66 A M B O N S C HE Z A A K E N
166% zyin September dezes jaars geantwoord,
en ftaande gehouden hebben dat zy in
’ebevorderen van D. de tot Proponent
wettig, en, volgens’t algemeen
recht der Kerken* gehandeld hadden,
te gelyk bekend inakende den ftaat der
Kerke, zoo dip tegenwoordig was, en
dat ’er een groot getal van Manipa tot
dertfchoot der Kerke toevloeide. Zelis
was door een Cafili, broeder van Kapi-
tein Jonker, en David Bintang genaamd,
aattgeboden, dat hy met veel andere
Chriften wilde werden. Ook gaven zy
aan die van Batavia kennis, wat zy over
dit recht der Kerken van Indien aan de
Eerw. Claifis eenftemmig met hen geichreven
hadden * daar byvoegende, dat
zy veel zwarigheit in opzigt van hunne
Kerk j vtfnden, om zoo een algerneen
Formulier, als die van Batavia meinden
dienftig te'Zyn, by hen in te voeren.
Pan^' Zy hadden ook weer een Dank-brief
en een Xan de ^ eer Speelman voor hunne Gebenieuw
den, en een bericht van zyne nieuwe
veizoek overwinning over de eedbreukigen beko-
gn^de men, verzeld met een jiieuw verzoek
Speelman omGod den Heere daär vo°r te danken,
om een ah Montanus wierd in January gelaft
Dank- op Honimoa te lSggen, daar zyn Eerw
£• den i pden February na toe ging.
Die van Banda verzogten den' ztfften
February dezes jaars om eenige aflchrif-
ten van D. Caron's Predikatien, om dat
die van D. Molanus in zeer hoog Maleitfch
, boven ’t begrip van den ge-
meenen man ^.geileld waren, en derhal-
ven weinig o f geen vtugt konden doen,
gelyk zy ook, met voorichryvens van
baren Heer Landvoogd aan' haar ‘Edel-
heden verzogt hadden, dat die in lager
MaleiticlTmogten gelleWwerden, ’tgeen
- 2Y 9U °?k aan D. Caron verzogten te J
doen. Waar op deze Kerkenraad hen
den 12.den April Caron ’s Predikatien
zond j dog verzogt van’t overzetten van
D. Molani Predikatien verfchoond te
werden, alzoo D. Caron liever zelf ie t;
tot dienft der Kerke wilde opftellen, als
een anders werk overzetten. Jn dit zelve
jaar ontboden die van Banda die Predikatien
nog eens.
Haar Edelheden hadden den ioden Ja- ,
nuary dezes jaars aan deze Regeering ge-
fchreven, dat men deze en gene lichte
misilagen van de nieuwe Chriftenen op
Bonoa en Manipa door de vingeren zien
en dat men de vier Predikanten (alzöö j
die over ’t plaatzen van iemand op Honimoa
niet konden overeenkomen)
maar alle aan ’t Kafteel laten moeft,
verzorgende alleen, dat de Kerk- en
School-bezoekingen beurt om beurt
mogten gefchieden. Dit wierd volgens
die laft niet gedaan y dog die bezoekingen
duurden Wel twee maanden , waren, in
de regen-tyd vooral, zeer moejelyk, en
door dezelve was D. % Jluci, die in
Oäober ftierf, ook merkelyk vmwakt
weslialven zy , die niet veel aan zyn
rw- hadden, om nog een Prcdikant
verzogten.
Het behaagde haar Edelheden ook bv
haar vorig fcbryvens te bepalen, wat
buiten-voordeelen, een Predikant, die
Maleitfch piedikte, en - die de buiten-
Kerkcn neerftig bezogt, boven zyn andere
medebroeders trekken zou.
n J? ’ASf!"“ 11 i § § cen Predikant hon-
derd Gulden, en, na vy f jaaren dienern,
nog tien o f twaalf Gulden meer ( na dit
haar_Edelheden behaagd) tet raaand ,
tien Ryxdaalders en agttien Stuiveis aan Rott-geld, en zeven kanaen Wyn. '
Hst-WB« nu eeff-Malärfch-predikend De bat-
en Kerk - bezoekend Predikant boven ten*voor-
dien trekkeh zou, beftönd daar in, dat ,
n ml?' Ü , i Waich, o f dertig Keerffcn, gen,
twee kannen Olyven-Olie, twee kannen ,b?v=n
Hollandfchc Azyn-, en.drie kannen Laäp- ^ ° -
m s & m Cad“ , no8 lwl'e Jaften ee^Pre“
y n t jäär, toeftonden j dog ö‘m na ‘kkant. •
waarheit te fpreken, zoo weten alle die
gene, die daar als- Predikant gelegen
hebben zeer wel,. dat alle die buuSh-
voordeelen hedensdäags, en al over deitig
o veeitig jaaren (zöo my van my zelven,
en anderen heugd) by die Predikinten
die geen Maleitfch prediken, nog gcen
bezoekingen van buiten-Kcrken doen''
zoo wel, als van de Taalknndigeir, ee-
trokken werden, en dat het eenig buiten-
Vöördeel, dät de laatilegenieten, alleen
Un die twee dnnoozele Taften Ryft be-
M Ü H »»«ehawd Predikant nog
| Wd, lels_(al20° frhy h'er o f daar na t J
zynde, geen laft t'huis en laat) konffeh
I nelpen, maar die niets aan een man” die
gehuwd iS, können gäven, alzdo die
hetfCCn huishonden te bezorgen
; Wel is waar dat de Inlander een Predikant
genoegzaam' voor die tyd van
Hoenderen Verkens- -Bokken- en ander
vleelch, o f wel van vifch, Ryft &c
voorzietjdog men moet zyn eigen B’rood'
ter, (hoewel zv dat nu almede ver-
» enJ Speceiyen, en een Kok* die '
de fpys bereid, by zieh hebben, alzoo
zy zeer morffig zyn, en alles in den Olie
braden, dat goed voor een Mufcoviter
maar voor geen Holländer is. ¿ j M - h
| O’ok moet men voor zyne reize veel
meer Wyn, idan men t’huis vandooden
heeft, medtnemen, alzoo de belecfdhcit
immers vereifcht, dat ik aan een tafel
daar myn Oüderling, en den Orangkaiä
met zyn Oudften zit, en daar ik een glas
V A N D EN G O D S D I E N S T. H
Lall
harer
Edel-
heden d
. omtrept.
de rang
der Predikanten.
Bericht wdee gbeen-s . fVnaynd edneins
Inlander*
Middelen
daar
tegen
gebruikt.
Wyn drink, ten minften ieder een en-'
keld glas geve, dat ik noit in ieder dorp
met cen kan Wyn hebr können goed
maken, ’tgene, nevens *t meer afrotzen
van kleederen, zoo veel onkoften in een
jaar geeft, dat ik die noit met die twee
iaften Ryft hebbe können goedmalten,
maar ’er altyd veel moeten byleegen*
dat zeer onredelyk is, daar de Predikan-,
ten in ’t Vaderland voor alle buiten-
dienften behoorlyk geloond werden, be-
halven dat hare gemakkelyke reizen te-
gen de moejelyke en gevaarlyke togten
der Predikanten alhier, zoo ter zee, als
te land op zullte fteile en akelige gebeugten,
daar zommige wegen* böven op ae
zelve, niet boven een voet breed zyn j
niet eens in vergelyking körnen.
Qmtrent den rang der Predikanten
alhier geliefden haar Edelheden ’t jaar
daar aan den udea January te telaften,
.dat de zelvc op Begraveniilen, o f elders,
daar/de geheele Pblitycque Raad ver-;
Icheen, agter dien Raad en der zelver
Geheimfchryver, dog dat zy anders, in
’t byzonder, en by byzondere Leden
zynde, de rang naaft den Kapitein zou-
den hebben.
Meefter Thomas Rodrigos gaf ook bericht
aan dezen Kerkenraad, dat het
werk der befnydenis onder den Inlander
nu nog dagelyks gepleegd wierd, ’er
byvoegende, dat het werk-tuig, waar
mede zy dit deden, zomtyds een Schaartje,
zomtyas een Mes, en zomtyds een Bara-
boesje was j dat dit op een zeer verborgene
plaats gefchiedde, dat de beihedene
aldaar tot zyne volle genezing bleef, en
dat ’er dan op, zyn oud-rHeidenfch een
Feeft ter eere. van hunne. .Goden hrreiH
wierd j alles omtrent die tya^aat een
jongeling begon manbaar te werden.
De vergadering , overwegende, dat
dit een algemeen qüaad der Amboineezen
was, vond beft, aan de Regeering hier
af kennis te geven, en hare hulp tot
wecring van dien te verzoeken, ’t zy
door ’t vemieuwen der Placcaaten, door
den Heer de Vlaming afgekundigd, ’t zy
door andere middelen j by de Regeering
nog in ’t werk te ftellen.
Ook zouden zy, den Inländer öpen-
baar hier tegen op ftoel vermaanen ,en de
Ichuldige ernftig beftraffen.
Daar wierd nu ’s Sondags tweemaal in
’t Duitfch, en tweemaal in ’t; Maleitfch,
zoo lang als ’er vier Predikanten waren,
gepredikt.,
In ’t jaar i,6yo. quamen hier van Batavia
drie Predikanten, D. D. Ifaac
Huisman, en Cornelius Rouwenius, den
28ften January , en Hubertus de Jager
( voor Amfterdam uiteekomen) den
i8<ien April. De eerfte bleef aan ’t Kafteel,
de tweede wierd den I pden July op
Oma gelegt, maar wierd daar läm,
quam weer aan ’t Kaileel, en ilierf in
February des volgenden jaars j dog D. de
Jager * die den yden September wegens
ergerlyk gedrag buiten dienft voor den
tyd van drie maanden gefteld wierd,
quam in dieTzel've maand te fterven.
D. Pais was reeds Taalkundig , dog
nu wegens ziekte den l oden Mei na Batavia
vertrokken. ,
, Ondertuflchen wierd in Ternate, daar £>je vaü
D. Albertus Struis buiten dienft geilend Ternate
was , een Predikant vereifpht, weshal- ''eraoe-
ven z y ' den i8dcn April hier om egn
Predikant verzogten, te meer, alzpo hy dikant.
zoo ftond na Batavia te vertrekken.
Men vond goed in Mai, om D. Caron
te verzoeken die Kerk te willen vifixeren
j dog zyn Eerw* weigerde dit* a^zoq
zyn tyd uii .^as , verzoekende dierhalven
liever na ’t Vaderland te vertrekken.
De Regeering had inmiddels den I p f f d. Mon-
Mai goedgevonden , om D. Montanus tanus ’er.
(•die (den öden January ^1 bekend gemaakt natoege-
Jiad, dat hy de naafte Sondag Maleitfch, zon
en dus binnen ’t jaar na zyn komft in die
Taäl prediken zou') na; Ternate te zen-
den, die ook daar top zelf zynen dienft .
aanbood, en -er in Juny na, toe ging,
keerpnde van daär niet voor February in
’t volgende jaar te rüg , gelyk hy den
öden February ook. weer op Honimoa
verfchenen is.
Dus was deze Kerle nu drie Taalkun-
dige mannen quyf, te weten, D. D. de
Buck , in . Odlpber des- voorleden jaars
pverleden, Pais rziek; na Batavia,, en
Montanus na Ternate, behalven dat zy
aan D. D.. de Jazer, en Rouwenius, nie?
veeFgElMl;ih'(^ft:'^ tsoo dat ’er niemand
dan D. D. Caron, en Huisman in ftaat
gebleven waren* pm eenigen dienft te
doeq. \;
Dil jaar hadden zy by cen brief Van ö e ciäii.
de Eerw-Claflis van Amfterdam vari den fis Van
ipden November des jaars iöö8. ook Amllcr-
antwpord op den hären van den zöften dam be-.
September des jaars 1ÖÖ7. wegens zekere ¿eTragen
twee vragep, aan haar Eeiw. ;gedaan, dezer
bekomen, hen bekend makende, dat de Kerk;
Doop en .’t Avondmaal in debejaarden,
volgens Art. 79. Syn.,Dordrac. des jaars
iö i8. en 1Ö19. te zamen behoorde te
gaan.
En. de tweede vrage beantwoordden zy
met de eigen woorden van die zelve^Sy-^
nodus Art. Seif 17. en ip.
De Kerkenraad van hier bedankte
ook zyn Edelheid wegens de gezondene
N . T . van D. Brouwerius- /-.die zy dit
jaar bekomen hadden, en. verzogten al
weer ’t herdrukken van D. Rfankaaris
Catpchifmen.
I i Ä ä Ü