A dat de Heer Cornells Speelman in
' vormde " t jaar 166p. Macaflar zoq dapper
Gods- en zeeghafcie; verovert, en aan deze trotze
dienft. Celebifche koningen getoont had , dat heg bioed der aloude Batavieren en Catten
in ’t Ooiten nog even zoo kragtig, als van
ouds, in de aderen der gevrecsde Neder-
landers fwierde , (waat* door hy zynen
en onzen naam daar voor eeüwig geplant
en ontzaglyk gemaakt heeft) oordeelden
haar Edelheden op Batavia , als Opper-
• voefterheeren van de Kerken van Indien,
dat men hier o<3k tert eerften voor de
zaaken van den' Godsdienft behoorde te
iorgcn , en daar een vaft Predikant van
den Hervormden Godsdienft te Ieggen.
D. Berg- Daar °P wiert D. Petrus Beribuyzen als
huyien, eerfte Predikant den 8«'” Augufti i«<5p.
*X p r^ ?P ,B,ataviA herwaarts •’ "oepen, vercrok
dikant op,n i t e a van ’tjaar i i 7o. na Macaffar,
Macaflar.ea dede hier den ödca April, opPaafcheri
zyn eerfte Predikatie.
Deze Heer heeft zieh in dien körten
tyd, dien hy hier geftaan heeft, niet al-
C u*cbreiden van het Euangelium
Chrifti in de Nederduitfche taal beyvertj
maar zoo uit zyn fchryvens na Amboina
gebleken i s , zieh ook in de Maleitfchc
taal eenigen tyd geoeffent, met toeleg
om de Mooren aldaar zoo veel te klaarder
m hun eigen taal (of wel in dezeMaleit-
fche, die daar immers zoo verftaanbaar,.
als ’t Macaflaars, is) aan te ipreken, en
uit hon eigen gronden te overtuigenj
maar deze goede en neerllige Heer heeft
dat niet lang können doen , alzoo zyn
Eerw. i<S7i. ziek geworden, en toen
hier overleden,en onder de zaal in ’t kafteel
Rotterdam, in de Wondheele'rs winkel,
begraven is.
In ’tjaar 1671. deed D. Albertus Struis,
by zyne lcomft uit Xernate hier aangie-
rende , en eenigen tyd hier gebleven
zynde , den 3dcu November eenige ope-
ning van den ftaat dezer Kerke op Batavia
5 waar op men, de dood van D. Berg-*
huyzen vernomen hebbende, goed vond,
den Proponent, Hermannus van Beek den
pften November Predikant op Batavia te
maaken, gelyk zyn Eerw. ook zoodanig
in ’tjaar tö ji. na Macaflar gezonden is.
Dit is een naarftig en yverig man ge-
weeft, die ook eenige beginzelen, om
de Maleitfche taal te leeren , gemaakt
heeft 5 maar het fchynt, dat zyn Eerw.
’er niet heeft können door geraaken, om
dat in zyn eigen letter te leeren. Egter
heeft hy ’er in gepredikt. Hy heeft hier
ip jaaren , en 3 of 4 maanden geftaan 5
doch ontrent het werk der bekeering
onder de Mohhammedaanen (die zeer
bitter, en hardnekkig hier zyn) weinig
D. van
Beek,
1671.
können uitrigten, hoewel zÿn Eerw. van 1601
alle zyne voor- en nazaaten nog wel het
meefte voordeel onder hen gedaan heeft
Hy isden i7dcn Mey iöpi. hier overleden]
In ’t jaar i6pi. wiert in zyn Eerw!
plaats D. Nicolaus Creyvanger gezonden.D* Crev.
Deze Heer quam hier den ioden Mev van8er
heeft hier niet lang geftaan , en is nW teK ii
eenige moejelykheden , die zyn Eerw.
met Ae Heer Cellaart had , in t laatft
van ’tjaar 1693. na Batavia vertrokken,
waar door zyn Eerw. (die daar op na
tvaderland vertrok , alzoo hy niet genegen
was na Banda te gaan) niet in ftaat
geweeftis, om hier veel dienft, dewyl
maar z jaaren hier gebleven is, te doen.
Zyn Eerw. is op de t’hnisreize liSpy. in
Augufti voor Oud Beyerland overleden,
en daar begraven.
D. Erneptts de Witte wiert daar op inn n
tjaar 1654. (volgenseen befluit der Hooge Witte
Kegeering van Indien van den iodcE N o - 1694. ’
vember, den 23«« dito' in Kerkcnraade
van Batavia ingelevert) oa Macaflar gezonden
j hoewel men bevoorens ’t 00g
op de Heer Petrus Jambus Cofterus, die
toen in Ternate lag , geflagen had ; maar
die Heer op Batavia gekomen , en we-
gens ziekte niet in ftaat zynde om elders
gebruiltt te worden , en daar op verder
in tjaariSpq, na ’t Vaderiand gaande,
IS u . de Witte ta dat zelve jaar den zd'»
Mey hier verfcheenen? doch deze Heer
is hier ook niet lang in ’rleveri gebleven,
en in het tweede jaar daar aan, of 1606:
den 3d=" Februari overleden.
In dit zelve jaar quam hier D. Gerardus n '
Hey den ,pdEE Maart, die 'er tot 1705. | B
(hoewel hy m tjaar nSp8. na Batavia-
vertrok, omtetrouwen, én-hier idpp;
weder quam) gelegen heeft, in welke 7
jaaren zyn Eerw. zieh alleen in den Ne-
derduitfchen dienft bezig gehönden heeft,
waar op zyn Eerw. van hier na Batavia
vertrokken, en daar zedert gebleven-is.
D. Jacobüs Hoogland verving zyn Eerw D-Hooc
S « i7° 3- > den tjZ“ Februari Und,
hier te land trad, den 2««“ Maart zynen >"3-
dienft begon j en de zelve tot den pdca.
Maart 17 1 1. naarftig waargenömen, doch
zieh m geen Oofterfche taalen geoeffent
heeft. ~
Men had op Batavia D. Jacobus van
Helsdingen in zyn plaats beroepen; doch
zyn Eerw., ondertuflehen getrouwt, en
kort daar na ziek geworden zynde , is
den z i ften Januari 1712. overleden.
Daar op is in dit evengemeld jaar D. D van
Lambertus van den Bofch herwaarts gezon- denBofch
den, die, hier tot 1714* gebleven zyn--1711.
de , na Batavia vertrokken is , om te
Er°J!wenï gelyk daar zyn Eerw. met eene
Juffr. van Son in den Egtenftaat getreden,
weder herwaarts gekomen, hier tot 1719.
gebleven, en toen na Batavia vertrokken ,
ii§
K E N. 23 f
8 Predikanten in den " tyd yan yt jaaren 170».
verrigt is , zülks is‘-my door de Heer
Hoogland in ’tjaar 170p. aldusaangeichre-
ven,, en was dezelve in deze navolgende
Leden töen beftaande:
Ledematen/ - - - 107
Inlandze bejaarde Chriftenen 11 <5 .
- - Cnriften - hinderen 138 H
4<5i
Dit is wel een zeer klein getal 5 doch Re(jen
men moetweten, dat hier maar eenPre-waarom
dikant in ’tmiddenvan zeer hartnekkige hiet de
Mooren is, en dat die werks genoeg heeft ^ ^ ^ *
met zyn Kerkdienft eens o f tweemaal,is.
na de gelegenheidzulksvereiicht, en een
Catechizatie däar by , waar te nemen j
genjeenelyk van 2 Ouderlingen en 2
Diakenen verzelt, en onderfteunt Zynde.
Daar beneven moet men... in. opmer-
king nemeri , * daf het .niet van de naar*
ftigheid o f traagheid van een Predikant,
maar volflagen van de neiging der Mooren
alhier afhangt, o f zy zieh'tot het Ghri-
ftendom begeven willen, b f niet, alzoo
zy volkomene vryheid van Gewifle hebben
, en men met hen naauwlyks daar
over ipreken dürft, om dat de Mooren
dit ten eerften, als o f men hunhe onder-
daanen tot het Chriftendom zogt te pers-
zen, uitkry ten zouden, zoo dat men ge-
noodzaakt is te wagten, tot dat zy zieh-'
zelven komen aangeven , en verklaaren
genegen te zyn, omChriften te worden
waar na nien hen dagelyks in de gronden
van den Godsdienft dbet onderwyzen,
tot dat zy , in ftaat zynde Belydenis te
doen , daar op dan gedoopt, als Lede-
maaten erkent , en aangenomen worden.
In ’tjaar 162,3. is in de plaats van D.D. Snoek
Werntley hier D. N . Snoek van Kleef ge-vanKleefc
zonden.
L Y S T der Macaifaarze Predikanten.
Macas* Petrus Bergbuyzen. W, i - .
fuarze Hermannus van Beek. -
Predi- Nicolaus Creyvanger. *•
kanten. Erneflus de Witte. - v
Gerardus Hey. - ,; - -
Jabcous Hoogland. - -
Lambertus van den Bojch.
Georgius Henricus Werntley. -
Abraham Snoek van Kleef.
van 1070. tot 1671. overleden.
1572.
itfpi.
16P4.
1696.
1703.
.171*-
171p.
17Z3.
Idpi. overleden.
i<5P3.
i5p4- overleden.
1703.
1711. overleden.
I7IPI725*
En dus meinen wy nu, by ’tbefchry-
ven van ’tgene door de Nederlanders, in
’t veroveren van Macaflar met den aan-
kleven van dien, verrigt is , ook weder
middagklaarvertoontte hebben, dat geen
der oude nog der laatere Beichryvers ofte
wel bezitters van Indien, o f deze en gene
deelen des zelfs, het zy in opzigt van de
nette befchryvingj hft zy ln opzigt väil
het kloekmoedig veroveren dezer landen,
eenigermaaten by die dappere Batavieren
können vergeleken worden, waar mede
wy dan ook atlcheid Van de zaaken van
Macaflar , en van ’t eiland Celebes ne-
men, om tot die van de eilanden Borneo
en Baly over te gaan. , v
G g % M BE -
. alwaar zyn Eerw. nu nog eeb Van de
Predikanten . bniten, vafte bediening is.
Zyn Eerw. heeft hier 7 jaaren geftaan,
en heeft zyn dienft hier in het Neder-
duitich , zonder dat ik wete, dat zyn
Eerw. zieh in 't M^Jeits geoeffent heef;,
zeer wel ^waargenotnen.
In ’t jaar 171p. is hier D. Georgius Hen-
Werndey rtcus Werntley gekömen , en deze Heer
1719. heeft ’er tot ’tjaar 1723. gelegen, wan-
neer zyn Eerw. na Batavia oneboden is,
om een der Revifores van den Maleitichen
Bybel van D. Leydekker te zyn, waar uit
men giflen möet, dat zyn Eerw. onder-
V tuflehen Maleits geleert heeft j hoewel
ik niet kan oordeelen ,' wat Maleits' zyn
Eerw. verftaat, ofte wat voor bequaam-
heid hy daar toe heeft..
Aanmer- Gvcr geen zaak ben - ik meer -verwon-
jeing over dert, dan dat niet eenigen van deze laa-
’t leeren tere Heeren Predikanten met luft, om de
feitfehe taa^ grondig te leeren , aannal
hier. gezec geweeft zyn, te meer, alzoo daar
mede hier zeer veel dienft te doen wasj
maar mogelyk dat zy , gezien en gehoort
hebbende , dat de Heeren Ferreira, Leydekker
, en ik , daar mede maar veel
jnoeite, nyd, enbngunft, zonder eenige
agting voor al Hunnen bloedigen arbeid
te bekomen , op den hals gehaalt hebben
, daar door geheel en al afgefchrift
zyn. Egter moet ik nogmaals tot lof
van de Heer Berghuyzen zeggen, dat zyn
Eerw. zieh al zoö verre daar in geoeftent
had, dät hy in ftaat was , om iets in deze
Taal met een Arabifche letter te ichry-
ven 5 doch de Heer van Beek was zoo
yerre gekomen, dat hy den Inlander in
die taal ftigten kon , gelyk zyn Eerw.
meer als eens openbaar in die taal gepre-
Staat derdikt heeft.
te e f Wat nu de ftaat van deze Kerk Gelangt,
Kerk. hoe groot.de zelve, wat door deze 7 of
2m