J7CI. ^ en 3i flen December 1701. verhaalde
de.oude koning van Sumbawa, hoe ’tby-
*t Huwc- gekomen was, dat hy (Datoe Locka) nog
lyk van jong zynde, zyn ryk aan zyn zoon, Amds,
L o la ’s ,overgegeven had , te weten , om dat
zoon met ^ ionize hof, en Duin Hahalillc voor al,
de princes zeer verlängden te zien , dat deze zyn
van Boni. zoon met Aroe Pom 's dochter , Toodja,
zynde de oudfte dochters dochter van
Radja Loeboe , volgens ’c beflotene met
Radja Palacka, trouwde.
Deze Datoe Locka was getrouwt met
pen halve ouder zuiter van Radja Hello,
welke princes Hanifanga genaamt was.
Dit deed Radja Palacka , om de kleine
vorilen van hem te doen afhangen , en
die tot zyn melkkoejen te maaken , en
om deze vorftin Hanifanga (dat een ko-
ningin, zoo zuiver en ryk van geflagt,
dat zy niet behoeft geraffineert te worden
, beteekent) aan ’t ryk van Boni
fwaare gefchenken tedoen geven.
Nu had hy Datoe Locka in ’tjaar i (Spy.
aan den ziek leggenden Radja. Palacka
belooft, dat, zoo zyn vrouw een zoon,
en Lapatauzyn neefs vrouw een dochter
kreeg , dan die twee aan een zouden
trouwen, en dat hydan 00k, onder zyn
hooger gezag , dit ryk aan zynen zoon
opdragen zou , al ’twelk hy aan Radja
Palacka uit ontzagtoegezegt, gelyk 00k
Lapatau zyn toekomende dochter aan
zyn (Datoe Locka ys ) toekomende zoon
belooft had.
Hier op was zyn vrouw van een zoon,
en Lapatau *s vrouw van een dochter,
Hoodja genaamt , bevallen , en dus was
dit huwelyk gemaakt, en fchikten daar'
op dit zoontje, als hunnen toekomenden
koning al voorgeilelt, na Boni, om de
bruid daar mede eer aan te doen, en dat
verblyf duurde , tot dat Radja Palacka
quam te flerven.
Daar na had Datoe Locka met zyn Ryksraaden
over de fwaarigheden , die hy in
dit huwelyk zag, gefproken, dat zy ten
allerminften voor een handbloem of ge-
ichenk aan de bruid zouden moeten geven
70 o f 80 flaaven, behalyen de goude
armringen , en andere vereiichte koite-
lykheden, na maate van dien , die men
niet voorby kon. Dat hy 00k op den 7
o f 8 dag, wanneer de nieuwgetrouwden
zieh reinigen, na ’s lands wetten, weer
op nieuw, fatfoens halven, wel 40 ilaaven
zou moeten geven j ten derden, dat
’er onder ’t gevolg van den bruidegom,
terwyl hy ging, om die plegtlykheid te
volbrengen, niet min dan 4 of yoo mannen
zouden moeten zyn , om hem te gelei-
den, en dan nog wel half zoo veel, om
diekoningin, uitnaamvan ’t Sumbawa’s
ryk, te gaan op wagten, en dat die alle
aan ’tBonize hof, terwyl men zyn eigen
volle ipaarde, fwaare dieniten zonder loon
zouden taoeten doen , en door die van
Sumbawa buiten ’s lands onderhouden l7°X*
worden. Dat zy 00k hunnen koning yder
reis, op ’twenken van Radja Boni, zouden
moeten miflenj en dat deze by zyn
fchoonvader noit met ledige handen zou
können komen, waar door hun ryk on-
heritelbaar zou gedmkt en uitgeput worden.
Dat Zy- wel willen , hoe veel zy
aan de Ed. Compagnie wegens hunne be-
komene vryheid verpligt waren.
Dat zy Ryksraaden 00k wel willen,
hoe nadeelig alle huwelyken, met ’t huis
vanTello o f Goa aangegaan, voor ’tryk
van Sumbawa geweell waren, en dat men
zieh dierhalven aan ’t voorige Ipiegelen
moeft , behalven dat ’e r , om zoo veel
menlchen by een te krygen, wel een op-
ilant op völgen kon, en dat deze, om vry
te zyn , dan de vlugt zouden nemeh.
Ook dat men alle Macaflaaren*, en Boe-
g i ’s , op Sumbawa körnende, alsprincen
en heeren van den lande , zou moeten
onthaalen , behalven dat zy alles maar,
dat zy konden , • wegrooven zouden,
zonder dat men over hen zou durven
klagen.
Daar op beiloten de Ryksraaden voor
eerll hunne jaarlykze homagie in te hou-
den, om te zien, waar dat heenen wilde
5 waar op den oorlog en de overko-
ming van de Grains Jerenica en Pomelican
gevolgt was, die hen Ichrikkelyk berooft
hadden, dat men zien kan in Lieutenant
Riddels attellatie, onder de geheime papieren
van Aroe Heko te vinden zynde.
Derhalven nu verzogt hy hier in des
Gouverneurs raad , om dit huwelyk te
ontgaan, te meer, alzoo Dain Hahalille
dit huwelyk zoo llerk voortzette, en hem
’er gelladig toe aanmaande.
De Gouverneur zei bell te zyn, zieh
te verontiehuldigen op de onmagt der
Sumbawers', om hunnen koning aan zulk
een aanzienelyke princes uit te huwelyken,
en die na haar fatfoen te onderhouden
j te meer, vermits ,’er door de oude
vrouw, DainHahalille, al verlcheide pre-
tendenten om deze Toodja afgeflagen zyn,
en dat Radja Hello ’s zoon daar om ook
haait verzoeken zou.
Om van alle de geheimen in ’t hof van
Goa, envan alle hunnen toeleg, geduu-|^ain
rig nette kennis tehebben, bediende zieh
de Heer Beernink al vroeg van de vriend- Spion aan
fchap, die hy zeer bedektelyk met Daint hof van
Mangali, broeder dezes konings van Goa, Goa‘
hielt.
De koning had dezen zynen broeder
als zynen vervanger voorby gegaan , en
den prins Sampuwali , zyn dochters en
Aroe Poni oudlle zoon (alzoo h y ’er nog
een, Padanggenaamt, heeft, diensnaam
een prins , die tot beide de ryken even
nageregtigtis, in ’tMacafläarsbetekent)
1701.* to t ’zynen navolger opentlyk verkläart.
Hier over was Dain Mangali zeer mis-
noegt, en een man van veel meer ver-
-itand, dan den koning Facbareddien Abdul
• ‘ -Djoiiel^ zynen broeder, zynde, lietderhalven
niet na den zelvfen ilil en onder
de hand alle atbreuk te doen, zonder aan
de koning eens te- laaten blyken, dat hy
dit voorby gaan hem eenigzins quaalyk
nam , waarom de koning, die hem egter
zeer beminde, en om zyn verftand hoog
agtte, niet naliet hem alle de, geheimen
;-mede te vertrouwen.-
Dcszelft ! Dewyl nu de Heer Beernink ’theime-
hoeda- lyk misnoegen van dien prins w i ll, en,
nigbeden, e„ter 2yn oroot aanzien by den koning
en agt - 0 iD°g .k, oen dj ,e, y gebruik^t e ~ hu y , om ^te eer -a g--
ter alle geheimen;ilil te geraaken , deze
liil, van hem in der Hilte aan te hotiden 5
' en hoope te geven, dat, fchoon hydoor
zyn broeder voorby gegaan was , byver-
andering van zaaken , dit wel eens een
anderen keer ten zynen voordeele nemen
;kon.
Nicmant kon quaade gedagten op hem
hebben , alzoo de koning zelf, die ’er
meeil aan gelegen was , hem alles ver-
■ trouwde , behalven dat niemant van zyn
geheimen ommegang met de Heer Gouverneur
will, en, zöo ’er al yemant onder
de Grooten iet af rook , was hy,
-Zoo om zyn hooge geboorte, en de ag-
ting by zyn broeder , als ook door zyn
' -aanzienelyk huwelyk met Crain Paesje,
zuller des konings vanTello, en omzyn
groot verlland, van yder een zoo gevreell,
dat niemant een woord daar van reppeh
'dor ll, alzoo dit de konings-kinderen
meer, dan eens, gebleken was, dat hy
door de ongemeene ichranderheid van zyn
geefl (waar in hy boven alleMacaflaaren
uitilak) zulken cierlyken draai aan een
,zaak-will te geven, dat zy allen, die iets
tegen-hem. wilden inbrengen, daar voor
ten eerllen opdraajen, en betuigen moe-
Hen , het zoo niet begrepen , maar nu
meer licht daar in gekregen te hebben.
En fchoon die konings-kinderen (die
’t land daar , nevens de koningen, mede
.als Raaden helpen bellieren) dit datl zoo
■ -zeiden , lieten zy ondertuflehen niet na
hem by hun zelven te haaten , om dat,
hoe veel quaad hy hen ook doen mögt,
zy noit in llaat waren hem daar van te
overtuigen. Dus gaf ’t hem geeri klein
aanzien, dat zyn kindskind, Mappatali,
regerende koning van Bima was.
Hy was ondertuflehen zeer geagt by
Crain Bontofongo j, zyn broeders eerflen
Befluit dienaar van Staat, die ook altyd tragte
aflaaren” hem in zyn plaats , als ryksbeftierder (al-
ontrent 200 niemant daar toe zoo bequaam was)
*t maaken.te doen volgen } hoewel het te bezien
van lyksr z y , o f dit zoo gelukken zal, vermits’er
deis.Cr* by Macaflaaren een befluit le g t , om
geen andere ryksbeftierders, dan uit het 170». *$
geflagt van Grain Crongrong, die een ouder
broeder van Crain Bontofongo geweeit is ,
te kiezen.
Dit befluit is eigentlyk genomen, om
eenigedankbaarheid aan .-den vader van de-
zenCrongrong, Isjinagenaamt, te bew^-g™^»,
zen j en dat wel voornamelyk, omdatvader, *
deze Hsjina de eerile geweeit-is, die den Tsjma,
Mohhammedaanfchen • Godsdienil hier
heeft helpen invoeren,, en een der eerile Moh-
Tempels geiligt, waar in hy de voetilapi- Haramc-
pen van zyn vader, Sulthan Mohhammed^f®
(die nog onder hen als een Propheet en® ove*
Tolk Gods gecerd wiert) gevolgt heeft.
Ja de eerbied,. die zy voor dezen Hsjina
hebben, gaatzelf zooverre, dat zy ,' een
Tsjinees aanfprekende, oftevan hem icts
zeggende, hem geen Hsjina,- maar Sangalle
(dat ’tzelve in haar taalbeteekent)
noemen. vsA ; ■. - ; na
Doch om weder' rot Crain-Mangali te
keeren deze had onlangs den Heer Beefr
nink gezegt, datRadjaiGoa-zynEd. eens
onder vier oögen vraagen wilde, waarom
men daar zoo tegen was, dat Lapatauiv*
koning van Boni, de heerfchappy, gelyfc
de voorige koning van Boni, over de
Bondgenooten oeffende, ja dat de koning
van Goa zelf hem die eerc wel geven
wilde, als men de'Macaflaaren maar cen
klein voorregtje gaf, en hen ook' niet te
veel aan ’t Bon ¡ich hof verflaafde. Hoewel
’t Radja Goa anders al niet veel ver*
fchillen kon, alzoo ’t zeer.waarfchynelyk
was , dat beide zync dochters zoonen,
Sampuwali en Padang, met ’er tyd beide
de ryken van Goa en Boni als koningen
beilieren zollen. Ondertuflehen la g ’er
den Gouverneur zeer veel aangelegen, om
te weten, dat Radja Goa een toeleg had,
om hem hier over aan te ipreken.
Tcrwyl nu Aroe Heko, dus gevonnift
zynde, nog al gevangenzat, deden zieh
twee zeer,vreemde zaaken op.
Het eerile was , dat de' dochters van Valfch
Aroe Heko over al uitilroiden , dat haar geragt,
vader wel haail na Batavia vertrekken, dat men
maar dat hy kort daar aan met veel meer bo.
eere en luiiter te rüg keeren zoude, om Ven Aroe
in een verhevener ilaat, daaoit te vooren, Foni ver*
en als hoofd boven alle de Bondgenoo- ^ffen
ten gefielt te worden } cn dat zy der- ™ e* .
halven na dien dag verlängden, om hem
na boord uitgelei te doen.
Dit had niet alleen Radja Loeboe (die
’t den Heer Beernink den 18deu Maart 1702.
.quam te kennen geven) gehoortj maar
wiert, als hy by Crain Bontofongo in Goa,
volgens zyn Ed. la il, daar na vernam,
hierin niet alleen verilerkt, maar ook ver-
zekert, dat dit gerügt door ganich Goa
liep, zonder dat men daar eenige andere
reaenen af geven kon , dan dat dit zoo
de gedagten van de gemeene man , en
C c 2 dat