S te c i 1 ceteri quidem hiftóriarurá fcriptoreé, nihil
IX. aliùd fetè monumenti^ fuis prqdiderunt,
quàiïi bellicâs vidorias, & erefta de hofti-
btis- viclis tropæà j ducum res praeclarè gè-
ftas, fortia militum fada, qui pro patria,
pro liberis ac fortunis fuis, manus fuas fan-
guine & infinita hoftium cæde commacula-
verant. A t nos qui facrae cujufdam. ac div
in * rëipubliCæ hiftôriam ftarraráuái paea-
tiflima' quædam bella' pro fpiritalí”pace fu-
fcepta, eofque qui in hujuímodi bellis pro
Veritatë ac religione pdtiiís quàm pro patria
ac liberis fortiter decertaruñt, immor-
talibus literarum monumentis mandabimus :
Athletarum pro pietate pugnantium coñftan-
tiam, & in perfererjdis^nxultiplicibus tormen-
tis fortitudinem, tropæa adverfus Dæmones
ftatuta, partas ex, inviíibilibus hoftibus v isorias,
coronas deniqué ad perpetuará po-
fteritatis raemoriam predicantes.
C À P t J T I.
Q a o t in G a lliti & quo rnodopro pietate oc cu -
buerjnt, regnante Pero.
Hhc rtfer T ) o r R o r e g io ip ía in q u a f t a d ium ad h x c zc
Nictphor. 1 quæ dixi certamina conftitutum. fuit,
Pallia vocatur* In hac duæ præ ceteris in-
ngnes ,pf*ftanteique ùrbium matres cele-
brantur, Lugdunum ac Vienna : quarum
utramque permeat Rhodanus, univeriam re-
M A u r e l i ü s ,
& L . V e r u s .
r & t y Q y ic o f t c t q . ctMòi p & jj o tw îço&ixàs t n i ú / A j j o i
£i>ryHo4 $t iravTttS ttv Trupêàùiucv t v ¡ ^ a /p y j t n \ é p t a v
Xj 'rço-micL v & r e y ß p a v ^ a . 'n r ^ v r e ¿ex-
çsictSj o f t X i r a v a .v à 'çp .y x .Q ia .S ) a lp t c L ït x ¡ f c u & Q i s
5 <povoi?, m í h u v it) -m . r t a f o s x¿ £ «M tfs ¡ B p r f è t -
a c n c ts (M o L vU v ra v . o S i y t n f e t ‘ r y t y S ù v t tb - i
A m v p u f.r o s^ Ì ì t iy u p t e t r t x ò s f i / m A ó y > s § r a s t t f e p a u *
TYIS % * ity V(‘phÁ>Í$ :&pl¿0MQ7D¿Tvé 77dAê*
/tas' x¡ ra s ¿v raroiS V7csp k\^úct4 pux\\ov V¡
io m 7çiSbs,,<- /LtaMóv íimp ¿burCeía? j) r tyÀ& rày
avefyiaa^wfyw, dlavícus kvay^ct-^e^) <n¡Ácay T $ f
A V eS e ia * kJXy]rav t o ¿ oèçoLtreis, J¿ct¡ roes 7io-
AutAjirvs kvftatts, T g im iá te t o K5tTO Sea-
[xómVy X) víx&$ t o í x$L7ü¿ c io y irm k vm á -
15 Aav, $ T8s ein Traen rárois wtyaivas, e¡s diano*
f j t n f i U ü kìicLXÀipÙTÌay..
K E H A A I O N Ji! . A :
Ocro» % 07TO5 OvYipov W i t v\$ FaAAfaÿ r
ËüceÇèioLs i l ’ê|>ÎA0ov k y sm .
■p A A A ict /4 ^ M ^aô* w t 5 t (ftf-
A A w ^ û j y (XtWtXpOTUTO çvchor 7}S ftMtp07T0\éiS
e7norfiLot T ôt? a A A a ? r clvtdQi Sÿ&tpépatrou
faÇoUo?),* A vy&tvdsx, b Biwct, h ’ w kpiCPori- a 5
- - . . . r . R R R M R I p * tZoo) TïàatJtv '7ro A A a f t û T pâ>W*n Æ i p -
e io n em p ræ c ip i t i c u r lu c ir c um f iu e n s . I ç i - . c / f r\ \ \ k / J . ’ u
f u r n o b ü i f f im k h o r u m ; l o c o r u m . e c c l e L 2 5 f 6 " P oÎU m î ^ ^
c om m en ta r ium d e pa ffion e m a r t y r um fu o - putptvpav yçcttpluiy otj ry S ï 3 £&<pctyéçccroi é x x A jj*
r um a d e c c le iïâ s A f iæ P h r y g iæ q u e m i fe - oioq, toT? x a ^ t r w ’ Aaioty x, ÿpuytajr Otf5 . ^ / -
r u n t , ea q u æ ap u d fe g e f t a e r a n t , h o c m o - t o Î Trop aÙ T o a ? ^ y G a v ' ^ , r y ^ a w -
d o commémoran tes* I p la em m v e rb a non r «• r r l > \
«■ - r - - cnooüo-ctf t rportov. rtwo&g r a v a b o r ap p o n e re . S e r v i C h r i f t i q u i a p u d S^po <rcq t TpoTroy. _ Vrmfic^t Jt. r a s c^evrav Qco-
Viennam & Lugdunum G alli* degunt, f^a- 5° y<^f‘ 01 ^ ^tgvyii ^ A a fh iw a r TctAAta? 7mpoi-%
tribus per Afiam & • Phrygiam conftitutis, x y vte? «JwAoi - X&190J, td»? x a ^ r Aaiay ^ $puqui
eandem nobifcum fidem ac ipem ha- yi&V) r c tv r lc o r i i s ~&in>\ur£Cù<Jicùs ìifiiv Tngzv ^
bent redemptionis, pax & gratia &• gloria eA 7 n S d Ì x *™ khA<poi$j tlpUlq £
V a l e s t i A n n o t a t i o n e s .
i T S w m ©M» ] Nicephorus in cap. 16.
lib. 4. pro his verbis habet t5 *//,&; mXmlut, id eft
Reipublics, Chriftiam, u t interpretati fumus. A t Chriftophorfonus
divinar» vivendi rationem vertit, quod non
placet. In codicibus noftris Maz. Med. Fuk. & in Sav.
ita icribitur hic locus ò H ■)* ì/a&ì vnXmi-
& c . quamquam in Med. .vulgata leftio ad mar-
ginem appofita eft.
a O/cìBmwji^ Avyte/a, ] Duplex hic quaéftio oritur.
Prima, cur haec Epiftola ' fcripta fit conjunétim à duabus
Ecdefiis, Viènnenfi ac Lugduneniì. Altera, cur Galli grsece
fcribant ad Ecclefias Afta: & Phrygix, & ad Eleutherum
Roman* urbis Epifcópiim. Quod ad primam attinet,
h ò c idcircò faitum exiftimo, quod Ecclefise Viennenfium
ac Lugduneniìùm, non modo loci vicinitate, ièd etiam
matui amoris viriculó conjunét* erant. E t cùm in ea-
dem perfecutione fimul decertaflènt, Epiftolam de fuis
martyribus fimul & conjnn&im fcriplèrant. Adhxc utra-
que provincia fub irnius Prsfidis jurifdiétione, tunc quidem
témporis videtur fuiflèj ut ex eò conjicitur, quod
tam Viennenfes quàm Lugdunenfes, ob fidem Chrifti à
Pwefide comprehenfi & damnàti eflè dicantur in hac Epiftola.
H s igitur cauf* funt, cur conjunaim fcripferint
V A R I (
a Aiyhsy<&-\ Lugdunum, urbs Segufianorum in Gallia
Celtica, quae ab ipsà Lugdunenfis d id a fu it; à MUnatiò
Fianco condita fub Angufto, & fic vocata veteri Gallorum
lingua, quafi rtnmtis córirus, ut exiftimant. Ùrbs eft
ampliffima, archiepifcopalis/ permunita, emporium celé-
berrimum, ad motìtium fadièes, in ipfò limite Proviri-
ciarum Brefciae & Delphinatus, à qua ultima feparatur
tantum Rhodano fluvio. Grfefcit indies incolaruth fre-
quentia & sedificiorum elegantia. M. A . B/wdrand. -
Viennenfes & Lugdunenfes. Nam quod fuipicati iunt
quidam , unum tnrid fuiflé Epifcopum Viennas atque
Lugduni, id ex hac ipfa Epiftola focile refellitur, q u *
Pothinum Epifcopum Lugduni fuifle d ic it , non item
Viennæ. Porro Lugdunenfes honoris cauià Viennenfium
nomen præponunt, cùm tamen ipfi Lugdunenfes Epiftolam
fcribant de iis quæ Lugduni gefta fuerant. Vetuftati
quoque & nobilitati Coloni* Viennenfium id tributum
videri poteft. Quod verò ad fècundam quæftionem attinet
j ex ipfa Epiftola difeimus plurimos fuifle Græcos in
Écclefia Lugduneniì, cujufmodi fuit AttalUs & Alexander
Phryges, & Alcibiades oriundus item ex Phrygia, ut opi-
nor: Irenæus quoque oriundus erat ex Afia, & Polycar-
pum Smyrn* audierat una cum Fiorino admodum puer,
ut ipfè teftatun Pothini quoque Epifcopi vel nomen
ipfum, Græcam originem defignat. Proinde non mirum
eft, fi qui ex Afia in Gallias vénérant, fratribus fuis in
Afia conftitutis de rebus fuis fcribant: à quibus, ut credibile
eft, Epiftolam illam de martyrio Polycarpi & alio-
rum, prius accepiflènt. Hujus autem Epiftol* auétorem
fuifle arbitrar Irenæum ; qui quidem eó tempore Ecclefije
Lugdunenfis erat presbytef.
b Btm» ] • Vienna, urbs Galli* Narbonenfis, antiqui^
fima, Allobrogum olim metropolis perampla & celeberrima:
Archiepifcopalis, in Delphinatu, Viennenfis tratìus
ab ea di<fti caput 5 fedet ad Rhodanum fluviura fub mon-
.tis radicibusj multo contra<ftior quàm antea, cum vix
qùàrtam partem antiqu* Vienn* comple<ftatur. Idem.
Viennenfes & Lugdunenfes olim inimicitias inter fe mutuò
eXercebant, tefte Tatite Hift. lib. I . initi» VìtelliL
•¿m ©eoií n àpos ¿ X & & S ’lijotcF^y KaeJa ti/uav. à Deo Patrè & Chriftp Jefu Domino no- S a c .
uro. r ír o is éjví?, 'ete^t. n^oiiuetroLfj^joiy r ^ ^ro* P0^ deinde quaedam alia prafati, I I .
Aoy» xa.'&pylctJ rcoxpuZrcix ¿v rárois. ro ow J’arra.tj onem ordiuntur his verbis. E t
, . ~ » f l'ty ^r\> v' -rf ' ' rJ g avitatem quidem ipfam arumnarum, 6c
VAY&os r w ^ rU» roovLuTiw r Gentilium adverfus fantìos furorem ac raèfoav
els ra s kyuts òpylio, w bove vm^etvav ol 5 biem, qiiaque & quanta beàti martyres per-
[¿clxsl& oi puépTvp&s, 67r’ ax/nCg? 80’ eìvreiv Pedì funt, àéc nos èxprimeré dicendo, nec
txctvoì) olire pwv a§a(pw 7TEp¡A>j(p0»vcu ¿'uájcltüv. 7iav- ^uiiquam fcribeiido compiedi accurate pof-
\ r, a ' • » / 1 . c 1 ' o Umni «quidem virium impetu in nos
« f S em w c k ^ o irruit adverfarius, adventus fui, in quo cum
p i : TÍ«/ echas pteMao-cw eeecSty ?rag- ómni licentia graflaturus eft, jamtum nobis
aoixv aùry* xa} jtovtiw Ì1«A3 ,ei>, io \ nnia ac primordia exhibens. Nihil quippe
ras eau ry xcq 'TZgjyjpivkt'w' x a m T § f iy A m j.nt®?tatuJ1 reliquit, dum miniftros fuos af-
<v ^ ti , \ , / > , p MSBB r \ lueracit, & quibuidam quafi proludiis exer-
: r « © e * « j cet adverfus-fervos Dei. Adeo ut non folùm
ttjppas ¿pyi<d*l, aM a xcu ro x.a9o \ s < J > c a b aedibus, à balneis, à foro arceremur ¡ ve-
vifjffif n v k , cLvrois a7rEip>ic0a/ ov 0710101 S^i7¡on ruip etiai« interdiétum fuerit neqiiis noròrta.
kvreqpctni'yii <T¿ fi y¿£i$ T y ©gocf* xcti i f f ! 111 ftùocunque demum in loco apparerei.
. \ ' 0\ > 0 ~ >«/ > / pA / J ^ d gratia Dei pro nobis adverfus diabolum
«PPWT» «.mmpemocro Si dèpugnavit V & infirmiores quidem ferva-
A as eJpouaS) htvcL.ttyjas rvis r^ z jo u om ì *&- vit, viros autem illi oppofiiit columnárum
ffot/V r io ) opfilcù r s 7rovtipo¿ eis ¡outrás gAxuaoq* oì inftar firmos ac ftabiles, qui fortitudine fuá
X) o/JLQoe gxfptsv auTof, r o elfos ovethop/d x¡ xoAa- ^ f mo^ s j™.Petum femetipfos
E m m B B S BW ¡SHE pertrahere valerent. H i ergo cominus conomne
eb e a^ ia to 7müv\¡Mxr& roS vvv x#.ipv, nrçjs r
[A¿?^aavcv So£ctv ,¿7re)C5tAu(p026ocq eis ypuzs- x¡ nrpa-
rov pdp too "¿m r y o^Aa TtoivfXpiet. Qapv¡fov 'Gh-
genüs opprobrii fuftínuerunt:
go-7r6UiJbj> fZ2£ßS XgAçov* ovias % o^dëjxyu/t^yoi, ort & quæ alii diuturna & grâvia exiftimant,
ipfi leviá ducentes, ad Chriftum ire propera-
bant; éxemplo fuo oftendentes, non efle dignas
paflìonès hu;us faeculi quae conferantur
; 1 c T « . , j - \ x cu gloria quae in nobis revelanda eft. A c pri-
<J>epo/WM yewouas v7ctf^Jor bfoQoYi<r\s x, 7rA>j>a?2 mùm quidem quscunqueà populo univerfo
X) avppiás' X) O^pTttiyois' x¡ Aiday @>o\ks, x¡ i ovy - acéfvatim ingerebantur, conftantiflimè tole-
xAeío^?* X) 7iàvd' ocra, Yijgiapfyócú 7rAÍ0e< ces ns&S rarunt ' a(^clamationes feilieet, plagas, raptati-
> n \ \ 1 y* < ^ 1 cv \ c\\ » a/ ones, Ipoliationes bonorum, Iapidum iaófùsi
eX9e»s S <P‘^ W '& y . carceres. cunfla demque qu$ vulgus furore
res us r ito <oy>ycv y a o re r y ^ A ixpyov x, rW & rabie concitatum, adverfus hoftes & ini-
4 4 g<57jxo7tav £ 7to\eccS g^scnav *Gki 7ia.V70S T y ^ micos commi mici foler. Perduri deinde in
t tA fidas avantiSévres x, bpcoAoyiiffocvres, owjixXÙ- ^ forum. ^ ^ r^ uno ráilitum & a magi/lrati-
, - v t . \ t, ~ ..'A < , - bus civitatis, coram-univerfo populo inter- 5 m m v US r ito upxrUo eas m s y T y vytftov®* rogati confeflìqué, ufque ad Prsfidis adven-
wipaoicLS' pcerèTTU^o Sì*Gki r ■ fiyeptóva. kxfieVTav tum conjefti funt in carcerem.Poft haeccùrii
cLvraVy xclxeti/a too-m tm <Z3f)$ fifias àptórnn ypea- ac^ f ra2^ em deduóti eflent, atque ille omni vettìus &
0/ a 'j./n v ‘ / a > ' op/. , . _ genere laevitiae ferretur adverfus noftros, Pugathus.
6 WP*s> Ouerjios E7iayct0os us Oh T i0 ad6A<pav3 3 ¿ Vettius Epagathus unus ex frarrum numero, '
V a l e s i i A M N O T A T I O N E S ì
1 M» [aoìov omav ] Chriftophorfonus &dificia publica in-
■ terpretatur, quod non probo, «mm/ enim nonnifi de privatis
dómibus dicuntùr, à quibus tum arcebantur Chri-
ftiani, id eft ab *dibus amicorum, propinquorum, opi-
ficum. Neque enim aflèntior Rufino, qui Chriftianos
id fuis ipforum domibus habitare prohibitos exiftimavit.
2 ,'&mhix.vóf&/ioi\ Codex Medic*us adverbium addit hoc
modo oy-rai bnhix.yvf/%Joit Neque aliter codex Maz. Fuk.
& Sàvilianus. •
3 St>yxA«i7s*5] Non poflum probare interpretationem
Langi & Chriftorphoriòni, qui cvyxXilmt^ carceres ver-
-tunt. Hic enim primo loco recenfentur injuri* & mala,
q u * à conferta populi multitudine inferebantur Chriftianis.
In quibus carcer locum habere non poteft. Judicum
quippe, non populi erat, reos carceri mancipare. Reftius
ergo Rufinus vertit, concludi. Sed & verberan, inquit,
f e ab illis, ac lapidari, & concludi, patienter accìpìebant,
Gentiles enim Chriftianos intra domos fuas concludebant,
dum à foro & balneis eos arcerent, nec in publicum prodire
finerent, ut fupra diófcum eft. Infrà tamen <n;y%A«as<s
pro carcere fumuntur. .
4 i? -mXtui Magiftratus municipales
intejligit, qui etiam duumviri dicebanrur. Quamvis autem
l|noiecc fèu poteftatis vocabulum, fere de majòribus
Judicibus dici folet, qui habent jus gladii, ut docet Ülpi-
anus in titulo de Jurifdiftione, & de verborum fignifica-
tionibus, tamen de Magiftratibus etiam municipalibus ufur-
patur, qui habebant modicàm coércitionem, ut loquuntur
Jurifconfulti. Sic apud juvenalem: —<■ Gabiorujnque ejfe
potefias. Infra ubi de Pothino, mXmaeù thsncu diciin-
tur.
f TS Prafidem vertit Rufinus : qu * vox generalem
habet fignificationem, perinde ac Gr*ca . Omnes
enim provincia'rum Reótores ita appellantur, feu Procuratores
fint, feu Proconfùles; feu Legati Cæfàris. Dubitari
itaque merito poteft, cujufmodi hic fuerit Reótor provinc
i* Lugduhenfis. Equidem exiftimo Legatum Cæfaris
fuifle'. Movet me primo, quòd hic mentio fit Tribuni
militùm. Id ènim optime convenit Legato Cæfaris, qui
rem militarem cu rabat. Deinde in veteri ioferiptione
quam refert Gruteruspag.427. Legatus lmp. Nervæ Tra-
jani Cæfaris Aug. provinci* Lugdunenfis nominatur.
Denique Spartianus in Severo, Lugdunenfèm provinciam
pe'r Legatos Cæfaris adminiftratam fuiflè imperante M.
Antonino teftatur. Sic enim fcribit de Severo : - Deinde
provinciam Lugdunenfem Legatus dccepit. Ac fortafle in
hac Lugdunenlium Epiftola Severus intelligitur. Fuit enim
Legatus provinciæ Lugdunenfis fub Marco.- Sed & Junius
Blæfus, quem Rettorem Galli* Lugdunenfis vocat Tacitus
in primo hiftoriarum, Legatus fuit. Argumento eft
legio Italica & ala Taurina Lugduni tendens, quas regebat
Blæfus. Fuit etiam Vitrafius Polli© Legatus provinciæ
Lugdunenfis temporibus Imp. Hadriani, ut patet ex lege
iy . D . de excufotionibus.
6 Oùìtj<&> 'ETmyacà^'J De quo Gregorius Turonenfis
in libro primo hiftori* Ecclefiaftic* cap. 29. Et rurfus
cap. 3.1. de Ecclefia Bituricenfi loquens fic habet : Leuea-
dium quendam prìmum Galliarum Senatorem, qui de Jlirpe
Vetii Epagathi fu it, quem Lugduno pajfum pro Chrifii nomine
Juperius memoravimus, repererunt. Qui locus apertè
oftendit, Epagathum nobilitate generis inter Lugdunenfes
enimuifie. SecJ & Epiftola ipfà id fàtis fùperque teftatur
his verbis, ri} y> smoijy,®-. Porro hujus martyris nomen
cum duplici t fcribi debet, ut habet codex Maz. Se
Fuketianus. Etenim nOmen Romanum eft Vettius apud
Ciceronem & Juvenalem; idque pronomen fuit Prætex-
tati. Certé in manuferipto Rufini codice Vettius Epagathus
dicitur.
C C TTÀripapiat.