4 8 A ' M B O N S C H E Z A A K E N
Ten anderen , om by voorval van
eenig gefchil, de Predikanten na andere
plaatzen te zenden.
Ten derden, wilde zyn Edelheid al de
nieuw-gekomcne Predikanten na zyn zin
plaatzen.
Ten vierden, den Kerkenraad op Batavia
alleen. ’t beroepen van hare Predikanten
toe te laten.
Ten vyfden, een ergerlyk Predikant,
o f die- nalatig in zyn dienft was, door
den Fifcaal te doen aanfpreken, zonder
den Kerkenraad daar in te kennen, gelyk
zyn Ed. 00k al metÖ. Gysbregt Baßiaans-
zoon, Predikant op ’t verongelukt fchip
Batavia ( fchoon die onfchuldig bevonden
was) gedaan had.
Ten zcsdcn, wilde zyn Edelheid gcen
Kerken-order erkennen, en niet anders
nakomen,dan’t gene de Heeren Bewind-
hebbers in ae Inftru&ie der Predikanten
en Krankbezoekers, die zy hen medc-
gaven, belaftten, willende verder alles
na zyn zin, en het 00k zoo van alle de
Heeren Landvoogden in opzigt van de
Predikanten gedaan hebben.
Over al het wejke zy van Batavia aan
alle Claffen, en Bewindhebbers, gefchre*
ven hadden, verzoekende, ora na ftyl
der Kerken in het yaderland gehandeld
te werden.
• 1 n ’t jaar 1632., den 5 often November,
had de zelve Heer Heurnius aan den
voomoemden Heer JV%laus gefchrcvcn,
Heurnius <jat |iec ^yCrk van de Kerkelyke magt,
Waheus wegens het ftraffen der .Predikanten over
hunne misflagen, waar over zy ’t jaar te
voren zoo oqtfteld waren, door den
opper-Landvoogd, de Heer Specx, aan
de Kerk gelaten, en door den opper-
Landvoogd, de Heer Brouwer gezegt
was , dit een recht der Kerke te zyn}
dog de Heer Specx had het verzcnden en
verplaatzen der Predikanten volflagen
aan zieh gehouden, zeggende, dat het
beroep in ’t . vaderland al gefchied was,
en dat zyn Ed. nu zoo een Predikant
zyn plaats maar aanwees. Ook had de
Heer Specx het ftraffen der Predikanten
al mede aan zieh getrokken, gelyk zyn
Ed. in Amboina gedaan, en de Kerken-'
raad ’er ganfch buiten gehouden had.
Zoo nu de magt-van iemand ergens in
Indien te ftellcn aan de Överigheit ftaat,
zoo kan de ketterye zeer liehe influipen,
alzoo ’t dan in haare magt ftaat, om de
bequame van die plaatzen, daar zy ’ t
noodigft vereifent wierden, te rüg tc
houden.
Uit dit fchryven van D. Heurnius,
een zeer vroom en uitnemend gematigd
en zeefig man, ziet men zoo klaar, als;
den dag, dat deze Heer S;.ecx een groot
onderdrukker en vertreder van he't Ker-
Nader
bericht
van D.
u tjaar
1632.
kelyk recht, en een Heer geweeft is, 1631.
die weinig agting voor de Predikanten,
en voor het Kerkelyke had, ( het
eerfte middel, om den dienft der Predikanten
vrugteloos te maken) behalvcn
dat het ook y^tn || recht der zelve, cn.
een oud* gebruik-in Indien was, het
ftraffen en verzenden of plaatzen der
Kerkclyken aan de Kerk, als bell weten-
de, waar zy van nooden waren, te latenj
het beft ’er af zynde, dat zyn Ed. niet
lang regeerde, en dat zyn opvolgcr het
anders-in eenige zaaken begreep jV dçg
dat een Politycq Commifîàris in de Kerkenraad
zit, hebben zy den Heer Specx te
danken.
In dit zelve jaar 1631. was hier met D. Hel-
D. Dankaarts ook „de voornoemdc D . michs-
Helmicbius Helmichszoon gekomen, om j?°rQ
als Predikant hier te blyven leggen.
In dit jaar bragt de Heer Gyfejs de
kinderen der Orangkaja’s, die met hem
na Holland vertrokken waren, om zieh
daar in de Taalen en. in de gronden van -
onzen Godsdienft te oeffenen, weder j
dog Laurens van Halçng was overleden,
en Jan ‘tak elders in Indien gebleven.
ln dit zelve jaar deed Kimelaha Loehoe Kimeláha
wel zeventig overgelopene Chriftenen L-oenoe’s
van Siri-Sorri Moorfch werden, en dit gfng0^
ook door ’t afflaan van een Chriften- Chriflie-
hoofd ten eerften bevtftigen. ; . - : nen." |
Ook wierd in dit zelve jaar, even als Een
op Batavia, en volgens laft van daar, Conrniif-
ingevoerd, dat hier voortaan een Com- ytrÿL
miflaris Politycq in den Kerkenraad.zit-r gevoerd.
ten zou, welke order de nieuwe Heer
Landvoogd Gyfels nu mede van Batavia *
gebragt had.
In ’t jaar 163z. quam hier D. JoannesD.Heem-
Xbeodqri | Heemßede, om D. I Fitriarius, fte^e
die nu veitrok, te verloffen, mat den
welken ook de Krankbezoeker, Cornelis
Jacobszoon, den 2^.ften Juny van hier op1
Batavia quam.
De Predikanten die (zoo lang D. F itriarius
nog niet vertrokken was) hier
driein getal waren, moeften by beurten
de Kerken en Schoolen. in ’t gebergte
gaan bezoeken, en ieder twee maanden
m de Uliaflers hun verblyf nemen} dat ■
zeer moejelyk in zieh zelyen was, en
ook van zeer weinig nuttigheit wezqn
kon , vermits gedurig nieuwe onder-
wyzers te hebben den Inlander niet
diende.
In ’tjaar 1633. in ’t vöorjaar quam In’tjaar
D.'du Praat hier te fterven. 1Ö33.
In dit zelve jaar droeg de vporzitter ^g-
in Kerkenrade tot Batavia, uit jaft ván der.Al-
clen Heer opper-Landvoogd van Indien foereezeu
op den ly den January vpor, dé groóte chrHlen*
hope .der bekeering onder de Alfoereezen dom
van Radja Saheelatt, en Somiet op Ceram
,in -
LeUajp
overvalt
die vau
Wáy.
Vaü d e ä GO
Indien ’er een Godvrugtig perzoon na
toe ging j dat D. Heurnius, (mits dat
zyn plaats op Batavia openblyven mögt,
’t geen den zoften: by haar Edelheden
coegeftaan wierd) aannam te doen,
gelyk hy ook hog in dit zelve jaar den
ioaen April, na dat hy lang verzogt
was, hier verfcheen.
In ’t laatft van ’t jaar verzogt D.
Heemflede (zoo uit de Batavifche Kerk-
befluiten blykt) na Batavia om zyne
verloffiqg. \ Dehr zoften Odober diende
dat verzoek aldaar in Kerkenrade, en
den ziften ftonden haar Edelheden zyn
verzoek al toe, waar af hier't .jaar daar
aan bericht quam.
In ’t voorfte van dit jaar had Kimelaha
Leliato den z8ftcn April de Chriftenen
van Way fchielyk overvallen, vyftien of
zeilien menfehen vermoord, en ’er wel
vyft-ig van daar gevangen genomen.
_ „ ' D. Heurnius wierd op het eiland Honius
opf” nimoa geleSt » en in het do.rP ° elat (daar
Oelatge- ook Rogier Henrikszoon zieh onthouden
plaatft. had)- geplaatft, alwaar die vrome Heer
zyn Taälkunde met veel vrugt onder
den flechtgeftelden Inländer be-
fteedde.
7 . Het fchynd my toe, dat hy Vryer,
bevinding o f ongehuwd, geweeft is, alzoo ik van
van deze de Inlanders wel heb hooren zeggen,
Inlanders, dat de Amboineezen van Honimoa hem
uitnemend keminden, en dat zy ten blyk
daar van hunne fchoonfte dogters hem tot
zyn Byzitten aangeboden hadden, waar
over die Godvrugtige Heer hen met
veel ernft beftraft, en aangewezen had,
dat dit de rechte weg ter Helle voor een
ander was, en datdit.nieinand minder,
dan een Predifa%t‘, vbegde^bedroer-
vende zieh by die aanbieding zeer, om
dat dit een van de grootfte bewyzen
ter wereld van de flechte kennifle des
Inlanders van de gronden van onzen
Godsdienft, en.een klare blyk was, dat
alle de vorige Predikanten, en ook hy
tot dientydtoe, daar te vergeefs gearbeid
hadden, dat hem ook aangezet heeft
- langer, als hy anders gedagt had, in Anv>
boina te blyven.
Hy fchreef in ’t laa^fte dezes jaars
(zoo den 27^11 Oftober op Batavia bleek)
aan den Kerkenraad aldaar, gelyk ook
aan D. Jacobus Fertregt, verzoekende
dat zyn Eerw. mede herwaards wilde
komen, gelyk die den 3den November
ook herwaards beroepen, in January des
jaars 1634. hier na toe gezonden, en den
3den Mai (zoo hy zelf aan D. fFaheus
fchreef) gekomen is.
In ’t midden van dit jaar 1634. is
D. Helmicbius hier overleden, en D.
ftedever- Heemfiede van hier, waarfchynelykft na
trokken. Banda, vertrokken.
III. D e e l .
D. Hel-
michius
overleden
, en
D S D I E N S t #
In ’t jaar 163f . quam hier D. Marinus
Gideonszoon van den Houten.
Bevorens had D. Heurnius, na dat hy
eenigen tyd op Öelat gelegen had, zyn
verblyf op ’t gebergte van Leytimor
genomen, waar toe zyn Eerw. weder
verzogt was. Den ioden Mai was hy ' j
ook weer na de Uliaffers geweeft} maar
hy verzogt nu ernftig om zyne ver-
lofling, gelyk uit een brief van '¿yn
Eerw. van den 3den Augufty aan die van
Batavia, en den ^den September in
Kerkenrade aldaar gelezen, te zien was.
Uit‘een brief, door D. Fertregt, waar p. Hem*
by zyn Eerw. den ftaat der Schoolen en
Kerken van Amboina aan die van Batavia r*n f
mededeelde, en die den 11 den Odtober vergeven.
daar gelezen wierd, bleek, dat D. Heurnius
by zyn laatfte bezoek der Kerken cn
Schoolen in de Uliaffers , door de Mooren
byna vergeven 5 dog door braak-
middelen V vergif we£r quyt geraakt}
maar aan handen en voeten nog eenig-
zins lam} ’t geen Ook de reden was van
zyn Eerw. te ernftiger verzoek om zyne
verlofling. Weshalven dan D. Fertregt
ook om een Predikant, en een Proponent,
o f Krankbezoeker, in de plaats
van Petrus Bitzius, verzogt} dog die
van Batavia (zoo ik uit hare Kerk-
befluiten den ayften December zie) beflo-
ten den Krankbezoeker, Henrik Ar ends-
zoon, in plaats van Burcbard Luberts-
zoon, met het fchip Buuren na Amboina
te zenden.
In dit jaar had D. Fertregt ook iets op Daad vari
eigen goedvinden, en buiten kennis van D. Verde
Regcering, of den Kerkenraad, in tregt vW,
’t bezoeken der berg-dorpen ondernomen,
dat noit>bevorens Uaor iemand v an zyn
Am^genoten gedaan wa's"7^höewel hy
daar mede niet quaads beoogd had. Hy
had alle dq, naamen der ingezetenen van
ieder dorp, en ’t getal der mannen,
vrouwen, en kinderen, net aangetee-
kend, om, zoo hy voorgaf, altyd het
getal der gevangenen van ieder dorp, ^ en
ook ’t getal der Schoolkinderen, zoo in
’t by zonder, als in ’t gqheel, te können
weten. . - - i
Dit Wierd van den quaadaardigen Am-
boinees, die, by de bärze regeering van
den Heer van Deuteeom, hem in alles
mistrouwde, een geheel anderen naam
gegeven , en zoo uitgelegt, dat het maar
diende, om te weten hoe vele van hen
hy (Heer Landvoogd) zou können gegangen
nemen. En dit wierd zyn Eerw.
tot zoo een groote misdaad geduid, als
o f hy een ontrufter en verftoorder van
’s lands ingezetenen geweeft was} daar
het de Inländer dog alleen maar tegen den
Heer Landvoogd had, meinende, dat die
den Predikant daar toe laft had gegeven.
G Iß