16 i Befchryving der BOO
migeook korls hebben, die men braad,
en nog van een derde zoort, van welke
de Boom veel hooger , dog de Vrugt
Klemer, dan de gemeene Kattoen-Soekvm.
valt. . 9
Deze Boom is hier niet veel geagt,
immcra alroos zoo, veel niet, als de vol-
gende zoort.,
De Korl- De Korl Soekom-boom. die een Vrugt
i£ö£m' Ä to-rIs,g“ ftvis van 4,1 > ho°gte Itanj, en blad , byna met verichillende,
hoewel dikker van ftam , dog hy is wel
200 laag, en wyder uitgebreid van tak-
ken, ook wel Zoo groot, en wel zoo
ruw van blad, dat wel byna anderhalve
voet lang, en evcnmatig breed is,boven
nng , dog beneden zagter zynde. De
Inland,,rs gebruiken die als hun tafcl-
lakens, en borden, alzoo zy groot zvn,
en mets koften. /
De Vrugten van dezenBoom zyn wel
ZOO. groot , als die van de voorige,
dog van gedaante cven eens, hoewel
de korls, en peukels der zelve , op de
fchors veel dichter ftaan, en ook langer
a lyn de voorige, maar egter niet fcherp
Men heeft van binnen in de zelve
veel korls , byna als Caftamcn , om de
welke een graauwagtige barde fchil is,
zynde alle met eemg merg van een ge-
icheiden. Men kookt, o f braad de zelve,
en zy fmaken redelyk wel, dog wat
wateragtiger, en zyn zagter, als Ca flamen.
Deze zyn mede zeer goed tcgen
de Loop, ook geven zy een goed yoed-
zel, hoewel zy wat opblazende zyn.
• Men heeft overvloed van deze Boomen,
zoo ontrent de huizen van de Stad,
als in de Boflchen.
Het bout werd hier tot de timmera-
gien quaad gekeurd, ten wäre dat het
oud, en zeer droog is.
De Wilde De Wilde Soekom-boom (Waar van wy
Soekom-een teekening op N . VI. vertoo-
0<n. nenj verfchild , mynes oordeels, niet
vhn de korlgevende Soekom-iom , hoewel
hy in zyn takken meer na de eer-
ite zoort gelykt. Ook is de melk, die
uit deze Boom vloeid, zoo kleeverig
met, als die uit de voorige druipt. Het
hout is geel en grof van draaef
Hy is ook kleiner, en fteekeliger van
blad, en kleiner van Vrugt, die wat
bultig, pok langwerpiger valt, en kor-
ter van korls, o f peukeltjeSop de fchors is.
is mude vol korls, dog zy zyn
kleiner ,- en flegter van fmaak , als de
regte Kerl-Soekom, en Zy werden ook
zelden, dan van geringe lieden,en maar
by tyden van nood, gegeteh, alzoo zy
veel meer bezwaaren, als de andere.
Men vindze hier en daar in ’t Bofchy
dog m zoo grooten menigte niet, als de
m e n , p l a n t e n ,
andere, hoewel men de zelve overal
groeyen ziet, zoo wel boven öp de bergen,
als* ontrent de Stranden.-
De Boba Maffi-boom, is een Boom als DeBoto
een Calappus-boom, gevende meelt een
Vrugt aan een fteel, even als de Caßa- boom*
»te, van groötte als een Duiven^ey, en
zeer goed van-fmaak.
Wy vertoonen een tak ’er af met de
vrugt op N°. VII.
De Jamboes■* o f Djamboe-boom is mede De
een heerlyke Boom, waar van verichei- Jamboe*.
.de tamme, en wilde zoorten zyn j dog boom-
wy zullen atleen van die gene, die wy
kennen, te weten, de tamme j fprecken,
onder welke de groote zoort boven de
andere verre uitmunt.
Het is een fchoone fraaye hoogc
Boom , dog niet heel breed van top s
maar cierlyk en dicht van blad , dat
donker-groen , glad , rond , wel een
groote ipan lang , en wel drie o f
vier duim breed is, ftaande twee en twee
tegen een, hebbende veel dwars-ribben,
en gevende een uitnemende fchoone
lommer, zoo dat ik , om -een fchoone
IVaniel-gaard te maken , die van geen
andere, dan van deze Boomen, aanleg-
gen zou, om dat zy zoo dicht van
>,c? 200 gkmmend en lommerryk
van blad zyn. De fchors van de Boom
is p ia uw , en ’t hont wel hard ä dog
onbequaam voor de Timmerlieden, om
dathet te nat, en te zappig is. .
De bloellem van deze Boom is Roo-
zenverwig ^ F e n d e wel eenigzins na
Appel-bloeflem, dog zy is veil groove,’
d i T " 8 T ?der “ dem wel vyf ot
zes dikke roodagtige blaadjes, did ook
wat wit hebben, en die van binnen van
iange, Itevige, en Roozenverwige fnaa-
zeienen draaden voorzien zyn, die een
lchoon gezigt aan die Boom geven, bell
älven & zy zieh ook, afgevallen Lynn
Zem de grond vertoonen.
De bloeffem der zelver vertoOnSn wy
hier op N V VIII. y dog de groote
Boom en Vrugt, zoo vafi de groote,
als van de kleine Jamb a , : teeft meii
Hort>‘S'M m a r iiu s ,m \
I.Deel fol. 17. en 18., olider de naam
vantMalacca-Schamhu, en Nati-Scbambu,
verbecld, waarom wy die hier niet ge-
ven. . &
De Jamboes-Vlügt komt gemeenelyk
voort uit een -klein knopje6, daar de
bloeflem 0p llaat, en na dat de zelve
nare volkomenheid bekomen heeft en
ryp geworden is , Zoo heeft zy de’ gc-
daante van een langwerpige Peer, of
¿PP*h zynde ten deelcn wit, ten dee-
len Dleek-rood en glad van fchil, die
met dik is, en na beneden ook wat dünner,
dun boven, uitloopende. *
Deze
Ën GELASSEN
J Deze Vrugt is zeer zappig, en geu-
tig j ' dog nieeften tyd wat wateriger ,
hoewel ik ’er vericheide gezien heb, die
ik vry beter dan meenige Perßkvond,
daar zy in hare zoetc en te gelyk rin-
fche fmaak, en zappigheid,, beft na ge-
■ " lyken.
Zy hebben van binnen groote graau-
we kantige korls, zommige een groote,
en andere ook wel twee of drie kleine.
Men vind ze ook wel, zonder korl, en
die vallen gemeenelyk wel de befte.
Zy zyn zeer gezond,, om ze uit de
hand te eeten, en ook Zeer goed, om
te ftooven. Zy verkoelen zëer , en
veróorzaaken ook eenige t’zamentrck-
king , verfriiTchende doör haar kouden
en vogtigen aart dé zieken zeer, en is
byzonder dorltleflchende.
Men heeft van deze groote Jamboe-
fen wel twee o f drie zoorten, de eëne
rooder, de andere witter, en de eene
ook geuriger, als' de andere.
Zy blóejen gemeenelyk in de maanden
van Juni, en Juli, wanneer het Regen-
zaizoen op zyn fterkfte is, in welke tyd
deze Boom zyn blad verwjfleld, krygen-
de niet lang daar na de voornoemde
,fchoone bloeflem j ' maar ’t loopt wei
v yf o f zes maanden daar na aan, eer hy
rype. Vrügten geeft, die men in Decem-
ber en Januari allereerft heeft. Hoowcl
zy op Mälacca ’t geheele jaar door zyn.
Ook heeft men ’er hier wel nu en
dan eens tweemaal Vrugten in een jaar
van gezien. •
Meñ heeft op Celebes een zoort, die
Vrugten als kleine Klappus-nooten g e e ft ,.
die geheel wit, idog zeldzaam, ook daar
Zelf, zyn' r
Men heeft veel moeite, öm ze voofe
te planten,dat maar hier en daar in Tui-
nen der Groopen gefchied, en dan waícht
zy nog zepr langzaam. Mogelyk dat z f
op Malacca, en in haar eigen gronden ,
beter tierd, dan hier: Zy werden beft,
en ook meeft , gelyk ook veel andere
Boomen, door de Vleermuizen verplant,
die de korls zieh weer ontvallen laten j
en dus groeyen zy ten eerften van zelf
voort.
De fchorflb van deze ftam is een heer-
lyk middel Hegen de Sprouw, als men ’er,
na dat hy in ’t water gewreven is , de
mond mede fpoeld, of die op de tong
legt, zoo vallen ’er ftukken en veilen
van de tong af.
Ik heb op Java eens een gift van
een Javaanfch Prins op Soerabaja, terwyl
wy te zamen op een tocht waren , van
een zoort van Jamboefen9àie klein, maar
uitnemend aangenaam van geur waren ,
trelckende geheel en al ria de reuk van
DcRoos- Roozen-water y bekomen. Zy waren veel
v ä nAMBOINA. 16)
ronder, als de voorige, en niet grooterj geur¡ge
. dan een jonge gemeene Pinang, geel van Jambo»,
ver we, en hcerlyk van fmaak.
Ik heb z e , voor of na die tyd nooit
meer gezien j maar zy quamen my toen
byzonder w e l, alzoo wy byna van
alles gebrek hadden'j en niets, dan door
’tzwaard, bekomeirkonden.
- Men heeft buiten deze nog een zoorÇ DeWater
van kleine Jamboézen , die men Water- Jambocs.
Jamboezen noemd, ,om dat zy waterag-
tig en laf van fmaak, en zoo aangenaam
niet, als de voorige, zyn.
Zy zyn als een Boeren-Pruim van groote,
of daar ontrent. Deze werden raauw,
en ook wel geftoofd gegeten. Zy groc-
jen vier o f vyf by een, zyndé rood,cn
òok wel bleek-rood van verwe, en ge-
lykende eenigzins na een klein hoedje:
’t zyn rechte bedriegers, die van buiten
féhoon gelyken j maar als men. ’er in' byt,
zyn 'zy zeer' wateragtig , cn plat van
fmaalt j dog om te verkoelen zeer goed,
en geven, geftoofd , een lekkere fcho-
tel eèten.
•Men heeft van deze ook tweederleÿ
zoórten 5 dòg de twcéde zoort valt rin-
fcher. •'
-, Deze Boom is veel lager, als de voo-
rige, en veel kleiner van bladen, die gelyk
als een ilim kruis maken. Het blad
is ook zoo donker-groen niet , eri1 de
bloeflem is* wit; zynde veel digte draaden
by malkandereii.
Men heeft deze Vrugt in November
en December y in welken tyd der hitte zy
ook ongemeen verquikkende, gelyk ook
de fchorflè van deze Boom wel zoo goed
tegen de Sprouw, als die van de groote
Jamboes-boom, is.,waarom men de zelvp
ook wel op erven agter de huizen plant ;
beh’alven dat Ook deze Kers-roodé Vrugten
een fraai gezigt van verre geven.
Daaris nog.een ander zoort van Jam- De Swar_-
boefen , die de Swarte Jamboes^genaamd te Jam- '
werd , en die blöed- of donker-roode hoes.
Vrugten gèeft. Deze Boom is veel hooger
van ftam, als de voorige, veel gladder
van baft, en de takken des zelfs brei-
den zig oqgelyk wyder uit. Ook zyn
de bladeren veel langer en fmaller , als
die van de groote Jamboes-boom, ftaande
ook, gelyk de andere, twee en twee
nevens een. Zy zyn ook lichter-groen
van verwe.
De bloeflem is byna als een groote
Jamboes, dog langer van fnazelen, en
fchooner rood van verwe. Men ziet ook
de Vrugt, twee o f drie by een waflehen,
d ie , ryp zynde, wel een groote Peer
gelyken, zynde grooter, als de groote
Jamboes , wat gerimpeld, en Zòo don-'
ker-rood , dat zy als na den zwar ten
trekt. Zy is zeer zappig, w it, en wat
X z pur