la t e '
I I I IP
S p »
tjoz. dat die, 200 ’them toefcheen, daar uit
‘Opgemaakt waren, omdatzy in den brief
haarer Edelheden , jongft aangebragt,
en volgens gewoonte in de voorzaal des
konings openbaar gelezen 4 Zoo ’t een
en ’t ander, van Aroe Teko daar in voor-
komende, aangehoort, en mogelyk daar
uit iet van zyne aanftaande verheffing ge-
gift hadden. :
Dit zelve gerügt quam 00k Aroe Poni
ter ooren , die daar op den 1 2den April
by zyn Ed. gekomen was , - en met de
traanen in de oogen hier over klaagde,
daar by voegende, dat Aroe Teko niet al- ,
leen boven zyn hoofd ftont verheven, en
hy verfchopt te worden ; maar dat hy
geen zekerder bewys daar van aan zyn
Ed. geven kon , dan dat Aroe Teko zelfs
dit tegen een van zyne (Aroe Poni1 s)
krygsoverften, To - Mangewali, gezegt,
en hemverzekert had, dat hy in t körte
met zyn vrouw en kinderen na Batavia
gaan, doch als boofd der Bondgenooten,
en naafte aan den Gouverneur , ten eer-
ften weerkomen , en dat hy • dan hem
(To- Mangewali) 00k helpen zoude j al
’t welke de koning zeide van To- Mange-
voali zelf verftaan te hebben. Hier door,
zei Radja Boni tegen zyn Ed. weten de
Bondgenooten niet hoe zy ’t hebben; ja
ik zelfs wete niet wat ik ’er van denken
zal. Zommige gelpoven het, en hoewel
ik , iny op UEd. woord verdatende, ’er
niets ar geloove, zoo wenichte ik egt er
wel, dat hy al weg was, alzoo hy, los
körnende, in ftaat is, om'dit ganlch ei-
land in rep en roeren te ftellen.
Van veel meer opmerking was de
tweedezaak, hier in beitaande, dat haar
Edelheden den 6den Januari 1702. aan de
Heer Beernink en den Raad iehreven,
- uit zyn geheimbrief-je van den 2often Ofto-
ber gezien te hebben, dat de Heer Beernink
zieh ontrent het by haar geordon-
neerde verzoek van pardon voor Aroe
Teko, door Aroe Poni, of wel eenige andere
Grooten, te doen verzoeken, zieh
zeer verlegen vont, en geen doorkomen
’Cr aan zag, omdat, behalven Radja Goa,
niemant meer, dan Radja Boni, vetlang-
de , ora dien belhamel aan een kant te
hebben.
Naderlaft n*et te m*n ^ reven baar Edelhehaarer
den toen weder , dat zy nog by die laft
Edelhe- volhardden, hier in beftaande, dat hy,
Aroe °m zon^er aanzien van Aroe Teko 's grootc en
Teko vermögende broeders , Aroe Mampoe eri
ftreng te Aroe Cajoe, met de zaak , alzoo die nu_
vonniffcn.,in onze handen was, met alle geftreng-
heid voortgaan , en die volgens de wet- ;
ten maar afdoen; doch dat hy ondertus- ;
fchen onder de hand , en in ’t geheim,
buiten weten der Bondgenooten bdzorgen
moeft, dat ’er pardon voor hem , door
Aroe Pont , Dain Tabalile:, o f andere ,
Grooten, verzogt wiert, om ’tzelve daar 17«*.
na aarf hem , önder goedkeuring haarer
Edelheden, te verleenen, volgens de geheime
brieven van den 16dea Aügufti en
(jden Oftober. Wil dan Aroe Poni het
niet doen, zoo moet men andere daar töe
zoeken , om Aroe Teko en zyn vriehden
aän hen te verpligten; .ook zouden haar
Edelheden dan een fchip zenden, om Aroe
.Teko, nevens zyn vrouw, kinderen, en
3 o f 4 dienaaren ( zonder meer gevolg)
af te haalen ; doch zoo hy meer volk
mede wilde voeren., daar zou hy zelfs
vaartuigen toe moeten aihuuren; en den
i 2dcnFebruari iehreven zy nader, dat zy
de Pepcrthuin ten dien einde zouden af-
zenden 5 daar by voegende, dat zy met
groote verwondering gezien hadden , dat„
de Heer Beernink zyn middagruft , n a ^ “
’t bezigtigen der fterkten van Goa , in dermg1'
’t Hof van dien koning genomen had 5 over de
een zaak van ’tuiterftegevaar (zoo ’thaarfeer. ,
Edelheden toefcheen) weshalven zy la it^ J “^
mits dezen gaven, dat dit noit meer zou’thofvan
mögen gefchieden, alzoo de Macaflaaren Goa.
noit te vertrouwen, en niet te goedzyn,
om alle onze zaaken op Celebes , door
zulk een geval, en de moorden daar op
könnende volgen , in de war te helpen ,
alleen maar om hun groot oogwit te be-
reiken , en dus weer volkomen meefter
van hun land te worden , o f , met een
woord , om ’er ons weder vlak uit te
bonlen.
De Heer van Tbye was 00k dus eens in
Goa geweeft; doch zy verboden nu wel
uitdrukkelyk, dat geen Gouverneur dat
voortaan meer zou hebben tedoen, alzoo
daar by te veel gewaagt wiert; dewyl op
zulke gaftmaalen , jagten, vifleheryen,
enz. quantzuis ter eere van een Gouverneur
aangeregt, de grootfte en meefte
verraaderyen gepleegt, en de onzen dus,
in ’t midden van de vreugd, van die ver-
raaders altyd vermoord waren , gelyk
men met verfcheide ichrikkelyke voor-
..beelden zou können bewyzen.
Even zoo wilden haar Edelheden, dat
de Gouverneur dit ontrent den koning
van Boni, zoo veel als ’t mogelyk was,
myden zoude, om dat men in zulke zaaken
niet te voorzigtig kan zyn.
Het gerügt liep ook, dat haar Edelheden,
by dit hun fchryven aan den koning En
en de Grooten van Goa, belaft hadden,°®,edne
om de wallen van Goa (volgens den in-van Goa
houd van ’t Bonayfch contraft) te Hegten, teilegten,
en tot de grond toe te floopen, als mede enz*
dat de koning van Goa aan de andere
vorften in Goa, o f onder de Macaflaaren
zieh onthoudende, en alle hünne ortder-
hoorigen aan hunne regte meeilers weder-
geven zou , dat Radja Loeboe tegen den
Heer Gouverneur zeide al mede gehoort
te hebben.
Na
1701»'" • ■ ^at nu die koning by Grain Bon-
tofongo geweeft was, om na deze en gene
zaaken wat nader , volgens laft van den
* Stoute Heer Gouverneur, te vernemen, quam
«al der hy den 27ften dito weer by zyn Ed. met
konings- berigt: datalledekoningskinaerenonver-
dragelyk ftout tegen de Grain ßontofongo
geiproken hadden, en van den koning hun
{>art van de gefchonkene landen van Po-
ongbanking niet alleen dorften eiflehen,
maar 00k met alle geweld ’er mede door
wilden , om .weer tot hun oude heer-
ichappy te komen. Dat ßontofongo (die
daar mede wel na verlangde, doch wel
zien kon, dat het nu nog geen tyd was )
hen dit volflagen afgeraaden , en tot
hen gezegt.had , dat de Macaflaaren,
wilden zy zieh nu niet ten uiterften
verdagt maaken, volgens ’t Bonays con-
v traft ( alzoo nu alle gefchillen tuflchen
de koningen van Goa en Boni ophielden,
en ’er geen veftingen o f fterkten meer
noodig lcheenen) buiten alle tegenfpraak
verpligt waren om hunne wallen te fleg-
ten, te meer, alzoo haar Edelheden ten
tyde van oorlog die ommanteling wel
gunftig toegeftaan, doch daar by bepaalt
hadden , ' dat dit niet langer dan de gefchillen
duuren, en, by verzoening der
vörften, aanftonts ophouden moeft.
Eenigen tyd geleden had de koning
van Goa verlof van zyn Ed. verzogt, en
verkregen, om naPaloe tegaan, dat zyn
Ed. aan haar Edelheden had bekent ge-
maakt, doch haar Edelheden gaven zyn
Ed. laft wel na te vorfchen, o f dit reisje
geen ander verborge quaade reden had,
gelyk men dit t 00k naderhand ontdekt
heeft. |
Ojjn Den 30ften Maart fprak Crain ßontofongo
Bonto- met zyn Ed. nader over dit Hegten der
fongo be- wallen , ingevolge van haar Edelhedens
flegfenhet ordre> enhy nam aan,te zullen bezorgen,
der Wal- dat de zelve zouden geflegt worden,
len te be- Den n den April quam ’er een andere
zorgen. perfonagie voor den dag , om weer een
nieuwe figuur op Macaflar te Haan. Het
was Crain Bontoewa, nagelaatene weduwe
van Crain ßontokeke, die met zyn vader,
Crain Jerenika (een der voornaämfte Ma-
caflaarze prinszen , en uit koninklyken
bloede gefproten) in ’t jaar iöpi. door
de Baliers, met iy i van de zynen, volgens
de laft van den koning van Bali,.
Gußi Karang Afam , op aanraading van
onze goede vrienden ( alzoo hy met Soe-
rapati, en onzevyanden, tegen ons aan-
ipande) om hals gebragt was.
Dit weeuwtje , een der bevalligfte,
blankfte, en rykfte Macaflaarze princeflen
zynde-, had zieh by Dain Tahalile won-
derlyk geagt, en by het hof van Boni
zoo bemint weten te maaken, dat ’er by
na van geen andere, dan van haar, ge-
rept wiert.
Qok zogt men door allerlei middelen 1702^ - -
aan dat hör , om haar aan Datoe Locka,
den ouden köning van Sumbawa,. uit te
koppelen , tot welken zy, groote gene«
genneid had, en dat al zeer verre gekommen
was ; doch ~Radja Tello , die haar
bevoorens al bemint had, zogt nu dit half-
bakken huwelyk om verre te ftooten,
en verklaarde vlak uit aan Radja Goa, dat
hy haar begeerde te hebben , waar toö
dien koning, als hy volgens zyne magt,
en na ’slands wetten , handelen wilde,
haar wel dwingen kon , maar men oor-
deelde het waarfchynelykft', dat hy , om
Crain Jerenika’s aanzienelyk geflagt, dit
liever op een andere wyze zou zoeken te
ichikken.
Om egter aan den koning van Tello Crain
eenig genoegen te geven , ontbood .hy ^Bontoe-
Crainßontoewa ten Hove, en ftelde h a a r » ^ .
t verzoek des konings van Tello, om met devortlen
haar te trouwen, voor; doch zy verklaarde ten hu-
daar op , dat zy den koning van Tello we^k .
ganfeh niet zetten mögt, en dat z y , zoovcrl0SU
zy ten tweedemaal trouwen moeft , noit
een ander, dan Datoe Locka, nemen zoude,
waar by z y , hoe ftraf haar de koning
van Goa ter gunfte des konings van
Tello aanfprak, onverzettelyk volhardde.
Terwyl men nu aan ’t Hof van Goan . _ .
fterk voor den koning van Tello in op^hiilüe ’s*'
zigt van dit huwelyk werkte , woelae woelen
Dain Tahalile niet weinig aan ’t H of van hier in.
Boni voor Datoe Locka, niet alleen, om
dat zy hem zeer wel lyden mögt; maar
om dat zy hoopte en gaame zag , dat
zyn zoon Am&s met Toodja, Aroe Poni's
dochter , trouwen mögt, waar toe zy
00k meinde geen beter grond, dan dezen,
te können leggen.
De Heer Beernink nu en dan 00k over £n zyn
het huwelyk van deze princes met een fcd. advys
van deze vorften, en wegens- zyn oordeelhier over.
’er over, aangefproken zynde, was van
gevoelen, dat men haar liever aan Radja
Tello, dan aan Datoe Locka j behoorde te
geven , om daar door de overzydze ko-
ningen en Grooten te minder met ’t Macaflaarze
Hof tevereenigen, behalven dat
00k zulke huwelyken voor die kleine koningen
altyd nadeelig, en maarzorgelyke
middelen waren , om hen van zoo een
gevaarlyk Hof ( dat reets te veel aanhang
had ) te doen afhangen ; daar ’t nogtans
een onwrikbaare regel van Staat is , dat
men de Macaflaaren noit gröoter , maar
wel kleiner, maaken moet. Ook behoorde
zieh Datoe Locka te fchaamen,
van de weduwe van dien genen, die zoo
opentlyk enfchelmagtig zyn landberooft
had, te trouwen.
Den I2den April vervolgde Radja Boni
ook, om nader met de Heer Beernink ovCr
Aroe Teko's goederen, na ’slands wetten
verbeurt verklaart, te fpreken.
C c J ’ . Zyn