reis öndernomen, en een ongeluksvogel,
die tegen hen aan komt vliegen, ontmoet
hebbende , hun reize aanilonts Haken,
en weder na huis zullen keeren j doch
zoo die vogel met hen mede, en na die
plaats, daar zy na toe gaan, vliegt, zullen
zy. hunne reize geruft vervolgen.
Zy wecen hier egter van geen Tempels
ofPagoden, ennog minder van Priefters,
alzoo zieh yder eenen God na zyn zin
verkieft, en dien ook nazynwelgevallen
dient.
De Mohhammedaaniche Godsdienft
word hier doorgaans by de ftrandvolke-
reri geoeffent, die ook al zeerveelen van
de berglieden daar toe bewogen hebben,
die nu al mede hier en daar een Tempel-
ken en een Priefter bekomen 3 die hen
nu en dau Befnyden > maar die zieh ry-
kelyk voor zyne moeite doet betalen,
alzoo yder Inländer , dieMoorfch wiert,
aan een Priefter i gantang ftofgoud, en
’ I gantang loode pitjens , geven moeft,
daar zy ’trykelyk voor können doeq.
Zedert de Portugeezen hier gehandelt
hebben, zyn.’er nu en dan ook van hunne
Priefters gekomen, die den Inlander, en
voor al de Heidenen (alzoo zy by de
Mooren weinig ingang vonden) tot den
Roomichen Godsdienft hebben tragten te
brengen , waar van zy ’er al verfcheide
op hunne manier, en loflè gronden, tot
het zoogenaamde Chriftendom gebragt
hebben.
Zoodanigen had men ’er längs de rivier
van Caljong Cajamp al zeer veel, alzoo
die van Macao hier een Priefter eenigen
tyd voor ’t jaar rdço. -gelaaten hebben,
die hier dus om ftreeks wel 3 o f 4000
Chriftenen gemaakt heeft} maar die Pater,
door lull des konings van Banjar Maifin
eenige jaaren daar na, by zekeren opftant,
mede omhals .gebragt zynde , is het
daar by gebleven, zonder dat hier weer
een ander Priefter gekomen , en waar
door deze bedroefde Chriftenfchaar op
een beklagenswaardige wyze verftroid,
en weder zoodanig tot hunne oude duifter-
heid van geeft vervallcn is , dat zy van
hunne Chriftenleere niets onthouden, en
geen ander bewys , van dat zy wel eer
Chriften geweeft zyn , dan een krüisje,
dat zy om den hals dragen, overgehouden
hebben.
En dit is het al, dat wy van den Godsdienft
van de inwoonders des eilands Bornéo
weten te zeggen} waar- mede wy dan
hier van atfcheiden, om nog kortelyk in
het volgende Hoofdftuk iets van ’t eiland
Bali te zeggen.
V I E R D E H O O F D S T U K .
Van het Eiland B A L I.
V An het Eiland Bali. JVaar ’tlegt. Dorpen op dit Eiland. Kaart van Bali. In-
gezetenen. . Waaren hier vallende^ en .getrok.ken. Wapenen. Hun Speeltuigen.
Huwelyken. Lykbehandeüngen, en van 't medebranden van hunne Vrouwen. Be-
ftiering van V eiland. Jan Troets elendige dood. Vriendfchap, door den koning aan myn
voorzaat bewezen. Ontdekking van dit eiland door de Engelfchen en de onzen.
Godsdienft der ßaliers.-
Van h e t T ^ ^at wy nu Borneo doorloo-
Eiland I pen hebben , meinen wy dat
Bali. jL ^ wy ook iets van ’t eiland Bali,
om dat het zoo na aan ’t eiland Java gelegen
, en maar met de ftraat van Balam-
boang daar van* afgefcheiden is, ‘dienden
te ¿eggen, of ten minften , ’tgeen ons
daar van bekent is, op te geven.'
Waar Het legt op 7 graaden , yy min. Z.
5t legt, breedte (lchoon anderep dat op 8 graaden
en 33 min. ftcllen) en word van zommigen
geoördeelt maar 12 , doch,- van anderen
wel 30 mylen in den omtrek te hebben3
dioewel ’t wel ontrent 60 mylen in den
omtrek haalen zal.
Het is een ichoon en zeer vrugtbaar
eiland, ten deelen in laage ryftlanden,
tendeelen in gebergten beltaande, gelyk
men dit ook wel in onze kaart van Java
zien kan , alwaar ons een deel van dit
eiland, met de ftraat van Balamboang op
zommige plaatzen , aan de N. kant,
maar 1 myl, doch aan de Z. kant wel 2
of-3 mylen w y t, tegen overBalamboang
zeer net afgebeeld, vöorkomt.
Men ziet daar klaar een berg, dedood-
kift genaamt, gelyk nog een andere in
’t W. leggen3 doch voornamelyk is ’t aan
de N. kant zeer bergagtig. Aan de andere
zyde van ’t ejlapd heeft men nog een
ftraat, de ftraat van Bali genaamt, die
tuflchen Bali, en ’t eiland Lomboc komt,
Het word van zommige onkundigen
Java mtnor, o f klein Java, genaamt , een
naam, die wy getoont hebben, dat aÜeen
regt aan ’t eiland Sumatra gegeven word.
Men ziet dit eiland ih de eerfte reize
vande4,eerfte fchepen onzer Maatlchappy
afge-
Dorpen
op dit,
Eiland.
afgebeeld •, doch dat gelykt ’er in ’t gebeel
niet na, gelyk dat uit dedorpen, die ’er
op. leggen, en dio wy in onze nieüwe
Kaart aanwyzeP;, klaar blyken zal.
Het is om zyne hooge gebergten zeer
groot van uitbxeiding in de hoogte, alzoo
dit land over al bewoont, en alomme
zpo yol,dorpen ( want fteden heeft pien
’er:niet ) en kleine vlekken i s , dat men
gift, dat hier op wel een millioen men-
fchen huishouden.
Wy kennen niet alle de dorpeq; maar
wel voornamentlyk.,deze volgende, waar
over wy nader zullen handelen.
Aan de Ooftkant van dit eiland heeft
men aan de N . O. hoek een groote baai,
.die wel 6 o f 7 mylen breedt. en by na
wel zoodiep, gelyk zy ook zeer goedis,
om hier ten anker te komen^, te meer,
dewyl men daar een fchoone rivier
heeft. I
Wanneer men nu de Z. hoek dezer
baai om is, komt men by een kleine baai,
die 2 mylen breedt, enwel 4mylendiep,
in welkers midden een eilandeken öntrent
een fraaje groote riyier is , die boven 2
takken of fpruiten heeft , welke zieh
ontrent 6 mylen: van ftrand vereenigen,
endus te zamen ih die'Tjaai in zeefforten.
Pas Bezuiden deze rivier, de rivier van
Gilgil , genaamt, heeft men het dorp
Gilgil, dat zeer groot is, en alwaar de
Sulthan Agong, of opperkoning van Bali
zynhof houd. . :
Een myl verder Z. aan heeft men het
dorp, en de rivier van Blancinja, welke
plaats ook al zeer groot, en vol menfehen
doch wat verder landwaard in gelegen is.
Anderhalve myl Zuidelyker heeft men
jbetdorp en de rivier van Panatajong, een
half myl verder ’tdorp Pedjin aan die rivier
5 nog 1 myl verder Sifeythan aan
een klein fpruitje } nog een halve myl
Zuidelyker Balajoe aan een kleine rivier
en ontrent den Z. hoek, anders de Ver
kenshoek genaamt3 .het dorp Boeliling,
alle welke dorpen zeer na by de zee leggen.
Ook vertbont zieh die hoek als
een fmalle ftrook lands , die pas 2 of 3
mylen breedt , maar wel 7 of 8 mylen
lang is.
Van daar W . aan gaande legt pas aan
de andere zyde van de Verkenshoek- het
dorpMoentsjangj daar na een halve myl
Nöordelyker het dorpBadong, nog een
half uur verder ’t dorp Padangan ,■ een
groote myl verder het dorp Baha j nog
1 myl verder Sanft 5 nog een halve myl
verder Mambal} nog een vierde myls
verder Capal , een halve myl verder het
dorp' Kaliangat, een vierde myls verder
Batoerantsjong, en nog 1 myl verder het
dorp Patamön. Een halve mylNoorde-
lyker ziet men het fraai dorp Kajoe Poeteh,
1 myl verder Boeliang, en nog een weinig
verder , by na aan ’teinde van dien
fmallen hals lands van de. Verkenshoek,
digt by een rivier van den.zelven naam,
het dorp Baratah leggen.
Van daar fchiet deze kuft W . N. W.
y of 6 mylen aan , alwaac zieh danweer
eerlt het dorp Abian , een myl verder
Samal, een halve myl verder Toefan, een
vierde myls Verder Gejianjer , . nog een
vierde myls verder , aan een fchoone rivier
van den zelven naam, Lampidja al
vry wyd uitgellrekt längs ftnind , gelyk
de anderen een weinig, landwaard in leggen
, vertoont. Deze rivier komt met
fwaare fpruiten, de eene van ’t O- > en de
andere van ’tN .O . na beneden fchieteii,
en is de fwaarlte , die ik op dit land
kenne.
Een myl verder heeft men Kamaflän,
nog een weinig nerder ,,..doch wat van
ftrand, ' Koeta > en een halve myl Oofte-
lyker Kalahan j een halve myl verder,
W. N. W . aan, Tadjeranj en wanneer
men nog anderhalve myl verder komt,
heeft men' op den hoek van een groote
rivier van den zelven naam , die met 2
fpruiten zieh 1 myl van zee vereenigt j
en dan hier in zee ftort ,, het groot dorp
Koeftaniba aan" een rivier van dien naam
leggen, alwaar een van de kleine Baliiche
koninkjens zyn hof houd.
Een halve myl verder legt het dorp
Saiac, alwaar de kuft allenskens na ’t N .
W.draait, en dan körnt men, na 2 mylen
marcherens längs het akelig gebergte
aldaar ( gelyk zieh-hier om ftreeks aan
weerzyden deze rivier meeft Over al ver-
toont) by het traai dorp Tabanan 3 een
myl N . Ooftelyker vertoont zieh Koekoe j
daar men groote boftchen, en fwaare gebergten,
ontrent he;.ft.
Dan komt men hoe längs hoe meer in
de ftraat van Balamboangan, die aan de
Z. kant vry wyder dan aan de N. kant
is , ontrent welkers midden het dorp
Djadi Benoorden een groote rivier van den
zelven naam legt > welke^met 2 takken
uit het O. enN. O. voortkomende, vari
’t O. na ’t W. afftroomt, en daar zoo in
zee ftort.
Op den N. W . hoek legt het groot
dorp Boeloangan 3 waar na men dien hoek
om O. aangaande, aan die N. kant van
het eiland de dorpen Boangcafla heeft,
en daar na den N. hoek,.«die redelyk dik
is , pas Beooften de welke zieh eerft
de berg de Doodkift, N. en Z ., en dan
nog een groote berg , meeft O. en W .
geftrekt, vertoont.
Dan heeft men ’tHarten-eiland een halve
myl buiten de N. kant van den N. hoek
leggen, waar na deze wal wel i\ myl
inlchiet, en aldaar de St. Nikolaasbaai
maakt, welke ontrent 1 myl wyt is.
Pas Beooften dezelye vertoont zieh het
I i 3 dorp