ü iHi E ' S G H R t V l N G E
l i *
l i l i
|j
fi
l i » !
S iili I p i
làfHÉffèiJ Li
Schryfwyze,
&c.
Wyze
▼an Rc-
geefen
des Ko-
riings. .
Zyn
Krygsmacht.
opgchaald, èn ten deelen al fiflèndcdoor
de tanden uitgebragt werd. SchoonZy
veel overeenkomft met dié dèi- Chiheé-
•zen van fchiyven heeft, 1s 'er egter zulfc
èen groot onderfcheìd tuffchen beide die
taalen, .dat dietwee volkereh malkande-
ren geenzins kontìen VeriUan j enfchoóh
hunne Ghära&ers en letter-greepen uiter-
]yk dézelve in gedaante Zyn, fpreeken
zy die egtér leder geheel anders uitj dog
de geleerden onder hen können uit de
werken der Chineezcn, Japanders , en
der Quinaramers ook aanftonds te rècht
faken.
Hunne wyze van fehryvenisevéneehs,
als die der Chineezcn, met een griffieof
penceel vanboven na beneden, en dus
van de rechter na de linkerhand gaande.
Z y óeffenen zieh rìu en dah òok in de
Landmetery, Wiskundc, Sterrekunde,
Natuurkunde, en wat dies meer, hoe-
wel hunne kenniffe in alien dczen maar
matig is.
De Koning regeerd liier OppetthacR-
t ig , .ftaandé önder niemandZòdanig dat
alles van hem afhangt. Zyn grootfte
Mandaryns Zyn gelubden, die hy hier en
daar als Landvoogden verdeeld, en die
in die Landvoogdyen zieh als kleene
Köningen, zeer trots en hoogmoedig,
houden ,' cn hün werk maarmaken, om
de arme ingezetenen, die tegenhen niet
kikken durven, uittemcrgelen} maar al
wat zy vergaderd hebben isvoor den Koning,
alzoo die na hun dood hun erfge-
naam is.
De Koning houd een zeer grooten
ftaat, niet alleèn van een menigte lyf-
wagten, die op hem paffen, maar heeft
ook een fchoone ftal, met ettelyke hon-
derden Peerden, en wel z a 30p zwaare
Olifanten, die alleen tot vertooning van
zyn prägt en grootheit dienen. Ook
houd hy doorgaans zeer veel, Krygsvolk
op de been, beftaande meeft in voetvolk,
die gemeenelyk een zabelcn een lang voer
van 4 voet voeren j maar zy dienen be-
ter om hunne nette wapens tevertoonen,
dan om te vcchten. Men Svil, dat hy ’er
wel loooöodiier en daar door zyn Ryk
verfpreid leggen heeft. Ook heefc hy
fchoone Roytery, die fchoone Peerden,
en fraeje Schilden hebben, en van cicrlyke
pluimmagien voorzien zyn.
r T o t zyn Zee-magt, die in 70 of 80
Galcyen, ieder met 30 of 40 man, be-
ftaat, heeft hy mede eenig vaft volk in
dienft, en daar over mede eenige Zee-
hoofden.
Gelyk nu de Tonkinders doorgaans
beleeft én vriendelyk, voor al tegen de
vreemdelingen, zyn, alzoo zullen zy ook
zelden iemand iets te kort dden, ten wäare
dan dat deze o f geene zeer verarmde , hen
aan deze en geene klceriigheden qüaamen
te vergrypeni dat egter de wet van ’t .
land niet duld; maar nä verdienfte ftraft.
Indien zieh iemand met dievery tebui- Bedie-
ten gaati die werd na matt vän dien,
zwaar o f licht, zomtyds maar met het
äfkappen van een lid, Zomtyds met verlies
van zyn vinger, eh, na dat de mis-
daad isv wel van dt geheele hahd, ge-
ftraft. Zwaarder misdaaden werden door
önthöofding , eri de lichter , met. een
geeffeling afgedaan * hoewcl dit alles juift
in die ordre niet, als wel in onze landen,
gefchied:
Zoo de zaäkj Vaar over iemand voor
*t Gericht geroepenwerd, van dien aard
is, dat ’er een efed voor gedaanmoetwerden,
fnyden zy een hoeri den hals af, laten
des zelfs bloed in een kom met Arak
ldopen, en die deti eed döen Zal, moet
etn kopje vän dezeri met blöed-gemeng-
den Ärak drinken, na dat hy de zaak,
waar over hy geroepen is, verklaard heeft
Züs o f zoo te zyn.
Brand ftichters ftelldri Zy bloots hoofts
op een ftoel, van i Z o f 13 voeten hoögj
dric dagen aan een, in ’t heetft van ae
Zon, te pronken.
Overfpeelfters werden voor den O-
lifant , en door den ' zelven in de
lucht geworpen, en te plettercn getree-
den.
Zoo iemand hier komt te ilerven, die Begrave;
Werd, van aanzien zynde, verbrand,en ms*
daar na begraven; niet op een gemeene
plaats (die hier niet is) maar clk op zyn
eygen erf} en een maand da^r ha werd
’er een groot maal, aan de vrienden des
overleedenen, öpzyn grafgegeven. On-
trent deze begravenis zyn ook altyd deze ^
en geene Priefters, al was het maar om ~ .
te zien, dat de zaäken in de behoorlyke
ordre nagekoomen en bezorgt werden.
Zy hebben tot het verbranden van hunne
dooden houtilapels, die wel 10 voeten
in ’t vierkant, en wel zy voeten hoog
zyn.D
us verre nu *t voornaamile, dat wy
vooraf van Tonkin te zeggen hadden,
voorgeftcld hebbende, gaanwyöverom
te zien, wanneer onze Maatfchappy hier
heeft beginnen te handelen.
Dit nam onder den Heer Opperland* wanneei
voogd Van Diemen zyn aanvang, in wel-
kers tyd haar Edelhedcn den 13 Mey hierbei-.
Ao. i<53<5 een befluit namen, omeenbe- gon.
zending na Tonkin te doen.
Hier op hebben zy Ao. 1637 den Koop-
man Karel Hartfink , derwaards met het
Schip Grol, &c. over Tayouan en na
M
U l l j I
m
V A n T O N K I N .
- Japan » gezonden, van-waar hem' de Heer
Koekebakker cen zeer nette 1 Inftru6tie
medegegeven heeft. '
I ÌJ 7 -
Inftruc- '
tievoor
de Heer
Hartfink
A . 1637
medege-
geven.
Inßrutfic voor Sr. Karel
. Hartfink , Koopman ^ en
den Raad van V Schip
Grol, ende ’/ Jagt detVa-
' terlooze TVerve , zellende
van hier over 2ayouan na
Tonkin.'
T O ”Ademaal tot vergrooting ende
,V jLN aanwafch der negotie ende com-
„ merde in ’t Keizerryk van Japan , by
„ den Ed. Heer Gouverneur Generaal,
,,, en de Heeren Raaden van India gere-
/, folvcerd, en gobdgeyonden is een be-
,, zendjng na hec Koningryk van Ton-
„ kin te doen, ende den^ydé-handel in
„ gemeld Ryk ,' ten dienfte endh vöörv
,, deel van de generale Ooft - Indifche
„ Compagnie, van hier uit Japan té vèr-
„ vplgen, daar by ördonneerendc het-
„ Scfiip Qrol, ende ’t Jacht Waterloo-
ze Werye tot yporn, bezending te ge-
,, bruiken , ende dcrwäarts te laäten vèrr
3. zeilep,, zoo 2ullen Ul. in Gödes naam
3*, xle?enaahftaandémorgenftonddemon-
^ìiering van *t volle, en dé vifite van
„ ’t Schip by de JapanfcheBongioys ge-
3, daan zynde, onaer zeil gaande, en
3* uwen cours beweften Meaxima regt
Ì ,;door Zec Hellen , tragtende de kuft
,, van China, op'de hoogtevan z f gra-
3, den ontrent de Eilanden O ncouw öfte
Stormbaey,, aan boord te krygen, en-
„ Zuid-Ooft Baey ter Rheede te loo-
„ pen, gaande van daar ’s middernagts
„ met een achter-ebbe , op dat des mor-
j, gens in tyds op de Kuft van Formofa
,, mögt , verkend geraaken, ende alzoo
„ uwe Reize gevoeglyk, Zonder voor-
,, by te dryven, gelyk voor dezen me-
nigmaal, ( Godbeterd ) door verzuim
,, vanOfficierengebeurd is, opTayouan
,, te mögen gewinnen, ’t welk Ul. by
), deZen op het allerhoogfte en ferieuftc
,, Werd gerecommandcerd. 4 ,) Door hard weder voorby geraaken-
» de, zult niet vreesagtigofbefchreumd
,, wezen agter den hoogen hoek van Tan-
„ coya ten Anker te loopen, van waar
„ met goed weder, ende intwecgctycri
j, oplaveeren, ende onder ’t-Noorder-
„ R if nawenfeh ter Rheede komen kond,
)) altyd in ’t aandoen van de. Rheede
„ van Tayouan na de copye des 'Seyn-
j, dé vérkend te geraäken.
• „ Van welke" Eilanden ,' ofre voòrn.
j^Kuft verkend' zynde, Zult van daar,
j, by mooi weder, nä de Eilanden van
„ Péhouw overfteeken, altyd giflinge
„ ende calculatie makendc twee vloe-
y den vopr een ebjje. r
"^'In ’t aaridoemvan dito Kuft) oftc
. ter Rheede löopende , werd Ul. ten
' hoògften gerecòmmàndcferd wel'opuw
•^hoede," flagveèrdig , ende, *t geen
vo'or Branders noódig verdacht te zyn,
” op dat van Roovers o f andere trouw-
looze Chineezcn , Ul. geen ongeval
onverwagt toegebragt werde.
,, 2,00 het geviel Ul. hard weder ofte
ftorm quamch té belöopen, zullen zig 8 niet Van de .Kuft af begeven, maar
^ onder denhöek van Sabouw, Enge-
* ling i bfte eenige andere bequaame
5? Baejcn, ten Ankèr loopenj ende al-
5> däär goed weder waarncemen, om
” iriep ’t zelve hä gemelde Eilanden van
” pehouw over te fteeken; waar qp by
” dienen tc vervallen, en in de
brieft , by den, Gouverneur vanvoorn.
3, plaats beraatnd , ende Ul. ter handge-
„ fteld , Ul. reguleerende.
,, Met lief voor Tayouan ter Rheede
4, gekomen, en geankerd wezende, zal
„ de Koöpman Hartfink zieh dadelyk,
„ ten waare by verhindering van weer
„ en wind , aan land by de Heer Johan
, van den Burg tranfporteeren, endeon-
ze miflive met de bygevoegde papie-
„ ren zyn Ed. overleveren, mitsgaders
*, mondeling vandebevindingder dezen
, jaare gezondene ftoffen behoorlyk rap-
„ port doen, gelyk Ul. zoo in’cuitleg-
„ gen, verkoopen, van gelyken over des
„ zelfe deugt ende lengte en breedte als
„ andere difeburfen met de Kooplieden
„ gevallen,/ by ende prefent geweeft zyt,
„ daar by verzoekende Zoo vaardige de-
,, pefche, als gevoeglyk zal können gc-
„ fchieden.
„ De Redenen, die den Raad alhier
„ hebben gemoveerd dit Schip, hocwel
„ tot het laatfte, ende dat in’t reguard
„ van de verwachte kontanten van bo-
5J ven,' liadde behooren opgezonden te
„ werden, voor Rarop ende de Swaan
„ te prefereeren , zyn Ul. ten vollen
,, kennelyk , namelyk om des te tyde-
*, lyker op de Tonkirtfe Kuft te mo-
”, gen geraaken, ende den weg tot dien |
’ handel gevoeglyker te openen, en in
’t werk te' ftcllen als andere confidc-
” rarien, die materie raakendc, mitsga-
„ dersmetgoedvindenvan gemeldenhd.
, H e e r Gouverneur, ende zyn Edelheits
„ aanfchryven van dato i f Augufty paffo.
„ in paffant Quinam aan te mögen doen,
„ ende aldaar te genieten, ’t geen Sr.
,, Duyker, geduurendc zyn aanwezen in
Ouinam, nopendeTonkin, endehoe