reoi rm y v ii AêA»i0o i, ctAAot Jtetö o\ij$ t y is v<p >1-
coelo eft terrarum ambitum, con ftitu it ? Xtca ityvaocro 5 m i éCcrtêeicti oorAoii ¿ r a s gip^t^ct-
Q u is milites fuos pietatis armis «a muni- * > .¿>i k ^ a v r o s r l i
v it , u t m concertationibus advenus noires, / | ^ v ^ „
q u o v is adamante firrtiiores ánimos oftende- 4 0 x & cn u o 'n p ü i) c j ro n rs ç^i ra s a .m 'ra .Xm aryavi
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
1 %*(UKTtif« ] Chriftophorfonus majufculis literis
vertit.
z K4 ccv-ndiovj Notandus eft inprimis hie locus, in quo
Eufebius Chriftum vocat uinisò», id eft, per fe ac verè
Dcum. Hie enim unicus locus, meo quidem judicio, fuf-
ficit ad repellendas omnes calumnias eorum, qui Eufebi-
um noftrum Ariani dogmatis labe aiperfum fuifle cre-
diderunt.Sic etiam infra nominai ièquenti pag. S’ nccpSaoi-
Xiuc, up,j irunryifijMoi, (c1 ctuTts OfS Aeyy. Eft autem Jisec lo-
cutio Platonica, Nam ut Plato vocat quod eft
verè ac per le bonum, fie Eufebius ccÙTtiso» dixit qui eft
vere ac per ie Deus.
3 Ttfo aitno >a&mipeJ‘*<ß Chriftianorum nomen intelli-
git, per omnes ubique gentes fufum ac propagatum; nec
folum Romanis, fed etiam Barbaris cognitum. Quod fi
quis ipfum Chrifti nomen intelligere malit, equidem non
magnopere repugnabo; paulo poft enim fubjicit Eufebius
de Chriftianis: quod quidem non faceret, fi de ipfis antca
locutus fuiflet.
4 *Ev mi f yni AiA»iof] Reftius m codice Med. &
Maz. legitur i* yavict.mi ym Et fic Fuketianus
codex.
V a r i o r u m .
a Aurino tz&mvnuQ-aj] Euièbius libro -IV. Evangelicas
Demonftrationis, cap. 2. Filium vocat^ewT®»«» uòvo.
Aéjjr, ngj uÒ7vm<pietii, <è tv i ì eiÒTSf^Xer tti-nuyeejiy. &
cap. 13 ejufdem libri ctù-n^uti. In qua compofitione vox
uòret in refto, non in obliquo cafu accipienda eft, ut fit
«¿7®9ì®s, ttiròi i ®(«$' trinami, uòvi i £ph. Si enim per obli-
quum compofitio refolvi deberet, hoc modo *£ ùvtS vel
iewrS Gtos, tum cum afpirato fcriberetur. Vide
Tear foni Exbof. Symboli Àpoftoliei, p. 39. M Articulo I. Ccr-
tum eft (inquit clariff. Bullus) in iftis vocibus pronomen
mòto fignificare tantum ipfiffimam rei veritatem, non cau-
lam, aut originem; Filiumque eiTe verum Deum, veram
vitam non ex feipfo Deus aut vita. Bullus Defenf. Fid.
Nie. p. 2j"6. fol- Ex hoc autem, aliifque Eulcbii noftri locis,
eum ab Arianiimi crimine ,& nunc & olirn obtento, ftre-
nuè vifldicant Cavei noftri, pluriumqj Doftiorum fuftragia.
. o,Jg.(podHe^zLj 3 r i i (¿cLdihlm eis ròovuTDV x g e r i t i r en t .? Q u i s u n q u am r e x u fq u e ad e o p o f t S ì c ì
I y t é TpOTlcLLO. M O“ “ ® ™ * bliS - ! ! , 1 , p$a adverlus, no,i?ceIsu iet>r exit ; omnpiaW de’n 'iqmue IV .
Jfx^v "moli X) jmv^c ro7Tov Xj. X?&v loca, regiones, urbes, t.um apud Grascòs tum
X<xSh re X) BapGctpoV) ßcLoiXnuiv o’Um oLvry rcXY\- .apud Barbaro^, regalibus fuis palatiis, & di-
i m. x,/ - 'Sve U yaw oTcc S m t«- 5. vjnorum templorum fabricis confecratis im- c. * ' > ' » o.' pJevit v Cujulmodi lunt lise templi hujus h TU veo xoajxyi/MLm re «.»aj»- pulcherrima ornamenta atque donaria. Quse
piat/fe,* oL xoù, «.¿to' <7epivk /ddp as ciÄtflas x, (¿¿yet- ipfa quidem per fe augufta profedo funt ac
-1 i t lt .* m a g n i f i c a , & ftu p o r e a tq u e admiratione d i-
A a , Orf-. r e \» h a s re ixMc a H3 a.fvf M.rvs a.£t*, xoq oia. _ * > . r w w 2. 1 » ~ L ' §na > quipp&quie regni Se^vatoris noitri ìl- rüs r<d 12 a--nipos tifcav ßamKuas ofctpy» Jiiy- iuftre fpecimen exhibeant. Siquidem nunc,Pf*lm. 31.
udirvi’ on X) vtiu aZrvs év7TE x, lyevYiQtjavcv, olvtvs i o quoque ipfè dixit & fa<fta funt j ipfe manoifi
reiXarv x.ma.1 WCY.ncK)t\ovLVi . n> yap x* weafeMAXMe rorvrr,7, d a v i t & c o n d ita fu n t . Q u id en im o b f i f t e - . . ^ . _T , . . -, , , , , , ~ p / r e p o te ra t n u tu i a c v o lu n ta t i V e r b i om n iu q *
7ia.fi'o0 .<nXias Xj Tra.vvfyifiovos Xj avrvv ©goti Xoy>v r e g iS a c p r in c ip is a c p e r fe D e i ? A d h o q
3 o#<iTicrecQvLi rcS vfMftan' 3 ^ o A w t s xóyav o lm a s v e r o u t a c cu ra te c o n fid e r a r i lìn g u la e x p o -
1 i w £ i w » 1. *«ì b t d U a it- B I I H H H H & r ? " 3™ » \ » \ * \ op p o ra tio n em d eh d e ran t. S e d & p e c u lia r i o t io
offtfja: fa’ fiUi> oovi xotf ota. rvt, rvis r y ì 7ee7n>vij- 15 o pu s f u e r i t , u t e x p lic em u s q u je & qu an ta
xórtov <Z3£?Qufucii xlx&truj rap a u T a f rcS StoXo- e x f t i t i t alacritas e o rum q u i in h o c o p e r e Ja-
M i f U ™ , W vtof « i y à r à B ^ * r a “ ? i p s f i i a c PQ” d er is
„ , o , /a v n r* I + 5 'i/i' u t apud iplum quem celebramus Deum,qui 4 T ex (a v i&v Atocùv 4 x* ßeZt^toray oixov étto'Tri 6uoy7i, animata om n ium n o f t r um in fp ic it t em p ia ,
¿S' X) à<r(pa.Xas ifyv/jdpov erri T a f SepjutXxq r ’A m - & d om u m .e x v iv is firm a tifq u e la p id ib u s
w m x a ; B B h I B a t t ; T S i o f t™ a a "> p e r' u ö r a t ', f » p w M M g m A -
~ p / . \ , , « p o lto lo rum & P rop h e ta rum p ro b e ac h rm i-
’Iijtrcu X e x io e * oy a.7rtdbXAfM.<ra.v fop yX 01 ‘rtl* te r fta b ilitam : cu ju s an gu la r is lap is e f t ipfe
ì , im A x Hatte meinte p èn i, iw à . £ J« fg s C h r i f t u s , q u em r ep rob a ru n t q u id qm
, / ~ _sp, r . . ~ > a / ___ ’ a . ~ v non fo lum v e te r is illiu s quas n u n c e ffe d e r
tuten vuv TYJ mXXav oLyvpamny oixoòouMs, xgvxoi >• n
! ' / \ r \ 311C> y e tum e tiam e ju s q u « n u n c c e rm tu r
XstxAiy 0ire i cipygrexrvves' SbXifx.a.oa.s «Tfe 0 7iarì)§ m u lto rum h om in um fàbricae a r c h i t e l i , m a li
^ t o t e % viuj} hs xe<pa.Xlcv yanas r w h rv s xoi- 2 5 fe il ic e t m a lo rum o p e rum fa b r i. .Sed P a te r
~ c ~ > . / «v> r .¿j Tv ® % & o lim & in praefentia p ro b a tum , c a p u t an»
nVs Jy iu• av, e~xx Xv»i aioL■S idpva/w ro. r~tt rvv 0% o~u v r p e t gul,•i h1 uj•u s omrn i• um nolbt.rum communis ecr
v/uav 0Linav emdx^jaajxeyoy £®vtvs ©gou ^cSvfe, c l e f i» c o n f t i tu i t . H o c ig i tu r e x n o b is ip fis
5* vcLÒvy ro ixéyiqoy 59 * k x ^ S Xoy q Seorrpems hpuov c o n f t r u d u m v iv e n t is D e i v iv u m tem p lum
. f tf \ ■ * «v / i/ a ~ . . ~ > a (m a x im um i l lu d a c v e r e D e o d ig n u m fà cra -
Qnui’ « ru* onàomra a.S\trvL. rvis rroXXois ctt/g- i mmm r „
^ op p * / , r ium in t e llig o , c u ju s in tim a a d y ta a c o n lp e -
apy\& 59 o k to s ct> ta >9 T V ctyiav arpia: r i i av ß - j o d u v u lg i r em o ta fu n t , a c v e r e fa n fta &
m M m e W H t v \ p w i , i s m i à x a » B 8 fa u f ta f a n ä o r u m ) q u is c um in t r o fp e x e r it ,
c , , p „ . x « \ ' / c e ffe r r e u n q u am a u d e a t? Im o q u is e f t q u i
Apx-t rséx^oXav apcàv eira duoa.rvi, on fin ptovos 0 jn fac rum e ju s c o n fep tum penetrare o c u -
fieycti r oXav ’¿^lepev i' q piova Jepin 7iu(nii A o - p p f lìt , n i f i ille m a x im u s om n ium P o n t i -
~ ~ \ /,« <t ». a ~ °ir / B i f e x , c u i fo l i ju s fa fq u e e f t c u iu i l ib e t animxfP’r 0! “,
y w s ^ X n rvo ^ p p n & òicpbbvcicj^. n x yv p rsd /t$ arJ na fc ru ra ri| A c
6 ¿ A A o j cfS’JTgpéleii' /Xv 'toutov evi piova r trav e<pt- 35 id e tiam u n icu ip iam a lte r i fe c u n d o à C h r i f t o cmdus.
V a l e s i i A n n o t a t i o n e s .
i ©íí»k veta» ¿q>iípM//jocoi» J Mufculus vertit divinorum
templar um confecrationibus. Chriftophoríbnus vero inter-
pretatur divinis templis augufie confecratis. Videtur -tarnen
vox ¿<f>ispa¡Acc., non conlècrationem templorum defignare,
íed potius donaria quæ Deo coníecrantur. Idque' confir-
matur íequentibus Euíebii verbis. Sic enim fubdit : out, nth
m if vtÀ> vnpaucMM H9<r/¿»/wjá 7t àvctêq/Accfa,. Certe fi confecrationem
intellexilfec Euièbius, ¿tQtípomv dixìfièt, ut fupra
in cap. 3. Forro codex Fuk. & Sav. uno verbo hic auéìio-
rcs funt. Sic enim habent, é-Asía» veta» ¿sQupapoounv wr-pti.
a 'Zavipßi v.paav ßeunXtioti ¿uiy//<c6($Q In codice Regio
ad latus hujus linere appofita eft hujufmodi nota o>p. de
qua nota abunde diximus in ailnotationibus ad lib» 1. In
cap. 16. lib. +. Eandem notam habet Regius codex ad
illa verba Juftini oppofitam: un y>n ìnv^u» idie, t S
^lh¿ypattai, t¿pC.
3 S^oAííí 7t xóyav] Scribendum puto %oA5? /ì Aoyav. Nam
cùm antea præceflcrit partícula ubi dicitur « Ô aim
fíffjVOt ffy, &c. fequitur nunc æmula-illius paM-icula h,
quod interpretes non viderunt.
4 Ktìf /3i&}*47»v ] Mufculus vertit domum ex vivis &
crefeentibus lapidibus ftruttam. Chriftophorfonus autem iri-
terpretatur ex vivis incedentibufque in terra lapidibus. Ego
vx vivis firmifque lapidibus vertere maini. Neque enim in-
télligo quomodo probe fundata fit domus, fi lapides ince-
dunr.Eadem vox occurrit infra propc fin. hujus cap.(S»7w?
F ßißiixofes tòxxydìi T "tyvjffiv Ailia?. Sed in bis leétor quod
de Chrifto accepit, omnino probare nön poifum. Nam
Eufebius paulo poft dicit, Chriftum eile illius templi lapidera
angularem. Igitür Deum patrem hic intelligit, qui
templi infpeâor fit. Hieronymus in caput 2. Aggsei ßt-
.ioTnti&i AÄa? ita vertit ; Neque e»tm putandum eft Deum
auro & gemmis <edificaturum Hierufalem, & non vivis lapidibus,
qui nunc vofvuntur fitber terram. Verba funt Zacharias
Cap. 9. Aidoi ¿5j*>i xvMovTOj h ri <yr,e, etörS. Ad quem
locum alludit idem Hieronymus in Epiftola ad Euftochium
de cuftodia Virgin. Toftquam de duritia nationtun generati
funt filii Abtaham, coeperunt fanffi lapides volvi fuper terram.
E t in Epitaphio Paulas : Nolebat in his lapidibus pe-
cuniam effundere, qui cum terra & fttculo tranfituri funt,
fed in vivis lapidibus qui volvuntur fuper terram.
y 'AAi$hF Aeyai] Idem eft ac ¿As$“«. .Mufculus tarnen Sf
Chriftophorionus vero Dei Verbo interprétât! -funt, quod
meo quidem jüdicio ineptiftimüm eft;
6 'Evi /¿¿va t iran itpmrov] Poft hasc verba afterifeus no-
tatur in codice Med. & ad marginem adicriptum eft,
TouTo ¿nbii. Omnino fcholiaftes qui hoc Icholion adicri-
pfit, exiftimaftè videtur, .Eufebium hic loqu.i de Chrifto -•
cùm tarnen de .Paulino loquafur Tyiidrum Epifcopo,
quem ait fècundum à Chrifto locum öbtinere in regeddis
fidelibus. Hoc verô impietâtis 4rgui non poteft, cùm
Pontifices omnes imaginera Chrifti référant, ejulque in
adminiftranda Ècclefia vicem gérant. Fatendumeft tarnen,
Eufebium nimis hic tribuille Paulino., dum" ei 1
maluerit eliget. Neque enim Chriftophorloni interpreta- I nptTet tanquam ásquali & .collcgæ Chrifti adferibit j dum
tionem hic damno. Quod veró hasc verba tjT^mAoyvu/íva | Melchifedechuñi vocat.