B E S C H R Y V I N G E V A N
Foelie en Nooten te zyn; en men vond
’er in ’t jaar Idf7. nog een groot änker
van een Portugeefche Carake vaor leg-
genj ook plagt hier ontrent’tjaar i <$30.
nog een Reduit te wezcn.
N aaft hier aan legt het Perk, Spaantje-
by genaamt, ’t geen met het Perk, Cal'ha
Booka (datis, houddemondtoe, doch
eigentlyk Keli Woko , ’tgeen in ’tßan-
daneefch de Wolkberg beteekent, om
tiat het veel met wolken bedekt is) dat
ten deele boven Spaantjeby , ten deele
boven Cay Tortorre, en aldus mede wat
boven in ’t gebergte legt, enzooo roeden
groot is. Het levert jaarlyks 3foo of
4000 ponden Foelie , en ( ’t geen eens
voof al van alle de Foqlie-leverantien
gezegt z y ) viermaal zoo veel Nooten.
Het heeft60 flaaven, is 80 zielen ilerk,
en zyn deze twee voor 10000 Rders, qn
00k wcl voor minder, verkogt.
. • Dit Orontatte en Calha Booka, quam
in ’t jaar 1687. de Weduwe van N . Kaas}
doch Spaantjeby toen , gelyk 00k Cay
Tortorre, eenen Jacob vanCordaan (anders
le Faucheur genaamt) toc.
Na Spaantjeby volgt Cay Tortorre,
dat ontrent in ’t midden van de binnen-
zyde legt, en mynes oordeels een van de
fraaifte, grpotfte en voornaamlle Perken
van geheel Banda is. . Het is 1800 roeden
groot, levert dan eens <Sooo, dan eens
10000 ponden Foelie, en ’t werd maar
op 80 zielen gefteld, hoewel’er 170
flaaven toe behooren. Het is laatftvoor
13000 R deis verkogt} en in ’rjaar 1711.
wierden ’er 1 fooo R ders voor geboden.
Naaft hier aan komt men aan ’t Perk
Combir, ,in ’t jaar 1687. van eenen N .
Prutfcber bezeten, mede een fchuunc cn
vermaakelyke'^Tims"meer , dewyl
hier de hopfdbron is , van waar zy alle
hun drinkwater , zoo van dat Eiland,
als van al de anderen , gewoon zyn te
haalen, loopende geltadig met een
fraaje kraan , zynde de eenige plaats in
ganich Banda, daar men zieh , niet in
een rivier, nrnr onder den drup van die
altydloopende kraan , doch buiten de
Pagger, in een put, zoo diep, dat men
’er tot zyn midaenlyf in ftaat, waiTchen
kan , waar in zieh echter de Bandafche
juffers alzoo veel können verbeugen, als
o f zy zieh in den friflehen en helderafvlie-
tenden Ambonfchen Olifant, of Way-
Tomo, gewaflehenhadden, hoewelhet
wonderlyk veel van den anderen verfchilt.
DitPerk is 1100 roeden groot,levert 4000
pond Foelie, heeft 10p flaaven, fchoon
’tmaar opöf zielen gefielt is, en ispooo
Rdeis waardig. Men heeft hier 00k een
Reduit, waar op eenig krygsvolk, ter
verdediging van deze algemeene water-
plaats, legt. Wie de zelve gebouwt
heeft, of svanneer zy daar geplaatft zy ,
blykt nergens} maarwel, datzevryoud
is.. . .
Naaft hier aan volgt het Perk Räne,
o f Ränan, dat in ’tjaar 1687. door Aart
VTmeert bezeten, en 1400 roeden groot
is. Het levert fooo pond Foelie, vereifcht
90 flaaven, fchoon het maar op
f f zielen gefielt werd, en was toen 10000
Rdeis waardig. Het is mede een fchoone
plaats, maarzy legt juiltzoo aangenaam
op ’tgezigt niet,: als de 3 of4laatftge-
melde beneden aan ftrand geplaatfle Perken.
Hier na, o f maär een weinig verder j
komt men by het Perk Celamme, of Ce-
lamo, dat by Pieter 7byszen in ’tjaar 1687
bezeten wiert, en 2200 roeden groot is.
Het levert 400c ponden Foelie, vereifcht
70 flaaven, fchoon het maar op d4 zielen
°Pgegeven ftaat, en was toen 8000 Rd««
waardig. Het huis, dat beneden aan
ftrand, enook tendeelen tegen den berg
aangebouwt is , gelvkt wel een kleine
Reduit, en men zou het, des noods,
’er voor können gebruikeii.
Dit is het laatfte Perk aan de binnen-
syde, alwaar ’t land zieh als met een
halve Maan van ’tÖoften na ’t Noorden
omdraaid 9 en eenen hoek maakt, die
gemeenelyk Tandjong Boerong , o f de
vogelhoek genaamt word , die al vry
hoog, en gevaarlyk is , ora met een
Orembaey voorby tevaaren, als men ag-
ter land na de Perken, aan die kant leg-
gende, zieh begeven wil.
W anneer men nu verder na de Perken ,
aan de Zuidzyde van het Hooge Land,
dat de Perkeniers agter land noemen,
te land voortreizen w i l, moec men een
fraajen heuvel op,. een tocht f die men
gemeenelyk te paard, maar met veel ge-
vaar, doet, .om dat het een Hegte envry
fteile weg is. Boven op dien heuvel heeft
men een dubbele Reduit, in ’t jaar 1628.
door de Landvoogt, de Heer Flak, gebouwt
, en van eenig krygsvolk voorzien ,
zoo dat het aan dieNoprdzyde des iands
voor vreemdelingen niet wel mogelyk is,
om binnen te komen, o f te landen,
aangezien ’t gefchut van Lonthoij- het
Wefter-, en dat van Celamme het Ooiter-
gelykt de Reduit Combir het mid-
aen,.beilrykt,
Van Celamme nu boven op ’tgebergte
voortrydende, om agter land te komen,
is men genoodzaakt die hooge en, iteile
hoek der Vogelen, längs een pad, dat
niet boven de twee voeten , of daar ontrent,
breed is , zoodanig vooiby te
trekken , dar men ter rechter hand het
zeer fleil gebergte als tegen zyn lichaatn
heeft, i en ter linker hand fleil peder ,m
zee , en op yflelyke rotzen zie t, dat
een vervaarlyk gezigt, en een verfeftrik-
kelyk denkbeeid , vooral aan yemand,
die
B A N
die dat eerft voorkomt, geeft. Het
befte hier van is, dat die yflelyke fmalle
weg niet lang duurt, en dat men’er in
zo of 30 treden over is.
Hier van daan daalt men allengskem,
door het vermaakelyk Nootenbofch heen-
rydende, na een plaats , de Krtorpot
fenaamt, daar 00k een klein riviertje,
oewel van zeer weinig belang, en de
weg 00k zeer moejelyk om op en af te
ryden is } hoedanigen moejelyken weg
men nog wat verder op, eer men Den-
derbereikt, heeft.
Men komt dan al verder , door het
bofeh henen, opeen gelykenweg, daar1
öns, onder de Nootenboomen rydende,
de fchoone Nootenmufchaten dikwils
tegen het aangezigt, op geen onaange-
naamewyze, aanquamen, enop welken
weg wy , na een uurtje rydens van Celamme
, na dat men langzaam, of hard
aanryd y 'de Reduit Dender , daar 00k
een klein riviertje of fpruitje is, pafleer-
den. Dit is mede een oude Reduit, van
welke men in ’tjaar 1627. al in het dag-
regifter der E: Maatfchappy leeft. Het
beugt my zeer wel, dat ik de Perkeniers,
daar ontrent wöonende, heb hooren
zeggen , dat de Landvoogt, de Heer
Willem Janszoon Admiraal, de zelve zou
gebouwt hebben. Het legt digt by de
zee, en dient, om met zyn gelchui en
krygsvolk, alle vreemdelingen te weeren.
Digt by deze Reduit legt het Perk Den-
ner, 00k wel den ouaen Denner, en
door de bank Dender genaamt. Het
is 1100 roeden groot , levert f ooo ponden
Foelie uit, en ’t vereifcht, fchoon
maar op f o zielen bekent, 80 flaayen,
V.yndp. rnen op R derTpafchat. en in
D
■t jaar W y . vin" Jacob Albertfz Eding
bezeten. Het huis legt mede digt aan
z ee, hoewel ’c Perk zelfs tot, aan
*t hoogfte gebergte des lands, Chafte-
leins.h.oogte genaamt, zieh; uitflrekt,
alwaar men zelfs moestuinen heeft, waar
van ik verfcheide maalen fälade, door
een flaaf byna van den top des bergs gehaalt,
gegeten heb.
Zeer digt hier -by, doch een weinig
meer kindwaart in, legt het Perk Denner
Hoetan, dat is het Bofch- Denner,
genaamt, zynde 1200 roeden groot, en
in ’tjaar 1687. door N: Cats bezeten.
Het levert 4000 ponden Foelie, en ftaat
•maar bekent op 45* zielen 3 doch heeft
60 flaaven van nooden, en wiert toen op
7000 Rders gefchat.
Een klein half uurtje verder lydende,
komt men by de Reduit Wajer, die al
vry ilerk , en zoo oud is , dat zy in
’s Compagnies dagregifter , nevens de
Reduiten Denner, en die van Poelo Rhun
en Rofingein , gemelt wert. Zy legt
als in ’t midden van de Zuidzyde dezes
Eilands, dienende.wel mede, om vreemdelingen
te weeren, maar dit Agter-Land
is van natuure, vermits ’toveral klippig
is, zoo ilerk, dat zelf geen Orembaey,
als de Perkeniers het met hun eigen volk
maar beletten willen , hier ergens zou
können aankomen, alzoo ’er geen baayen ,
daar vaartuigen können blyven 1 eggen, *
en maar zeer weinig plaatzen zyn, daar
zy können aankomen , fchepen können
het hier ontrent niet houden ; ja zelf
hebben de chaloepen, die daar de fpece-
ryen innemen, groote mocite, om dat,
al af en aanhouaende, zelf by handzaam
weder, te doen.
Hier legt mede een Opperhooft, om
de fpeceryen te ontfangen. Het is een
onderkoopman, enzynelogie, ofwoo-
ning, al vry net.
Het eerfte Perk, dat men daar heeft,
wert Babi Mandi (dat is het Verken
wafcht. zieh) genaamt. Het is 1200
roeden in zynen onitrek , levert 7000
ponden Foelie, ftaat op ’t getal van 40
zielen bekent, doch heeft70flaaven van
nooden. De Perkeqjer, die het in ’tjaar
1711. bezat, had het voor 7000 Rders gekocht,
maar ’t was toen meer waardig,
gelyk hy het 00k voor iooqo Rdeis verkocht
heeft.
Hier was te dier tyd nog een Perk, in
verfcheide parceelen beitaande, en toen
door eenen de Moor bezeten, diens hoofd-
naam my onbekent is. Het is3ooo roe-
den groot, levert 7000 ponden Foelie,
heeft i>o flaaven van nooden, hoewel
’t maar op (5f zielen ftaat, en is 11000
Rd5rs waardig. ,
Daar was toen nogeen Perk, van eenen
onbekent y ~dat- 849. roeden groot was.
Het leverde 2000 ponden Foel ie , had 4y
flaaven, fchoon dit Perk maar op 3o zielen
gerekent Hont, «en was 4000 R d«*;
waardig.
, Men heeft hier nog een Perk, Boeton
genaamt, ’tgeen 700 roeden groot zynde
, 3000 ponden Foelie leveren kon.
Tot het zelve behoorden 44 flaaven,
hoewel ’t maar op 30 zielen gerekend
ftont, en ’t was fooo R ders waardig.
Wat verder oprydende, komt men, na
’tpafleren van een moejelyke plaats, by
een Perk, de Laoetan, dat is de groote
zee, genaamt. Dit-is 3000 roeden groot,
levert ,800p ponden Foelie ,; heeft 120
flaaven , fchoon ’t maar voor 48 zielen-
bekent ftaat, en is 13000 R deis waardig,]
N og wat yerder, komt men op Oerien ,
daar meide een vry oude Reduit, is , . de
welke de Prefident Jan Janfz ViJJcber,
in dejaaren 1628. o f 162.9. gebouwt heeft,
en die daar om de zelve reden, als al die
andere Reduiten, gellelt is. Hier vond
ik in ’tjaar 1687, een final Opper-
B hoofdje,
I I I . D s s x ;