i6 6 V E K H A N ' D E L I N G d f e
E n ’t
vleefch
der zej&Cg
De wilde
Koeijen
op Ce-
ram.
Borgers • ( hoe wel weinige ) zyn , die
Beeilen hebben, en die zig met het ver-
koopen van de Melk , en Boter gen£-
re, en daar af meeil beftaan, zy möcten
wel zorgdragen , dat zy niet in , de Stad
komen loopen , alzoo ’er op ieder Koe-
beeft deboete van'i Ryksdaalder ftaat,'
dar eeniverval voor de Oppaflers van den
Landvaogd is.
Dereden van dezeduurte is , om dat
een-Roe maar een kan Melk op eentiag
geeft; maar zy is wel viermaal zoo vet,
als een kan Melk van een Hollandjcbe
K o e .: Ook is de gekaarnde Melk hier
(die'gemeenlyk een fehelling de fies geld)
veel.dicker , leekerder, en vetter, dan
die-men in Holland heeft.
De Boter, die men van deze Melk
k ry g t, is (zonder ergens mede geverwd
te zyn ) zeer ichoon-geel van verw , en
zoo aangenaam en lecker van fmaak, als
ik oit Boter in Holland , in de Maand
van May , o f Juny , geproefd hebbe j
ook-is zy zoo fraey vail van lichaam ,
dat men reden heeft,- om- zich (by zoo.
een grooten hitte, als men hier verncemt,}
daar overfte verwonderen 5 maar zy werd-
in '’t'koellle Van de huizen (daar men
weinig, van hitte weet) en vooral in de
lcelders gezet.
Het vleefch van deze Koeijen, is
zomtvds wel wat ongelagtig ; dog daar
, zyn: ook . Beeilen , die zoo goed van
vleefch^ als de Hollandfche Oflen, zyn.
Nu eiidan werd ’er zoo een Beeil in:
Amboina ’s Zaturdags, geflagen , en dan
komt het pond zcs ftuyvers te koften.
: Gemeeplyk weegt zoo een Macaf .
faarfcb Beeil 300 a 400 j dog de Bali-
Jchecn Javaanfche wel 600 , o f meer.
Deze zyn tarn 5 maar men heeft ’er
00k wilde , zoo op ’t Land van Ceram
(en voornamelyk op klein. Ceram , of
Hoewamohel ) als 00k elders , die daar , •]
zedert dargedeelte van Ceram ontvolktl
wierd , verwilderd , en na die tyd in
een .groote menigte voortgeteeld zyn j
wesbalven de vry-Borgers van Amboina
vecltyds een Pascedel Van den Heer.
Landvoogd verzoekcn | 6m na" Loehoe
Cambello'% Leßdi, en Erang te gaai^ om!
Koerjen te fchieten j dat hen vergund'
werd,- en alwaar zy'dan , een groot ge-’
tal van deze, wilde Beeilen gefchoten
hebbende, ’t vleefch der zelye inzou-•
ten, of in de Zon hart droogen, en dat
o f in hare eigen huizen zelf, en voor
hare Slaven gebrüiken , o f aan andre op;
de markt verlcoopen.
Ik heb van’t vleefch dezer wilde Koeijen
wel gegeten, en dit zoo heerlyk I
doorregen van vet, ganfch niet ongefig, j
en zoo lecker van fmaak als meenig Beeil i
ki Holland wezen kan, j a ’t zelve nog |
dat van de tamme,' b,evonden is.
Men heeft hier 00k Pecrden ; dog al
mede niet oorfpronkelyk, alzoo die hier Van dò
van Java, Bima, o f Macajfar, gebragt ** eer<len‘
werden.
De Amboineejen hebberi in hunne Taal
zelf geen woord , om een Peerd uit tö
drucken , waarom zy ’t zelve j ten be-
wyze dat zy de eerfo van jfrmi bekomen
hebben, op zyn JavaanJch , Adjaran,
noemen.
Ik geloove niet, dat ’er ook boven
de 70 a 60 in gchtéì-Ambuiria zyn * hoe-
wel de meefte lieden van fatzoen aan ’t
Caileel, en de Opperhoofden 6p de bui-
ten-plaatzen , hunne byzondere Land-
Peerden hebben , die vaii fchoone, eh
zommige wel vari zilvere Tuigen , en
Schabracken, Voorzien zyn, makende
zomtyds een gezelfchap van eenige Ruir En’tgei
ters u it , waar by zomtyds ook- wel bruykder
Vrouwen te Peerd 6p Vrouwe-Zadels zelve*
verfchynen, die ’s morgens met het aan-
brelten van dendag, o f tegen den avond ,
längs Strand j : o p ’t Gebergte,- o f in de
Lommerryke Boilchen , daar men door
hèt dicht Geboomte , en door de koele
w;inden Van geen hitte weet:, huri vermahlt
gaan nemen.
Ik aeed ärt meeft om de twee a drie
avonden , tegen y uuren , en reed dan
een uur of.anderhalf.buiten de Stad, op
de nabygelegene Heuvels rond , genie*
tende in die;tyd, alzoo’t dari zee-rgema-
tigd, en de Zon op zyn fchoonile in ’t
daalen was , een groot vermaak met de
Zee van daar 6p zy n aangenaamft te be*
■fchouwen.
Voor de^ beile Peerden werden de
Bimaneefe gehouden , körnende, van ’t
Eiland Bima, die wel kleen 5 dog {nelle
tei - gangere-, en zeer bequaam zyn,
6m de S-teyls Gebergten hier te beklim-
men.
Men heeft ’er ook wel fraeije Macaf
faarfe, Peerden die éen moije ilap gaan*
en die grooter zyn j dog maar weinig,
en die koften veel meer geld _, dari die
andre 5. want daar ik de Bmäneefche in
Amboina voor zy a 30 Rykydàalders heb
zien verkoopen , zoo komt een ander
op MacaJJer wel op yo a 60 Rykxdaal-
der te ftaan , t die dan met de Chaloepen
der Borgers overgevoerd werden:
Zy dienen hier allcen maàr , om *cr
mede uit te ryden te gaan , alzoo men
hier.geen Chaizen,. Wagens-^ riog Koet-
zen ( uitgenomen dat de Heer Land-
voogd ’er een met twee Peerden heeft,)
gebruikt, om dat men hier alqmme tc
na onder ’t Gebergte-legt, Zoo dat het
de moeite niet weerd is, om een Koets
te hotiden.
De
D I E R E N v a n A M B O I N A .
Van de
Herten
kVeelyrmkea -
jzaeglvt ed;ei
Hefeflyk
Vleefch
Van
fmaak.
De Javaanfche Peerden komen hier nu
Zeer weinig, alzoo ’t wat ver is^ om ze
over te voeren , voor al daar men ze in
8, a iodagen van MacaJJer krygen kan.
Men hpeft hier ook redelyk veel Herten
, doch mede niet oorfpronkelyk,
dat de Heer Landvoogd ieder week, vati
zyn Jager aan’t Kaitéel, van den Sergeant
maar eerft van Java (waarom de Am-
bpinees die met een Javaanfchen naam ,
Mendjangan , noemd) en naderhand van
MacaJJer, die veel ldeener vallen , her1*
waards gebragt zyn;
Eeri van de grootftfe vermaaken ^ die
men aan het Kafteel heeft, is op deHer-
te-jaeiit met de Honden te gaan, dat geen
andre dan den Heer Landvoogd, Raads-
Perzoonen, de Predicanten, en die vari
zyn Ed: verlof’er toe krygen,.geoorlöfd is*
alzoo daar voor die geene, die het buiten
verlof doen, die ftraf toeftaat dat de Op-
paiters van den Landvoogd hun geweer
prys maken, behalven .dat de Fifcaal hun
riog ’er Över aanfpreken kan } Dog ner-
gens valt deze Jagt ruymer , gemakke-
ly ker, en vermakelyker, dan pp de Kuft
van Hitoe, * daar ik ze menigmaal met
groote troppen byeen ’t Gebergte af
gejaagd ,; en met ons gezelfchap by .’t
Manggd's-Bofcl?. van Hila, daar een fchoo-1
rie vlakte is, voor by een groot gezelfchap
Juffrs. * die daar buiten eenig ge-
vaar onder de Boomen zatfen , gejaagd,
ja tot in Zee gedreven * en die zoo dan
lfevcnd, ra.et vaartuigen , die ’er oppaf-
tfen , bekomen heb , behalven dat wy
’er, als zy pas voor by de Juffrs. waren,
verfcheiden fchoten * die niet verre van
haar neder vielen.
Ik hei) ’er önder dezelve (voor al* als.
zy de Hörens eerft gewiffeld hadden, en
die nu eerft niet kort eri ruyg kregen)
ge,vonden, zoo heerlyk van vet doorregen,
zöp fyn van vleefch* cn zoolekkcr
van fmaak * dat zy by alle * die ’t zelve
geproefd hebben, vpor lekkerder en
aangenamer * dan ’t befte Oflen-vleefch,
gehouden werden 5 jammer zynde , dat
men het Öflen* o f ’t Herten- cn ander
vleefch hier, (al werd het nog zoo wel
gezouten) zoo lang, alsinHolland* niet
bewaren kan j zoo dat het binnen een
dag 1 a 3 gegeten moet werden , o f anders
begina het, door de hitte , te rieL
ken. Ik heb egter eens beproefd daar
ieqvan te zouten j dog kon het niet bp-
Ven een Maand lang goed houden. Dit
nü .is de reden , dat veele, als zy veel
Herteri* Pf OiTen-vleefch bekomen hebben
, ’t zelve in de Z o n , (o f in den
rook) opdroogen , en dan kan ’t nog al
redelyk lang duuren 5 gelyk zy dan van
een Picol * o f 1 ¿y pona gedroogd Herten
of Koeijen-vleefch , nog al 8 a 10,
Rykxdaalders können maken.
^ Zy zyn hier in zoo /grooten menigte,
van de Perus Baguala o f van
iVay èen van ieder heeft * behalven dat
zyn Ed: ’er dan nog wel een nu en dari
van de Opperhoofden van Hitoe en Oma
krygt, die’er mede ten minften een alle
dag * o f öm den. anderen dag krygen.
Men kan dit vleefch hier niet (dan tef
fluik) te koop krygen, en dan koft een v ^r(j^
pont i Rykxdaalder, als ’t vet, .en ook Gcbmik
wel wat meer j na dat het zwaar is. derielvci
Onder deze Herten ontmoet men ’er
zommige -9 die al vry kloek , en als een
jong rund * wel zoo' ä 300 pond zwaar *
hoéwel zy meeft vry kleener zyn.
Zy vcrfchillen in gedaante, en vari
Hoorns , niet veel van de Herten , dieik
in Holland , en Gelderland geiien heb j
dog zyn zoo zwaar van Hoorns niet, die:
men tc geefs krygen kan,, j en nergens
toe gebruikt werden j hoe wel ’er nu en
dan in de later tyd nog al eenige gebruikt.
Zyn * om ’cr de Geeft uit te trek--
ken j 1 dog weinig liedèh komen hier ,
die dat recht weten te doen , o f die dd
werktuigen * die daar toe vereyfeht werden*
hebben j
Zy werden veeltyds ha die plaatfen
gelokt, daar ’t Gràs eerft afgebrand is,
eri zoo werden zy .ook wel by Maäne-
fehyn gefchoten;
Men ontmoet ’er zomtyds , die dd
Ihoornen Zeldzaam gewaflehen zyn.
Ao. 1676 had men in 7erna/e een Hindc Zeldzanie
van MacaJJer daar gebragt, die een rech-Hoorens ^
ten Hoorn * een fpan lang ftaande* dog van ecrii-
op ’t Hoofd * en • daar recht overéinde ^üHcr"
een weinig gebogen zynde* datvry zeldzaam
ftond* hadde. . .
Men zeidc, dat diè Hoorn zeer goed
was tegen heete Koortzeh , en onwaar-
deerlyk in werking *' om Kinder - Pok-
jens en Mazelen * &c: ten éerften te
doen uitkomen., . Men ^iet hier de tee-
kening der zelve h.y de Letter A.
Zoodanigen Beeil is Ao. iöpz ook op
Alang in Decemb. gefchoten * hehbende
op ’ t Hoofd ter linker zyde een Hoorn
van vier duimen lang , ten vinger dik,
en wolagtig , gelyk ook de vorige was.
Men ziet hier de wäre gedaante der
zelve by de letter B. äfgeteekend.
Schaapen zyn hier mede j dog zéer Schapen;
weinig * körnende hier ook al van buiten
, of van de Zuid-Oofter Eilanden
(die hier egter niet al te wel aarden) ot
van andre buiten-geweften j waarom men
hier p a lo Rykxdaalders voor een vet
Sehaap geven moet, en dan is het nog
niet al te groot.- Zoo dat men, eens -
Schapen-vleefch hier willende eeten $
voor een Bout (want minder kan men
L 1 a hier