4 È U S E B I I P A M P H I L I
ífa.cap.
C A P U T in
D e Servatorts Domìni noßri J e s u C h r i s t i
praexißentia & divinitate.
Cu m ig i tu r d u p le x fit in C h i i i l o na tura ,
alte ra c a p it i h um a n i c o rp o r is f im ilis ,
fe c u n d i im q u am D e u s in t e llig itu r i alte ra
quae p e d ib u s c om p ä r a tu r , qu a ten u s i c i li c e t
h om in em hum a n is o b n o x ium p a flio n ib u s ia -
lu t is n o ilr je cau sa in d u it : ita d em um in te g
r a & p e r fe& a na rra tionis noftrae fe rie s f u tu
r a e f t , f i ab e o q u o d in S e rv a to r e C h r i f t o
fum m um & q u a f i v e r t e x om n ium e f t , to -
t iu s qua*,a d i lium r e f e r tu r h iftö ria ä d uca -
K E $ A A A I ON B'.
>h ,7rt'T0fM¡ xe<p*Aou.0¿Ví5 x 21®
ejiov yptóev ’ ii jo ^ y K&wv '7rg0V7fZLp%tti)$ T i ¿ dríoXoyictf.
1 a 5, orros T« ¡t*T ctuTW TgoTr», *•
/ $ ) GthpUL'TüS 601X0705 X6<P*AW, || ©605
yoei^)' r « <1^ *711)01 /s^Sjt,£*A?io¿$|U85 ^ Toy o# «¿«y
c¿v(}pa)7nv bfioi07ra^Y¡ 7 “ evexív * u 7 » y u7T8<íb ota-
xyicictffyivotT ¿ v Ía u v c^ te u ÍW eiíleXys y x *.xcAy0ü>i»
Síy’yyms, « t«5 JC5í'r* * 07¿y i.50g¿ce$ cctfcLoys ^oro
x e tp e cA ^ a i^ fo t ira » 39 K U & a f& 'm v túS A o y »
I I ad H B H auca- Tt“ ' B 9 H B 9 i U B i l K H
mus in it iu r tu Q u in e t iam C h r if tian a e r e l i - Xcmclvcúv 2% ^ w o 'D íto 5 t o mtAcUoy o^ttod 39 S to& fíg
iö n is án tiq ü ita s f im ü l & m a je íla s iis , q u i x x o ís n a * c tv x lto Csa títqt tk tpdpUi/y x ß e s &
rec en tem illam a c pe reg r in a r li e ffe e x ií lim a n t j rzsfrnpov <J>ctv&iaw.v '\ ¿3?oA * / ¿£ á y o iia iv , á y a í e i -
h e r iq u e a u t l iu d iu íle r t iu s n a tam , h a c r a t io - .
rie m a n ife ft i flìm è ap p a reb it; X )i0^Toq. ^ ^ ^ ^ » / ¿ .r
G e n u s i g i t u r C h r i f t i a c fp le n d ö r em , & Teyo¿$ ^ o to ; x e ij et£ i* $ , *** ^
fu b íla n tiam e ju s a tq u é n a tu ram n u llu s u n - X g iso cf 39 ^)úoe<»5, outís * y £<5 exip g^o ty auToopqu
a tn fe rm o e x p lic a r e fu f f e c e n t . U n d e & ¿ „ o x c u T o IlieS,U tt T o ^¡ìo» a »
r a tó n s S p ir itu s p e r p ro p h e ta s d t c . t : G e n e - , x í u ¡ ^ eÍ » a Ä T « , < M i , t í s í i W ' -
rationem e ju s q u is en a r ra b it ? N a m u t n e m o - r 7 ,; __ ¡ \
n o v i t P a t r em n i fi F i l iu s , f ie n em o p e r f e d è B ¡ i ¡ B U T | H | B M i ^ B j
n o v i t F i l iu m n i f i P a te r . Q u i s e n im pra eter o ò r a i T T io r u s y , « w n « i t a j w , e ^ u i / ta -
P a trem p le n è a c p e r f e f t é in te llig e n d o a f le q u i »os ó y e » » W s «Ù70V r ia T T lg . T o t í $ í s s t o orgoxoo--
p o f i it aeterfium i l lu d lumen» in te lle é lu a lem 1 0 ^ 0 » ‘ ¿ T Í a i - n i e , caárffl» »oegjt» ¿ a o i a A eetjiieui,
St fu b f tan tià ièm fap ien tiám f e c u l i s om n ib u s T ¿ , ^ ^ ¿ n ^ x ? T ? n * T ^ 'n 'J5f "
m t e r ìo r em , v iv u m D e i v e r b um q u o d in t«\A„ > ¿n«n ^ »i'u o r k L n . „»■§£, ©gòy Ao^py, 715 ¿V Tr «8 rriTccttTTpooo<5 lx&ctQflícttDpííS)'s
rincipio erat apud Patrem: ilium omnis ¿„¡¡¡¡cty, ra & Trams wnmas *, A iU 8f>ias hpopireatura
ciim vifibilis turn invifibilis pri- ^ , ¡upAru, ’ ToweSw^ /io'»o» t s ©eS >4».
lo g e n itum f im u l & u n ig e n i t u m , ■ p i r i t o c ? io c t ’ ¿gst»ò» Ao> ix iis ^ à f la r a t b 9 p a -
ilis ilium & im m o r ta lis m iliti® c c e le ftis »5 " l i “ », Tm H H H H H H Ì
r in c ip ém , m a gn i c ó n f ilii A n g e lu m j il iu m « H U B H U B I
:can® P a tr is v o lu n ta t is m in i f t r u m : o m - To» T u s ctppanv +y»apqis T tt O o t t^ o s
Vale s i i An not at io né s.
Iocis appi£ta. Quinetiam in quadam oratiohe Gregorii ad-
fcriptum if- W,t» M, ita ut v ox w tw disjunftis literis, &
iingulas Jineas obtinentibus perfcripta eflèt. L e gi olim E-
piftolam P. Pithxi ad V . Loifellum de ejufmodi notis, in
quà prima erat HP- a^Hn.
4 ryó[//tn sT ymr^oi 7iA«ótvJ Rob. Stephanus notavit
alias legi ùnr»py«», quam le&ionem reperi in codice Medic
e o , Fuk. & Sav. Nec dubito quin Eufebius ipfe ita ftri-
pferit. Sed cùm ea locutio exferiptoribus Catholitis dilP
pliceret, earn pro arbitrio fuo immutarunt, ut jam ibprà
ab iifdem faftum effe monuimus. Et in codice quidem
Regio àc veteribus fchedis legitur tfAho^Vj quam fcriptu-
ram tueri videtur Rufinus. Vertit enim paterna voluntatis
efficaciam, quaff legiffet ntelami. In codice autem Ma-
zarino expun&a veteri leftione haec fubftituta eft recentio-
re manu /3sAis S’ vmi$ò<i tApetvn^,. Sed Euièbius iple,
ut jam dixi, fcripferat xssnspy«v. Sic enim infra loquitur'
de Dei filio, ex fententia veterum Theologorum qui ante
concilium Nicsnura fcripfere. Certè JuftinUs in dialogò
advérfus Tryphonem pag. 184» eodem plane modo loquit
u r quo bic Eufebius nofter. Nam & ¿p^s-^é-^yó» 8c
cfyfitev in fcripturis ait dici Filium Dei ob minifterium
quod exhibet Déo Patri i d ilarìf x&r/w» Ota.
E t dàulò pòli c'/Mane <y> 'tmvfc. < & i£ 3 o r in o u t n 5* xssrt]-
pvtfn toT fì&XyifjcfUt. Dcnique vetus omnis Chriftianòrjum
TheologiaDeo quidem Patri monarchiam attribuii,
Filio Vero ac Spiritui ianélo ofeiio/aiov, id eft adminiftra-
tionem ac diipcniàtionem, ùt docet Tertullianus advérfus
Praxèam. Verùm hujuimódi locutiones efim antea fine
ulla efroris fufpicione ufurpata: fuiflèrit, tandem pòli Concilium
Nicatnum repudiatae funt a Catholicis, 8c Àrianis
relidlse. Itaque in Medicaio 8c Saviliaho codice Grsecus
icholiaftes ita annotarat, «ymyt $ * f> *f%-
i-gjs-njyey ^ -Jmvpyo» « &«« omrtpti, ¿AA* iftsQuì <è
vo» fù ¡mSmctfAsv ¿^AoyStnv ’tfa,. Id eft, 6 impietatem! Ncque
enim principèm militi* nec miniftrù Patris, fed confubftan-
X ÀiTÌx j ò'vrefi] Noftri codicesMaz. Med. ac Fùk. ca-
>ut primum hic adferiptuni habent cum hoc lemmate,
-4 i TÌis hmrfbUs v-xtymc,. Neque.aliter Editio Rob. Ste-
,hani, qui in ipfo quidem textu Regium codicem, in ìpfis
utem capitum titulis per univerfum operis textum appo-
itis Medicxatn codicem ubique fecutus eft. Sed hunc ti-
ulani ab hoc loco prorfus alienum effe nemo non videt.
leélè igitur Chriftophorfonus hunc quidem titulum initio
ibri àppofuit: hìc vero fecundum capitulum inchoavit,
iuem nos libenter lècuti fumus. 2. <zzé ctiutay'] In codi Reg. àcMed.Sc in veteribus
chedis fcrìptum e ft,^ ts&cuumv s» »£ ¿osati) n<plctv,
:vi quidem diferimine, fed quod à nobis omitti non debuit.
1 To ra&n* ^ f * " 01 T* @£^ 5$»wJr/6(90 codice Regio
ic in veteribus fchedis defunt duo priora vocabula, qu*
[uóniam divinìtatém Chrifti imMinuere videbantur, ex-
)unfta funt à quibufdam, qui eam locurionem ferre non
»oterant. Multa quoque alia in hoc capite partim muta-
a, partim truncata funt ob eandem caufam. Sed in ve-
Uftiflimo codice Mazarino vera ac genuina ipfius Eufebii
criptura fideliter retenta eft. Scholi’on tamen ad margi-
ìem adferiptum éft, quo monetur leélor ut Ubi diligenter
;aveat ab hoc procemio* Sic igitur notat ad h s c verba
r®7t <pSi 79 ufostirpior <p- Sequitur deindè ti’ ¿A» fingulis
iteris fuam feorium lineam òbtirientibus. Porro nota illa
ìgnificat 4>£9»tjs-ìov, id eft, follicitè cavendum effe. Solebat
ix c nota olim apponi lócis dubiis 8c controveffis. Ifidorus
n i . 1 .Orig.cap. 2o .O P .P h i& Rho.i . e ,phrontis, hac ubi a-
iauid obfcuriidtis eft, ob follìcìtudinem ponitur* Poteft etiam
dia afferri explicatio hujùs notx, ut feilieet h * d u* liter*
ignificent ¿g^iév, id eft locum elegantem 8c perpolitum.
Certè h * c nota in fcriptis exemplaribus apponi folèt loci^
ffegantioribus. Oftendit mihi nuper R . P. Gabriel Coflàr-
tius duos codices bibliothecas Claromontanx, alterum Gregorii
Naz. alterum Joannis Chryloftomi orationes conti-
fientefti. In utroque hsec nota i*pius vifitur, cultioribus
m
m
V A K. 1 U W
t Arr?5 B Äias] De hoc argumento optimè Bollus nofter per totani fuam Tidei Ñicana Deftnfionem
t roy T $ f Gb7m/Tt6V ¿ iw xu> Uctrs). fypuvpypVj 1 Xov nium rerum fimul cum Patre opificem, fe-
‘ j ä I t s « « 5 1 M t w '¿M> ■ tS» T » i “ ndam oranium r a i cau.raa’ S l -
° w* T v P*. , Jr » , < tremj germanum illum & umeum Dei Fili-
©eocJ YlcySd* yvmov 39 ptovoytuvi, x 7 t / yivvyT&v ct- um , omnium quae creata funt dominumj
7iavTtev Kv&ov 39 ©eoy >9 ßctmXicty r x 0 xvpos 0- Deum, regemque: qui imperium & domijttöJ’
xo xgftiXos cLvxy Szoxylt >9 Si/vc¿pi\ >9 'nfiij < nationem fimul cum ipfa divinitate & cum ¿g toS SB H— %%si& pot.emia «q“ hoi>°r« i p«re mm m m n \ 1 p m ~ cv / , quidem ut ex lecretioribus facras Icripturse
7xts xsQ-i etvxod x • jipl\oyta$, cp fermonibus qui ad illius divinitatem perti-
’£e’Xftj kb 0 A o^ 5j 39 0 \oy>$ Ul 'zsgßs ob» ©^oy, 39 nent, accepimus: In principio erat Verl
: ©g05 tiu 0 Aoy>i% x 7tav& M ayXpi ew ix o , 3^ bum, & Verbum erat aoud Deum, & Deus
m ? Wim m ÜB!m H Ü B H j 1 . erat Verbum: omnia per ipfum fa&a iunt,
• g w BUS M m l i i T °l | 10 & fine ipfo fadum eft nihil. Magnus quo-
M a vw s, (es dy npoCp^y ¿fmvTav 'Xa\cuo'mlos? que ine Mofes prophetarum omnium ve-
S u a 7iV&!>piciU, x Tocf 'Xcu/tüs wenaaiv r e 39 O/^-xoV- tuftiflimus, dum divino afflätus fpiritu cre-*
pwotv •^zjzwyp&'PcäV) 70V YjQGjjL07tom 39 S'tipusp'ßv x ationem ac difpofitiönem totius mundi de-
HöAay, avxce ¿y xa)p vXt-d Toe> >9 o’v dtszJ c*t>A1A-, ca' ■y>' x a fcc ribit*' id • nos docet; co«n• di1t ore• m &>» o•p irr
rv. ivt \ ' t •« ~ / v -v.'« • ficem omnium rerum nulli alter; quam lpli
ü&ce oViActdij ty 7tpeexoy>vce ecwTa Aoyta, t t otto- j ^ Chrifto; utpöte divino ac primogenito fuo
GtGyxoTvev 7rtiY\<nv yeepoiuil&. h^L<nc\, ccvxu x i Verb©, inferiorum fübftäntiarum creatio-
XoivöAoyxfjd/jöv ’fä i kvQpeoTCoysviccs. uya (pijcnV, nem ebriceflifle, & de hominis creatione
x ' ” v 0 »/ 0 II WM ’ ' * m .. cum ipfo eile cöllocutum. D ix it enim
0 © 6 ^ ceyßpcew Deus^ faciamus hominem ad imagi-
JC5L0 ofMiwiv.'TKUTlw 3 e y jv c tj x (pccvlui 'TCpo- nem & fimilitudinem noftram, Huic fen-
<pfjXcov 0.AA05, ¿¡Siwei dp uptvbts deoAoySv' «*.¿705 l0 tentiae adftipulätur etiam alius Propheta in
etTTEj 39 lyiny^ycmv"’ clvtvs dpixelxdloy 39 ¿ 7 , 7 / hymnis fuis de Deo loquens hoc modo: pßltfi. ¿ii
0\ _ ♦ \ » r " ■ t' • ^ Ipfe dixit & fa&a funt i ipfe mändavit & ozev. 7t>y u kj 11* 760* >9 Ttoiyxuo eKmyevces *y7T*- rX~i r> _ -j r o f ^ ~ v in <r \ cfeata iunt. Patrem quidem & creatorem
^. v»j>i/£oy*, ßcuriXixae vcbputTt f^ßgaj^ov^gL1 3 Toy 3 inducens tänquam rerum omnium dominumj
xyxee $kxtpß!>ov'(& deioy Xoy>ß 8% eregoy Xv xn£ß$ regio nutu prscipientem : Verbum autem
a , yucev Mipwrlo/düJ/Vy 47vu$ 'Xclx^AKSILis ^Qkixd^m't u- 2< P ei’ ^ecun<^um ^ Patre, ll|ümi ipfum vide-
* W M ~-r ~ \ « , \ 5 i r. / ^ licet quem pradicamus Chriftum, paternis
’ V y ' f ’ T f V imper^ minifti-anteml. Huhc quotquot i
'7fayT65, oavi JVj hycyoaiwy >9 StootGeicit cLpexij prima humani generis origine juftitiae ac re-
•ssf g-v[*i Ae^py^), cL/Atpl r e xov yikyciv SftgpTroy^c. ligiönis laude maxime floruerunt, ut magnus
MtöixTE*, 39 Xügjayc clvxoS 'Grpcexos 'aQ**^*> xsXd ille D e i famulüs Mofes, up qui ante illum
t ~t, v v / tJ ^ 1 \ v ixit Abraham, & ejus filii, & quicunciue
Te », w f e j S «,J° p o(lel g l jufti Frophete extiterunt,
y . nptftpiij,rxaäapois äj^pvoictt opifAcun tycu/T&t&evksy omnes purismentis ocülis contemplati agnogyvoauoLV
Te 39 oTcl ©eotf FIoct5si to xs^ßdyxov *7i6y«j- verunt, eidemque tanquam De i Filio debipiocv
(A&cls. olvxos <Tfe' öSbLpccSs ppctQuptcev xys x S tum cultum exhibuerunt. Ipfe verö abfque
6 n*7§*05 Ovai&üaLSy 6 SlSbloxcLXos xo7s Ti**<7i xys tp*- u^a cun<ftatione Patris fui cultum ac noti-
^ \ » / 7\ >t-f \ ,/ f\ } 5 cüdit. ♦ Apparuit igitur dominus Deus vul- * Piliül ©605 CLVetpy ) 01CC TIS X01V0S CtydpC07t0S Xa Ab/)**«. , • • f L J T)ptif Sani
a o / \ ÜbBÜ Ü , v . ri r w rt garis hominis ipecie Abrsnae ad quercum Deus.öan
^ ^ 1 f Mambre fedenti. A t ille ftatim in genua * "
Triotov ecu!uc* xcuxoiyz ctvüpa'xov oCpdcLXfMis opaVy prolapfus, tametfi hominem tantiim oculis mento aß
VaLESII ANn OTATI ONES- :-;I ! ; paruit &
v ' . . . . f ., Jocutus efti
tialem 8c coxternum squaliique potenti* fanibi patres Filinotat
alias legi tpamaami. Quam tamen feripturam i
um' cònfitentur.
i - To» r omrc^cft] Sic edidit Rob. Stephanus ex codice
Regio 8c ex veteribus fchedis. Verùm in codice. Maz.
Med. Fuk. 8c Savil. legitur r tievnyv $ r om-n<y, r oXm
umov, Nec dubium eft quin Eufebius ita feriptum relique-
f i t . Sic enim loqui folet de Filio Dei, ut vidére eft tum
infra in hòc procemio, tum in orätione quam habuit in
dedicazione Ecclefi* T y r i, q u * üb." i o . inietta habetur ;
tum in Panegyrico quem dixit in Tricennalibiis Conftan-
tini, ulpi Filius Dei iecunda cauià dicitur non tempore,
fed origine;
z . Ou-roi »V c i ¿px$ etès r 9-iö,] H * c peficope non habetur
in codicibus noftris Maz. Med. ac Fuk. nec apud
Nicephorurn. Et meo quidem judicio hìc iupérflua eft.
3 TflV !) r *TV mrcpmvfrn &iS Aay0j ] H x c Eufebii verba
affert Joannes Zonaras in vita Conftantirii Magni, dum
probare vult Euièbium Ariani dogmatis labe afperfum fu-
iffè. Apüd Zonaram legitur r S-tw Äay«y, quam feripturam
confirmant noftri Codices Maz. Med. Fuk. ac Savil.
In veteribus autem fchedis feriptum inveni 3-t«, Aayo?.
4 Tetif Tmi^nißii bnm^sr.y. vssoiipyS/^iJ In codice Med.
8c Saviliano hoc fcholion ad marginem habetur. ¿» *m-
o tffìt^ ò y TntTgos òf^gémoi} Àayas, ¿AAÒs aviti)(/jsssoyis riii svnoiv,
«5 pòrri ^£05 & loóv/Aos. Id eft, non imperata facit Filius
Dei ejufdem cum Patre fubftanti*: fed una cum Patré
condidit unìverfa, quippe qui riaturà Deus eft 8c *qualis
Patri.
noftris codicibus non reperìmus ; nifi quefd Henricus Savi-
lius ad oram libri fui cmendavit puTsAtiiti : utrùm ex con-
jeétura, an: ex fide manuferipti exemplaris, incertum. Chri-
ftophoriònus tamen eam leétionem fècutus eft, ut ex in-
terpr,etatione ejus apparet. Vertit enim, puro fincerócjué
mentis & intelligentia lamine ittuftratt. Quanto redtiùs
Mufculus ? qui fic vertit: Repurgatis mentis oculis contemplante.
Certè powaw£scEg idem eft ac xgfoiouì. Sic Eufebius
in libro i . de vita Conftantini non proculab initio:
xuintudcc tì)1 fic/mgtsÄcw "pvy/t età ad &itf aviSaui pety-m-
££). Quare in hoc loco pewm&lms referri debet ad vocerai
tStbv qux initio periodi polita eft. Porrò verbum hoc
pcu>7u&ims legitur edàm apud Nicephorum in lib. i . hi-
ftori* Ecclefiaftic* cap. i . qui hoc principium hiftori»
Eufebii noftri, elegans profe&ò atque eximìum, additis 8c
interpolatis verbis quibufdam compilavit.
6 AititoxctXos 70% amai amo^SKKi s&ilfiS) yyaasas] Ita
quidem in Reg. codice legitur 8c in veteribus fchedis. Seti
in. optimis exemplaribus Maz. icilicet ac Médic*o fcribitur
WÌifUTi. Quam feripturam èquidèm magis probo, quippe
q u * cum fequefitibus Eiiièbii verbis aptiùs cohxreat.
In Fuketiano ac Saviliano prò verbo ¡qìDi&sj) legitur ysyon»
7 'ÓQfyi ySv] Noftri codices Maz. Med. Fuk. 8c Savi-
lii feriptum habent àpéaj ySi kvq/,®^ ò 9*oì ¿tyilfiQ. Ita
quoque legitur apud Nicephorum. Porrò ab his verbis
cap. 2. ordiuntur iidem codices, quibus Roberti Stephani
a ~ t i ,i / editio conientit. Sed” nos Chriftophorionum fècuti, alitèr
s ßfayosctf op/Ados poty^Stivm'] Rob. Stephanus | capita diftinximus: cujus rei jam fuperiùs ratio redditä
in Vvaarriiiiss leffdl-tiioonniiKbnucs quas aa.dA —call c em rf.u.~* edition is ad.jéj c: i_t_, __*_ _e_ft_; I* Sri * * t
a