j j j j Brit, den eerfteri' Portugeefcheri Land-
voogd in de' Mblucpos, twee fchbpen
omtrent Amboina te vervallen. Dit waren
de eerftebodems, die liier verfehe*
neri, die weér vboiy A'fialoelb gelcomen,
wel òntfangèn, en verdfer na Hitoe
Lama gebragt zynde, daar mede zoo wel
onthaald wierden*, dat eènige aldaar ble-
ven aan welken omtrent Marnalo op
Picapoli een woonplaats vergund wierd.
Na dfezen tyd gierdeh de ichepen der
Portugeezen, uit de We'fl? vàn Tndièn,
o f vari-Goa ria de Ooft körnende-, ge-
meenelyk in Amboina, om water te ha-
leri, aan.
Na dat zy hiereenigèn tyd geweeft waren,
en riu en dan een Priefter mede
gebragt 'hadden, begonden- die hier en
aaär ae Mööreff wat te leeren j^én vöi-
gens hurine wyze, die niet zeer onge-
makkelyk was,tot het Chriften Geloove
Ontrent te Dit nam omtrent hetjaar
hetjaar i f j z . zyn aarivang, en duurde eenige
153z.hier jaaren aan een, tot dat z y , omtrent het
ncn°n Ä !T3§ °°lc een'g? kennis aan die van
het volkryk dovp Hative, dat in den
iriham lag, gekregen hebbende, van
de zelvp, die met die van Hitoe over-
hoop lagen j te'ernftrger binnen in den
inham genood’igd wierden, alzoo zy gemerkt
hadden, dat het tuflehen de Hi-
' toeezen en de Portugeezen zoo beider
niet, als te voreri,,. en een heimelyke
wrolc gerezen was.
Zedert dien tyd quamen de Portugee-
Zen met hunne ichepen zoo wèl in den
inham, alà op de kuft van Hitoe, ma-
kendc vriendichap niet alleen met die van
Hative, die aarr de Nootd-zyde toen
lägen, "'tirä^SoE3 met die van Nòeifani- |
.yel, Amantclo, en Halong, aan deZuid-
zyde van den inham.
Eerft on- meer I lireSen ^e. Portugeezen
¿er ¿jg ‘ Cerft aan die Hative kennis, alzöo Ala-
yan Ha- p$Ha, en Ajapayl Lijfateloe, de twee
tive, &c. voorname Hoofden van dit dorp, met
malkanderen over de oppcrmagt in ge-
ichil zyndej de eerfte zynen makker
by de Portugeezen aangekläagt, en zieh
zoo verre in hurrric gunft had weten in te
dringen. dat zy den Iaatften gevangen
nämen, en na Malacca voerden.
Omtrent dezen tyd geraakten'die' van
Hative met de Hitoeezen in oorlog, en
kreegen het zoo quaäd, dat zy , het niet
langer könnende uitharden, met een fchip
van de Portugeezen onder Alapoetila
( die anders bok wel Parmain, o f Per-
main, genaalnd’ wierd , en die alle de
zyne, en 00k vele van Täwiri, mede
nam) na Malacca eerft, en daar ria ver-
der na Goa verzeild zyn, om aldaar hulp
van den onder-Koning tegen die van
Hitoe' te verzoefeen j ’t geen te meer in*
gang kreeg, alzöo de Portugeezen, die
nog op Picapoli in groote vreeze voor
de Hitoeezen waren, mede fterk te dier
tyd'•over hen klaagden;
n De Landyoogd van Malacca ontfing parmain,
Parmain zeer minnelyk, beloofüe Hem
zyn- hulp, en verzond hem ten eerften
nä Goa, alwaar by mede zeer wel van
den ondqr-Koning ontfhngen, en Don
Emanuél gedoöpt wierd, krygende ver-
dere toezeggihg van Hein te zullen- liel-
peri I dat 00k zekerlyk zou gefchied zyri^
zoo ~hy niét kört daar na overleden
was.
Ondertuflchen Was bok Ajapayl'{ an- EnAja-
ders recYitLijffateioe genaamdj op Malac- payl's
ca overleden , wiens vröuw, te Goa ge- weduwe*
» « e n , daar mede gedoopr,
7 ^ / genaamd wrercT " /s ' - ' ; : ¿crC| ge.
Deze wierd met een groóte magt om- doopt.
( trent het jaar 1 y j 8. weér na Amboina In’tjaar
gezonden, alwaar zy met iemand van ’t
geflacht van Permain quam te trouwen,
en dus den ouden haat tuflchen beide
deze huizen af te leggenj ’t geen te eer
in te ichikken was, alzoo men wil, dat
zy een. zufter van Alapatila^ o i Permain,
geweeft zy.
De jonger broeder van Ajapayl, Don n
Etnanuel geriaamd, die bevorens reeds Emanuel
grooteyervolgingen als een Chriften van van Ha-
Parmain geleden , en zieh zeer volftari- tive by de
dig gedragen had, bragt het nu zoo ver- ^ rtuece“
re, dat hy het eerfte hoofd van Hative ScSyvers
wierd. 8eroemd.
Deze is het, van welken de-Portugee-
fche Schryvers, en voor al dejefuiten,
Jarricus, en Majßjüs, ms van dien God-
Vru^ | en en ftandv'aftigen Emanuel Ha-
tivenßs, met zulken .byzonderen ophef
fpreken, en dien z y , als weérgadeloos
in zynen yver voor den Chriftelyken
Godsdienft, tot den Heinel toe verheven
hebben.
Terwyl deze Hativezen na Goa ver- v , ..
trokken waren, hadden die van Hitoe J S
gemerkt, dat de Portugeezen, ^ie hoe Portu-
langs hoe meer ondér hen begonden uit Seezer}
te fpatten, en hen allerlei zoorten - van ^
övenäft te döen, zfeh met die van Ha- P° *
. tive, die nu hunne vyanden waren, meer
en meer verbonden j dierhalven vonden
zy goed hen van, Picapoli, daar zy zieh
! nu vyftien jaaren onthouden hadden, te
verdryven, o f ’t hen zoo bang te maleen,
dat zy van zelf over de körte Weg, ori-
der ’t geleide van die van Hoekonalö-,
die toen mede onder Hative behoofden,
na de Noord-zyde van den inham trokken
, en zoo mbt ftank verhuisden.
Zy quamen eerft omtrent de Poka aan
ftrand, dnar zy zieh zogten vaft te
maken, dog trokken naderhand een half
myl Weftelyker na^ Melisboek , daar ’t
medg niet wel zynde, gingen zy na
Leytimor, ftaande zieh voorecrlt omtrent
den Roodenberg neder, daar zy een
- vefting opwierpen, beweften de welke
die vau Hatiye,; om voor die van Hitoe
00k te meer- beveiligd te wczen, zieh
toen 00k nederfloegen, gelyk zy daar
nog woonen.
Dit viel omtrent hetjaar i f 58. voor,
juift als Antoni Galvano) in de Mqlucpos
een groote magt byeen gezamcld heb-
bende, om de vreemde handelaars uit.de
Moluccos, en Amboinar,te verdryven,
Jacob Lopes d’Azevedo met vyfentwintig
Coracora’s (waar op veercig Portugeezen,
en vier honderd Bondgenoten,
meeft Hativezen, waren, dopr Permain,
alshy na Goa.vertrok, op Cajoeen Tidore
gelaten, en de yqr4,ere Tidorezerii, : dj.e
onder den Tidoreefcigen JCimelaha? Roe-
boeranni ftonden)nna Amboina zond,
waar by 00k vele van de Hativezen, die
van Goa te rüg keerden, waren,.
d’Azeve- Deze , in ’t jaar 1^38. omtrent het
do her- ftrand van Mamalo gelcomen, heeft de
Pkaooli Hitoeezen aangetaft, geflagen,, Picapoli
weer ingenomen, een. houte vefting ge-
bouwd, en een Portugeeiche be-zetting,
nevens zeven- Ter.nataanfche en Tidoree-
fehe huisgezinnen (die namaals op Leytimor
het Mardykers quartier uitmaak-
ten) ’er ingelegt, verjagende al de vreemde
handelaars van die lcuft, en verder
door wapenen en goede woorden bewer-
kende, dat de' voornaarnfte dorpen zieh
aan den Koning van Portugal onder-
wierpen. ,
Dit bragt 'bet werk der bekecring^op
de lcuft van Hitoe, nu.zedert zes jaaren
begönnen, zoo grooten krak toe, dat
die nieuwe en zoo wät licht heeri ge-
maakte Ghriftenen ten eerften weer af-
vielen, het volgens gewoonte met den
overwinnaar houdenae j en ichoon d'A-
■zevedo naderhand zegenpraalde, zoo had
het egter daar met de zaaken van den
Godsdienft: na die tyd een geheele andere
gedaante, zoodanig, dat zy genoodzääkt
waren, die kuft: te laten vareu, en, het
liever weer op nieuw op Leytimor te
beginnen.
aanzagen, en.waar uit zy. voorfpelden, Ww
dat der Portugeezen oogwit was, om
zieh, meefters van'hun land tç maleen,
gelyk zy 00k waarlyk van.Jlt jaar 15*3 8.
hebben.beginnen te aoen.
Egter hebben, zieh die van Soya een j}je van
tyd lang met groot geweld tegen. het Soya
maken van | | i Kafteeltje aangekant, by. ^ rd5°
naçht afbrekende, dat de Portugeezen. n cfl*
met die van Hative en d.e Mardykers,
hunne Bondgenoten, by dag opgericht
hadden.j al ’c welke de Portugeezen niet
geagt, en ’t eindelylc zoo verre gebragt
hebben., dat die van Soya, ziende, dat
al hun. arbeid.te vergeefs was, en datde
Portugeezen het ftuk meeftcr wierden
met hunne veftingbouw, ten laatfte met de
zelve njetj alleen vriendfehap gemaakt,
maar 00k hunne,1 Godsdienft aangenomen
hebben,h
Dit h^lden, ypígens het zeggqri van
Ja rr icu s al eenigen van hen, terwyl
d'Azeyedo nog hier was, ged aan \ maar
het is waarfchynelyk, dat het ftuk van
bekeering in dat jaar o f twee niet veel
voortgang gehad , en. eerft recht in ’t
jaar i fi>o, na ’t eindigen van dien binne-
landfchen. oorlog, zyn begin genomen.
f heeft. 1
Dit nam egter niet voor het jaar 1 f4ö.
een aanvang, alzoo die van Soya in ’t
eerft; niet al te .wel te vrede.waren, dat
Zy zagen, dat die genen, die maat als
Kooplieden en vrienden daargekomen,
en in een behoorlyke wooning geduld,
en gehüisveft waren, zieh nu van
veftingen op haar land in hun weerwil
begonnen te voorzien, dat zy als een
zeer gevaarlyke zaak voor den Amboinees
Voornoemde Schryvei* noemt egter Eh
het dprp. Amántelo, aat al vry aanziene- Amantó-
lylcer fchynt geweeft te zyn, als het eer-
fte , dat zelf om het Chriftendom toen ¿orpçn
verzogt j waar by 00k eenige van die van Ley*
van Noeflanivel zouden gekbmen zyn. timor.
Naderhand Zyn-die van Halong, Ki-
lang, Baguala (die, behalven de Hativezen
, wel van de oudfte en ftandvailigfte
Chriftenep in alle voorvallen geweeft
7.yn) tpen ai mede Qhriftcn^geworden.
Dit alles kreëg egter een geheel ande- Groote
re gedaante met de komft van Xaverius yerande-
in deze ^pweiten. . . . . X a Ä '
Z.yn eigen naam was met, gelyk hy te weeg
gemeenelyk genaamd werd , Francifçus gebragt».
Xaverius 3 maar François de JaJfe, die
den by-naam van Xavier na de ftad
Xavier, gelegen in ’t Hoog Navarre
( hoev/el nu maar een kleene vefting pp
de grenzen van Arragon, niet verre
van Pampelona, de hoofdftad> van Navarre)’
meer, dan zyn rechten naam,
gevoerd heeft, om dat hy van dit
Edel huis, en 00k van dat van Aipil-
cuete ( zoo Jarricus ons zegt ) geiproten
was.
Deze, die zieh eindelylc alleen maar
Xavier lietnoemen, wierd in’tjaar I4P7 -
geboren, en in ’t jaar 15*41. met de vloot
van den onder-Koning, Martin Alfonfo
de Sofa, als eerfte Apoftel , o f Nuntius
Apoftolicus, na Indien gezonden, zynde
een leerling van Ignatius Lojola, en de
D 3 eerfte