*?o8. ftaait liet, overtreden, en zyn Ed. dorft
daiir na nog wel loogehencn van dit be-
fluit'geen kennis te hebbeny daar hy ’t
liogtans zelfs zoo mcnigtnaai belaft had
!na de buitsn-Comptoiren bekend te ma-
ken. | Hy oordeelde zieh zelven zeer wel
te können dekken , met alle de brieven,
daar ovei gelchreven, maarin te tfek-
ken, dat een Landvoogd zeer gemaklce-
lyk döen kanj maar daar waren (als ’t ’er
op aangekomen had) nog te veel getui-
gen in ’t leven, buiten dat ook ons Ker-
kelyk Ex traft dien aangaande aan de Regeering
overgegeven, dit zeer klaar tonnen
Icon. ■
D van In dit zelve jaär ging D. van der Vorm
¿¿■Vorm voor een ipiing-togt na Batavia, met
ha Batä- gedagte van weder te kogaen 5 dog haar
’ Edelheden zonden zyn Eerw. in November
na Malacca, daar zyn Maleitfch hem
niet met allen te pas quam, gelyk nog
minder naderhand op Choromandell
D. Spandaqgv predikte nu reeds met
veel yver in ’t Maleitfch 5 dogzyn Eerw.
quam dit jaar den Sften September te fter-
ven, daar wy twee brave mannen aan
verloren.
N a dien tyd namen wy met ons dryen
den MäleitfchenenDuitfchen dienft over
en weaet Waar, doende ons uiterfte beft,
om vrugt onder den Inlander te doen,
dog alles was om de bevorens aangehaal-
de redenen,*te vergeeffch, gelyk wyin
onze Kerk-berichten van tyd tot tyd wel
toonden 5 dog daar wierd by die van
de Regeering nojt over gefproken, en
Wel eens op-geantwoord , dog noit zoo
als ’t. behoorde, in voorzien , o f ^eenig
rruddel ’er tegen beraamd.
Dit jaar klaägden wy aan de Regeevia,
en
D. Span-
dauw
overle-
den.
Klagten
Jlegte
Kerk-
flaat. £
[de '°°k 5 dat de Commiflaris Politycq,
— de Heer S.tbi m , zelf nog ongedoopt zyn-
de, nu zoo veel jaren herwaards tegen
harer Edelheden order in onze vergade-
ring zat, en verzogten een ander ¿ dog
daar quam niets van, en hy bleef ’er zit-
tenj dies klaagden wy na Batavia hier
over.
In ’t jaar 1709. kregen wy den 4den
’ July D. uirnoldus Brands uit Ternate by
ons, een braaf man, die mede i n ’t läge
Maleitfch predikte, en D. Poleman in
*£ hooge, zoo dat wy nu met ons vieren,
D. Brands -
hier.
« en daar af drie in ’t laag Mafcits, beurt
om beurt, dan eens Duitfch, dan eens
Maleitfch, predikten.
Dit jaar belaftten haar Edelheden, dat
Laftom een ander Commiflaris Politycq, in de
r<Tcom^ ^?eer ^ m 's plaats zitten zoude, alzoo
miflaris Commiflaris een Lidmaat, gelyk
Politycq wy aan de Regeering hier getoond had-
te Adlen,-den, diende te zyn, en daar op kregen
^eer wy ook een ander j dog door dit werk
Storm fragten wy ’t , in vervolg van tyd, ook j
ged00?1*
zoo verre, dat de Heer Storm den 1 ¿den
July ’s avonds in ’t Gebed, op zyne or-
dentelyke belydenis, gedoopt wierd.
De Heer Brands begon al fraai te pre-
diken, en zyn Eerws. Mäleitfch was ook
vry beter | als dat van D . Parent, ’t geen
vry ilechtjdaar dat van D. Brands goed,
en zeer verftaanbaar laag Maleitfch was.
Aldus namen wy aan ’t Kafteel met
ons vier Predikanten onzen dienft met
zeer veel genoegen en in veel eendracht
in al die tyd, dat wy daar te zamen ge-
weeft zyn, waar.
Den izden February maakte de Regeering
ons bekend , dat de Heer Landvoogd
de inlandfche Gföoten in den
Landraad ernftig aangemaand had, om
voortaan met hun volk neerftig in de
Kerk tc komen. Zy beloofden dit wel i
dög quamen het niet ha , en ’t behaagde
echter haar Edelheden dit alles op de
yvetlöösheit der Predikanten (dogzon-
der eenige grond) en op debaat-zugt der
Schoplmeelters (dat al medc maar voof-
geven was) te leggen.
, Ook zeiden z y , dat ’er zoo weinig
Predikanten Maleitfch vleerden, daar allen,
die ’er nu waren, zedert .veel jaaren
nu hier al Maleitfch gepredikt hadden.
Den zyften September vertrok D. D.
Maartens I van hier na Batavia, en van ten
daar verder n a’t Vaderland. . IpJ
In ’t jaar 171 o. waren wy nog met ons j„a>
vier Predikanten aan ’t Kafteel 5 dog .in ¥71
’t jaar 1711. vertrok ook D. Polemanma En
Batavia, alzoo zyn Eerw. daar in de ¡¡¡I
Portugeefche gemeinte heroepen was. ; in
In Juny dezes jaars hadden zieh eenige 171
jongelingen op Hoetcem.oeri weer be-
fneden , waar over' verfcheide klagten doc
vielen. - ' van
lu ’t.jaar 1712. vertrok ik den zyücn toei
Mei, na dat ilc door D. Nicolaus Groene-
woat vervangen was , na Batavia met de- In’t
ze volgende Kerkelyke getuigenis we- k71
gens myn perzoon en dienft, die ik hier
inlafle, om aan de Heeren Zeventhienen, hier
en aan de ganfche wereld te döen zien, dcS
wat die Heeren,-tocn alle Taalkundig, JJJ,
en NB. in de läge Taal, van myn Taal-
kunde, en van myn Maleitfch, oordeel-'
den,ten einde ditby tyd,en wylen dienen
mögt, om haar Ed. Agtbaarheden zoo
afkeerig van myne overzetting desBy-
bels in die Taal niet te doen .zyn, als
die van den Kerkenraad van Batavia,
en die van ; Amboina, na dat ik de
eerftemaal pas uit Ambon vertrokken
was, en in de volgende jaaren , haar Ed.
Agtbaarheden, alleen maar uit te veel
zucht voor D. Leidekkers *wcrk, en tc
weinig liefde voor my, hebben trag ten
te maken.
,?y
Iin . ■ ' . :r '
Zy luid aldus: .
^ Eerwaarden, en welgeleerden D.
Kerkely-S 1 ^Francois Valentyn, Bedienaar des
ke getui- H. Euangeliums onzes Heeren Jezü
getuige- Chrifti, nu gereedflaande, om door ordre
zyn ver- en °P goedvinden van de Groot Agt-
trekvan bare Regeering dezer landen, met de eerft
hier. van hier vertrekkende fchepen na Batavia
te vertrekken, en over te gaan (gelyk onze
: vergadering is komen te blyken dit een
Extraft van de Agtbare Regeering dezer
' Provintie van den pfonMaart dezes jaars)
ons verzogt hebbende, tvy zyn Eerw. al- '
vorens na Kerk-gebruik met een Kerkelyke
getuigenifle geliefden te * voorzien,
zoo is ’t , dat wy , na afroeping van zyn
Eerws. naam van den Predikftoel, het
zelve niet hebben können weigeren , maar
ge er ne mededeelen, om te mögen firekken na
behooren: eenparigna waar heit getuigende,
zyn Eerw. den tyd zynes verblyfs onder
ons, nu ruim vyf jaaren, zieh in omme-
gang vriendelyk, en aangenaam, in leven
vroom, en dichtelyk, eff in des zelfs bp-
gelegden dienft getrouw, yverig, enarbeid-
zaam te hebben gedragen, zullende aan Zyn
Eerw. miffen een wakker Taal- en byzonder
Maleitfch - kundig Leeraar, die in die
Taal een byzonder bequaarfi talent, van de
Goddelyke waarheden den volke voor te
drägen, door neerßigheit verkregen heeft,
waar in de heilige" dienft, gelyk ook'in
’/ Nederduitfch, in beide de gemeentens
, van Amboina, zoo in V ver kündigen van
Gods heilig Woord , bedienen der heilige
Sacramenten, als in zyn opgelegde Com-
jmiflien der vifiten van de Inlandfche Kerken
en Schoolen,_ neffens ons getrouw, en
yverigiwaargenöltien? deTundamen r^n v a n
’/ Chriftelyk Geloove, en de GereiSr-“ 1
meerde Godsdienfi zutverlyk geleerd, en
allezins met ernfi ter Godzaligheit aan-
gedrongen heeft\voor alle welke dienft en, aan
Gods Kerke bewezen, wy zyn Eerw. by
dezen vari herten komen bedanken j voorts
Willen wy zyn Eerw. ook zoodanig toe-
wenfehen, dat de God- van zegeningen
zyn Eerws. dienft, daar dezelve nog verder
mogte gebruikt werden, gelieve te agter-
volgen met zyn ryken zegen, en genade,
des zelfs perzoon nog langer te onderJleunen
met gezondheit, ten einde nog v et der in
ftaat mag zyn, om zyn talent dan te leggen
tot verheerlykinge Van Gods heilige
naamj flichting zyner gemeinte, en in-
winninge van veel zielen voor Jezus Ko-
ninkryk, die zyn Eerws. roem, en blyd-
fchap des Geeftes mogten zyn, alhier in
den tyd der genade, dog byzonderlyk in dien
grooten en laatften dag van Jezus toe- en
weder-komfte, wanneer de Heere a/i Rich-
ter van levenden en dooden komen zal, om |
verheerlykt te worden in zyn Heiligen en liriJ
wonderbaar in alle, die in hem geloofd hebben
, als ook om zyn getrouwe dienft-
knegten, die met een goede Confcie'ntie '
voor God, en menfehen zullengewandeld,
en zyn raäd volftandig zullen hebben uit-
gediend, genadelyk te beloonen, en tot haar
te zeggen: Komt gy goede en getrouwe
dienftknegten, over weinige zyt gy. getrouw
geweejl, over veelen zai ik u zetten,
gaat in de vreugde uwes Heeren.
Uit aller Uft, etinaam,
A r n o l d us B r a nt s .
Syn: H .T . Scriba Epiftni,
Amboina, ViStoria in
ontt Kerkelyke vergadering,
den zo. Mai 171z. ,
' T)p Batavia nu gekömen zyhde, öm * 2yii
gelyk ik verzogt had, na ’t Vaderland ko^ft op
te keeren, zoo belaften haar Edelhedèn Batavia*
my na Ternate te gaan, alzoo D. Bot er- «"kJ1*3“
kooper overleden wäs, dien zy om zyri om n i* *
Taalkunde ’er in dat jaar na toc gezondén Ternate
hadden, daar die Heer geen Maleitfch tegaan.
kon. Zoo wierd ’er op de zaaken toen
gelet.
Ik weigerde het Op een zedige wyze, Gccn
zeggende, dat ik , toen ziek, en zeer hy op
zwak zynde, niet in ftaat was, om de goede
Kerk aldaar dienft te doen, eil, al was Sünden
ik in ftaat, dat de Heeren Zerénthieneii
my voor Amboina, en niet voor, Ternate,
uitgczònden, en my , op myn verzoek,
dus van alle verZendingen elders henen
bevryd hadden.
__De Heer van Riebeek, die toeti qpper- *
ESTiWB&gilT «tu itiüieip m v f ' t h die^cH
over alles, dat ik tegön zyn Swagers
overzetting des Bybels)n de hooge Ma-
leitfche Taal (hoewcl altyd met veel be-
fcheidenheit) gedaan had, zogt te wrec*
ken, en my dat nu betaäld te zetten,
belaftte my nogmaals defwaards te gaan,
dat ik weer op dezelve gronden weigerde,
biedende aan, o f na ’t Vaderland,
o f weér na Amboina, dat myn befchei-
den plaats was, te keeren j dog men
wilde my toen nög geen van beiden toe-
ftaan, fchoon ik zeide dat ik volgens laft
der Heeren Zeventhienen niet gehouden
was te doen.
Men ftond myeindelyk, ziende, dat waar op
ik niet genegen was na Ternate te gaan, hy in 't
toe, om na ’t Vaderland te keeren p 3ar,I7I3-’
gelyk ik in ’t jaar 1713. in ’t laatft ver- ¿«¡Ìnd*"
trokken, en doof Gods genade behouden vertrok.
aldaar gekomen ben, hopendé'daar Heeren
te zullen vinden , die het ongelyk en
gewcld, my door haar'Edelheden, en
door