1§ 11 1 « [,
ilBP'i■ I I
| | | !| ;
; BKpll
94 A M B O N S C H E Z A A K E N
bier^ van een Maleitfch. Predikant, nevens de gevaaren, die hy uit te ft aan heeft Met
bgeflegte vaartuigen by de legten over zee doen moet. Hot 't mit de land-togtmoaat
Wat ZOO een Predikant in yder dorp verricht. En boe daafmede egter zeer minie
gevorderdsnerd. Wat eigentlyk in zoo een dorp de dienft van een Schoolmeefter en
tpyn hon it. Het getal der Schoolen, en der Meefters. Het inkomen van een Predikant.
Het inkomen van een Predikants Weduwe, en van de Inlandfche Öuderling
mitsgaders wat een Predikant, by zyn komß van Batavia, ofvertrek derviaards me
trekt. Hoe veel W yn , en Brood, men tot de bediening van 't heilige Avondmaal
m ¿«»yfi -Amboina van nooden beeft. tte ftaat der Ncderduitfche Gemeinte hier.
en der zelver Ledematen.
In ’t jaar I70I.D.
D. Simey
en Maartens
hier.
N ’t jaar 1701. verfcheenen hier
D. Ithomas van Simey, en D. Dirk
Maartens den 4<ten Maart. De eerfte
wierd in de plaats van D. Nu-
cella ( diens tyd nu uit was, om op
een buiten-eiland te leggen) op Honi-
moa, en de laatfte op Oma geplaatftj
dog alzoo de eerfte den Sften Mei quam
te overlyden, zoo wierd D. Maartens
gelaft na Haroeko voor dric jaaren te
gaan, daar zyn Eerw. in Juny na toe
trok.
Aldus waren nu D. D. Hodenpyl, Col-
dedehorn, Bierman , en Nuiella aan ’t
JECafteel, en deden in t;wee Täalen,alle
in ’t hoog Maleitlch, dienft. •/
Nu waren deze Heeren vry fterk in
die Taal} maar de tyd heeft getoond,
dat het niet van eenige de minttc vrugt
geweeft is , hoe neerftig zy 00k de
Kerk-bezoekingen alomme waarnamen:
want daar fchortte het niet.
In ’t jaar I702.. wierden D. D. Colde-
dehorny cn Bierman, na Batavia verleit,
en zyn ook in Mai derwaards vertrokkenj
h^rn^en waar tegen bier weder D. Chrißiaan Po-
Bierman ¡eman j D. Ahrahamus Par ent, en D.
vertrok- Ahrahamus Witzonius den iften en 4<ien
ken. • Maart in vergadering verfchenen, welke
En D. D. laatfte op den ziften van die zelve maand
Pole man, pverleden is, en bleven de twee andere
eiTwit- Broederen mede aan ’t Kafteel by D. D.
zonius Hodenpyl, en Nucella, blyvende ’t eiland
hier. Öma «onder Predikant, daar ’er egter
D.Pole- nu gcnoeg waren; dog D. Poleman quam
man niet met laft om aan ’t Kafteel te leggen, en
wel van 2yn Eerw. had met zyn neerftig predikcn
in ’t Portugeefch ettelyke jaaren aan een
wel wat anders verdiend, dan om na
Amboina gezonden te werden, om ih
zyn oude dagen weer Maleitlch te leeren,
daar men zyn Eerw. met veel meer vrugt
öp Batavia in de Portugeefch e Kerk häd
können en behooreri te gebruiken j dog
zoo hebben haar Edelheden meermalen
Predikänten, die nu reeds Portugees
konden j en dat met veel moeite geleerd
hadderi", rifet-veragting van hare Taal-
Siegte
- vrugten
van ’t
In ’tjaar
1701.
D. D.
haar
Edelheden
be-
handeld.
daar *t Maleitfch niet gebruikt wierd t, t101;
gelyk zy dus D. Jacobus van der Vorm y
een zeer Taalkundig man,in ’t jaar 1708.
na Malaçca zonden, daar 'die Taal hem
niet dienen kon, en D. Poleman,,na dat
hy in zyn oude jaaren nu. Maleitlch ge-
leetd^en in Amboina veel dienft .in
’t Maleitlch reeds gedaan had, in ’t jaar
I7 1 1 * na Batavia in de Portugeeiche
Kerk beroepen , om het Portugeefch,
dat zyn Eerw. toen äl lang vergeten had,
weér te leeren, en om zyn Maleitfch,
dat hy met zoo véel moeite geleerd had,
weér te vergeten, -en aan een zyde te
zetten. Hoedanig haar Edelheden in ’t
jaar 1697. 00k gelaft hebben, dat de
oude D. van Wyngaarden,, die, op hären
uitdrukkelyken laft', in zyn oude dagen
het Portugeefch met groote moeite geleerd
had, na Amboina zou vertrekken*
hoedanig zy 00k goedvonden den zeer
Taalkundigen en vaft op Batavia leggende
Portugeefchen Predikant, D .Thornton
na Malacca (daar maar Nedcrduitfch te
prediken yalt) en daar na ;ook op. een
tocht na Tiihor (daaral mede 'geen Portugeefch
onder den Inlander, maar wel
’t Maleitfch, te pas komt) maar weg te
ordonneeren* hoewel het ’er met geen
van beiden | om andere tuflchen-vallen
toegekomen is. _ ô Wonderlyke en oa-
ordentelyke ichikking, die immers met
i geen reden goed te malten is! En een
klaar bewys,hoe weinig agting men voor
Taalkundige mannen heeft. _
D.- Maartens had den ioden Augufty n M .
een preuve van zyn Maleitfch prediken tcnsgeS
voor D. Hodenpyl gegeven, dog de Re- een preu-
gocring, . hier medé met te vrede, be- ^ ” n
laftte dàt zyn Ëerw.. een nieuwe preuve fff, Ml‘
geven zoude, waar by öok Ledea van
de Regeering waren j geiyk bok nader-
hand gefchied is.
De beide Heeren, Poleman en Parent,
waren ook bezig om Maleitfch te
leeren.
» ’t jaar 1703. g if D. Maartens den
zyÄen Maart een nieuwe preuve.
künde, na jilaatzen gezonden, daar ’t D. Jacobus van dir Vorm, broeder n
Portugeefch niet te pas komt, en weér van Petrus van der Vorm, quam hier den bu/var
Predikänten, als zy met moeite Maleitfch iid=a Mei in vergadering te verfchynen t derVord
geleerd haddeU, ha plaatzen gcfchikt, 1 en de twee Broederen D. D. Poioman *““ •
« l i
V A N D E R G O
j’703t :en Parent deden hun beft nog al, ôm
- ’t Maleitfch te leeren.. D. Hodenpyl was
mede qog in goe^en ftjpd, dog D, Nu-
cèlla ftierf den iö^cn July.
Ook bey verde zieh D. van der Vorm
in ’t aanleeren vari ’t Maleitlch y- dog jjet
was wat verftaanbaarder, dan ?t hooge,
alzoo hy zieh -cenigzins ha ’t läge
ichikte.
t>.Span- In ’t jaar 1704,, den 13deh February,
h auw quam hier D. Wittern Spandauiv.
D. Maarieny vericheen aan ,’t Kgftggl,
en wierd dpor D. Parent vervangeiy op
Honimoi, die ’er in February na ' toe
gihg- , ^ ,.
D. van D. van der Vorm gaf den 1 yden AuderVòrm
gufty eeri preuve van zyne Taalkunde in
ce,n .’t laag Maleitlch y ook gaf D. Parent
yan^zyn ^cn ° “cn September een preuve tot veel
Malcits. genoegeni apg buiten kennis der Regeering}
dat voor deze reize met een
croftige vermaning.. aan den Kerkenraad
door .de vingerexj gezien wierd, zonder
te.Jjelafteri dat zyn Eerw. eèn nieuwe
gevéri zou. "Des zelfs Maleitfch helde
meeft na ’t läge, en hy predjkte hl zeer
vérftaanbaàr.
Eni). . D .Hodenpyl en D. Poleman namèn
Pòlemah hun dienft nog yverig waar ; en leerde ;
hoog1-11" n°S a! wakker Maleitfch 5, dog
Maleits; deze leerdë het hooge j eh D. Parent
oeffende zieh in ’t liage. r ...... •
In ’t jaar 1707. gaf D. Polemaft deri
2,-3 den Augufty een preuve van zyne be-
quaamheit in ’t Koog Maleitfch tot veel
genoegen, en boveri verwagtirigi en
maakte D. van der Vorm dert zyftenr April
bekend, dat hy voprtaan in een vafte
I bçurtI mede açyph? de Heeren Hodenpyl
en Maartens prediken zou 5 van welke
laatfte ik niet zeggen kan 7 o f «ytk-Eesiw..,,
hoog, o f laag Maleitfch predikte, alzöo
ik jhet rioit gehöord heb. .
Afgode- • . a%°dery ’er in dit jäar ook doòr
w op die van Alang, na zoo lang nu al
"lang. Chriften geweeft te zyn, geplcegd is, J
blykt klaar uit het volgende.
D S D I E N S T , 95
,. Het is gebeurd op Alang, dat zy den ijJjl;
zollen January dezes jaars 1707. de Legò
Lego Belar ?of deip grooten Ronden-dans) •
voör de Baileoe (göyk zy van ouds plagten
te: doen) negen dàgen àan een,
dai)fteri. , m ' i
Ijy dederi een Màjang Càlapa o f eerfte
üitipruitende bloezem van een Calappus-
boqm , .boyen op. gen Bambobs zetten ,
eri ftelden die voor de Lego , ende alle
niannen en vröuwfcn ftonden 4 ^ ron-
dqm cn zong en. , —
Daags ’er na fpeeldén zy ihet deSlang,^
en ftakén na de Jaarvó'gcl. "
Daar na danften vier vrouwen rondoni
een fteen, die by de Baileoe was,N kuften
hun eigen handeri, en leiden die dan op
die fteen, zeggende: PVeeß gegroet, o f
V zar wely en zaten dan ^Ue rondom de
Baileoe op de grond neder.
Zeker Öudfte, Augufius Pelafoela
genaamd, e n e en Lidmaat zynde , ftond
in ’t midden van den aans op", ook ftonden
toen die anderen op, en baden dien
fteen drie o f viermaal aan, gelyk zy ook
zoo meqigmaal weeklaagden.
Daar na bad hy weder aan, gaande
dan eens voprwaard, dan eens acKter-
waard, en noemende de naamen van den
Orangkaj^, van de- Oudften , van de
Baileoe, cn van de drie Aftaqa’s f o f
Paleizen ) . noemende ook de Sterren, de
Maan, de Son, de Rheede, het Strand,
de Rivieren , enz., en verzogt van de
Zelve welvaren en yoorlpoedj waar op
zy , na dat die dienft gedaan was, alle,
Salamat, dat is, Zegen, o f daar fla wel•
varen toe^ uitriepen, en toen yder na
huis keerden.
; Hier .oyjej: Zjm zy door den Filcaai
■•gedagyjaard« en dbor , den Landvoogd
Zwaar geitrart"
In dit zelve jaär ging ik , òp de èra- Den'
ftige aandrang van eenige vermog;ende Schi7vef
Hvctcn, myne goede vnenden, weder £ J * 3 g
na Indien. Op wellte reize de volgende
Gedichten gemaäkt zyn.