i8o m a c a s s a a r s c h e
oo. Heer Speelman^ dit zeer wel voorziende,
die hooger magt in ’t bywezen van alle
de. Grooten , onder ons Hooger gezag,
aan Radja Palacka opgedragen haa.
Hier op.was verder den oorlogvanden
koning van Tambora met die van Bima,
Dompo, enz. in ’tjaar idpp. (door Aroe
!teko en Crain Jerenica mede onder ’t hooger
gezag derE. Maatichappy bygewoont)
gelyk mede de vrede tuilchen Aroe Pont
en den regerenden koning van Soping,
en alle de princen, waar op zy misnoegt
waren , ja zelf een onverwagt vergelyk
tuilchen de koningen van Boni en Goa,
gevolgt.
Uit dit berigt nu meinden haar Edelheden
dat de Heer Beernink veel licht
kreeg, omwel tebezeffen, dat, hoeveel
moejelyke beraadflagingen haar Edelheden
hier over in de voorige tyden, zoo,
over ’t houden van ’t evengewigt, als in
’t bewaren van ’t gezag der E. Maatfchap-
py onder de Bondgenooten, ora. hier alles
weer in den haak te krygen , ook mog-
ten gehad hebben, de algemeene zaak nu
egter een geheel andere gedaante , en
haar gezag alhier zulk een nieuwe luifter
gekregen had, dat zy den Heer Beernink
hier by vooreerft genoeg meinden in ftaat
geftelt te hebben , om te weten , wat
hem, tot het ordentelyk houden der ba-
lance van ’t evengewigt onder de JBond-
genooten, verder van noodenwas, waar
ontrent hem ’t doorbladeren der mede-
gegevene brieven nog vry meer en klaar-
der opening ftont te geven , alzoo zyn
Ed. aaar uit nader blyken zou , van
wat aard de jeeenwoordige koning van
Boni was , en noe voorzigtig men zyn
Hoogheid binnen de palen van zyn pligt
houden, en wat zyn Ed. ontrent den Koning
en Grooten van Goa , mitsgaders
ontrent alle de andere Bondgenooten,
doen moeft.
Voor al gaven haar Edelheden dien
Heer in laft, zoo’er feitelykheden mog-
ten voorvallen , die men niet ftuiten
kon , dat het dan altyd bell was de E.
Maatichappy buiten ’tlpel, en onzydig
te houden j mitsdat hydan ook voorzigtig
beletten moeft, dat de eene party de
andere niet bedierf, dat alles op zyn tyd
weer tot een goed vergelyk gebragt, en
de verongelykte door ’t gezag der E.
Maatichappy in zyn voorigen ftaat her-
ilelt wierd.
Ondertuflchen moeten wy hier zeggen,
dat gelyk de pude Radja Palacka een
uitftek onder de Boniers was , alzoo zy
doorgaans doffer en botter van geeft, dan
de Macafläaren , zyn, de zaaken na zyn
dood een wonderlyke keer namen, waar
van zieh ’t Hof van Goa ook wonderlyk
heeft weten te dienen , aangezien die hoog-
hertigen iets aangebooren hebben, waar
mede zy de overige Celebize Volkeren 1709.
weten te lokken , en tot hun gevoelen
over te brengen , könnende hunne po-
litike voomemens door een geraflmeeiv
den haipel zoo fyn door elkanderen
draajen , dat de botterikken van Boegi-
neezen niet eens können merken , wat
’er agter fteekt. Ook zal men niet fyns
nog geeftigs onder _de Boegineezen vin-
den, dat uit geen Macaflaarze herzenen
gekomen is.
Men belaftte zyn Ed. ook, dat alle de p
koningen van Sumbawa "(als die van Bima, beveleT5
Dompo, Tambora, Core, Pekat, en ontrent
Sumbawa) daar de Celebiiche vorften verfchei-
ichreyeling zogten over heenen te zitten, ^ zaa'
niet meer, als bevoorens, gedrukt, maar me<ie s
in hunne regten gehandhaaft, en dat zoo ontrent
veele van daar gevlugte Volkeren , op £$$■;
welke men vuile rooveryen gepleegt hadV^oori
in ’t hunne herfteld , en door ons gezag
eens weder opgebeurt mogten worden,
waar door het aanzien, en de agting der
E. Maatichappy niet weinig by alle deze
Volkeren toenemen zoude.
Het fchynt ook dat de brief, door den
Heer van thye zalr., en den Raad van Ma*
caflär , over de moort van Dain Mabani
aan haar Edelheden gefchreven, zoo kort
en verward opgeftelt was , dat hen daar
in alles nog te duifter voortquam , om
eenige vafte ordre te geven , te meer*
alzoo zy zedert geen nader fchryvens daar
over van Macaflar bekomen hadden*
waarom zy dan eerft een nader en een
omftandiger berigt van de Heer Beernink ^
na dat zyn Ed. daar zou aangeland zyn,
verwagteden.
Ondertuflchen hadden haar Edelheden
ook gemerkt, dat die van Goa zieh nog
wel meeft deze zaak aantrokken , wes«
halven zy den Heer Beernink in laft gaven,
om voor al doch te beletten, dat die van
Soping zieh met die van Goa niet tegen
die van Boni verfterken mogten , alzoo
dan de fpil van ’t gezag der E. Maät-
fchappy geheel en al in deaflehe leggen,
en zy buiten alle tegenipraäk ten eerften
in ’t onderfpit wezen zoude , aangezien
de voorige tyden hen geleej-d hadden, dat
de overwinning van den koning van So-
pirig aan de Macafläaren ’t grootfte gezag
toegebragt had , om hunne heerfchappy
over ganich Celebes uit te breiden , om
welke reden die van Boni zieh ook altyd
van dien van Soping aan hunne zyde hadden
tragten te verzekeren , gelyk dat de
E. Maatichappy ook beft diend, en ’t van
haar altyd, zoo veel ’t mogelyk was, daar
na geienikt is , om dus te beter in ftaat
te zyn de balance tuilchen de Bondgenooten
in evengewigte te houden j maar
het zelve moet by ons zooverre niet ge-
trokken worden, als de koning van Boni
dat wel gaarne zoude hebben, te weten,
’tgez
A A tc E N. 181
1700.: om over die van Soping als Opperheet
’t gezag te voeren , alzoo dit geenzins
de meining haarer Edelheden , maar in
tegendeel haare laft en bevel was, om
de regten van yder Bondgenoot in ’tby-
zonder in alle billykheid te handha-
ven, en maar te beletten, dat geen van
die twee magtigfte partyen een al te
grooten aanhang tot nadeel van ons gezag
kreeg.
Haar Eaelheden hadden ook wel berigt
gekregen van de dood van Grain Jerenica
, en vandenbuit, die men daar by bekomen
had, beftaande in veel geweeren
van goud en zilver, enz., gelyk zy daar
by‘ Ook zagen, dat de zelve aan de Heer
van "Thye reets door Radja Goa , in ’tle-
ven van dien Landvoogt, waren overge-
levert j maar alles quam hen dien aan-
gaande mede nog zoo duifter voor , dat
zy meer Ucht dienden te hebben, eer zy
in ftaat waren , om nader bevelen hier
over te geven.
' Aangezien nu die van Bima aan haar
Edelheden beloöft hadden , zoo veel
Sappanhout te zullen leveren, als ’t Ichip
de Peperthuin , na deszelfs koinft van
Timor, zou können laden, zoo zouden
haar Edelheden dit ook by de eerftc ge-
legenheid te gemoei zien.
oiizeh handel tragtfen te benädeelen, yve-1700,
rig te waakenj als mede om de jaarlykze
renten van opgenomene penningen van
f tot 4 ten iöb. te verminderen dat van
den i ften September by allen , die hun
geld op dien voet by de E. Maatfchappy
laaten wilden , ingaan Zou, en die dit
ongenegen was j kon men zyn geld maar
wedergeven.
Voor ’tlaatft niaakten zy nög bekent^
dat ’er volgens de Nieuwe, o f Gregori-
aanzeftyl, in ’tjaar 1700. geenfchrikkel-
jaar wezen , en dat dierhalven Februari
maar z8 dagen (waar op men in ’tmaa-
ken van alle ichriften wel letten moeft)
hebben zoude} daar by vöegende, dat in
’tjaar 1600. , en vervolgens alle 4 jaar,
wel een fchrikkeljaargeweeftwasj maar
dat ’er in de jaaren 1700, 1800. en ipoo.
geen , doch weer in, ’t jaar 1000. eett
ichrikkeljaar wezen zoude.
Hier nu medevertrok de Heer Beernink
in ’t midden van Juli met het fchip de
Matroos na Macaflar.
: Ook gingen nu te gelyk aan de Regee-
ring van Macaflar eenige brieven van haar
Edelheden, waar by zy aan haar Agtbden
den 1 pdenJunii (nog van de Heer van thye ’r
dood nietwetende) bekent maakten, dat
zyn Ed. door de Heeren x v i i . in ’t va-
derland den 20fien 06tober i<5pp. Buiten-
gemeen Raad van Indien gemaakt was,
en dat liaar Edelheden daar op goed-
gevonden hadden z-yn Ed. na Batavia te
ootbieden, en hem door de Heer Beernink
te doen vervangen , doch ondertuflchen
’toverlyden van dezen Heer , by haar
Edelheden vernomen zynde, hadden zy.
daarom den Heer Beernink maar ten eerften
tegen de Moeflon op herwaarts afge-
veerdigt.
Zy hadden by hun ichryvens aan den
koning van Boni, en aan de koningin van
Soping ook ernftig aanbevolen , om die
moora van Dain Mabani aan Aroe teko
ftreng te ftraffen 5 hoewel de tyd ons
leeren zal, dat haar Edelheden by die laft
niet zullen volharden. Zy gaven ook bevel
om wat meer fchildpaas hoorn, dan
bevoorens, al was het tegen 70,80 japo
Rders ’tpicol, voor d’E. Maatfchappy in
te lcoopen , mits dat dit deugdzaam in
zyn iöort zyn moeft.
Hun bevel was ook, uit laft der Heeren
x v i i . , om allezins hier tegens het liftig
inbooren der Engelzen, en van allen die
Zoo ras nu was zyn Ed. niet hier, o f
hy nam de Regeering van de Heer Coli
laart den 1 idcn Augufti over, en gaf haar
Edelheden ten eerften van ’t noodige berigt.
Den z6ßcn Decembei* vericheen ook
Capitein Blad met de Hartloop, nevens
eenlading van /id8pi - r - 8. m vericheide
waaren beftaande, en aen } i ften Decem-
ber 1700. zonden haar Edelheden , met
’t fchip den Y fle l, den Fiscaal Vos met
100 krygslieden herwaarts, behalven
welke zy in ’t begin des jaars ’er nog 80
gezonden hadden , die met de verdere,
hier in bezetting leggende, 646 lcoppen
uitmaakten, in tyden van vrede overge«
noeg , om alle poften te können bezet«
ten } doch in oorlogstyden kon men ten
eerften meer volk en fpoedig ontzet
krygen.
De Heer Beernink nu op Macaflar ver-
fchenen zynde, had Radja Boni (zoo uit
haar Edelheden fchryvens van den
Februari 1701. bleek) met veel yver zieh
van Tsjinrana na ’t kafteel begeven , oni
den nieuwen Heer Landvoogt ordentelyk
te'.öntfangen, en om den brief van haar
P Eaelheden volgens gewoonte zeer ftaate-
lyk te doen inhaalen.
Na dat nu zyn Ed. eenigen tyd daar na
van alles , en inzonderheid over de zaak gu|-tejj-
\ran Aroe tekö, zoo door den Heer Collaart^n0rjgte--
en den Raad , als door den koning van den van
Boni, net berigt ontfangen, en verftaanAroe
had j hoedanige buitenfpoorigheden Aroe™^0'
Teko nog boven die moord, zoo by ’tle-
ven van de Heer van thye , als vooral
daar na, by deze en gene onzer bedien«
den bedreven had , alleen om dat hem
door dien overleden Landvoogt de ingang
in ’t kafteel verboden was, en hoe
hy niet voor den zpften Junii na Tsjinrana
op Radja Bonis ontbod veitrokken
was, na dat hier over aan zyn Hoogheids .
Z 5 Stadt«