Sajor
,Ajam.
Sondal
Malam,
De Süfannabloem.
Boenga
Hhararn-
Zadah.
De
Knoopbloem.
Majana.
Dahon
Poppor.
Befchryviiig ¿et HEESTERS, P L A N T E N ,
- Het Hoender-Moeskruid, zynde pen — r . i . r . i r * . , . . .
Kruid , van tweederley zoorc , diend ,
met Calappus-Melk gekookt, al mede tot
Cen Moes 5 en de bladeren , op gekneus-
dc en gebrokene beenen der Hoenderen
en van andere Vogelen gewreven, ge*
nezen de zelve ten eerlten.
De Sondal-Malam-firuik is een en de
zelve .inet die , de welke in Italien, en in
Holland de fraaye eh welriekende etube-
roozen geeft. - t>
De Maleyers noeracn deze Bloem de
Nacht-Hoer, otn dat zy hier te Lande
tegen den avond öpengaat j en by nacht
het lieffelykfte riekt.
Deze valt hier mede, ende Chinezen*
üit welker Land die ecrft op Batavia ge-
bragt is, wetcn die met Vifeh-water zeer
vrugtbaar te maken, en byzonder voort
te zetten.
De Bloem riekt zeer fterk, is wit van
Verw, en een van de geagtfte in Indien,
dienende tot cieraad der jonge Juffers ,
en tot een r-eukwerk op harebedden, en
in hare kleederen. Zy valt echter in Indien
zoo groot niet, als in Italien.
Onder een van de fraaye Bl oemenwerd
ook de Sufanna-Bloem gerekend, zynde
witen van grbote byna als een Narcijfus.
Zy is zeer zeldzaam, en werd alleen daar-
om gezogt.
De Boenga Hharam-Zadah, o f de Ba-
paard-bloem, is. mede hier te vinden.
Zy is vuurrood van verwej doch wat
aan de lichte kant; maar Zonder reuk.
W y veitoonep deze Plant met hare
bloemtjens op N 0. CIV.
Zy is van de Stad Manilha hier geko-
mcn, waarom zy ook wel de Manilha-
Jche Anemia genaamd werd j hoe wel zy
daar van nog veel verfchild.
■ De Knoop-bloem-flruik leverd eefi pur*
per bloemtje als een fnaphaan-kogel uit,
dat van veel gebruik op de Bruiloften
is tot kranflcn, en krankers, om dat het
zyiie vcrw lang houd. De bladeren
werden tot een Moes-kruid, met andere
gemengd, gebruikt.
De Majana-ftruik, zynde een roode,
en witte Heefter, geeft een wortcl, die
oneemeen goed tegen de Buik-loop, en
andere buik-quaalen, is. De bladeren
zyn heerlyk tegen doof heid der ooren en
tegen gezwellen. Het zap van de wit*
te , met wat azyn ingenomen, geeft een
Zeer goed middel tegen de wormen.
De Dahon Poepor, o f Poepor-bladeren
(anders ook wel Dillem genaamd) dienen
den Inlander om met de zelve zynlyf,of
zyn kleede r—en t-e- waflchen, om ’er eeecun w y vert<
goede reuk van te krygen. Ook werden op N°. CV,
d p nrr»r*fT/» m a l U 1.1___i __ 1-. . .
Dahon
o --------. . ------- W J V WC1UCI]
de drooge bladeren wel in de kleederen
geftrooid, en tegens Buik-pyn gebruikt.
En van dat zelve gebruik is het Gewafch,
Dahon Hati Hati, dat is , V Her- Hati Ha--
ten-blad, genaamd , om dat het zeer wel ti.
na een hert van een menfeh gelykt.
De Vrouwen beflryken daar mede huri
hair$ en kleederen, onder het walTchenj
om die een goede geur te geven. De
bladeren verftrekken ook voör toekruid.
Het zap is een middel van verkoeling teigen
de Koorts , . ook tegen de vallende
ziekte, amborilrgheid j en lneer andere
quaalen.
De Majana Amaas $ ö f de GoudeMa*- Majana
jana, valt hier mede, gevende een blad', Amaas.
dat aan de boven-kant ontrent de randen
in de oude bladeren goud-geel, doch in
de jonge Citroen-vcrwig is ,-hebbende
in ’t midden een breede bloed-föode o f
bruinagtige vlek, als o f ’er eenig geronnen
bloed, met eenige ftippels aan de
kanten, op lag , om welke zeldzaame
teekening alleen dit gewafch aangequeekt
werd,zönder dat men tot nog toc weet,
waar voor dit goed is.
De Patah - Gamoedi, ö f *t Gebroken- Patah Ca.
Roer, is een Ge wafch , dat den Inlander moedi.
al mede tot Moes-kruid gebruikt, hoe-
wel zy ’t ook wel raauw tot Baeajfam en
Wilch eeten. Het heeft veel gebruik in
de Genees-kunde, tot verklaring van ’t
gezicht, tot uitdryving der Ambonfche
pokken, en tot wegneming van andere
ongemakken. De wortels , met die
van wilde Lontar gewreven , en ingenomen,
zyn heerlyk tegen de Buik- en
Roode-loop, gelyk die ook, met Arak
ingenomen, tegen ’t Graveel goed zyn.
. De PZangi Malacka is een Kruid , dat Wangi
zieh met veel lange en ronde ranken hier Mala,:a- eGne wdaaafrc ho mdfliienngeenr d. mDedee b latdoetr eng evkaono dkitt
Moes. Ook is de Inlander wel gewoon die in ’t bad tegen de lammieheid te- ee-
bruikeh. ' ■
. K a Dahon'fakotMamifia^oVx.Krmd- Dahon
je dat bang voor de mtnfcben is , anders In Takor
djapara , o f V Herba fentiens genaamd Mmoe*
heeft men hier ooks doch ’t werd meeft J&S
tot bygeloovevan denlnlander gcbririkr
zynde van zoo flerken werking ; zoo
zommige voorgeven , dat zy door dit
Kruid maken können,dat alte Vrouwen
diezy maar begeeren, hen moeten na-
volgen. Immers zy gelooven datj doch
ik , en meer met my, niet.
Op Java valt een fraaye 7»Ip,die hier Tulipa
mede overgebracht is ; doch hier zoo Ja™*-
wel niet, als daar, tierende. De bloem
is rood en wit gevlamd, en vetder van
gedaante als onze fraaylle Tulpen.
Mfy vertoonen een afteekeliing ’er Van
De bloem diend enkel maar tot cieraad
in de Tninen, hebbende de wortel,
en Gewafch,zoo lang’t nog geen bloem
geeft,
En GEW ASSEN
geeft,. veel overeenkomftmet de Ambonfche
Spat-wortel, Men-zict, zomtyds dat
twee bioefndrigehde 'fteelerjt uit eelie bdl
voortkoicnen,en ook bpfchieten,die wel
ieven dik, doch niet even hoog groeyen,
waar van de laatfte geraeenelyk $erft
bloeid.
tVan ’t Gewafch Bira-Negri genaamd
(zynde een zoor| v^n Arum\: heeft men
hier vier ofvyfzoo tamme als wime zoor-
•teh^ ¿ie van den Inlander (vpor al twep
ofdrie tamme zoorten) tot een Kooi-moes
gebruikt werden.
Deze fteelen, voor al van zwarte
zoort, met afch gewreven, en een koorts-
zige op de huid gefmeerd, geven een
Önfeilbaar merkteeken van de Gapialoe-
koorts. Want indien de lyder, ofzie-
k e , geen jeukte daar jvan voeld , zoo
heeft hy die zekerlyk.
De wilde Bim werd by den Inländer
niet tot koftj maar de bladeren werden,
om de Cajforhba- ö f Rooze-vferwe te maken,
gebruikt.
Behalven deze is ’er nog een zoort vän
JVater-Bira,cn nog een kleine Bira, die
hier zeer weinig bekend, en daarom by*
na van geen gebruik is $ doch de laatue
Zoort houd men voor onkruid.
De Käladi-Struik, waar van verfchri-
denderley en wel zeven o f acht zoorten
zyn, leverd een wortel u it, did gezui-
verd, en gebtaden, o f gekookt, van den
• Inlander gegeten werd j gelyk meer an*
dere j doch zy kroppen wat. Het blad van
deze Struik is rond, groöt, van binnen
fchoon groen, en zoo glad, dat een drop*
pel water zieh als zilver daarinvertoond.
Z y dienen den Inlander voor Servetten.
W y vertoonen de Kaladi-plant op N°.
GVL
v a d A M l j O I N A ; i j i
Het is mede een zoort van Ar um, ge-
Jyk oplc fe Dahon Cajfiß, o f de Priefier-
bla$eM, dief^eery feoorti vaii ¡Moes-kl-uid
voör de Moorfche Paapen uitfeverd.
Men heeft ook een Gewafch, by den Anappuri
Apnboinees Anappur genaamd, waar van
drie zoorten bekena zyn ^ ’t rogde , ’t
wifcte, en het zwarte. Men gebruikt de
wortel •vair $le witte Apappur , Qmf?er
Garnaalen mede te vaqgCn, en de joiige
bladen van *’t zwkrte gebruikt meö, ge-
braden, tegen. zekere klooven onder dp
voeten, waar mede de Inlander veel ge-
queld is! j\ Q
De "Tacca-Stronk (die wy op N f . ,C VII. Tacca,'
vertoonen) geeft een wortel,die-den Inländer
al mede een ¿dort van Brood uit-
leverd. .. W y vertoonen deze wortel op
de zelve N°. by de letter A. en B. nog
wel zoo klaar , als de voorige.
Men maakt van de zelve, gefchraapt
zynde, een zoort van MeeL äkt men
bynä op de zelve wyzej als’t Zdgoe-Meel,
bereidj doch dat hier zoo Veel n ie ta ls
in Banda, gebruikt werd.
Men heeft ’er ook een wilde zdört van,
waar dp wel Padde-floelen groejrcn , die
men al mede als de voorige, tot ipyZe
gebruikt, dm ’er een zoort: van,Brood
van te maken,gelyk ook met de Stranden
Berg-Tacca' gedaan werd ; doch meer
in andere Eilandenj die buiteri zyn, daü
in deze Gewefteri, die tot de LanÜvoog-
dy van Amboina behoören.
W y zyn vaii oordeel,dat wy hierdevoör-
naamfte Heeflers, en Struik-GewaiTchen,
to( deze zoorte behoorende, opgenoemd,
en ’t gene noodig was, daar vah aange*
haald hebben, weshalven wy nu tot ecQ
andere zoort zullen overgaan.
E E -