mmì
h I ì i
>t Kafteel > Revenge gehaamt, om, reden,
Revenge. <lie wy by de verovering van dit Eiland
zullen geven. In ’t zelve heeft een Vaan-
drig ’t gezag over eenige foldaaten , en
’tis van alles wel voorzien. Men is ge-
woon zeinfchoten van ’t zelve voor die
yan Neira re doen , om hen te verften-
digen, dat een fchip, o f fchepen zieh in
-zee herwaart aan ontdekken. Door
wie o f wanneer dit gebouwt is , blykt
al mede niet, maar wel, dat. het ’er al
.voor ’tjaar iöip. pevens Naflauw , en
’t andere Kafteel, geweeft is.
In dien zelven oord plagt in oude ty-
den een Bandanefche Vefting te ftaan,
die aan de zeekant een muuragie had,
doch na de landzyde open was. Hier in
hebben het de oude Bandaneezen , van
eenige Javaanen onderfteunt, al vry lang,
en tot in de maand M e y id iy (wanneer
zy van den Heer Opperlandvoogt Reynfi
met ernft bezogt wierden)tegen de on-
zen uitgehouden.
Dit ganfeh Eiland doet zieh met zyn
ylakke N ootenbolTchen , alzoo ’er zeer
weinig heuyeltjens zyn , als de aange-
naamfte lufthof op die men zieh ver-
beelden kan j aangezien men ’er op het
heetfte van dep,dag zelf ouder de. fcha-
duw der Nootenmufchaat- en andere
groote vrugtboomen (waar in men veel
cacatoewas, loeris, groene ravens, en
andere vogels in groote menigten , zoo
daar, als op de andere eilanden,vliegen ziet)
zeervermaakelyk wandelen, en zieh by-
zonder wel, dewyl het over al onder de
boomen meeftfehoon is, het zy tevoet,
het zy te paard j dat ik beide bezogt
heb, verluftigen kan ; ’t geen ook de
reden is , dat vele , die hier eenige tyd
geweeft, en de fwaare koude lucht, die
hier heerfcht, voornamelyk ontrent het
Hoog Land, van Banda wegens de dam-
pen op dät hoog gebergt, gewoon geworden
z yn , ’er niet weder van daan
willen, dat ook oorzaak gegeven heeft,
om deze Landvoogdy, en in ’t byzonder
dit Eiland, het oudmanhuis te noe-
men.
Ondef andere boomen zyn hier voor al,
en ook elders, veel kapokboomen, die
mede'al eenig cieraad, en veel nuttigheid,
geven.
• En waarlyk mag men dit Eiland wel
als een zeer dierbaare paerel der E: Maat-
fchappy aanmerken, aangezien het alleen
zoo veel Nooten en Foelie, als de gan-
(che wereld ( zoo men zegt) van nooden
heeft, uitlevert, ^dat men daar aan, al
was ’er Neira o f ’t Hoog Land van Banda
niet, genoegzoude hebben. Het ichynt
zeer hol te zyn, alzoo men ontwortelde
boomen., die omgevallen waren, gezien ;
hepft, die met de zee van onder gemein-
fchap hadden.
Ontrent het kafteel heeft men een groot
vlek van E)uitfche en Miftifche Borgery,
die hier mede hunne Specery- en Nooten-
perken hebben.
Ik kenne de zelve niet by haare naa-
men , en zal die derhalven maar met de
naamen van hunne bezitters in dien tyd
opgeven.
Het Perk van iV. van den Broek is groot De Per-
iooo roeden, leverende dooo pond Foelie, ken hier,
en 24000 pond Nooten. Het word gefielt
op 160 zielen, heeft 77 flaaven, en
wiert toen gelchat 6 of 7oooRdcis waar-
dig te zyn.
Gelyk 'er doorgaans by de Perken
groote fteene huizen ftaan , die de ilaa-
ven, als zy ledigen tyd, en in ’tbofeh
niet veel met den oegft te doen hebben,
van zeefteen, volkomen opmaaken ( aangezien
men in zulk eenPerk allerlei am-
Bagtslieden onder deze flaaven , als tim-
merlieden, metz;elaar§fmits, enz, ,yry
ruim heeft) ftond hier op dit Perk een
Ichoon huis, van ’t welke ik den bouw-
heer, den jongen van den Broek, iets heb
hopren zeggen, dat ik waardig oordeele
hier mede aan te haalen.
By t leven van zyn vader had ter plaats,
daar hy naderhand di,t nieuw huis zette,
een groote Manggasboom geftaan , die
door een iwaaren dpndemag 'zoodanig
getroffen was , dat hy van zyn top tot
beneden van een fcheurde , weshalven
men genoodzaakt was. den zelven gelyks
grondsweg te kappen. Zyn vader onder-
tuflehen overleden, en hy, bezitter van
dit Perk geworden zynde , wiert genegen,
ontrent 20 jaaren na ’t fcheuren van
dien boom , om op die plaats een fraai
nieuw huis te zetten j doch was genoodzaakt
(je wortel van dezen bopm y, dje
hem in ’t leggen van de grondllagverhin-
derde , eerft weg te doen graven. Dit
liet hy doen, maar vond,. by ’t vervolgen
van deze icheure , aan het onderfte van Donder-
den wortel twee donderfteenen (die ik?.eenen»
gezien heb) byeen leggeq. Zy warenvö“ äf^
ontrent een halve voet lang , en twee
duim breed j en een halve duim dik.
Haare gedaante was even eens als een
Icherpen beitel aan de eene zyde 5 doch
aan de andere zyde ftomp 5 en de cou-
leur als die van de leyen , daar men4
huizen mede dekt. Behalven deze donderfteenen
heb ik ’er nog een op Neira
gezien , die my te koop aangeboden
wiert, doch van een geheele andere gedaante,
gelykende zeer wel na een bok-
kenhorentje, en na gifling ontrent twee
en een half vinger lang en een duim dik,
wat krom voor omgebogen, en van een
glimmende koperagtige couleur, ik heb
’er veel, doch noit diergelyken meer,
gezien.
Na deze körte buiteniprong keere ik
weweder
tot de beichryving van de verdere
Parken alhier.
W Het Perk van Antoni Mfilis was in ’t jaar
Vö88. (en ook 1708.) 800 roeden groot,
leverd 4000 pond Foelie, heeft 4y flaaven
, po zielen, en wiert geichat y of öooo
R4crs waardig te zyn.
. Het Perk van Hugo de Roy was groot
pyo roeden, leverde yooo ponden Foelie,
had 40 flaaven ( gelyk het ook op 40 zielen
ftond) en was yooo Rdeis waardig.
Maurits Mauritjz had een Perk , dat
gfoot was 700 roeden. Het leverde 2700
ponden Foelie , had 30 flaaven , ftond
ook op een getal van 30 zielen bekent,
en was 3700 R deis waardig.
De gewezen krankbezoeker Keyzer
had eenPerk van 1100 roeden, dat4700
ponden Foelie leverde. Het had 60 flaaven
, hoewel het maar voor yo zielen
bekent ftont ; en was dooo R.dets waardig.
- • I p H I ■
Deze zyn wel de voornaamfte en de
bekentfte Perken, buiten welke nog ver-
fcheide kleine, met de voorige een getal
van 31 uitmaaken , zoo my bericht is j
die zamen ontrent zoo veel ipeceryen als
het comptoir Wayer , op f 01 dooo
jkmden ria, leveren können } ’tgeenop
30000 ¡ionden Foelie , en Nooten naar
maate van dien, uitkomen zal.
De Perkeniers leefden hier in voorige
tyden ( alzoo zy naderhand ontrent ’tjaar
170p. door denLandvoogt deHaze hier,
en op de andere twee Eilanden, zeer ge-
drukt, en daar door zeer verarmt zyn)
mede als kleine Prinzen, en daarom veel
vermaakelyker , als op Neira , en op
’t Hoog Land, om dat dit Eiland in zieh
zelven .veel vermaakelyker en vlakker is,
en om dat zy hier vry grooter erven, daii
elders, by hunne huizen hebben, en allerlei
vee veel gemakkelyker können aan-
queken.
Wy zullen hier ook een fchets van de
Perken op Neira , en op ’teiländ Ay ^
even als van die op ’t Hoog Land , by-
voegen , om dus een gezigt van dezelve
te hebben.
Perken,
Körte
fchets der . y-.
Perken P , -
op Neira, Hardekops ,
en Poelo
Labetakka,
Grootte, Leverantie, waardederLe- Slaav. Zielen, waarde der
verande. Perken;
z 100 roed. 1 y00 p. Foelie. R«s 2,34-37-8
Op Poelo Ay.
Van den Broeks, 1000
1 8 o q L
p p
700
IIOO
De Roy'
M: Màurltfz,
Keyzer V,
De reft nog
dooo p. Nooten.
700 p. Foelie.
zboo p. Nooten.
2000 p. Foelie.
8000 p. Nooten.
dooo p-. Foelie.
24000 p. Nooten.
,, djQßn r
10000 p. Nooten;
yooo p. Foelie.
zoooo p. Nooten.
2700 p. Foelie.
10000 p. Nooten.
4700 p. Foelie.
18000 p. Nooten.
8000 p. Foelie.
32000 p. Nooten.
P3-43 o
78-12-0
31-14-0
P3P- 6-6
377-31-0
zyo-20-o'
782-2P-O
313- 2-6
3PI-I4-8
1 yd-2y-o
704-IP-8
281-34-0
1272-12-0
741- 0-0
71PO 32000 p. Foelie.
128000 p. Nooten. 2003-zdö
r° 4r RexsdoOO
4f 50 3ÒOO
rr 160 7000
. -ir 00
4° 40 700Ò
j ° . i° w m
60 f t dooo
90 ■70 12000
4 1t 487OO
My blykt uit zeker Reiziger, dat
*teland Neira in ’tjaar id34. uitleverde,
Foelie 2dd3i , Nooten di22i ponden j
’tHoog Land, Foelie 107074, Nooten
200770 ponden, Poelo A y, Foelie 48487,
Nooten 404773 ponden , ’t welk zeer
veel van ’t hedendaagze verichilt.
Uit deze fchets , by de voorige van
’tHoog Land gevoegtj blykt ons, dat
alle deze Perken op die drie eilanden van
Neira , ’t Hoog Land , en Poelo A y ,
te zamén 34 in getäl zynde 4 417I0
roeden of dp2o mergen lands uittiiaaken,
die te zamen 289700 Ryksdaald'ers waardig,
van 2777 flaaven voorzien zyn, en
in alles 4729 zielen hier üitleveren, hoewel
alle die Perken maar op 1972 zielen
gefielt zyn, dat veel te weinig is $ fchodn
’t getal der zielen in vericheide vooriga
jaaren, als van ’tjaar id32 totid38. zòo
tuflehen de 38 en 3900 zielen (alSüit dit
opftel blykt ) beliep.
Zieh