i£o Befchryving der BO OM EN , PLA N TEN ,
lang j en wel drie duimen brced, don-
leer groen van verw , en'voo'r rond
töeloopende zyn. Als men die af breekt,
loopt ’er een kleefagtige melk uit.
Over die blad loopen verfcheidene
fchuinze dwarsribben met fync aderkens
tuflchen beiden.
De Vrügten van deze Boomen groeyen
njet, gelyk als aan andere Boomen , uit
Gen bloeilein, o f aan de takken maar aan
de ftam , o f wel aan een körte dikke
fteel, die uit de ftam voört komt,' en
waar aan de Vrugt, die vry zwaaris,
hangt. - Men heeft ze by Nieuwbof. in
zyn Gezantfchap na China fol: 147. meide,
maar beter in ’t I. Deel, van de
Hortus Malabaricus verbeeld, waarom
wy nalaten die hier, te vertoonen. Zy
komen zomtydsenkef, en zomtyds 00k
wel twee aan eene'fteel, voort, en hoe
dichter zy;aan de aarde ilaan, hoe beter
zy gehouden werden.
Deze Vrugt is van grootte en dikte
als een lange W%ter-Meloen, zynde on-.
trent anderhalve voet, en 00k wel langer,
en wel zoo dik , als een man bo-
ven aan- zyn dye is. Ik heb ’er gezien,
daar een man zyn dragt aan eene had.
Zy hebben van buiten een .dikke ruwe
korlige baff, die vol van fcherpe hoeken
en ruitjens is, hoewel zy zöo fcherp hiet
zyn, dat zy ymand ( gelyk wel de Doe-
rians) zouden können bezeeren.
Zy zyn tuflehen dengroenenengeelen
van verwe, als zy ryp zyn , dog meeft
na den geelen trekkende.
Door ’tmidden van diezwaare Vrugt,
die men in de lengte opfnyd , loopt een
dikke fteel, die rondom met; zecr .veel,
ja wel metzeventig of tagtig korls beizet
is, die, even als de voorige Vrugt, met
een wit, en flymagtig merg bezet zyn,
dat mert ’er 00k afzuigt. Hoe nu de
korlen voller van merg zyn, hoe beter
00k de Vrugt van de liefhebbers gekeurd
werd, vallende deze korlen gemeenelyk
zoo groot, als de grootfte Cafianien, of
alseen ftuiter, dog watlangwerpiger, zynde
vaft aan die binnenfte fteel, , en. zig
vertoonende in hollekens , die, uit, den
zenuwagtige taaije ftoffe beftaän. .
Zy fmaaken zeer zoet , tendeele‘:als
zoetc Limoenen-, en 00k wel wat na Hör
nig} dog daar is een geelze fmaak y en
een zeer onaangenaame reuk by , -byna
als van iets, dat verrot is, hoe zeer oök
de liefhebbers deze Vrugt mögen pry-
zen , ,en zoo ras men maar in een hüis
komt, daar zy zyn , verraden zy zieh
zelven door deze reuk, even eens als de
Doerians.
Het hout van deze Boom is van binnen
Citroen-geel, fyn van nerf, en be-
quaam, om ’er ook iet af tc timmeren.!.
Men kend in deze Geweften ’er, maar Byzon* I
twee ¿öorten.af, te wpten , de sß/'/öc-reioor. ■
lang-Soorfak, zoo genaamd , < om dat de crif,B
icbo.rffe des zclfs. zeer wel na -.een Koe-
jen-huid, by de Maleyers Biloelang ge-
näamd , gelykt. De korls van deze zöort
leggen’er los in, zyn'bros en geelagtig
van merg, enzoo ilymerig niet, als andere,
trekkende in fmaak; vry . fterk na
Drüiyen, en Honig.. .. .
Buiten die. zoört heeft .inen nog een
andeiej.de Bry-ßorfak^genaamd, om dat
zy.papagtiger, enrimeerjgeiy.nlsde andere,
valt , zynde wit van merg , dat zig
lals pap vertoond, en ook veel fterker
van reuk, dan de andere zoortv, . waar-
oni zy ook voor zoagoed niet gehouden
werd. _ ' ' • - ;
Men riefet d ieV rügt ,en zelf de Boom,
vopr al als; ’t regend , o f tegen den a-
v.ond, meer, dan op andere tyden.
Men kan byna niet regt zeggenywan-
neer de Vrugt ryp is , behalvcn dat zy
ook altyd niet dragen.
Zommige Hellen ’er de. maand November,
andere die van December toe.
Immers zoodanig ziet men de Vrug-
ten hier nu eri dan,- dog ook wel in andere
maanden, voortkojiien.
Zy vallen hier niet oorfpronkelyk ;
maar fchynen hier van J$va , Bali, Celebes
, o f Borneo, gebragt te zyn. In haar
eigen grond vallen. deze Boomen , wel
zoo vaft, en duurzaam van hout, als
hier, dat ligt bederft, ook komen ’er
hier witte Mieren in.
Het is een vogtigeen galagtige Vrugt,
die zeer zwaar omi-te verteeren, hoewel
zoo heet.niet; als-'wel de Doeriän-, is,
waarom zy ook voor gezonder en aan-
genamer gehouden werd., daar over ik
de liefhebbers oordeelen laat, alzoq my
deze Vrugt al mede, om zyn v^ zen
reuk, gantfeh niet geleken heeft. .
Men kan de korlen, gebraaden zynde, . I
ook eeten, en dan'fmaaken zy zoo van
verre wat na Cafianien j dog in verre na
zoo lekker niet, behalven dat- zy ook
zeer winderig zyn j maar tegen denbuik-
loop werden zy zeer geprezen.
, De 1‘sjampedahar.boom ; fchynd ais een £je I
minder zoort van de Soorfak-boom te Tsjam-' I
zyn; Hy is regter , wel . zoo hoog, Pedahj- B
en dünner van ltam. Hy groeid ook 1>oom' I
zoo weelderig niet in de Thuinen, o f in
de Stad, als'wel in:het Bolch , daar hy
vry beter tierd. Hy.,valt:ontrent een
gropte fpan di-k. Zyn fehoifle is don-
ker-groen , wat na den zwarten trekkende.
- Zyn blad komt mede enkeld , als die
van de Soorfak* voort, dpg bet is langer,
ontrent .zoo breed mede , lo’ont rond
toe, en Is ook zeer vaft, ftyf, en glad,
-h e b -