P AM B O N S C H F . Z A A K E N
l68o.
D. Caheing,
en
D. Peregrinus,
dood.
D .D .
Carpi us,
Vonk.en
' Helle-
nius, hier.
D .D .
Hek en
de Vos '
hier.
In 'tjaar
1683.
matigd
zieh de
Heer
Padbrug-
geaande
Nominane
des
Kerken-
laads
goed te
keuren.
D.Vos
aan ’t
Kafteel
gelegt.
Haar
Edelheden.
laft
omtrent
de Moor-
fchePrie-
fters van
Boero.
De Heer
Padbrug-
ge in 't
ongelyk
In ’t jaar 1680. komt D. Caheing den
iöden Juny uit Ternate weêr hier als
Predikant * dog ftierf den 4den December
daar aan. Ook is D. Peregrinus den
iften July överleden, zoo dat D. Vofmaar
nu alleen onder zoo grooten Oegft nog
overbleef.-^.
In ’tjaar 1Ö81, denpden April, yer-
fchenerj hierin vergadering D. D. Alexander
Carpitis, Carolus Vonk, en Ifaac Hel-
lenius, welke laatfte op eigen aanbieding
öp die zelve dag op Honimoa geplaatft,
en na den yden Mai derwaards vertrok-
ken is. ss , .v:t
In ’t jaar iö8z , den 4den Maart, ver-
fchenen hier D. D. Mattheus Hek, en
Rombertus de Vos in vergadering* dog
den Öden Mai vertrok D . Hellenius ziek,
o f lamagtig, na Batavia, D. de Vos is op
Honimoa geplaatft, en D. Vònk den yden
April hier overledeñ.
In *t jaar 1Ó83. had zieh de Heer
Commiftàris Padbrugge aangematigd, yoor
eerft de Npminatie by den Kerkenraad
gemaakt, goed te keuren, en daar na
uit dezelve zoodanige Leden, als zyn
Ed. begeerde, ’er zelfs uit te kiezen.
D . Hek, en eenige anderen, waren van
oordeel, dat dit zyn Ed. toequam* dog
D. Vofmaar fprak dit tegen, en verzogt
den 27ften Maart na Batavia tc vertrek-
k en, alzoo hy zulken verkiezing van
Ouderlingcn en Diakenen niet goedkeu-
ren kon. Zyn Eerw. vertrok in Mai
met zyne Kerkelyke getuigenis, hem
door D. de Vos (,Zöo men zei, buiten ken-
nis van den Prefes) gegeven, waar ovèr
daar na nog veel beweging gemaakt
wierd door den Commilîàris Politycq,
uit naam van de Heer Padbrugge.
D. de 7^M*wierd aan #èt Káfteelge-
plaatft, en was zedert meeft ziek.
. Omtrent de Mooren verboden haar
Edelheden, by hun ichryyens van den
ipden July, dat die van Boero geen Prie-
Priefters buiten kennis van den Heer
Landvoogd, ,en dat zy die ook tot geen
Politycque bedieninge zouden mögen
aanftellen, nog nieuwe plichten in hären
Godsdienft invoeren.
In ’t jaar 1084. quam hier D. van der
Sluis den 2pften Maart weder, om ’er te
leggen, en vertrok D. Hek na den 3offen
Maart na Ternate in zyn plaats.1
Ook was hier den iften Maart D.Hen-
ricusSchoonebeek, en D. Petrus Dix in
April* dog den cerften is den izden Juny
överleden.
D. Alexander Darpius vertrok in September
na Batavia, en den ^ften November
ftiferf D. de Vos.
Dit jaar quam ook tyding dat D. Vof-
maar volkomen in ’t gelyk gefteld, al
zyn ingehouden ioldyc hem weêrgegeven,
en de Heer Padbrugge geheel eh al
ongelyk gegeven, en 2yn Ed. aangè-
fchreven was, zieh voortaan met het
Kerkelyke niet te.bemoejen, alzoo haar
Edelheden dat zelf niet dederi.
In ’tjaar iö8y. wat na den 4<3en April,
en voor den pden Mai, is D. Dix pyeñe-
den, zoo dat nu D. Van der Sluis hier
alleen was.
De Kerk-bezoekingen waren door
gebrek van Leèraars in geen anderhalf
jaar op Boêro, Manipa, Bonoa, en Qç-
ram, gefchied.
¿In ’t jaar iö8ö, den 3gften April,
quam ik hier met Voorfchoten, en ver-
Icheen. den iften Mai aan Iänd, en (jen
pden in vergadering.
„Men ziet hier nu ettelyke jaarçn aan
een, in wat bedroefden ftaat de Kerk
van Amboina is^gcVeeft, hebbende wel
verfcheide Predikanten tot, hären dienft
gehad * dog veele daar van zyn door hun
byzondere gefchiilen , zommige door
ziekte, en ook eenige door hunne fchie-
lyk daar op gevolgde dood, niet in ftaat
geweeft, byna eenige vrugt te doen.
Ook was ’er D. Vofmaar en D. van der
Sluis eenige tyd maar alleen geweeft.
Zoo ras ik my in Amboina had neder-
gezet, heb ik my ten cerften gefchikt,
om de Maleitfchè Taal,. zoo als die daar
by den Inlander gefproken, en van de
meeften aldaar verftaan wierd, te leeren.,
en dat wel daarom, om dat al de Predikanten,
die hier tot nog toe zieh in deze
Taal geoeiFend, o f eenigen dienft en vrugt
hier in gedaan hadden, zjch geheel en.al
vap die Jage, gemeene "en- veMaanbarè
. (fenoon baftaard) Ta al, en noit van
’t hoog Maleitfch'Bediehdenfrnaar in te-
gendeel, ajs„die„ van Batavia nu en dan
van die hooge Taal al ie;s. opperden
(gelyk in den.jaaren 1Ö77. en 1Ö78. gefchied
is) zieh met zeer veel ernft, en
reden, altyd daar tegen gefteld hebbeD.
Ik bragt het door neeri^igheit zoo
vérre, dat ik in weinig maandeiL een
openbare preuve van myne bequaamheit
in ’t by wezen van den Heer Landvoogd
Padbrugge, en den Ternataanfchen Land-
vöogdj de Heer Jacob Lóbf, in ’t Ma-
leitfch voor des laatftens vertrek van hier
na Batavia in September, niet alleen aan
’t Kafteel, maar ook op Hoetoemoéri
gegeven hebbende (dat, aldus,in vier
maanden doormy verricht is) ik 'door
haar Hoog Edelheden daar op buitep-
gemeen van tachentig tot honderd Gulden
ter maand, ’s jaarsdaar áan ..(dat ik
niet wete bevorens hier aan iemand anders
gefchied te zyn) in foldye verhoogd
wierd, om daar voor myn lpopend verband
uit te dienen. ~ Wel is waar, dat
ik den zzften July dezesjäars al om ver-
bètering
1084.
In'tjaar 108(5.
quam de
! Schryver
hier;
Des fcelfs
aanmer-
king over
de ftaat
dezer
Kerke.
En hoe de
Schryver
zieh tot 1
het leeren
van 't
laag
Maleits
gefchikt
heeft;
-Des zelfs
voor-
fpoedige
vordeiing ,
in die
Taal, en
zyne ver-
betering
binnens
tyds daar
op ge-
volgd.
1(58(5.
D. van
Bruflel
hier, om
’t hoog
Maleits te
helpen
invoeren.
D. D. de
Bois en
van Brakei
in
Banda
overle-
den.
V A N D E N GO
bétering van gagie aan^ haar Edelheden
verzogt had, dog het is zeker, dat die
verbetering, vooral op de gunftige getuigenis
van de He'er Lobs, die my zelß
had hóoren prediken, en die ’er over
oordeelen, en aan haar Edelheden getuigenis
daar af geven kon j en aldus om
mynë neerftigheit gefchied is. ,
Men had'uit Banda D. Manteau her-
waards belaft te gaan* dog zyn Eerw.
had dit geweigerd, weshalven men hier
nu nog om vier Predikanteir, die 4er
zeer wel van nooden waren, veriögt
had.
In ’t jaar 1087, den 4*n April, quam
hier D . Cornelius van Bruffel, op Batavia
van Krankbezoeket ( zonder eenige Taal
van geleerdheit' te kennen ) tot Proponent,
en Predikant, vry fchielyk gevor-
derdj^om ’t ontwerp, dat D. Leidekk'er
toen al begon te maken, om hier ’t hoog
Maleitfch in te voeren, Voort te zetten *
hoeWjCl het n*t dien Heer ganfeh niet
gelukt is, fcHöon men den Ichtitfaar,
o f ’t^ klein Vraägboekje, in ’t hoog
Maleitfch door -D. Leidekker overgezet,
nu door zyn beftel herwaards gezonden
had, om dat hier in gebruik te brengen*
waar toe zieh nu zeer fchoone gelegen-
heit opdeed, alzoo de Heer de Haas,
zyn Swager, dit jâar hier als Landvoogd
gekomen, en dus in ftaat was, om daar
veel in toe te brengen, gelyk die mede
geheel en al voor dat hooge Maleitlch
was, höewel de Heer Padbrugge, dien
zyn Ed. verving, nevens my, en alle
andere in Amboina, oordeelde, dat dit
bóekje hier vrugteloós zyn zoude, om
dat het Maleitfch te .h o o g , wel half
Arabifch, çn daarom-voor den Inlander
onverftaanbaar was * ^yndé dït fiîéFfffcft
dit hoog Maleitfch byna even eens, als
V o p Ceylon met *t invoeren van de Ca-
techifmus van D. Ruël in ’t hoog Cinga-
lees, gefteld, daar de Predikanten mede
wiÙén dat men by de oude en gemeene
Catechifmus blyven zal* gelyk men onder
dp ftof van Ceylon breeder ziet. ;
Hier toe deed zieh nog een beter ge-
legenheit o p , alzoo ondertuflchèn D.
Jacobus de Predikant in Banda,
van zyne Kerk-bezoeking van Aroe hier
door de ftröomen en winden aangedre-
ven, den 2yften Juny in myn huis was
komen te overlyden * waar by näderhand
nog de dood van D . Gisbertus van Brakei
körnende, en D. Manteau oin zyne ön-
willigheit, van niet ria Amboina te gaan,
doorJiaar Edelheden opontboden zynde,
om na ’t Vaderlañd verzondeii te werden,
zoo was de Kerk van Banda nil
zonder Predikanten , en genoodZaäkt
om een Predikant uit Amboina te ver-
zoeken, gelyk kort daar na gefchiedde.
D S D l E N S t . 7s»
Niettegenftaande nu de vafte beveelen
van haar Edelheden wel f uitdrukkelyk j^cn
bepaaldenj dat in zoo een geval de laatft zendded
aangekomen Predikant na buiten gaan Schryver; '
moeft, Zoo nam de Heer de Haas dit gc-~
alleen op zieh (dit had egter de nham al Wçi<r, en
mède, dat het de Raad dede* dog geen tot groot
een, en zelf de Heer Commiflàris Pad- “a^ cl
brugge dorft zieh ’er niet tegen ftellen) y¿¡He
en dwong my (zöp ik zoo aanftonds niet der*
na *t Vaderland vertrekken wilde, dat ^aärds;
iminèrs een ichrikkelyk geweld, en dat
nog tegen dé uitdrukkelyke beveelen van
haar Edelheden* Vas) tegfen alle recht
èn reden na Banda te gaan* zonder eens
in opmerking te hemen, dat D. van
Bruffel hier niee* dan Neërduitfch (dat
in Banda voor dien tyd ook voldoeii
kon) en dat ik in twee Taalen prediken
kon, waar door dan hier by tnyn vertrek
een groote .ondienft aan de Maleitfchè
Kerk gèfchiède, alzoo ik , terwyl D . .
van der Sluis op de Kerk - bezoekiñgen .
na buiten ging, beide dé Kerken aan !t
Kafteel kon waarnemen, en D. van
Bruffel niet * dat by de Heer Padbrugge *
en de Leden van dén Raad, wel wat
zwaarder had behoorén te wegen, eti
wel wat ernftiger behandeld te zyn.
Dus vertrok ik dan den iyà&x Julÿ met
de Fluit Nadermeer, in gezelfchap vari
den opper-Koopman, de Heer Willem
Bafling, na Banda, en was ceñentwintig
dagen (daar ’t maar éèn etmaal verre is)
op zee.
Ondertuflchen fchreef dé Kerkenraad Na weiden
4<len Augufty van hier, dat zy de’ kers ver-
vrugteri van den Ichtitfaar (fchoon ’er 4e
geen höpe ter wereld toe was) nog ver- Kerkhkr
wagtten* en dat D. van der Sluis in No- ledig •
vember en December Boero Manipa ftond.
en Ceram’s Wefter-deël bezogt had* in
welken tyd de Maleitfchè Kerk door' een
Schoolmeefter moeft waargenomen werden,
o f ledig ftaan, daar men ’er* by
goed overleg * my niet alleen had können,
maar ook, volgens laft, moeten
houden, en nu nog te meer* om in ’t
Maleitfch te prediken.
In ’t jaar 1Ö88. quam ik dèn tpden of
loften Mai weder hier, hoorende, dat Schryver
D. Hek uit Ternate in Maart o f April weêr
hier aangeweeft-, en na Batavia vertrok- *
ken was, hebbende zieh,, fchoon buiten
dienft Z3mde, aangematigd hier te doo-
pen, daar toe hy toen niet bevoegd*
gelyk hem dat den 3 deh Mai oök verder
door bevel van de Regeering aan den
Kerkenraad benofilen was.
. Ik had in ’t jaär tö8ö. de Kerk Van ¿yne
Hoetoemoeri pas in Auguftus* en Hila vinding
in Oftober ook bezogt , en befchouwde van de
nu in dit jaar rö88. in Oftober en No-
, vember Honimoa, en Noefla Laoet, Kerke.
gelyk