Befchry ving der HEESTERS, PLANTENj
Beri diend n» f* l„ f „ _____
van ge-
bruik.
van dit blad een aardige cn een fterke
vertooning doet. Men heeft ’er ook
roode lange bloemtjek aan, en wy ver-
tooncn^dit blad, eii de bloem, op'. N°.
L X X V . Ook nöemd meti deze ftruik
wel Tanggirang. Men mag de Ngaß-
ßruik, hier mede wd byvoegen j die van
’t zelve gebruik op de Bruiloften, als de
Cödiho 3 is.
tieefters, . DaarZyri ’e i Weer onder deze Heefters,
ncötGc" raaar enkel in de Genees-kunde die'
künde ne” * .
Van die zoorte is de Genda-Roeßa, die
heerlyk tegen _(}c Köortze is, als men de
zieken met die bladeren wafcht. Daar is
een Mannetjen, en een JVyfjen Van, en
het laatfte werd tot ’t genezen van de
. lammigheid gebruikt.
De gerne ene Lagondi is <*eri hCerlyk pyn»
ftillertd Äiddel, en het hout Van de zwar-
teLagondi maakt ymand weder jong.
Dit hout is goud weerd, als meri ’t nu
fiiaar vinden kon, voornanielyk voör alle
oude Lieden, die geerne nog eens haar
tyd herleven zouden.
De Bongkos Coeßoe gebruiken de Inländers
tegen de drooge Lazery, zynde een
zoort van witte vlekken, waar mede zy
Veel geplaagd zyn. Dus dldfad ’t Cajoe
Panoe Panoe, öra de vlekken’, die de Inlandeis
veel op de handen, en elders,
hebben, fe verdryven.
De Oepas Bidji is heerlyk vailwferkirig
tegeri de Gal, en het ßrakcii, als mede
tegen ’t Bort , ’t Bloed-fpuwen ,
*t K o ^ J, en tegen veel andere quaalen
Van dien aard, in zoo verre, dat de Inländer
dit voor een van hunne grootfte
algemeerie Genees-middelen houd.
De Roode wortel van ’t Eiland Eiter,
is heerlyk tegen de Roode Loop-, de Ha-
moeki tegen Slangen-bceten.
De Cambang- Coenlng-ßruik, fchoon ook ’
ee'n fraaye geele Bloem gevendc, diend
met haar blad meeft om ’t lichaam. te
fmecren , als tiiede , om die in te ne-
men, en daar door den brand der koortzen
te verkoelen.
' Tegen fchurft gebruiken zy de Dahon
Koerap, de Gendang-Coeßöe tot verkoe-
ling in hunne Dranken, en Bobori.
De Ekor Koetsjing, o f de Katte-ßaart,
diend rfiet hare wortels, en bloemen,tegen
’t Bloed-fpuwen, en tegen de witte
Lazery, o f Melaatsheid. De •wilde zoort
is een heerlyk middel tegen de Sprouw ,
Afgang, cn de witte Vloed.
Waar de Djarac-pldrtt o f de Wonder-
böom, zynde een en de zelve met de Ricinus,
die hier mede valt, tegen diend ,
kan men in Diofcorides , en andere
Kruid-kundige, nazien.
Cajee Landete, ö f *t Egels-hout ,is heer-
Jyk tegen de Buik-pyn.
Beri diend om ’t lyf te zuiveren,en te-
ge ade Water-xucht, gelyk hct-Gorita-
blad tegen de JPolypus inteßin'oYufn j zynde
een quaale^ die met ’er tyd den buik
cn alle de_ ingfewanden vértect-d.
Onder deze Sruiken, èfi Hecftéré, möet
men de Cajoe Näß Bezar , b f ’fc Peerl-
hout, de Dahon Sangka, de Céramfei én
ook de Blind-mähende ßruik, telléh. Deze
werden gebruikt, ’t eerfte tegen de
Sprouw , Schürft, en Koortzen. J jp
tweede diend tot ein Tegen-gifi, gelyk
ook de Mongkos-wortel, en de Madori*
ßruik, die Capoc tot KufTens, uitleverd,
en tot geneezing van alle zweeren , cn
fuißeh. Het derdt tegen de Buik Ltopi
t Vierde werd gebruikt, om. VifTchen
te vereeven, zonder dat het de zelve
hindera.
De Blind-tnakende-ßruik is immers zöö
gevaarlyk, als de Strand-boom5 dog zy
doet zoo veel fchade niet, opi dat zy
minder gevonden werd } maar zòo de
melk ymand inj de ooeen komt , die
l ü /^roc)w.Scv^ar Qm blind te werden.
De ichors diend, om zwart te ver wen.
en ’t hout werd, op een fteen gewrevenj
tegen.deze ehgène pynelyke fteken ec*
bruikt.
Geeh hèerlyker wortel, als de Som o f
Gtnfeng, cèti Panacea tegen all6 qüaälen.
die hier medfe veel gebruikt werd.
Onder deze zoort mag men die ftruik Tsjengke
wel teilen, die men Tsjengke Laoet, ofLaoct.
de Zee - Kruid - Nagel , noemd , om
dat het eenigzins na een ßfagel• boomt-
Jen gelykt , V o o f al met zyn blade-
rfeii, werdende een Boomtjcn van agt
o f tien voeten hoóg. Het heeft een
blad, dat voor Wat ronder, en dünner,
als een Nagel-blad, en bleeker-groen is,
hebbendc de lengte van vy f o f zes, én de
breedte van eenen dui.m. Het heeft Vrug-
ten als beursjens, veel byeen, die de hinderen
tegen hun hoöfd in ftukken flaan.
Het hout, met water gewreven , cn
ingenomen, ÌS góéd tegen de buik-pyn,
en meer andere quälen.
Tegen betpqvéringefi gebruiken zy de
. Babdloe Boegis, o f Katten-hair.
Buiten <kt nu veel van deze Heefters HeeiL.,
dus m de Genees-kunde gròòten dienft tot ipy*e
doen, zoo vind men weer aridere, die den cnander«
Inländer tot fpyze, o f tot kleederen, en SeT
ook wel tot eenige andere nuttigheid, dienen.
Qok geg t hen de Tsjera Mèla-
Heeßer een zeer aangename ingepeekelde
Vrugt by hunne fpyze, en men kan, die
uit de hand eeten.
Tot fpys der Inländers diend. het Da-
hon Tsjoesjoc Rambot, o f ’t Hairfiekers-
blad, dat zy by Vifch koken, om’er een
rhynfehe imaäk aan fe geVen. Ook geeft
de Roecam, een zoort van Hagedtornrccn
■ H R 1 Tek-
De
Dahon
Papedo.
En GEW ASSEN van ÀMBPINÀ.
Tekkere Wugt, die zoet isy waar. toe zy
•meeft diend.
De j onge bladeren van Cajoe Ajer, met
Vifch of vleefch gekookf, dienen den
Inländer tot een lekker Moes-kruid, be-
hälven dat^oök de bezien, en bladeren ,
byzonder goed en verkoelende tegeri de
-Koortzen zyn. Ook is ’t hout bloed-ftcl-
pend, heerlyk . tegen Blöed-vinnen , of
•Puiftenj en tot het genezen van alle ver-
fche wonden. Deze uit,werkingen heeft
men van ’t Wyfjen > dog de wortel van
’t Mannetjen diend ook om de Saguweer
goed te maken’ , 1 eh de zelve’ tegen ’t
lchielyk zuur werden' te’bewaren. Des-
zelfs'wortels zyn mede zedr goed tegen
allc zweeren, en zelfs tegen de Amooh-
J"che Pokken•, om die te doeri voor den
dag komen.
Cajoe Lorat diend hem, om zyndrank'
een rynfchen fmaak te geveri, ert Loeffa
Radja, om zyn drank bitter te ihaken,
behalven dat het ook een heerlyk middel
is tegen alle-'quäälen.
Het Kaynians-blad diend den Inländer
al mede, en voor 1! de klein-bladige
zoort-y otö de bladen by hiinrie Vifch ,
Canari, en Bdcdffam, raauw te eeten.
Aldus dienen de bladen van zeker Wa-
ter-hout, by den Amboinees Aywayl, en
by aridere, Laß-hout geöaatnd, äl mede
voor ecri Moes-kruid', ’t geen zy by
haar Wdwo\oi'd\dZee-Wormen, diemen
in April aan de kant o f de zoom der Zee
eenige dageri yerneemd) gebruiken , en
in een Bamboes koken.
- Dus köokt men de räauwe 'Vfugten
van de Bofch- o f de wilde Blimbing by
Vifch-,. om ’er een ryniche fmaak aan f e ,
geven. Ook legt men de half rype wel
in de pekel , die dan byna als ingelegde
Konkommertjes fmaken. .'
Om riü hunne fpyzen’ öp te können
fcheppen, -Zoo heeft hen God' ook bladen,
verbeeldende als kommen, ofkop-
pen ,en by-hen dat gebruik'oök hebben-
de^i gegeverii De Inlaridef ■ ;gbbruikc ze
om -nünne Papedo , ¿ r Br^ ,r "’er in^e
doen, en nöemen die daarom Papedo-Ma-
deren.-
• Men heeft ’er drie1 byzohdere zooften
vao.H
oedanig het blad is, cn dat het een
1 holle kom vertoond, als ook dat de eerfte
zoort van deze Struiken zomtyds
Vrugten geeft , können wy op No.
LX X V I . zien.
Zommige van deze holle donker-groe-
ne bladen zyn zoo groot, dat zy wel een
kan waters houden j vertoonende zieh
boven aan de ftruik , die tien o f twaalf
voeten hoog is,en de dikte van eenmans
been heeft.
■. Nooit eet de Inlander dezen'Bry, of
III. D e e l .
zy gebruiken deze bladeren tot hiinne
kommeny behalven.düt zy' ook wel tot
andere dienltcn gebruikt werden , en al
mede veel nuttigheid in de GeiieeS-kun-
de hebben, om ’t water en z^reet uit
cn afte dryven i en öm ymand Verlich-
ting tegen ’t Gtaveel, ön alle pyrl .in de
Nieren, te geven. •
De bladeren zyri goed , öria ze tot een
Moes-kruid met Cäldppus-Melk te koken*
höewel zy ook wel raauw tot Vifch, eil
BacaJJam, gegeten werden.
De derde zoort diend alleeri tot cieraad
in de Tuirien, en tot eenige diergelyke
nuftigheden in de'Genees-kunde , waar
toe de eerfte dienftig is, zynde oök een
heerlyk middel tegen ’t Bloed-waterem
Dus gal hen de goedertieren Schep- HeefterS
per niet alleen fpys, drank , en genees- tot klee^
middelen , dnder deze Heellers', maar dcren*
ook Struikendie bequaam zyn, öm ’er
kleederen van te maken.
De^Kattoen-Struik, diend^^hier toe Voör- De
riämelyk, gantfeh Indien door, die hier
mede valt* en geen befchry ving noodig ■'
heeft, alzoo dat reeds gerioeg door andere
gedaan, en die in Europa gendeg be-
kend is. Zy valt hier zomtyds tien ö f
twaalf voet hoög van ftam j däar Zy ander
in Azien , in Hindofian * eri elders ,
pas twee o f drie voet höog werd, hoe-
danig ik die op Batavia gezieri hebbe.
Men ziet Zelevehdigdöcirdt HterNieuw-
hofiti zyn Gezäritfchap na ChindflLizf.
afgebeeld.
Het is te verwortdereri, dät zulk een
kleine Plant zoo grooten overvloed van
Indiaanfche Lywaten uitleverd, zyri.de
'deze Wol als ’t Vlas der Indiaanen, waar
van zy zoö veel fraaye, konftige ,grove,
en fyne kleedert mäken, behalven dat
deze Struik veel nuttigheden in de Ge-
riries-kuride geeft, die echter hier zoö
wel niet bekend zyn , als by de Kruid-
kundigen in Europa.
Dit Gewafch fcKyrid my oök toe de
■fraalye Lywaaten der Öuderi,dre tiit! Öp-
per-Egypten , Arabien, o f uitfhei‘ Röbde
Meir quamen, uitgeleverd te hebben.
Dit mögt alleeri by de EgyptfßfäTjrie-
ilers, en Lieden van den eerfteri Rang, ge-
d ragen werden , zynde ’r zelve' ßäp de
■-Hebree» S'ebiefih' noemen^ eri'waar
mede Jozeph Gen. x l i . 41. by zyne Ver-
heffing gekleed wierd.
Hier van is nog een andere zoort, die
grooter van blad, dan de gemeene Kat-
toen-Struik, is, dienende tot ’t zelve gebruik,
behalven dat de bladeren gekookt,
en gegeten werden.
Daar is nog een derde zoort, Duivels-
Kattoen genaamd, om dat de Vrugten de
gedaante van ’t Kattoen hebben s m^ar
om dat ’er niet (dan, om zoo te fpree-
G .g kenj