1657. heeft, als dit voordeel uitmaken o f op-
brengen kan.
Ook vemieuwdeh haar Édelheden weder
vryfeherp die order, by haar in ’tjaar
id f f . gegeven, dat men de Predikanten,
die hunne bevelen niét flipt wilden op-
volgen, o f zich toaar ergens tegen aan-
Jcantten, ten eerften opzenden zou, om
ze na ’t Vaderland te laten vertrekken.
Met een woôrd égter zal ik ’er by-
voegen, dat men zieh te binnen brengen
moet, dat ’er toen een Heer (die men
zei een Jefuit gêweeft te zyn ) te weten,
Johan Maatzuiker, aan het roervan de
Hooge Regefefing Zat, en dat dierhalven
zulk een icherp bevel hem veel beter,
dan wel eenig ander recht Hervottnden
opper-Landvdoéd voegde.
Kaar Ook gaven fiaar Edelheden nü laft,
den ver- dat no8 de °Pzietlders der Schoolen,
bieden de n?S ^e Predikanten verandering 'nog
nieuwig- nieuwigheden zouden invoeren , alzoo
heden die tcedere verftanden, daar door meer
omirent ontroérd dan gefticht wierden.
Gods- laatfte was wel éen heerlyk bevel,
dienft. was het maar altyd gevolgd j maar in de
volgende tyden gaven de Overheden, die
het toen weêr anders begrepen (hoeWfel
zy het zoo wel rtfet verftohden, als deze)
weêr geheel anderen laft, makende geen
zwarigheit, om den teederen Inländer,
en een geheel volk, ja zoo veel volken,
cen geheele nieuwe Taal op te dringen,
die zy zelf niet verftonden, en die hen
maar een Predikant wysmaakte de rechte
Taal yan vrugt voor hen te.zyn, daar
men niets érgèr bedenken kon, om hen
allé liift tot onzen Godsdienft te benemen
9 alzoo zy egt er traag genoeg van
zieh zelven zyn ,' om die in ëén Taal^
. y , die zy reeds verftaan, waar te nemenj
zynde het zeker, dat alle veranderingen,
hoe kleen ook, nadeelig voor den Inländer
zÿn, en ’t werk te rüg zetten.
.In ’t laatft van dit jaar verzogten die
van Amboina, toen met hun drien hier
Zynde, om nog vier Predikanten. Dit
begon wat beter te gelyken, om vrugt
onder zoo veelen te dben, hoewel dat in
verre na (mynes oordeels) voor Zoo groo-
ten Oegft nog niet genoeg was. ' "
D. Brou- *n Sj van 't jaar i<5y8. vertrok
werius na D. Brouwerius van hier met een zeer
Batavia, loflèlyke getuigenis van zyn deugden,
Godvrugtigheit, en geleerdheit na Batavia,
zonder dat die van Batavia be-
grypen konden, waarom men dien Heer,
op welken niets te zeggen viel, en die
men (na zyn eigen berigt) Zeer licht
daar had können houden, zoo gemakke-
Wat liec fliPPen-
' door zyn ' ^eze D. Brouwerius heeft het Nieuwe
Eerw. Teftament en Genefis naderhand in ’t
îeiuald. Maleitfcl1 overgezet, ’t geen ln de
later tyd in *t jaar 1ÖÖ8, en in ’tjaar ti&jßi
iö87- gedrukt, en ’t voornagmfte nut
werk voor die van'Amboina, en andere
Kerken, geweeftis.
Ook Was in dat zelve jaar D. Burum D.Burum
buiten dienft mede na Batavia, Wegens- ook ver«
eigen halfterrigheit (waar over hy leed-
wezön betoona had) vertrokken. Een
zaak, die haar Edelheden ook zeer qua-
lyk opnamen.
Men had in dit jaar i<Sy8. hier ook D Rin-
D. Joannes Brougbron wel bekomen} giüsover-
maar ook D. Ringius, den loden No>- l*den.
vember, gelyk ook den Proponent
Joannes van der Wee in dit jaar, geftor-
ven, verloren} waar door die van Amboina
genoodzaakt wierden den 11 den
November na Banda om den Taalkundi- De Taal-
gen D. Spiljardus te verzoeken, die ook kundige
nog in dit zelve jaar nrDecember, hoe- P- sPa-
wel met veel ongenoegen van den Ker-
kenraad van Banda, hier gekomen is. ■ r
D Brougbron was dit jaar ook op-D.Broug.
Honimoa., om te beter, en te eer,-’t bron op
Maleitfch te leeren, gelegt. Ook was Honi‘
D. Joannes ä Warmeloo hier we£r uit m°a*
1 Bän.da gekomen, om ’er« te blyven.
Een fchoone eerft opgerichte Kerk Kerk
gcraakte hier door een zware brand weg. verbrand.
In dit zelve jaar-vonden haar Edelhe-
den goed, by hun fchry vens van den
iydcn November, te belaften, dat de
Predikanten de Kerk- en School-bezoe-
kingen, zonder ophauden, en zoo dik-
1 wils, als het de gelegenheit toeliet,
moeiten waarnemen, en dat de Heer
Landvoogd hen daar toe houden moeft,
alzoo dat het voomaamftc van hun dienft
was, en zy daar"voor hunne befolding
trokken. De Commiflaris Politycqv
de Heer van Voorfi, maakte den Aden
December ook bekend, dat de Heeren
Zeventhieüen belaft hadden, ^at de’ver-
zending der Predikanten aan de Regee-
r*n8 gclaten zou werden, zonder dat de
Kerkenraden zieh daar mede zouden
hebben te bemoejen.
Ook fchreven haar Edelheden, uit laft De
der Heeren in ’t Vaderländ, de buiten- buiten-
voordeelen, die de Predikanten voor ’t ,vf>oordec'
waarnemen der School- en Kerk-bezoe- m«?
kingen tot nog toe getrokken hadden , andere
af, oordeelende dat zy verplicht wären zaaken
dit Voor hunne befolding, en rantzoen, JchSft.
al mede waar te nemen} dog men ont-
flöeg hen voortaan. van ’t waarnemen der
Huwelykfche zaaken. En , o f dat. nog
niet genoeg was, men fchafte voortaan
öök af, de twee Ryxdaalders, maande-
lyks door de Predikanten voor een jon-
gen, o f leerling uit de Inländers, genoten.
Zoo dat het de Heeren dit jaar gewel-
dig op de Predikanten hier verzien had-
den, Zonder dat ik merken kan, waar
over
i> e n
ifc.« over zy dit eenigzins verdienden: want
dat zy verplicht waren de bezoekingen
der buiten-Kerken en Schoolen , ‘ ten
hurinen koften, voor hunne befolding te
doeni was een gröote misflag van die
Heeren, alzoo; geen Predikanten m t
Vaderland eenige buiten-dienften <hoe
naby ook) waarnemen, of zy werden
d a a r voor. by zonder betaalt, omdat, als zy
byzondere moeite, en byzondere koften,
genoodzaakt zyn te doen, die immers in
redelykheit, zöo -ook hier j behooren
byzonder betaald te werden.
Wat koften nu een Predikant, als hy
nä buiten , o f op ’t gebergte, de Werken
en Schoolen bezoeken gaat, te doen
heeft, zullen wy naderhand op zyn plaatsl
toonen. „ ,
D.Burum i f e « D ‘ Ü S l M
weerhicr. hier van Batavia gekomen.
Over ’t fchi'yven der Broederen van
Batavia wegens zülk feen loffelyke getuigenis,
aan ü . Brouwerius gegeven,
ftond de Ambonfche Kerkenraad ver-
fteld, alzoo niemand van die genen, die
leefden, hem die gegeven had.
Zy hadden van zyn Eerw. niet na-zyn
zin, maar na hun ge weten getuigd, dog
zy giften, dat hy die van den overleden
D. Ringius in ’t byzonder bekomen moeft
hebben, alzoo die in zyn leven nu en
dan wel gezegt had: Laat ons hem.maar
een goede getuigenis geven: want anders
raken wy hem niet quyt. Ook hadden zy
in ’t eerft al wat in hun vermögen was,
gedaan, om de twee vertrokkene te houden,
gelyk D. Burum zelf had moeten
bekennen.
. r . In dit jaar fc.hree£ de^Batavilche
der Pre- Kerkenraad aan dfeze, dat h e f getal van
dikanten zesendertig Predikanten, die men bevo-
'fiäjndien. rens in ganfohIndienhad,op vierentwin-
tig , door fchaärsheit, verminderd was.
Den zoften September dezes jaars fchreven
die van Amboina na Batavia, dat er
wel honderd vyftig volwaflene gedoopt,
en ook wel zoo veel ten Avondmaal toegelaten
waren; Zy klaagden 06k zeer j<5j$
over het ergerlyk leven van D. Brougbron, o.Broug-
den welken zy al voor vier maanden bron bui-
hadden moeten buiten dienft ftellen, ge- ten dienft.
lyk de Heer Landvoogd hem ook zyn
foldye zedert Önthouden had, in'welken
ftaat hy nog was 5 zoo dat zy nu hier D gurunl -
D. Burum en Spiljardus nog hadden y leercj
welke eerfte in ’t Maleitfch fraai toenam; Maleits.
Waar D. JVarmeloo toen Was, wete #
ik niet uit te vinden , dan dat zyn Eerw.
naderhand, in ’t jaar ißdz. van hier
na Macaflar vertrokken, aldaar overle^
den is.
D. Spiljardus was dit jaar (dit is de p. Spil-
eerfte maal, dat my die zware togt en Jhagrdus
poft van bezwaring voor de Predikanten Ternat«
en Kerk van Amboina Voorlcomt) na bezogt;
Ternate geweeft, ^ om de Kerken en
» Schoolen aldaar te bezoekeh , dat zy
vreesden, dat^ nä dezen van hier wel
meer gefchieden mögt, alzoo-' de gemeinte
daar kleen, en het zömmige by-
na niet weerdig fchedn ’er een Predikant
tc leggen j hoewel dat geheel mis was.
Ook was zyn Eerw. dit jaar weer hier
gekomen.
D. Spiljardus had ook zeker kleen
Vraagböekjen, in ’-t jaar iözo. door de
Synodus van Goes ingefteld, kort en
klaar in ’t laag Maleitich overgezet, het
welk zy nu nevens verfcheide Pfalmen,
en oude Maleitfche Gezangen na Batavia
zonden, met verzoek, dat de zelve.
mogten gedrukt werdenj waar, by zy
ook voegdende verwerringderMohham-
medaanfehe Godsdienft j door D. Spiljardus
uit het Latyn in het Duitfch en
Maleitfch overgezet.
- Ook.verzogten zy jm nog ,twee ofdrie Eifch van
Predikanten TenaaarDeneven de noodi- fn
ge Kerk- en School-behoeften, te We- bchoeii
ten, twee Bytiels in Folio, drie hon- ten.
derd Pialm-boeken, twaalf groote dito,
twee honderd Catechifmen, Papier en
Pennen.
D E R D E H O O F D S T U K .
DOfn. Tanfonius fterft of Honimoa. V Getal der Ledematen hier. De Maleitfche
Taal flerk iagevoerd. D. D. Walrand, en Caron, bier. D. Büram na Ternate.
Maleitfche böeken oveir fterk verzogt. D. Spiljardus neerftigheit gefrezen. Het
verdere door D. D. Spiljardus,«» Brouwerius verfaald. 't Maleits van D. Mohn« Pre-
dikatien, te hoog bevonden. De Heer Cos, en de Heer Huftaart wakkere-Voefter-
heeren der Kerke. Klagten van haar Edelheden over de Predikanten hier. D. D.
van den Sweerden, en Akendam, hier. Klagten over gebrek van bocken.- Schryvens
van, de ClaiSs van Amfterdam beantwoord. Vyf 'Taalkundige Predikanten hier.
Buiten-voordeelen aan de Haalkundigen, &c. weSr toegeflaan. Duitfche School op-
gericht. D. Walrand overleden, en D. Spiljardus afgezet. D- van den Sweerden op
Honimoa. D. Sibelius hier. Moejelykheden met D. van den Sweerden. ’/ Schjp de
H z Wal