9» a m b o n s c H e z a a ice n
1694- hedcn omtrent zoo een zaak in het by-
zonder iet anders te befluiten.
s ä v, ’ • ^ oor “ T11 vertrek uit Amböina droeg
draagd” 1 aan dezen Kerkenraad 00k voor, dat
voor zyn ^ den Bybel in de läge Maleitfche èn
vertrek hier gebruikclyke Taal övergezet hebr
KwkeS kende,dien genegen was metter tyd in ’t
raad • te geven, en verzogt, dât zy dit
voor, dat werk geliefÜcn by hun fchryvens' zoo na
hy den Batavia, als na ’t Vaderland, aan tc
bevelen. *
Maleitfch ' Zy namen dit wel aan 3 dogverzogten
yertaald het eerft te zien, alzoo zy voorgaven
1594,
En wäk
daar op
trolgdc.
’er anders niet over te können fchry ven.
Ik kon niet goedvinden myn werk aan
¿ulke Heeren over te geven , die geheel
en al voor ’t hoge Maleitfch 3 en vyanden
van ’t läge waren.
Zulke waren D. D. van der Vdrm.cn
Hodenpyl, die niet alleen eene ftreng
voor ’t fiöog Maleitfch trokkcn, maar
daarenboven Swagers en, geheÄ en al
voor het werk van de Heer Leidekker,
buiten dat zy geen Van beiden in ftaat
waren, on> over myn werk, in de läge
Taal övergezet, te oordeeien, dewyl zy
niet dan hoog Maleitfch predikten, dat
niemand in de gemeinte verftaan kon.
De andere Brofcderen waren, o f eerft
gekomen, o f altöos geen van allen zoo
verre in ’t. Maleitfch, dat zy daar over
mede eenigzins konden oordeeien 3 be-
halven dat z y mede te dicr tyd voor dat
hoog Maleitfch waren, om dat van hoo-
ger hand belaft wierd, dat men dat hier
aanleeren moeft, hellende, o f uit een
verkeerde drift, o f uit vreeze, mede
övei* tot het gene , dat geen van huh
allen toen verftönd, dat egter de Kerke
hier naderhand veel ondienft gedaan, en
de Heeren , initsgaders de Kerken in ’t
Vaderland een verkcerd denkbccld van
deze zaak gegeven heefg
Wat zou dit nü anders geweeft zyn,
als myn werk over tc geven aan mannen,
die ( gelyk de gevolgen geleerd hebben)
myn werk mäar gebruikt zoüdcn hebbert,
niet, om dat in öpregtheit na- ofover
te zien, en niet om dat dan aan tc pry-
zenj maar om ’er iets in te vinden, en
uit te pikken, waaroto zy het zöuden
können verwerpen, om dan dat van
D . Leidekker zoo veel te fterker aan te
beveelen 3 dat alleen de reden was, waar-
ott ik het hen 00k onthouden hebbc.
Die Heeren wiften toen egter zeer
w e l, dat ik Maleitfch kon, en dat ik
dat Maleitfch, dat daar gebruikt en verftaan
wierd, Zoodanig predikte, dat de
ganfche Inlandiche gemeinte daar over
voldaan was, gelyk zy my 00k de ge-
tuigenis in het byzonder gaven, dat zy
hier noit een Predikant gehad hebben,
die zoo verftaanbaar die Taal voor haar
gepredikt fiad. Een getuigenis, byna
van het zelve gewigt, als my in ’t jaar
1711. door de ganfche Kerkenraad van
Amboina (gelyk wy op zyn plaats toonen
r - j l ; ScSevcn ,s- ° ° k heeft de Heer
L«d,kktr zelfs van my getuigd, noit een
Predikant eehoord te hebhen, die het
Maleitfch beter predikte , dan ik . ge-
lyk ik met een brief van zyn Eerw. toö-
nen kan.
DierhalvknC predikte ik Zoo verftaanbaar,
zoo konden haar Eerw. immers,
zonder myn werk tezien, wel denken,
dat mync overaettlng ook zülk Ma-
leitfch , en dierhalven voor den Inländer
zeer verftaanbaar, en van veel vrogt we-
zen zöüde; dog zulx te getuigen,' was
niet anders , als aan ’t werk van D. Lei-
de kker, hunnen. Heilig, des doodfteek te
geven, behalven ditt men ook haar Edelheden
zeer vertoornd zou hebben, in
Welken Raad D. Leidekker twee ordinaris
Raadcn van India, de Heeren de Haas
cn van Rithek, zitten had, die zyne
Swagers waren, en die de Heeren van.de
Hnoge Regeering door hun groot gezag
en aanraden hadden weten te bewegen
om mede voor dat Hoog Maleitfch en
voor dien ßybel van D. Leidekker te, zyn.
Daar ziet gy dan in alle opregtigheit,
hoe het met de zaak vanmynen Bybel.
die toen reeds meeft klaar was, en met
die van D. Leidekker, die nog nie! zeer
verre was gekomen , te dier tyd Honda
dat naderhand, toen de Heer van Rteieek
Generaal wierd, nog zeer veel_v_ererger£i'
iS, alzdo geen ccr. l iccr der Hooge Regeering
zyn Ed., rötn zyFiche^rch aardj
tegenlprcken dörft, die men wel denken
kan dat ’t werk van zyn Swager met
alle kragt, by de Heeren in ’t Vaderland
taeft». Vaar tegen zieh de
andere Heeren niet hebben duryen aana
kanten.
Ik'zal hü van_ 3it werk niet ’verder
maar licver, na dat ik met dit Kerkelyke
byna ten eindc gelcomen zal zyn, om
het eene met het andere niet te. verworren,
vervolgens daar van fpreeken.
OndertufTchen drong men in dit iaar u ,
nog
>g, en W a l na dat ik vertrokken S
was, en met minder u r ’t jaar 169f > het wer fterk
---- -- - -- - -- - - - j — , n e t WCI
noog Maleitfch door, dat ook-van tyd hicr
tot tyd door de .nieuw - aangekomcnc voortSc_
Predikanten, alzoo men dat dog wilde
hebben, geleerd wierd. m
In dit jaar nu waren hief- D .D van der
Form, Bièrman^ en Nucella aan ’t Ka-
fteel, D. CoUed'ehorn op Qma, en D.
Hodenpyi op Hönimoa géplaatft.
Den ndèn July verzoeten die van Ti- Die van
hoclale Chriftcn te werden, en een Mee- Tihoelale
fter te mögen hebben, dat hen in ’t einr ^moe".
de van’t jaar toegeftaan is. ftente”"
In werden.'
B O D S D i E N S T i
V^y. In dit jaar had D. Bierman in ’t Maleitfch
( waarfchynelyk ’t hooge, hocwel
ik het niet Yechc weet ) gepredikt.
D. van der Vorm, en D. Coildedehorn,
verzogten na Batavia op te gaan, en
D. Nucella was vceltyds flaauw, cn zie-
kelyk, waat door zyn Eerw. nog zoo
veel iü ’t Maleitfch niet vorderde.
l , . ' In ’t jaar 16$6. waren hier nog de
zeive Predikanten, en op de zelve plaat-
verfcheen zen,by welke op den ioden Mai D. Lu-
hierD.de ¿ovhüi de Met (de eenigfte zwart, die
Mci* oit Predikant geworden is) nog quam.
D. de Met, en Nucella, predikten
Duitfch, D. van'der Vorm, en D. Bierman
Maleitfch aan ’t Kafteel, en D. Ho-
D. Col- denpyl op Honimoa, gelyk ook D. Col-
dedehorn dedehorn op Oma mede noog Maleitfch
predikt ptedikte, van welke de derde en de
feirfch/’ laatite weder verzogten na Batavia te
gaah. • , •-
. ^In dit jaar ftelde de Regeering buiten
w a n S k“ nis van den Kerkenraad een Meefter
Chrifteü. op Seroewawan, eh rechtte aldaar een
Dit preuve geven in ’t Maleitfch was, i&fh
om dit voorval van hem, by een befluit
den iyden Maart vaftgeftdd, ^at voor-
taan geen Predikant zou in ’t Maleitfch
openbaar mögen prediken, voor dat hy
eerifc kennis aan den Kerkenraad, _ en ’er
een preuve àf gegeveri had , dat de Regeering
Kcrk en School op, waar toe veel aan-
leiding gegeven had, dät D. Cöldedehorn
buiten kennis van den Kerkenraad ge-
fproken had van ’er een Meefter teleg-
gen. Oök ftelde de Regeering voor,
om van de zevcnenvyftig Meefters, die
’er nu waren, eenige te verminderen,
daar zy ’er dit jaar zelf een zonder kennis
van den Kerkenraad nog by de vorige
gevoegd hadden. !
In ’t jaar 1697. fchrcVen die van Amboina,
dat D. Nucella waterzugtig was 3
H d o g hy wierd egter Op Honimoa en
H i en D. de Met op Oma gelegt, zöö dat nu
D.deMei aan >t K afteei D. D. van der Vorm, Hodenpyl
Coldedeborn en Bierman , vier
Predikanten, die ’t hoog'MareitfCiT'pfe^
dikten (dog van de gemeinte niet kö.n-
den verftaan werden) waren. Ookbe-
gon D. Nucella de Maleitfche dienftop
Honimoa mede waar te nemen.
Den zoßen November verboden haär
Edelheden aan de Regeering, dat zy
geen Predikant, al was ’t met afge-
fchreven foldyj verloflen, ö f öpzenderi
mogten.
. In ’t jaar 1698. vertrok D. van der
Vorm in Mei na Batavia, daar zyn Eerw.
als Predikant in de Maleitfche Kerk be-
D. Nucella
op
Honiop
Oma
gelegt.
ln’t jaar
1698.
D. van
vertro°k-m roePen was*
Ook zou D. Hodenpyl na Bataviä vöbr
een körten tyd gaan om te trouwen, en
dan weder te komen.
D. Nucellw, en D. de Mei hadden den
4<ien Mai preuven van kennis in de hooge
Maleitfche Taal, en de eerfte daar by
genoegen gegeven 3 dog de laatfte het
zoo flecht gemaakt, -dat hem verboden
ken
D. Ho-
denpyl.
D. D.
Nucella,
en de
Mei, begonnen
hoog
Maleitfch was daar m ^ prediken3 dog hy maakte
te predi- het hoe langer hoe erger.
kein
goedkeurde.
Den iidcn Oftober vertrok D. Bierman
na Banda, om. die Kerk voot een
tyd t^aar te nemen. «
In ’t jàar 1^99. qüam D. Hodenpyl den in ’tjaäi
3 deû February Weêr hier, gelyk ook; 1699.
D. Bierman den Ziften Juny uit Bandas B'
düs waren hier aan ’’t Kafteel nu D. D. py^^eï
Hodenpyl, Coldedeborn en Bierman, die Bierman5
in beide de Talen predikten 3 D. de Mei weêr
op.Onia, dog predikte nog gèen Ma- tier’
leitfeh s /dât D. Nucella op Honimoa
dede. -
Den ¿7ftéh February belaftteh hààr
Edelhedefl|-dat Sc Preaik anten eerft een
preuve in ’t 'Maleitfch geven moeften,
alvorens openbäär te prediken. Ook verboden
zy,geen Afiibonfche leerlingen ha
Batavia te zendeni '
De vifite na B'oero', Mänipa en Bonoä
had ftil geil aan, om dat D. Coldedeborn
nu hier alleen aan ’t Kafteel geweeft wasj
hoewel men dat van iny, toen ik alleen
’er Was , hebben wilde. '
OVer D. de Mel, èri D. Nucella quh- Klagteä
men zwârë klagten in 3 egter had de ??eiP ’
eerfte onlangs beter dan te voren gepre-
dikts dog men had over andere zaaken <je
veel moejelykheden met hun ^beiden 5
egter predikte D. de Mei den 8ßen April
tbt genoég'en van D. Hodenpyl ’t hobg
Maleitfch
I n ’t jaär 1700, den ioden April^ is in-t:aaj
rö . i/p Afe»-opvüma-x>verledeEL, cn waren 1700. ‘
hier nu nog D. D. Hoderipyl ^Coldedekorn, D. de Mel
en Bierman i aah *t Kàfteël, cn Nucella °verlc-
op Honimoa. dCD;
Den 9^cn February belaft ten haar Edelheden
aan de Regeering, dat zy zieh
met den Godsdiehft der Mohhammedanen
niet bemoejen, en hare befnydenis &c.'
door de vingercn zien zöuden^ zoo ’er
eenig ongemak *op volgde.
De Kerk - betoekingén àlohî Wierdèti siegte
Wfel Vverig Wäargenomen 3 dog de ftaat ftaat dei
der Kerke blbef als bevorens, en de Am- K.erke
boinees Zonder kennis van de grondfen er*
van onfcen Godsdienft, dat niét té vèr-
Wonderen was, want zy kondert hu geeri
van alle die hooge Maleÿers verftaan, en
moeften dierhalvén, in plaats van te vorderen
(hoe hoog men, om zieh ftàaridê
te houden, en dien Bybel eh de hooge
Taal met gewéld in te voeren, dàar van
opgaf) wèl mefkëlyk te rüg geràaken,
gelyk ook waarlÿk gefchied, en wel té
bevatten is, dat niet anders konde -zyn.
M z TW E E *