den>bodem in te flaan j een zaak , die
dcrhalven zeer zwaar, en voor God en
de menfchen onverantwoordèlyk is.
Om nu buyten ’t reeds aangehaalde
nog nader kennis van die zaaken dezer
Kerfc te krygen, dient men te wetcn,
wat eygentlyk den dienft van een Predikant
, hoe groot het getal der Predikanten,
der Schoolmeefters en der Kerken,
mitsgaders hoc groot’t getal derChrifte-
nen en der Ledemaatenliier is.
_ Pe p De dienft van een Predikant, die nog
i y H f niet als Nederduytfch verftaat, beftaat
wat hier’ a^een des Sondags ecns Nederduytfch
de dienft te Prediken, en. eens in de week te Cader
Predi- techizeerenj dog zoo ’cr twee zyn, zoo
Kanten is. wer(j >er tweemaal, voormiddags een
vrye T e x t, en des namiddags over den
Catechifmus gepredikt j dog zeven we-
ken voor Paaffchen werden ’er veérthien
vafte T exten over het Lyden van Chriftus
vérhandeld.
Een Maleyts Predikant predikt mede
Sondags, eensj dog, zo o ’er twee zyn,
ider eens. Ook werden ’er in de week
in de Maleytfche Kerk Donderdags,Za-
turdags, en Sondags, drie avond gebe-
den door den Oppermeefter aan ’t Ka-
lleel gedaan, alwaar dan de meefte be-
jaarden , en jongelicden ( als zy ’er maar
tegenwoordig zyn) Ook wel ondervraagd,
en in de gronden van den Godsdienft ge-
oeffend werden, daar dan een Predikant
veeltyds gewoon is by te zyn, en hen
mede over Godsgeleerde ftoffen te onder-
vragen 5 dog de meefte tyd ontbreken ’er
perzoonen, die men ondervragen kan.
Buyten dien queekt zulk een Predikant
verfcheyde Inlandfche Leerlingen, zoo-
nen der Köningen en verdere Grooten,
in zyn huys aan, die hy zorider iets,dan
hun dienft, daar voor te genieteri, koft
en kleederen geeft, en welke hy in de
gronden van den Godsdienft dagelyks,
o f wel op zekere vaftgeftelde tyden, oh-
derwyft , om van dezelve met ’er tyd
Schoolmeefters ( die dan zòo veel als
Krankbezoékers zyn) te makem
Zware De 1 a L- v'wooiimMaaaumimftc, en azwwaarnftee ppoorftt vvaann
vanienCr een Maleytfch Predikant was hier van
Maleytfch °uds, cn noch , by voorval als ’er een
Predi- Predikant in een der Naburige Landkaut.
vopgdyen, ’t zy in Ternate, ’t z y in
Banda fticrf, dat hy dan daar na toe
moeft 5 ten anderen, dat hy, daar ge-
komen zynde, dan de moejclykfte tog-
ten ter wcreld, in Ternate nog wel ze-
vcntig mylen verre, tor aan’t Eyland
Mangindanao, en op Celebes, door vree-
felyke moeraflen en eiflelyke bolTchen,
cn in Banda na de Suyd-oofter en Suyd-
Wefter Eylanden, met veel gevaar van
2yn leven, onlydelyke ongemakken, cn
nictzonder zcergrooteonkoften, tedoen
heeft. Als hy nu daar van al bevrydt is»
en in Amboina blyft ,• moeften ’er, ten
minften tweemaal (en volgens de Kerkenordre
hier driemaal) ’s.jaars, meer
dan vyftig buyten Kerken eh Schoolen,
zoo op de Akclige Geborgten van Ley-
timor met den aankleve aan dien, als op
de buyten-Eylanden, bezogt werden j
’t geen, om de zware regen-fayzoeneh Nevens I
alhier gemcenlyk in de ftille tyd, dfiii I
de maanden van April, en Oftober ge- u y "^ !
daan werd, om dac men dan geen regen j ftaan I
nog zulken gevaar van de holle zee en ^ceft. I
winden heeft, hoewel dit altyd geen
vafte ftreek houd, en my, en anderen,
wel gebeurd is, dat Wy midden in zee
door een zware ftörm overvallen en in
groot levens-gevaar gebragt wierden.
Dit werd gemeenelyk rtuiTchen twee
Predikanten verdeeld j waar van de eene
het Gebergte vanLeytimor en deftrand-
Kerken, en fomtyds ’t Eyland Oma’er
nog by, bezoekt, en dan heeft die Hfeer
zesentwintig Dorpen voor zyn poft , dat
immers geen werk van een Man is. £
De andere neemd de bezoeking van de
Kerken en Schoolen op de Eylanden
Boero, Manipa, Bonoa, Geram, Ho-
nimoa cn Noefla Laoet waar, en dezc
heeft negenentwintig Dorpen waar te
nemen , dat nog veel zwaarder, en daar
de reyze nog ongemakkelyker is.
Zoo ’er een derdeTaalkundigeis, zoo
valt die laft een derde ligter 5 maar dat
beurt heel zelden.
Die over zee gaat, werd van een vaar- Met hoc I
tuy g 5 dat meeiten tyd vry flegt is, enflegte I
van volk voorzien, om zyne goederen vaartu7* I
over al te-dragen. Ook werd hy geher- I
bergd,dri, 200 hy daar mede gedient is, oseritt I
vah vry flegte fpyze , na de tränt van äoen I
[avaliilander, en alles in klapperoliege^ I
braden, verzorgtj maar om het zeker
te hebben, zoo dieiid hy wel al het hoo-
digfte mede te nemen.
Die te Land gaat over het Gebergte, Hoct I
pleegt ’er in oude tyden te voet na toe met * I
te moeten, daar na heeft men ’er tepeerd I
na toe gereden, dog zedert dat de Heer I
de Haas de peerden uyt zuynighcyd, en
om de E: Maatfchäppy vän die onkoften
te bevryden, en onder andere een voor
drie en vvf achtfte ryxdaalders verkooi
pen liet, hebben de-Predikantenzclfmoe-
ten verzorgen , dat zy een draag-ftoel
hadden, gelyk ik , en andere, hebben
latemmaken , om daar mede na boveii
toe, op de gevaarlykfte llylte, akeligfte
wegen, die men zig verbeelden kan,
gedragen te werden, o f wilde men ry-
den, zoo moeft hy zig van een peerd ten
zynen koften voorzien.
Hy trekt derwaards met een Inlands
Ou'derling, die te voet gaat, en hy werd
Wat zoo
een Predikant
in
ieder
Dorp verricht.
Van acht, tiefl ö f twaalf ön meer mannen,
na dat de wegen fteil zyn, gedraf
en, en zyn goed hem nagevöerd, hebende
j na giffingv yftig of.zeftig man
by zieh, welke ydei Dorp hem weer op
hieuws bezorgen moet, dat dikwils zeer
veel moeite geeft , eermen klaar raakt.
Na dathy nu in zulk een Dorp geko-
men is, vind hy daar alle dag weer op
nieuw ruim zyn werk. Als ny ’s morgens
ten vyf uuren' vertrokken zynde
ten zeven o f acht uuren in een Dorp
komt, gaat Ky met zyn Ouderling eerft
in de School, waar in vyftig, honderd,
en ook wel meer , en minder kinderen
zyii.' '
r Alle die kinddreh oridefibekt hy naauw-
keurig, om te zien o f de Meefter zyn
plige gedaan,en zyn ampt neerftig waar-
genomen heeft. Men doetze de Catechifmus,
en andere kleine vragen, mitsgaders
de Thien Geboden, deGebeden,
ende twaalfAftykelendes Geloofs op-
zeggenj andere doet men daar na lezeri
en zingen, en men ziet wat fy in ’t ichry-
ven gevorderd hebben, waar na hy ae
noodige , en de al te groote- kinderen
van de School ontflaat. Eer dit gedaan is^
is..het wel elf uuren. Tuifchen elf cn
twaalf uuren neemt h.y die genen y. die
hunne Belydenis willen doen,’ aan, ma-
kende, tegen dat dit gedaan is, dat alle
de Ledematen in de Kerk by een verga-
derd zyn ,- alwaar -hy een gepafte äan-
Ipraak tot haar doet, hoorende , o f ’er
eenige gefchillen of redenen zyn, om y-
mand van ’t Avondmaal af te houden.
Soo ’er geringe gefchillen zyn, die döet
hy met zyn Ouderling af. Indien zy te
zwaar zyn, zoo brengt hy die aan den
Kerken Raad j en noodigdondertuifchenj
wanneer alles in ruft is ,
‘ nieuwe Leden, die daar tegenwoordig
zyn , ten Avondmaal. Na de middag
predikt k y voor die Gemeinte , en be-
diend beide de Sacramenten , waar mede,
al predikt men; maar een klein uur,
wei: twee uuren henen gaan , doordien
’er dikwils veel kinderen, o f bejaarden
te doopen, en dan twee ofdrie Formulieren
te lezen, en lieden in den Echten
ftaat te beveftigen zyn.
?s Avonds ten zeven uuren is ’er een
groote Catechizatie van bejaarde en jon-
ge lieden, alwaar zy dan alle door den
Predikant ondervraagd worden , om te
zien, wat zy gevorderd o f veragterd
hebben ,' waar pp de tragen dan ernftig
tot hun pligt, en neerftigheid in V b y -
woonenvan ’t gehpor van Gods Woord,
en van de Catechizatien, by ’t afwezen
van de Predikanten, aangemaand werden.
Dit nu is wel het dagelyks werk
van een Predikant} hoewel hy veeltyds,
met reizen met al, dit onmogelyk in
eenen dag afdoen kan , en zomtyds wel
twee dagen -daar toe van nooden heeft*
Voor vaft moet hy alle dag dan predi-
kenV- en dat derhalven ten minften zes-*
en*twintig p f acht-emtwintig dagen aan
een. 'Die niet voor; de vuift können
prediken, en hare Predikatien overzetten,
lezeh cn fchryven , moeten gelyk
men wel: denken kan, zieh dikwils vah
een dezelve Predikatie bedienen} .dog ik
hebbe, alzöoamy dat zeer licht viel, eh
ik niets fchreef, alle dag eén andere
ftoffe gepredikt, met het overwegen
ván’t wélke ik veeltyds den halven nacht
doorgebragt heb,gelyk ymand wei den*
ken kan, die weet wat prediken is, om
dat veele' van de Meefters en Grooten,
my van ’t eene Dorp na ’t ander volg-
deh,*en ik z a g , dat dit hen zeer op-
wekte, dewyl zy dagelyks iets nieuws,
zoo lang ik op dien tocht was, hoprdenv
Als nu deze Predikant, met nu en En höö
dan wat te irüften, twee dagen voor y*
der Dorp rekent, zoo moet een iegelyk zecr wei*
van hen ontrent twee maanden ieder nig ge-
reis, dat is ¿‘vier maanden in het jaar, vorderd
uit zyn, en dan moet men, na zyn ge- w *
moed, nog zeggen , ; dat hy niet veel
verricht heeft: waht wat kan het hel-
pen, dat eén Predikant in ieder Dorp,
in een gantfchjäar, op zyn beft, tweemaal
predikt, en tweemaal catéchiíeeíd?
Immers zeer weinig, en ondertuflchen
moet hy daar voor zulke droevige tog-
ten doen.
Ook körnen de Meefters aan ’t Ka-
fteél, en daar een Predikant le g t , alle ‘
maand -eens op , om onderwezen , en
onderfogt, te werden. Dit plagt alle
week te gefchieden , dog is den iodeft
vMaLio.IiLiaar. . . goedgevonden, alle
maand te doen.
In ’t gemeen nu Zyn ’er (gelyk men
uit de volgende Ly ft zien kan) - meer
vier, dan v y f o f zes Predikanten , hierge-
weeft, hoéwel Ter zes moeftén zyn. _ -
Van deze 'vier nu blyven ?er- twee
t’huis, om beide de Kerken aan ’t Ka-
fteel waar te nemen, die dan tweemaal
ieder moeten prediken, ten wäre dat
’er, gelyk lange gefchicd is, maar in een
Kerk gepredikt werd. Dbg zéer dikwils
zyn ’er.maar drie en twee Predikanten
geweeft, die dan immers dien
laft bnmogelyk dragen können.
Wanneer de Predikanten vertrokken Wat ei*
zyn , is de Meefter in ieder Dorp ge- 8entlyk
woon de gantfehe v/eek dopr zyn School- een ^orp
waar té nemen, en buiten dien Sondägs de Dienft
een gedrukte Predikatie van D. Carón, van cen
o f D. Wiltens, de Gemeinte voor te ^¿efter,
lezen, de Gebeden ordenfélyk te doen, en xyn *
met een Piklm , en Zegenwenfch te loonis.
P 3 fehei