bV'v»
Sb A M B O N S C H E Z A A K E N
Walvifch verongelukt. Dio van ds Regccring onttrekken zieh den Kerken-dienit;
Tjd dsr Kei-ken-vergadering. De Graaf tot Proponent gevmderd. D . de Graaf in
Banda overleden. D. de Buck na Temate. Klaffen der Predikanten euer den tdeer
' Marville. En van de Regeering over D. van den Sweerden. IVaar op de Landvoogd
hem vom een tyd afzet. Dog zeer inbevoegd. De Heer Marville herfield
D. van den Sweerden. Zyne verdere wonderlyke handeüngen. Brief van de Claffis
van Amlterdam. D. van den Sweerden in Temate gelegt. Dankdag over Macaflars
overwriting. Fiele van Manipa, en Bonoa, gedoopt. Hntwoertd op de brief van de
Claffis van Amfterdam. D. Pais hier, en D. de Buck lam m Batavia. Twee Polity
cque leden om de Schoolen te bezoeken. De Heer Marville ’sJxin/lelingen op Baravia
afgekeuri. De laß harer Edelheden dan de Regenten, niet opgevolgd. D. de Buck
hier weder, en D. Montands ftierf. Die van Batavia verZaeken H aordeelvandeze
Kerk. Dank-brief, en nieuw verzoek van de Heer Speeltnan om een Dankdag. De
buiten-voordeelen der Taalkundigen boven 't inkomen van een Predikant. l.afi harer
Edelheden omtrent de rang der Predikanten. Bericht wegens. de befnydenisiM» den
Inlander. Middelen daar legen gebruikt. Die van Ternate verzanken cm een Predikant.
D. Montanus *er na toe gezonden. De Claffis van Amfterdam bcantwaord de
vragen dezer Kfcrk. Hun fchryven aan de Claffis over verfcheide zaaken. Bevel harer
Edelheden omtrent de Predikanten, en Opperhoofden, om malkandcren te eeren.
D. Garon ’s gefebil met de Heer Francx.. Die van Macaflar verzagten Maleitfche
boeken, &c. van hier. Piroe Chriften geworden. Die van Banda verzoeken om
Maleitfche bocken. D. Montanus op Oma geplaatß. Moorfch Priefter werd
Lidmaat. D. Struis hier. D. Montanus aan 't Katteel, D. Struis op Oma en
D. Percgrinus op Honimpa gelegt. D. Struis op Ceram. D. Huisman bevolen Mo*
leits te leeren. De Heer Hurdt, een deftig Voefterheer der Kerke , field verfcheide
goede dingen in. De Ambonfche Kerken-order.
1660. '
D. Janfo- :
niüsfterfc
op Hò-
nimoa. !
N ’t jaar 1660, den 13dm January, , D. Burum Was, volgens bevel harer ,6e.,
quam hier D. Cornelius Janfonius, Edelheden, na Temate gezonden om die B
die ten eerften op Honimoa gelegd j Kerken te bezoeken, daar' zyt) Eerw.
jgg wierd j dog hy ftierf daar dit zelve
jaar in November. ¡¡|
■ Den zjftcn January had men befloten
geen andere, dan onderwezene Heidenen,
te doopen. Met D. Brougbron ftonden
de zaaken nog, als te voren, die ook in
Juny buiten dienft van hier vertrok.
Den zoften September fchreven z y ,
*t Getal
«krLecfe- dät' eehige~'hohde!raSi op belydenls ge-
maten doopt, en ten Avondmaal toegelaten,
en dat alle de Ledematen in geheel Am-
boina omtrent duizend in getal waren.
Zy verzogten pök om Maleitfche boe-
ken, alzoo de Inlanders het Duitfch niet
hier.
D e Maieitze
inge- ^ Bonden leeren. Zy moeften in ’t noodivoerd.
gen een Tolk in ’t Ambonfch by zieh
hebben, ö f, dat zy anders niet konden
te recht geraaken. Zy maanden egter
de Meefters emftig aan, om de Maleit-
fche Taal in te voeren.
Dit jaar ging D. Spiljardus de Terna-
taanfehe Kerken en Schoolen weder bezoeken,
en quam in ’t laatfte van’t jaar
daar aan eerft weer hier.
D D Van Batavia waren in ’t jaar 1661
was D. "Janfonius niet overleden, zou Ternate.
gebleven hebben, alzoo ’t veel beter
was, dat daar een Predikant vaft bleef.
Hy quam onverrichter zake te rugj
dog -men zond zyn Eerw*. ’er weêr na
toeinjuly. .
Zy verzogten zeer om Maleitfche en
niet om Duitfche boèken, èn in. dat jaar
|nog prn yier o f : v y f Predikanten, alzpö
de dienft hier zwaar was, de Kerle- en
School-bezoekingen in ’t gebergte, en
eldersy moejelyk, en daar toe jonge,
fterke, Taalkundige mannen van nooden
waren. Dit verzogten zy te meer, al-
zpo D. Burum op zyn eigen verzoek in
Ternate gebleven was.
Die van Batavia prezen D. Spiljardus d. Spil-
over zyne neerftigheit,~dog wären van jardus
oordeel, dat men "met' het drukken, neeriIlS-
vooral van zyne Verwerring der Mohharn- MI f e~
medaanfehe Godsdienft, niet te haaftie
zyn moeft, alzoo ’er in Duitfchland een
boek van Joannes Andrea , ConfußöJeSta
Mohhammedana genaamd, met kennis en
... ... . v , ^goedvinden van de Heer Woetiusuitgej
Walrand, 1 ^den Maart ook hier gekomen I komen was.
enCaron, D. Walrand uit Zeeland, en D. François I D. Brougbron zou van daar door haar
Caron van Firando 1 van de Claftîs van I Edelheden na Banda gezonden werden.
Amfterdam gezonden, welke eerfte op j D. Spiljardus, in % laatft van -t jaar ’tVerdere
Honimoa, en de laatfte aan ’t Kafteel 1 weêr hier gekomen zynde, zou den Ma- door P-
geplaatft wierd. Ook verfebeen hier leitfchen dienft alomme hier waarnemen,
den tfden Maart T’iberius Pelletier, die in tot ¡fei de andere broeders in ftaat zouden Brouwe-0
September Krankbezoeker wierd.
i l i
1 zyn, predikende de laatfte öndertuflchen rius, ver-
’s Son- taald\
im
i l l ! ,
V A N d e k G O D S D I E N S T . 6 i
ifü, ’s Sondags tweemaal' in het Duitfch.
k ' Ook bleek my uit een Kcrkelyk gefchnft
van den Ü Ü Augufty dezes jaars dat
D. Spiljardus -de elf laatfte Propheten ,
en D. ßrowwerius äen Propheet Hofeas
overgezet had, hoewel ik daar nolt lets van
gezien , nog verder daar af gehoord hebbe.
i, I, Die van Banda zonden dit jaar den
Mobni' loltsn July aan die van Amboina eenige
Prcdika- Predikatien, in |e Maleitfche Taal door
D. Molanus aldaar opgefteld, en door
Gabriel Nacke, wel eer Krankbezoeker,
en door .een Inlandlch, Schoolmeefter,
nagezien, engpedgekeurds verzoekeiide
dat zy de zelve, alsmok eenige Pfalmen
in rym , door eenige Broeders in Atn-
boina gelicfden te laten overzien dat door
de Heer Rumphius , Hoofd op Hila,
- Philip du Pree, Meeftcr Thomas. Rpdritos,
eenen Henrik.Warela, en meer aüdete
' gefchied is. . -'-v. . ■' s ' v: ';
\ Maleits Hier op gaven die van Amboina den
te hoog i7den September tot antw.oord, dät
bevon- eenige redelyk in- de Maleitfche Taal
den* geoeffende mannen die Predikatien nagezien,
die goed, rechtzinnig, klaar en
duidelyk, dog voor den gemeenen man wat
zwaar en te hoog Maleits om het te ver-
ftaan bevonden hadden ■, mögende wel
ly den, dat die de gemeinte voorgelezen,
maär wenfehende, dat zy nogwatdüi-
delyker opgefteld wierden.
Den zyfteü September fchreven die
van Ambon aan de Ghriilelyke Synodus
van Npord-Holland, en gaven haar Eerw.
kennis van het toevloejen van veel Heidenen
Men gaf mede den z8ften December,
in ’t jaar 1661 , een heerlyke Kerkelyke
getuigenis aan den Heer Landvoogd
Huflaart, waarin zyn Ed.. als een God-
vrugtig vredelievend, en yverig Voefter-
heer van de Kerk , als een voorftander
van den Godsdienft, en als een vriend
der Predikanten, zeer geprezen wierd.
Ook fchreef de Kerkenraad in ’t by-
zonder aan deii Heer opper-Landvoogd •
Mdatzuiker, maakten zyn Edelheid d e
dagelyki toenemende en bloejende ftaat
dezer Kerke bekend, verzogten zyn
Edelheid dierhalven voör ¿ulk een groöte
gemeinte om nog vier of vy f welgéoef-
fende Predikanten.
In dit jaar klaagden haar Edelheden Klagten
over de Predikanten van Amboina, dat i»w
zy zieh zelven te veel ma^t aanma- de * 0fei
tigden; de Predi-
In ’t jaär iööz. fchfeven dle van Ba- kanten
tavia aan die van Amboina, dat zy haar hier.
Eérw. als nog raadden by de vorige ge-
wöone Formulieren te blyven, verzoe-
kende, dat D. Spiljardus, nu veel verder,
dan wel bevorens, in de Maleitfche Taal
gekomen, zyn boekje nog eens geliefde
na te zien.
tot den fchoot der Kerke, van de I
welke. nie_t alleen velen gedoopt, maar
opk velen. ten Avpndtnaal jJjfiggelaten
Wierden i dÖg zy klaagderi ze^överge-
brek van boeken, en vooral van de ge-
meene bekende, te weten , de Cate-
chifmen en Aldegonde van D.Dankaarts,
en de Predikatien van D. Wiltens, alzoo
de. Schoolen daar af geheel onvoorzien
waren.
_ ti By fchryvens in die zelve maand na
Cos erf1 Batavia prezen zy den Heer Landvoogd
de Heer Cos zeer, als een groot yveraar en bevor-
Huftaart deraar in het voortplanten der Chriftely-
heere61'" B Godsdienft, geiyk zyn Ed..ook zorg
derKer- gedragen had, dat het bezoeken der
ke. buiten-Kerken op ’t gebergte voortaan
gemakkelyker, en niet meer te voet,
maar te peerd, en aldus meermalen, ge-
fchieden zoude.
Zy verzogten ook wederom , dat het
1 overgezet Vrageboekje van D. Spiljardus
Matthys Janszen, van Dordrecht ,
Krankbezoeker op ’t fehip de Walvifch ,
quam in April hier leggen.
Dit jaar quam ook hier D. D. Joannes p. d.
Van de Sweerden en Godefridus van Aken- van den
dam, van ’t Claffis van Walcheren, eh Sweer-^
van Hoorn, uitgezonden, van de welke Aken_.
de eerfte aan ’t Kafteel, en de laatfte in dam,hier.
April op ’t eiland Oma wierd geplaatft,
’t geen by ’t lpt ,zoo gevallen was, zòo
dat hier nu vy f Predikantendrie Taalkundige
(dat al over vier jaaren door D. d War-
meloo overzien en verbeterd was) van
haar Eerw. mede nagezien, en dan, tot
dienft van deze gemeinte gedrukt mögt
werden, alzoo het maar na hare goed-
keuring wachtte.
en zy..in .ftaat waren , om hier
tè zamen veel vrugt te doen.
Zy bragten hier ook de twee Krank-
bezoekers Arnold Bertrand, en Joannes
de Graaf 9 van welke de eerfte aan ’t Kafteel
, en de laatfte op Noeffa Laoet
gelegt was. Ook oeffende de Graaf zieh
onder D. Walrand in ’t proponeren,
verwonderd zynde, dat de Batavifche
Broeders hem niet zoo wel, als den anderen,
hen aanbevolen hadden, alzoo hy
loffelyke getuigeniffen van zyne ftudien
ondér D. Vogelzang medegèbragt had.
Men klaagde van hier weér zeer fterk KligtàÌ
over gebrek van Maleitfche School- over ge-
boeken. Men had geén eènen Cate- brekvan
chifmus, o f Aldegonde meer, en die.te bocken*
vergeefs op hun fchryvens verwagt ¿.waar
door de Schoolen vervielen.
In dit jaar fchynt D. à Wanneloö uit
Banda weèr hier gekomeii \ en met D.
Burum (die uit Ternate overquam) van
hier na Macaflar vertroklten te zyn, al-
waar de .eerfte quam te fterven.
H 3 Ook