Ik zal alleen eenige vpofnarae zoorten
noemcn, die ik wel kenne.,. -
Behalven deze gemeepe,*. die wy be-
ichreyen hebben, is ’er bekend de Calappa
Maìdiva j vallende in die Eilanden
ontrent Ceylon, en gevende een kleine
langwerpige Noot ontrent twee vuiften
lang, zynde vol van pit. Dit is eigent-
lyk een Zee- en geen Landgewafch, en
Voor zoo eene Noot (als ’t eeq rechte is)
•werd wel drie o f vier honderd Ryksdaal-
ders döor de Grooten op Macajjar , om
dat het een heerlyk raiddel tegen ’t ver»
g if Isj -gegeven.
Daar is, een andere zoorte van: Calappa
boomen , die zeer lang van ilam , en
klein van Vrugten is, zynde ontrent van
grootte als een Mangga , groejendc wel
agt of tien, als de Lmjfen, byeen, waar-
om zy ook Calappa-la n fa , of lanfle-
Calappus, genaamd werd , zynde lang-
Werpig , zeer dun; van fchaal en bol-
iler, en lekker van fmaak..
De Konings-.Calappa is mede een zeer
kleine zoorte, hebbende ook kleine en
ronde, en ook wel Orangieagtige V^ug-
ten. Dp Boom Is opk zeer laag van $al,
pas. agt ó f tien’ voeten hoog, en veel
aunner, als de gemeenp.
De V?rkens-Calappus vev(ch\\<i niet veel
van de gemeene, als dat hy zoo hpog
niet is, alzoo de Vrugten, pas vy f of; zes
voet hoog, en nog veel lager van de
grond waflehen. Ook is het zap der
zelve wel zoo aangenaam, als de gçmçe-
ne Calappa.
Op- Soerabaja heb ik nog een andere
zoort gezien , diens. Calappus - Vrugten
mede klein zyn, van welkers fchorffe zy
daar wel kleine dooskens, die zeer fraai
zyn, maken.
Noch heeft men een andere zoorte,die
CalappusrVrugten van gedaante als een
Captnes geeft, zynde veel langwerpiger,
4k de .gemeene, en wat final met een te-
peitje toejoppende. Daar zyn ’er als een
Hoender-ey, opk als een Çaymans-ey, en
grooter 5 dog die hebben een zeer hard
pit. '
Buiten deze zyn ’er nag veriçheide
Zoorten 5 maar zy komen dog al meeil,
op een uit, dan dat do eçne wat hoogqr
van ilam, en de andere \yeer wat grop-
t e r , kleiner , langwerpiger , o f ronder
van Vrugt is. De Ch'tnee^en hebbpn nog
een kleine Sajor Çalappa-boom, met
fcherpe ilekende bladep.
Men heeft in Amboina ook een zport
van Clappusrbçomtjens, dip zeer diep land-
waard in op, zekere Gebergten yan Ceram
vallen, al waar zy geheef en al met
hare Vrugtpn ’er aan in ftcen verandprd
Zyn, en dieegterharefriflphe groenever-
we behouden, van hoedanige kleine zoorten
de Heer Landvoogd van, der?, St el ee*
nige aan de Heer Borgermeefter Nicolaas
Witzen te Amfterdam gezondpn Heeft.
Dit is een Boom * en Vrucht die aanNuttig-
veel menfehen en dieren zyne nuttishe- Eedcn
den geeft. ¡ deszelfs¿
Het joBge blad van den Bopm diend op
Malabar, om ’er ,op te fehfyven, gelyk
ijc daar van vçrfçfaeide Bopken gezien
heb.
De buiten-boliler gebruiken de Slaven,
om ’er ’t huis mede te fchrobben* alzoo
de vezelagtige deelen de vuiligheden wel
afhemen. Qok gebruikt men die hairi-
ge en fnazelagtige deelen wel om ’er de
Vaartuigen meqe te kalefäten, Lont af
te fpinnep, rjazelf ook,om ’er een zoort
van touw, en kabels, van te maken, die
men elders gew.opn is Cair te. nloemen.
De doppen, o f fchaalen van. de Cocote
of Calappus-Noóf werden tot fraaye drink-
vaten, trechters, pot-lepels, Pinang-doo-
zen.der Grooten, en tot meer1 ändere
dingen toebereid» zeer glad en bruin ge*
polyíl:, en die Vaaten en-Pipang- doozen
zpmtyds met zilver » en ook wel met
goud , beflagen 3 behalven dat ’çr oek
wel knoopen yan gemaakt werden.
Het pit van de Noot werd niet alleen
gebruikt., om uit de hand te eCten;
maar zy rafpen het zelvé,’tgeen zy dan,
pf raauw eeten, o f met water mengen*
en kleinfen , makende daar dan zoo . Ca-,
¡Oppus-melk ^f, die zy gebruiken* ofom
ze met ryft , als Ryftenbry , te kooken
(dat de Hollanders vry wel weten te doen,
hoewel een keurige tongdit altyd eenigzins
proeven kan) ofom hare Moeskrui-
den, en andere .Spyzen ’er mede koken,
dat zy ook ten eerften moeten doen, of
anders bederft zy.
De voornaamile nuttigheid egter die
zy van deze Calappus-Noot hebben be-
ftaat in de Olie, die zy daar van trekken,
die, verfch zynde, hen voor Boter diend,
en die zy. vppr de beile Boter niet zou-
den willen yerruilen, gelyk men ook
moe.ite. heeft * pm deze Olie, heèl vçrfch
zynde, en ’er dan Vifçh mede bradende,
van Boter te onderibheiden. Zy gebruiken
die Melk ook , om haar hoofd-hair
en lyf ’er mede te fmeeren -, en om
haye hopfden met de Çalappas-melk te
zuiveren,' en te waiTehen, om de vuilig-
heid, en ’t fmeer der zelve (daar zv dan
wel zekor zoort van geurige Limoenen ,
Lßmen Çoeramqs genaamd , onder drui-
pen laten) te beter weg te nemen.- •
De Clappus-Olje geeft hen ook , wat
Ander zynde (vermits zy dan ilerk werd)
een groote nuttigheid tot het branden
van hare lampeii, die daar toe in een
groote menigre byeen gezameld werd,
behalven dat z y , zomtyds verfch,en ook
wel
Wël zëer oud zynde, veel yan. hen in de
Geneeskunde gebruikt werd , om lamme
leden, en andere ongemakken, door
’t ilryken der zelye met deze Olie , te
helpen.
Van de drahk nü, die ’er uit de Md-
jangi ofbloeflem zypeld , heeft niet al*
leen de Amboittees het gebriiik, om, die,
zoo alä zy van den Boom komt, zopt té
können drinken 3 maar zy yerkoopen’er
ook veel af aan de Chineezen, om daar af
Arak, zynde een zoprt van flechten A-
nys, te branden.
Men kan ’er opk Syroop * en Suiker af
koken 3 en zy maken ’er ook zeer goeden
en fchoonen Azyn van.'
Dat de bladeren ook wel dienen, om
’er huizen , en andere dingen mede te
dekken , hebben wy rceds bevorens ge-:
zegt, hoewel zy zoo goed niet, als die.
Van de Zagoe-boom, zyn.
Zy werden opk gebruikt om dóozen,
inlandze hoeden vopr Mannen en Yroii-
wen, om Catoepa's (zynd.e beurs.).ens,om
’er Ryil in gaar te koken) om cier-boo-
gen I als deze o f gene trouwen zullen *
te maken, en ook pm ’e r, als menzé
aan een touw bind , en even önder
Wäter in een halve Maan op de opper-
viakte van de Zee houd, dé Vifch door
te verfchrikken, en na lan.d te jagen, dat
men tweezins, o f met de ïï’ali Soßkei, of
met de Tali Couwer doen kan, twee wy-,
zen van Viflchen in Banda beter, dan in
Amboina bekend, met welke eerile zoort
in de maand. OMober zeer veel Makreel,
en andere Viích, Parauwen, o f Canoa"s
vol gevangen werd.
Men heeft van dezen Boom opk een
heerlyke z.o.prt van Palmiet, die van een
Holland*? Juftr. toebereid zynde, byna
als Bloem-.kool fmaakt, en zeer lekker is.
. Het gebeurd 0.0k zomtyds, dat’er in
de Calappus-Noot, of in dp Boom, of opk
Wel in de Palmiet, een Calappa-fieen ge- ;
vpnden werd 3 maar dat is yet zeldzaams,
en zpp een ileen, zynde w i t , en van
greetteals een platte knikker, werd by
den Inlander zeer hoog geacht, oordee-
lende, dat die hen , als. zy die by zieh
dragen, onfeilbaar gelukkig zullen maken,
waar by zy dan handerd grollen
verhalen, die ’t my niet lijil hier aan. te
teekenen.
Ik heb ’er een 3 dog heb tot nog toe
nooit können vinden,dat ’pr zulke kragten
in verborgen zyn, als de Inländer
’er van opgeeft, ook ben ik daar door
niet een hair gelukkiger geweeft, dan
zulk een , die van dat dwaas geloof is ,
maar ik heb die gehouden (gelyk ik ze
nog houde) voor een zeldzaam Gewafch,
gelyk ’er meer van dien aard zyn.
* ln Europa is deze Boom meeft met de
naam van de Palma. Indica by de Geleerden
bekend.
De tweedè zoort; van Boomen in Am- De Sá-
boirfa , die Drank uitleveren , is de Sa- guweer-
guiyeer.-. o f Gqmoetß-boom , hoewel wy k°dm¿
hem in ppzigt van dçn Drank* zynde
: de voornaamite * die da^r dagelyks by dé
: gempene liedep gedronken werd 3 wel de
eerile plaats zoudpn mögen geven.
! Deze Bopm waft byna pp , gelyk als
; de Calappuß-boom, ftog hy word op.
i verre na nppit zoo hpog, ja is zelf
j lager als een , Pinang-boom 3 maar dik-
I ker van ilam , die zeer ongelyk en vol
i ¿warte Gantoeto-hairen is * waar na de
Boom zyn naam draagd. Hy heeft ganfeh
geen fraaye geilalte, nog aanzien, hebbende
zyn takken mede boven by dé
kruin te zamen * die vry lang zyn , en
ook aan* wperzyden met lange en grooter
bladen, dan die van de Calappus, bezet,
en geen dpqrnen. aan de takken die
niet uitgéhold | maar wat ruig en kan*
tig zyn.
Men ziçt aan deze takkép geenb)ade%
dan ontrent de midden j en zoo verder
na ’t einde, die wel drié o f vier voet
lang, en wel een groote hand breed zyn*
hoe Wel ZY allengskens kor ter werden.
Ook heeft men aan de oude bladen wel
eenige kleine doomtjes.
Daar de takken nu haar aanvang nemen,
daar vertoond zig gemeenelyk dé
Majang, o f de bloeflem -kas, byna gelyk
als aan de Calappus-boom , die, opgeber-
ilen zynde, mede in veel lange fteelen
beilaat, die t.e zamen aan een dikke ileel
vaft zyn* hebbende yder wel de lengte
Van twee o f drie voet, zynde aan weer-'
zyden zeer dicht mpt ronde Vrugten be-
z e t, die pntrent als een dünne blaauwé
Boeren-Pruim , w?l Z9° rond * driehoe-
k ig , en opk w^t plat vooraan zyn, heb*
. bende byna ook de verw van zulk een
Pruim ) apg wel zoo groen.
Deze Vrugten ziet men met veelé
groote troflen, y4er met veel riften
aan dezen Boom hangPP , en een man
heeft zyn draçht aan zoo eene tros*
W y vertoonpn de zelve niet , om 4at
zy zeer net by anderen vertoond $ dog
qualyk van zommigen de naam van
Zagoe-boom gegeven is , 4¡e ’er zeer
vpel van verfchild3 gelyk daç te zjen is*
als men die tegpn epn yergelykt. In de
Hortus Malabaricus fcjiynd zv my toe
(alzoo men na veel Boomen, aaar in be-
fçhreven, raadpn moet) verbeeld je zyn
in ’t I. Deel.
Men gebruikt die Vrugt Am pm té
cpnfyten,zynde dan wat glad en glibberig,
byna als ys, cp pqk van die verw 3
dog anders en epp men dp¿e Vrugt niet.
Zy werd pok wel gebruikt,pm ze* oud*
Z j " weí