68 A M B Ö N S C H E Z A A K E N .
1670; Aan de Claftis van Amfterdam ichre-
Schry- vcn zy> ^at het beroepen der Kerkely-
vens aan icen hier geheel en al aan de Regeering §
de Claffis cn dat tegen de Canories Syn. Dordr.,
o fver. „ Zy toonden 00k , dat men zieh
zaaken.
Bevel
harer
Edelheden
om-
in allen deelen na die Cánones, omttent
het ten eerften toélaten der gedoöpte be-
jaarden ten Avondmaal, niet ichikken
kon* aangeZien hier nu al zeitig jaaren
lang de bejaardé gedoopten noit, aan-
ilonds ten Avondmaal toegelaten waren.
Z y gaven hen 00k kennis, dat hier over
de duizend Ledematen, dat 00k de kin-
deren der Heidenen niet dan leiden, en
op ’t fterk aanhouden der Gétuigen, ge-
doopt waren; dog zy zouden zieh voor*
taan na den Art. Seil. ip. ichikken.
Men had by de laatfte bezoeking der
buiten - Kerken op ’t gebergte en dé
ftranden van Leytimor dri^ honderd en
dric Ledematen bevondenj éri wären"’er
weér veel op. Manipa van de voornoemde
dorpen gedoopt.
Den zpften December ichreven haar
Edelheden aan die van de Regeering al-
hier, dat zy de Predikanten in eeré hou-
trent de” ^en nioeften, mits dat die aan de Opper-
Predikan- hoofden ook de ichuldige eete bewezen;
ten en 00k ichreven zy over D. Montanur, als
hoofden een man’ vzrevclig van aard was,
,om tnal- h°ewel ik niét zien kan , waar mede hy
kan deren zieh aan iets diergelyks fchuldig gemaakt
tceeren. had. Ook belaltten z y , dat men hier
veel ieyerige Schoolmeefters aanqueeken
moeft.
‘ Ei ’t jaar id y i. is D. Montams in
. FebruarhisTwéer uit Ternate, na Honi-
moa, zyn beicheiden plaats, gekeerd,
den ¿den van welké maand D Rouwenius,
aan handen en voeten lam zynde^ ovér-
leden is.
DCarons ^aron kreeg geichil met den op-
gefchil per-Koopman de Heer Francx; dog zyn
Eerw. toonde aan de vergadering, dat
hy gelyk had, en daar op wierd de Heer
Francx, en zyn vrouw, voor die tyd
van ’c Avondmaal afgehouden.
Den 28ften January verzogt D. Petrus
Berghutzen, en zyn Kerkenraad op Ma-
caflar, om Maleitíche boeken van hier,
leitfche" ^ °°k oDi een Schoolmeefter , alzoo ’er
boeken vele waren, die verzogten Chriften, en
van hier, onderwezen te werden.
Men zond aan zyn Eerw. déboelcen,
die men miiTen kon; dog geen Meefter
wilde ’ om vier Ryxdaalaers Vmaands
buiten ’s lands gaan. Men maakte hen
bekend, dat de middelen ter bekeering
hier deze waren: de Predikatie des heiligen
Evangeliums, de oprichting eri neer-
ftige toezicht der Schoolen, älwaar de
kinderen leerden lezen, fchryven, zin-
gen, de Gebeden, de twaalf Artykelen
des Geloofs, de Thien Geboden de
met de
Heer
Francx.
Dieván
Maca (Tar
verzog-
Vraagen van Melchior Burs, door D. Spil-
jardus overgezet (die ik noit gezien
hebbe) die van den Heer van St. Alde-
gonde, en de Catechifmus Van D. Dan-
kaarts op te zeggen. Men had hier
veertig geichrevene Predicatien over ’t
Geloove en .de'Wet in gemeenzaam Ma-
leitfch, die des Sondags op de afgelegene
dorpen door de Meefters (alzoo men •
niet dan ilukkennen ftollen van D. Wih
tens Predikatien daar vond) voorgelezen
wierden ; 'dog vonden beter, dat zyn
Eerw. liever zelf iet opftelde, dat aldaar
Zou können dienen.
Zy hadaen van Batavia, zoo zy den
loden Mai ichreven, de verzogte Kerk-
behoeften, dog geen N .-T . van ^ro«-
weriusr nog de Predikatien van D. Wil-
tens ontiangen.
Op Piroe waren by de laatfte Kerk- Piroe
bezoeking achtentwintig Heidenen be- c^rlllen
jaarden en kinderen gedopt , een Kerk ®gr^or"
en School opgerecht, en een Meefter
gelegt. Ook waren ’er dit jaar eenigen
op ’t eiland Bonoa, op Hatoepoeteh-,
gedoopt.
Zy waren met hun drieen voor dien
grooten Oegft te weinig, vooral, om de
buiten* Kerken te bezoeken, en oordeel-
den, dat Amboina, zoo wel als Batavia,
zes Predikanten van nooden had, wes-
halven zy nög drie Predikanten verzogten.
Ook klaagde D. Montanus in ’t by-
zonder over de Heer Cops, en dat hem
die verdrukre, zelf tot ilaans toe, gelyk
ook de jKoopmaü op Honimoa. Zyn
Eerw. aän den Heer / Landvoogd <Gops
over Kerkelyke zaaken buiten kennis van
den Kerkenraad geichreven hebbende,
wierd däar'övei-' zoo van den Kerkenraad,
als ook van wegen den Heer Landvoogd,
beriipt, en verzogt zieh vooitaan daai;
voor te wagten.
Den ifden September eiiehten die van Die van
Banda van hier Maleitfche bocken voor Banda
de Kerken en Schoolen, die op Aroe wcreoe'
ftonden opgericht te werden, äteoö Malek”
derwaards een KrankbeZoeker, Daniel fche
Nieuwkerk, en een Schöolmeefter, ge- bocken,
zondeii was, die daar zeer om verzogten.
Men zond zoo veel boeken, hls: men
miften kon , om hen te gerieven.
Den 23ften van die maand wasD.Möti- d. Mon-
tanus van Honimoa op *t eiland Oma', tanus
op zyn verzöek, door den Heer Land- opOma
voogd geplaatft, hebbende zyn Eerw. seplaatft‘
nu *t opzigt over vier eilanden, te weten
op Oma, Honimoa, Noefla Laoet* en
eenige dorpen op Ceram, dat al een vry
zware poit voor een man alleen was;
hoewel de twee andere broeders mede
hun werk hadden.
Men ondervond, dat de Heideniche
plegtlykheden der Inlanders van Duivels-
dienften,
' v a n ö .e n G O
t6lt, dienften, Feeften, zoo omtrent de be-
ihydeniflen, als omtrent de jonge dog-
ters, als die Vryfters wierden, nog al
den oude gang gingen. Ook dienden
die van Piroe en,Xanoeno den Duivel
nog, offerende hunnc zoonen daar aan
op, en hem raad vragende.
Een Op Manipa was de voornoemde Cafiü,
Moor- David Bintang den zyften November als
Lidmaat aangenomen.
yJerd \ In ’t jaar. 167z. is D. Albertus Struis
Lidmaat, van Batavia den 8ften February met ’t
D. Struis fchip Outshoorn hier als Predikant gebier.
komen.
Ook had men hier nu zes Krankbe-
zoekers, van welke Sadelaar aan(’t Ka-
fteel, Swicker op Oma, van der fFerve
op Manipa, Ulrichs op Honimoa, V?r-
hoeven op Noejila Laoet, en Spiegel op
Hatoewana lag.
Den yden July is beftoten , dat men
geen Politycque Lcdcn tot Kerk-ampten
verkiezen mögt.
De zaaken op Manipa ftonden wat
verwerd, en gaven de vrugten, die men
verwagt had, nog niet. Op Piroe be-
gon ’t Chriftendom ook zeer te verflaaü-
wen door de twift, die de ingezetenen
met de AlfoereeZen hadden, en door de
geftadige aanvegting, die zy Van de Hei-
denfehe Priefters leaen..
D.Mon- D. Montanus was, na dat hy eenige
tanus aan jaaren op Honimoa, en laatft op Oma
't Kafteel, gelegen had, nu dit jaar zedert Mai
(aUoo; hy den iplttn April daar van vct-
Oma loft wierd) weer aan ’t Kafteel geplaatlt,
gelegt, en D. Struis door den Heer Landvoogd
opOma gelegt, hoewel de Kerkenraad
D. Hutsman ’er toe gefchikt hadt, ging
’er, na dat hy den zahgu.luny zyn af-
fcheid genomen, en ’er eem tegdiT^='
druifcht had, na toe, en bezogt toen te
gelyk het eiland Oma, alwaar hy juift
niet zeer ftichtelylc, en in huis - twift
leefde, en is nog voor den ipden September
van Honimoa, daar hy eerft lag,
D S D 1 E N S T. 69
hier den zzften Maart, werdende den
8ften Juny öp Honimoa geplaatft.
D. Struis böod den zzften Maart aan, D.Siruii
om eenigen tyd op Ceram te blyven leg- °P Gegen
verplaatft.
Volgens ’t laatfte fchryven predikte
D. Huisman nog geen Maleitfch; dog'
had beloofd ten eerften daar toe zyn beft
te zullen doen.
In ’t jaar 1673. den z8ften February
belaftten haar Edelheden het Chriftendom
hier j zoo veel mogelyk was, voort te
zetten, om den Inlander tot te meerder
yver op te wekken, cn zyne genegenheit
te winnen.
p In dit jaar zonden die van* Batavia
grinwTop Noach Gerardi, en D. Gualterus Pe-
Honimoa regrinus (die wel twintig jaaren te Om-
gelcgt. meren, onder ’t ClalEs van Thiel, geftaan
had) herwaards. De eerfte quam na den
zoften February tuflehen Batavia en Amboina
te fterven, en de laatfte verfcheen
, dat de Heer Landvoogd Hur d t rami
(een groot Vöefterheer van de Kerk,
een vriend van Godvrugtige en neerftige
Predikanten 9 en een groot kender van de
zuivere Maleitfche Taal) wönder wel
behaagde, weshalven hy, die ’er anders
maar voor een tyd geweeft was, nu zedert
den 8ften Juny vaft geplaatft, en
Ceram onder hem gefteld wierd; dog hy
nam daar zyn 'dienft vry flordig waar*
en had verfcheide önordentelykheden ge-
pleegd.
Den 144« December qüamen ’er veel
klagten over hem, zoo wegens zaaken
omtrent den Heer Landvoogd Hurdt,
en op Honimoa gepleegd, als over zyn
byzonder ergerlyk gedrag. Ook had hy
zyn eigen medebroeder, D. Caron, zeer
vuil gehandeld * over al welke zaaken
de Heer Commifläris Hur dt' het oordeel
van den Kerkenraad verzogt, gelyk hy
dan eiridelyk daar over voor zes weken
buiten dienft gezet, hem een boete van
vyfentwintig Ryxdaalders voor den Armen
opgelegt, en daar beneven gedreigd is de
hoogfte ftraf* zbo hy zieh weder quam
te vergrypen. ^
In dezen tyd wierd Ook D. Huisman, D. Huis^
nog geen Maleitfch kennende, na Ter-
nate gefchikt, en door de Regeering Maleitste
bevolen Maleitfch te leeren ; dog dit leeren,
raakte weder af, en D. Montams ging
’er in April na toe, en quam den i ftcn
September van daar te rüg.
In dit jaar nam ’t een begin , dat men De Heer
aan den Heer Landvoogd kennis van het. een deftig
b cleggen des Kerkemaads g even moeft. Voefter-
Ook heeft de Heer Hürdt den /pR® heer der
April deZes jaars een nieuwe Kerken-Kerire,
order ingevoerd, zoo als die hier ^omt fcheide^
tevolgen: -goede
dingen ihi
Extraöl uit het Refolutie-boek van
’t Ambons Gouvernement, de
-dato 4<len April in *t jaar,
i 67} \
ANthonio Hurdt Gotlverncur en Di- De Am-
reöreur, mitsgaders den Raad over de bonfehe
Provintie Amboina, onder V beleid van
den Edelen HeereJoan Maatzuiker, Gouverneur
Generaal, en de E. E. Heeren
Raaden van India, allen den genen, die
dezen zullen zien, ofte hooren l e z e n luyt*
doen te weten:
Alzoo die van den £ Kerkenraad dezer
plaatze, eenigen tyd verleeden ons te kennen
gegeven en vertoond hadden '9 dat tot nog
toe hier geen vafle Permanente order tot
regiement haar er vergade finge beraamd,
I 3 *n