W46.
Die van
Caybobo]
BeloVen
beterfchap.
Roema-
kay ver-
zuirad.
Amahey,
Makariki,
en
Swauko
werden;
Chriften.
D. Pont-
kafen
weèr hier.
De Heer
Vlaming
een deftig
Voefter-
heer der
Kerke.
lyk ileefde: w^int hy op den laatftgemel-
den dag buiten dienft op Batavia ver-
fcheen, met een verzoek van die van
Amboina, van hem met weer derwaards
te zeriden j dog den ||Pft December
blykt klaai'i dat die van Batavia hem ’er
weer na toe zonden, gelyk hy ’er 00k
gekomen'is.
Jn die zelve jaar begon den yver van
die vah Caybobo merkclyk te verflaau-
wen, ook verichaftten zy hun School?
meefters geen ondcrhoud, volgeps ge-
woonte. Men zond ’er dierhalven eerft
den opper-Koopm%n Macquelyn na toe,
om order te ftellen. Naderhahd bczocht
hen D. Brund met eenige leden van den
Kerkenraadj 'dog vond haar weer geheel
en al tot den Duivels-dienft vervallen,
gelyk zy in vy f maanden 00k zevenen-
zeftig van hunne kinderen tot dieft dienft
overgegeven hadden. Egter bragt hy
het’ door zyn onderwys we£rzoo verrd,
dat de. Orangkaja ’s voortaan beloofden
vplftändig by het Chriftendom te zullen
blyven, gelyk zy in zyn Eerw. bywezen
zelf hunne meefte Duivels-huizen aft
ebrand, en zedert vcel yver betoont
ad den .
Roemakay toonde zieh nu mecje ge-
negen ora Chriften te werden j dbg dat
wierd toen,’tz yb y gebrek van Leeraars,
o f uit een verkeerde zuinigheit, ver-
zuimt.
Die van Amahey , nevens' die van
Makariki en Swauko verzogteh in December
het zelve, ’t geen haar 00k toe-
gezegt, gelyk 00k in Maart van’t jaar
1Ö47. tw^p Predikanten en eenSchool-
meefter, om hdn te onderwyzen, hen
toegezonden wierden, alzoo D. Pontkafen
nu nier van Batavia , dog zonder getui-
genis van zyn gedrag, weergekomen
was 5 hoewel die van Amboina in dat
zelve jaar al weer om een ander in zyn
plaats verzogten.
In deze tyd raadde Kimelaha Madjira
die . vah Caibobo fterk af, ja verbood
hen , ’t Chriftendom verder aän te ne-
men j dög D. Pontkafen bragt Meefter
Thomas Rodrigos eenigen tyd herwäards,
die hen zeer in toom hield, en deed vorderen.
De Heer Landvoogd de Vlaming van
Outshoorn, die veel goede dingen inftel-
de, was 00k een goed Vocfterheer van
de Kerk alhier.
Hy bezorgde dat ’s Konings Slaven
onderwezen , en bequaam gemaakt wierden
, om gedoopt te werden. Ook
wierd, door zyn Ed. toedoen, D .Brund
in ’t laatft van dit jaar als eerfte vafte
Predikant (alzoo ’er D* Rogier Henriks-
zoon, cn D. Heurnius, maar voor een
tyd waren) o p ’t eiland Honimoa gelegt.
Ook zetté zyn Ed. de Orangkaja’s zfeer
fterk aan, dat zy hunne vrouwen en
kinderen neerftig zouden doeq ter Kerk
gaan, ga«mde hen met ecn goed voor-
beeld voorT
Zyn Ed. bezogt oojt zelf in perzoon
de dorpen in het gebergte met twee
Predikanten, zoo om zelfs kennis van
den ftaat van de Kerken èn Schoolen te
nemen, als ook om aan de Inländers tè
toonen, dat hem de Godsdienft, en
deszelfs welftand , tér herte ging} .dat
ook merkelyk diende, om de Predikanten
meèr luft j als te voren, in hunnen
dienft te doen krygen, alzoo zyn Ed.
nu zelf zien kon, wat de dienft van een
Predikant daar al medebragt, en hoc
veci werk ’er aan vali was, om-het wel
te doen... ' ■ | m x;
In ’t jaar KÌ48. vértrbk D. Pontkafen
Van hier na Batavia, hebbende het zoo
gemaakt, dat mcn zyn ergerlyk eedrag
zelf in Holland reeds wift.
In dit zelve jaar Wièrd, door laft van
den ypotÄqemden Heer,Landvoogd, een
afvallig Chriften, op jhamahoe gevat
zynde, ons door Madjira overgelcverd,
en over zyne zeer Godslaftcrlyke Woor-
den, tegen- de Heere Jezus Cbrißus uit-
gébraakt, verbrand.-
Ook leefden de Chriftenen en Mooren
op Siri - Sorri zeer flordig, want de
Chriftenén hielden Byzitten, op zyh
Moorfch, en hunne Wyveh liepen weér
by de Mooren j waar tegen vooreerft
Aiét anders te doen viel, aan die gene*
die men betrappen - kon , ftrene te
ftraffen.
In dit jaar nam de Héèr Vlaming op
de Hongi-tdgt na Ceram ook D. Brund
mede, om te zien, hoe het daar met de
Chriftenen jlond, en welke dorpen verger
tot ons wilden overkométt ^ 98
, Die van Amahey vordèrden nog rede-
lyk} dog die van Elipapoeteh en Sepa
hadden nog geen genegenheit : tot het
Chriftendom.
In dit zelve jaar wierden in Holland,
doòr den yver van de Heer Pieter de Carpentiere
gewezen opper-Lahdvoogd van
Indien, en toenBéwmdhebbcr der Ööft-
Indilche Maatlchappy ter Kamer Am-
fterdam, de Euangelièn (van welke de
Heer Albert Ruil, Mattheus en Marcus,
en de Heer Johan van Hafel, gewezen
bèftierder van Patani, Lucas en Joannes9
overgezet hadden ) en de Handelingen der
Apoftelen , door D. Heurnius vertaald,
(waar by eenige Lofzangen en Gebeden
zyn) gelyk kort daar na, o f in dat
zelve jaar ook de vyftig Pfalmen, door
den zelven Heer van Hafel, en de hon-
derd andere door H. Heurnius vertaald,
en de vecrtien Predikatièn van D. WìU ■
tens,
D. Pont-,
kafen
wc6r na
Batavia.
Gòdslaftcraar
Verbrand;
D. Bruna
op de
Hongi-
tocht.
De Euan-
gelien,
&c. in
Holland
gedrukt« -
V A N D E N G O
*648. tensi na dat zy alle door D. Heurnius cerO:
overzien, en verbeterd waren, tot Amfterdam,
by Paulus Matthyszoon gedrukt.
Op Caybobo aarielden zy weer fterk,
hangende, gelyk' bevorens, al weder
hiin ouden Düivels-dienft aan, en het
dorpje Peyliflä weigerde volflagen Chriften
te werden-} dog om dit vorder ver-
val te beletten, wierd ’er een boete van
twee honderd Petolen voor de Orangka-
ja ’s , en honderd voor den gemeenen
man, die zieh Weer tot den Duivels-
dienft begeveh zou, opgefteld.
Holali- dezen tyd verzogt ook het dorp
hoe ver- Holalihoe, op ’t eiland Oma, om Chri-
zoekt ften te werden, zeggende, diitTzy, ze-
Chrißcn j g tyden derPortugeezen nog eenige
dc^-r" geheügenis daar af hadden, waarop hen
naderband een Schoolmeefterjtqegezon-
den is.
D Brund In 't jaar-.iS4s>. ging D. Brmd dok
roeid de met eenige Ouderlingen na het dorp
Atgodery Soya in ’t gebergte, en verbrandde het
op Soya - aiöude offerhüisje, daar in die van Soya
|§P tot dien tyd toe hunne Afgoden, en
Duivels gediend hadden} ook kapte hy
het Bamboes-bofch daar omtrent, al
mede tot dien -dienft gediend hebbende,
om, en nam de beroemde Martavaan,
o f grpote verglaasde water-pot weg,
van welke zy geloofden, dat, als Radja
Soya met een van die Bamboes-houtjens
daar maar eens inroerde, na dat hy een
witten Haan aan zynenGodgeofferdhad,
’er dan aanftonds fterke regen op vblgde}
dienende dit al weder tot een klaar be-
wys, hoe ilecht het nu, na byna een
halve eeuw arbeidens, nog met deze
Amboniche naam - Chriftenen. die nog
volflage Heidenen waten , ftond. Een -
zaak, waaf over men zieh niet te verwunderen
heeft, alzoo in zoo grooten
Oegft tot nog toe te weinig arbeiders
gebruikt waren.
Ook vertrok deze Heer Brund ift ’t
ym ' een van a it Jaar v o o r een fp n n g to g t na
ipring- Batavia, alwaar hy den jteh Oftober
togt na met eenige Maleitiche Vraag- en Gebe-
Batavia. ¿en-boekskens , door hem en D. Heurnius
, benevens de Catechifmus van Bou-
ma, door Meefter Chrißiaan Spelt overgezet
, verfcheen, verzoekende uit naam
van den Ambonichen Kerkenraad, dat
die mogten nagezien, na ’t vaderland
gezonden, en daar gedrukt werden.
Men ftond zyn Eerwaardens verzoPk toe,
men verlcoos D. Roman, om die fchriften
na te zien, en men vond den zzften November
goed zyn Eerw. aan te zeggen,
dat het in ’t toekomende niet noodig
Was haar overgezette fchriften uit Amboina
herwaards te zendCn, maar dat zy
die zelfs nazien, en ze dus na ’t vaderland
zenden lconden. ‘
De bedienden van den Koning van 1649*
Ternate, nu en dan in Amboina körnende,
en jaloers, dat ’er op Ceram deze en
gene dorpen om het Gnriftendom ver-
zogten, fchaamden zieh niet den wak-
keren Heer Landvoogd, de Vlaming,
by Koning Mandarsjah met veel leugens
zwart te maken, voorgevende, dat zyn
Ed. ’s Konings onderzaten, Mooren,
en Heidenen, dwong om Chriften te
werden.
Omtrent beide was dit vlak tegen de
waarheit j zyn Ed. had niemand oit daar
toe gedwongen} maar wat de Heidenen
betrof, die dezen Koning, nog geen
van zyne voorzaaten in eenige verbonden
ons verboden, of uitgezonderd hadden,
van ze niet te mögen bekeeren, waren
die Chriften geworden, het was alleen
op hun verzoek gefchied. H s t ,
Die van Amahey verzogten den Heer
de Vlaming nu weder zeer ernftig om het
Chriftendom. Zyn Ed. prees hunnen
yver, verblyd zynde, dat h y , by zyn
aanwezen aldaar van Meefter Francifco
Mole ( ooripronkelyk van Nova Guinea,
en naderhand lange jaaren opper-Meefter
op Honimoa, en eindelyk nog
Orangkaja op Siri-Sorri geweeft zynde)
vemam, dat ’er we£r een goed gctal
hier in ftaat gebragt was, om gedoopt te
werden.
Den pden December verzogten die van
Elipapoeteh ernftig om het Chriftendom,
en ten dien einde ook van een Meefter
voorzien te werden, waar op hen een
Predikant, en Meefter, door den Heer
Landvoogd toegezegt, dog te gelyk ook
belaft wierd, zieh daar wel op te bedenken.
» dog zy bleven by hug verzoek_yol-
harden.
In ’t jaar i6yo. is D. Brund van Bata- D. Brund
via we£r hier gekomen, dog zyn Eerw. v?n
is niet lang daar na komen te overlyden y hieben
een groote flag voor ’t Chriftendom zyndoodi
alhier , alzoo zyn Eerw. een zeer Taal-
kundig en yverig man was, die zeer
veel lof door ’t werk van zyne bediening,
en door zynen yver in ’t uitroejen van de
Afgodery, en Duivels-dienft alomme,
verdient heeft.
Met een woord moeten wy hier ook JanPays
aanhaalen, dat Jan Pays , weleer Ge- y " 8ar?ot
heimichry ver van den Landraad geweeft, c
en door al te groote Staats-zucht, tot ■
Orangkaja, o f Hhoekom van Hative
verheven, dog wel'eer in de kennis van
de gronden onzes Gelooß zoo verre ge-
vorderd geweeft, dat hy menigmaal als
Proponent (byna de eenigfte uit de Am-
boineezen, die ons voorkomt) gepredikt
had, niet alleen alle dez? welgelegde
gronden varen lict, en zyne groote ver-
kregene kennis en gaven met voeten trad,
maar